WEBVTT

00:00:05.839 --> 00:00:07.989
Vào năm 1992,

00:00:07.989 --> 00:00:10.261
một con tàu chở 
đồ chơi khi tắm cho trẻ em

00:00:10.261 --> 00:00:12.211
gặp phải một cơn bão.

00:00:12.211 --> 00:00:14.647
Những thùng hàng bị cuốn xuống biển,

00:00:14.647 --> 00:00:17.567
và sóng đánh 28.000 con vịt cao su

00:00:17.567 --> 00:00:20.837
và những món đồ chơi khác
tới Bắc Thái Bình Dương.

00:00:20.837 --> 00:00:22.697
Nhưng chúng không tụ lại một chỗ.

00:00:22.697 --> 00:00:23.977
Ngược lại,

00:00:23.977 --> 00:00:27.307
những con vịt bị trôi dạt
khắp nơi trên thế giới,

00:00:27.307 --> 00:00:29.557
các nhà nghiên cứu 
sử dụng đường đi của chúng

00:00:29.557 --> 00:00:33.727
để tạo biểu đồ hải lưu mới tốt hơn.

00:00:33.727 --> 00:00:36.493
Có nhiều nhân tố chi phối dòng hải lưu:

00:00:36.493 --> 00:00:40.043
gió, thủy triều,
thay đổi dung trọng nước,

00:00:40.043 --> 00:00:43.073
và chuyển động của Trái đất.

00:00:43.073 --> 00:00:45.753
Địa hình dưới đáy đại dương
và đường bờ biển

00:00:45.753 --> 00:00:47.733
cũng làm thay đổi
những chuyển động đó,

00:00:47.733 --> 00:00:49.360
làm cho hải lưu chảy nhanh hơn,

00:00:49.360 --> 00:00:52.200
chậm hơn, hoặc đổi hướng.

00:00:52.200 --> 00:00:55.030
Có hai loại hải lưu chính:

00:00:55.030 --> 00:00:58.290
hải lưu bề mặt và hải lưu tầng sâu.

00:00:58.290 --> 00:01:02.670
Hải lưu bề mặt chi phối chuyển động
của 10 phần trăm lượng nước bề mặt,

00:01:02.670 --> 00:01:05.570
còn hải lưu tầng sâu 
chi phối 90 phần trăm còn lại.

00:01:05.570 --> 00:01:08.070
Dù được tạo thành
từ những nguyên nhân khác nhau,

00:01:08.070 --> 00:01:10.960
hải lưu bề mặt và hải lưu tầng sâu
ảnh hưởng lẫn nhau

00:01:10.960 --> 00:01:15.160
trong một vũ điệu phức tạp
khiến toàn bộ đại dương chuyển động.

00:01:15.160 --> 00:01:19.505
Gần bờ, hải lưu bề mặt 
chịu ảnh hưởng của gió và thủy triều,

00:01:19.505 --> 00:01:24.505
khi mực nước dâng lên và hạ xuống,
nước bị kéo tới lui.

00:01:24.505 --> 00:01:26.073
Trong khi đó, ở cửa biển,

00:01:26.073 --> 00:01:29.773
gió là nguyên nhân chính
tạo ra hải lưu bề mặt.

00:01:29.773 --> 00:01:31.517
Khi thổi qua đại dương,

00:01:31.517 --> 00:01:34.507
gió kéo theo các lớp nước trên cùng.

00:01:34.507 --> 00:01:37.017
Lớp nước đó kéo các lớp bên dưới,

00:01:37.017 --> 00:01:40.307
các lớp nước bên dưới 
lại tiếp tục kéo các lớp bên dưới nữa.

00:01:40.307 --> 00:01:43.197
Trên thực tế, nước ở độ sâu 400 mét

00:01:43.197 --> 00:01:47.027
vẫn bị ảnh hưởng 
bởi gió ở bề mặt đại dương.

00:01:47.027 --> 00:01:51.337
Nếu phóng to để nhìn rõ hơn đường đi
của hải lưu bề mặt trên khắp Trái đất,

00:01:51.337 --> 00:01:54.820
bạn sẽ thấy chúng tạo ra
các vòng tròn lớn gọi là vòng xoáy,

00:01:54.820 --> 00:01:57.580
quay theo chiều kim đồng hồ
ở bán cầu Bắc

00:01:57.580 --> 00:02:00.430
và ngược chiều kim đồng hồ
ở bán cầu Nam.

00:02:00.430 --> 00:02:02.620
Đó là vì sự xoay vòng của Trái đất

00:02:02.620 --> 00:02:06.630
ảnh hưởng đến gió,
làm phát sinh những dòng chảy này.

