1 00:00:04,863 --> 00:00:06,221 Studiując starożytny Rzym 2 00:00:06,221 --> 00:00:08,032 trudno było mi pojąć, 3 00:00:08,032 --> 00:00:11,257 jaką całość tworzyły te wszystkie ruiny, 4 00:00:11,257 --> 00:00:13,568 na szczęście Dr. Bernard Frischer 5 00:00:13,568 --> 00:00:16,590 stworzył tę niezwykłą symulację 6 00:00:16,590 --> 00:00:19,057 pozwalającą nam na podróż w czasie. 7 00:00:19,057 --> 00:00:21,026 Trudności są spore. 8 00:00:21,026 --> 00:00:23,864 Po pierwsze, te miasta są dziś ruiną, 9 00:00:23,864 --> 00:00:25,448 więc po pierwsze trzeba 10 00:00:25,448 --> 00:00:27,598 wyobrazić sobie z pozostałości 11 00:00:27,598 --> 00:00:28,854 wygląd oryginalny. 12 00:00:28,854 --> 00:00:30,804 Po drugie, mamy tylko część z nich, 13 00:00:30,804 --> 00:00:31,630 a nie wszystko. 14 00:00:31,630 --> 00:00:33,858 Dlatego nawet jeśli wiemy jak wyglądał Panteon 15 00:00:33,858 --> 00:00:34,767 czy Koloseum, 16 00:00:34,768 --> 00:00:36,024 są one o kilometry od siebie. 17 00:00:36,024 --> 00:00:38,985 Co było pomiędzy? Większość z tego nie istnieje. 18 00:00:38,985 --> 00:00:41,494 Wizualizacja łączy wszystko w całość. 19 00:00:41,494 --> 00:00:43,247 Zerknijmy zatem na efekt. Ok. 20 00:00:43,247 --> 00:00:44,877 To jest wspaniałe. 21 00:00:44,877 --> 00:00:48,365 Lecimy właśnie nisko nad miastem, zaraz nad Tybrem. 22 00:00:48,365 --> 00:00:49,720 Dobre miejsce na start, 23 00:00:49,720 --> 00:00:52,340 gdyż Tybr dzieli Rzym na dwie części. 24 00:00:52,344 --> 00:00:55,180 I widzę w oddali bardzo dużą świątynię. 25 00:00:55,180 --> 00:00:58,180 To jest Świątynia Jowisza Optimusa Maximusa. 26 00:00:58,180 --> 00:00:59,936 Jowisza najlepszego i największego, 27 00:00:59,936 --> 00:01:03,039 była główną świątynią rzymskiego kultu państwowego. 28 00:01:03,039 --> 00:01:05,431 Leżała na szczycie Kapitolu 29 00:01:05,431 --> 00:01:07,733 który z powodu tej i innych świątyń 30 00:01:07,733 --> 00:01:10,090 był centrum kultu państwa, 31 00:01:10,090 --> 00:01:11,262 oraz państwowej religii. 32 00:01:11,262 --> 00:01:14,137 Jaki zatem moment w historii Rzymu wybraliście? 33 00:01:14,137 --> 00:01:16,709 Jest to w domniemaniu rok 320 n.e., 34 00:01:16,709 --> 00:01:19,641 szczyt rozwoju miejskiego Rzymu, 35 00:01:19,641 --> 00:01:21,142 z pewnością w zakresie architektury publicznej 36 00:01:21,142 --> 00:01:22,342 z prostego powodu, że 37 00:01:22,342 --> 00:01:24,974 ówczesnym cesarzem był Konstantyn Wielki, 38 00:01:24,974 --> 00:01:26,440 który zaraz następnego roku 39 00:01:26,440 --> 00:01:28,255 przeniósł stolicę z Rzymu 40 00:01:28,255 --> 00:01:31,036 do Konstantynopola. 41 00:01:31,037 --> 00:01:32,309 OK, czyli lecimy nad rzeką 42 00:01:32,309 --> 00:01:36,441 i po Kapitolu widzimy Palatyn, 43 00:01:36,441 --> 00:01:39,701 kolejne z siedmiu najważniejszych wzgórz Rzymu. 44 00:01:39,701 --> 00:01:43,193 Palatyn jest punktem obowiązkowym dla każdego, kto odwiedza Rzym. 45 00:01:43,194 --> 00:01:44,635 Jeśli stoisz na forum, 46 00:01:44,635 --> 00:01:47,207 to to jest to wielkie wzgórze z pałacami. 47 00:01:47,207 --> 00:01:49,735 Właściwie słowo 'pałac' pochodzi od słowa Palatyn. 48 00:01:49,740 --> 00:01:52,600 Rzymianie wraz z upływem wieków zwykli mawiać: 49 00:01:52,600 --> 00:01:55,120 "tam gdzie cesarz, tam jest pałac" lub palatyn. 50 00:01:55,120 --> 00:01:57,300 Stąd termin pałac odczepił się 51 00:01:57,306 --> 00:01:58,908 z tego fizycznego wzgórza 52 00:01:58,908 --> 00:02:01,907 oznaczając w końcu "miejsce, gdzie żyje władca". 53 00:02:01,907 --> 00:02:04,107 I rzeczywiście kiedy przelatujemy 54 00:02:04,108 --> 00:02:05,853 obok Circus Maximus, 55 00:02:05,853 --> 00:02:08,800 widzę cesarski pałac, jest niesamowicie duży, 56 00:02:08,800 --> 00:02:11,262 dosłownie zajmuje całe wzgórze. 