00:02:06.630 --> 00:02:08.280
Nếu trái đất đứng yên,

00:02:08.280 --> 00:02:10.740
không khí và nước 
sẽ chỉ di chuyển qua lại

00:02:10.740 --> 00:02:14.380
giữa những vùng áp suất thấp ở xích đạo
và cao như ở hai cực.

00:02:14.380 --> 00:02:16.350
Nhưng vì trái đất quay,

00:02:16.350 --> 00:02:20.860
khí di chuyển từ xích đạo
đến Bắc Cực bị lệch về phía Đông,

00:02:20.860 --> 00:02:24.509
và khí di chuyển từ Bắc Cực xuống
bị lệch về phía Tây.

00:02:24.509 --> 00:02:27.299
Ở Nam bán cầu,
mọi thứ xảy ra theo hướng ngược lại,

00:02:27.299 --> 00:02:29.229
những luồng gió lớn

00:02:29.229 --> 00:02:32.789
tạo thành các vòng xoáy
quanh các bồn trũng đại duơng.

00:02:32.789 --> 00:02:35.679
Nó được gọi là Hiệu ứng Coriolis.

00:02:35.679 --> 00:02:40.129
Gió đẩy nước biển bên dưới
vào cùng một vòng xoáy.

00:02:40.129 --> 00:02:43.793
Và vì nước giữ nhiệt
hiệu quả hơn khí,

00:02:43.793 --> 00:02:47.663
những dòng hải lưu này
giúp điều chỉnh nhiệt độ Trái Đất.

00:02:47.663 --> 00:02:49.864
Không giống như hải lưu bề mặt,

00:02:49.864 --> 00:02:55.014
hải lưu tầng sâu bị ảnh hưởng chủ yếu
bởi sự thay đổi dung trọng nước biển.

00:02:55.014 --> 00:02:58.436
Khi di chuyển về Bắc Cực,
nước càng lúc càng lạnh,

00:02:58.436 --> 00:03:01.036
nồng độ muối cũng cao hơn,

00:03:01.036 --> 00:03:03.996
vì nước bị giữ lại
trong các tinh thể băng,

00:03:03.996 --> 00:03:05.956
để lại muối trong lòng biển.

00:03:05.966 --> 00:03:09.636
Nước lạnh, mặn, đặc hơn,
do đó, lắng xuống,

00:03:09.636 --> 00:03:12.616
phần nước ở gần bề mặt ấm hơn
nổi lên trên thay vị trí của nó,

00:03:12.616 --> 00:03:17.076
tạo thành một dòng hải lưu đứng
gọi là vòng tuần hoàn nhiệt.

00:03:17.076 --> 00:03:21.563
Vòng tuần hoàn nhiệt và gió

00:03:21.563 --> 00:03:26.319
kết hợp tạo thành một vòng lặp
được gọi là vành đai băng tải toàn cầu.

00:03:26.319 --> 00:03:29.486
Khi di chuyển
từ tầng sâu đại dương lên bề mặt,

00:03:29.486 --> 00:03:32.606
nó mang theo chất dinh dưỡng
nuôi dưỡng các vi sinh vật,

00:03:32.606 --> 00:03:35.726
tạo thành cơ sở
của nhiều chuỗi thức ăn đại dương.

00:03:35.726 --> 00:03:39.306
Vành đai băng tải toàn cầu
hiện là dòng hải lưu dài nhất thế giới,

00:03:39.306 --> 00:03:41.306
uốn lượn khắp nơi trên Trái Đất.

00:03:41.306 --> 00:03:44.906
Nhưng nó chỉ di chuyển
vài centimet trên giây.

00:03:44.906 --> 00:03:49.456
Một giọt nước phải tốn một ngàn năm
để hoàn tất một vòng lặp.

00:03:49.456 --> 00:03:51.316
Tuy nhiên, nhiệt độ nước biển tăng lên

00:03:51.316 --> 00:03:54.816
làm chậm băng tải.

00:03:54.816 --> 00:03:56.036
Các mô phỏng cho thấy

00:03:56.036 --> 00:03:59.476
điều này gây xáo trộn hệ thống thời tiết 
cả hai bờ Đại Tây Dương,

00:03:59.476 --> 00:04:01.166
và không ai biết

00:04:01.166 --> 00:04:04.936
liệu nó sẽ tiếp diễn hay dừng lại.

00:04:04.936 --> 00:04:08.936
Cách duy nhất để có thể dự báo đúng
và có những kế hoạch phù hợp

00:04:08.936 --> 00:04:14.196
là tiếp tục nghiên cứu hải lưu
và các mãnh lực tạo nên chúng.