57 00:02:11,262 --> 00:02:12,866 Pamiętajmy, że to nie tylko 58 00:02:12,866 --> 00:02:14,832 dom cesarza i jego rodziny, 59 00:02:14,832 --> 00:02:17,314 lecz również siedziba rządu. 60 00:02:17,314 --> 00:02:19,894 Czy istnieje jakieś połączenie 61 00:02:19,895 --> 00:02:22,657 między tym ogromnym cyrkiem a pałacem? 62 00:02:22,657 --> 00:02:24,089 Owszem, są połączone 63 00:02:24,089 --> 00:02:26,965 a cesarz często organizował igrzyska w cyrku 64 00:02:26,965 --> 00:02:31,175 i mógł on łatwo zejść do swej cesarskiej loży 65 00:02:31,175 --> 00:02:32,321 z pałacu, 66 00:02:32,321 --> 00:02:35,840 a nawet mógł oglądać igrzyska bezpośrednio z pałacu. 67 00:02:36,040 --> 00:02:38,360 Nie mówimy tu o cyrku jak dzisiaj, 68 00:02:38,362 --> 00:02:40,924 mówimy o świętach sportowych, 69 00:02:40,924 --> 00:02:43,116 głównie o wyścigach rydwanów. 70 00:02:43,116 --> 00:02:46,119 Jak w filmie Ben Hur, i słynnej scenie wyścigu rydwanów. 71 00:02:46,119 --> 00:02:47,460 Chodzi też o polowania, 72 00:02:47,460 --> 00:02:50,062 o parady, religijne procesje 73 00:02:50,062 --> 00:02:51,623 i triumfalne pochody. 74 00:02:51,623 --> 00:02:54,135 Zagłębmy się w miasto. Wiemy, że 75 00:02:54,135 --> 00:02:57,662 Rzym miał ten handlowy charakter z dużymi targami. 76 00:02:57,663 --> 00:02:59,204 Jak wiele wiemy o 77 00:02:59,204 --> 00:03:01,509 codziennym życiu mieszkańców? 78 00:03:01,509 --> 00:03:02,685 Wiemy sporo. 79 00:03:02,686 --> 00:03:05,818 Znamy setki rzemiosł i zawodów, 80 00:03:05,818 --> 00:03:07,360 różne klasy społeczne. 81 00:03:07,360 --> 00:03:09,768 Znamy ich dietę, długość życia. 82 00:03:09,768 --> 00:03:12,884 Uczeni naprawdę szczegółowo zrekonstruowali 83 00:03:12,884 --> 00:03:14,273 ich codzienne życie. 84 00:03:14,280 --> 00:03:16,440 Imponującym widokiem jest 85 00:03:16,440 --> 00:03:19,156 akwedukt, ta droga dla wody. 86 00:03:19,156 --> 00:03:21,186 No, Rzymianie są słynni z akweduktów. 87 00:03:21,186 --> 00:03:22,934 Nie jest możliwe, by metropolia 88 00:03:22,940 --> 00:03:24,440 z milionem albo dwoma jak tu 89 00:03:24,440 --> 00:03:26,456 nie miała akweduktów, 90 00:03:26,456 --> 00:03:27,861 które dostarczały wody 91 00:03:27,861 --> 00:03:29,233 z 20 czy 30 mil z gór. 92 00:03:29,240 --> 00:03:32,220 Ich grawitacyjny system działał tak, 93 00:03:32,220 --> 00:03:34,220 że brali wodę ze źródła w górach 94 00:03:34,220 --> 00:03:35,880 i sprowadzali je do miasta 95 00:03:35,900 --> 00:03:38,519 w dolinie, co generowało ruch wody. 96 00:03:38,519 --> 00:03:40,529 Byli jakoś w stanie obliczyć 97 00:03:40,529 --> 00:03:43,215 spadek nawet 1 metra na 2000 metrów, 98 00:03:43,215 --> 00:03:44,242 co jest niesamowite. 99 00:03:44,242 --> 00:03:46,640 Nie wiemy, w jaki sposób to robili tak dokładnie, 100 00:03:46,640 --> 00:03:49,116 że woda delikatnie, lecz nieustannie 101 00:03:49,116 --> 00:03:50,684 poruszała się w dół. 102 00:03:50,684 --> 00:03:52,349 Jest w tym ambicja, 103 00:03:52,349 --> 00:03:54,953 myśl, że człowiek może władać naturą. 104 00:03:54,953 --> 00:03:58,853 Nie trzeba budować miasta tam, gdzie już jest woda, 105 00:03:58,853 --> 00:04:02,056 lecz można nagiąć naturę do woli człowieka. 106 00:04:02,056 --> 00:04:04,334 Rzymianie byli znakomitymi inżynierami. 107 00:04:04,334 --> 00:04:06,654 Używali wody do picia, 108 00:04:06,654 --> 00:04:07,560 gotowania i tak dalej. 109 00:04:07,560 --> 00:04:09,564 Lecz także wiele z tych akweduktów 110 00:04:09,564 --> 00:04:11,118 kończyło się fontannami, 111 00:04:11,118 --> 00:04:12,995 albo publicznymi łaźniami. 112 00:04:12,995 --> 00:04:16,629 Zatem ten obszar wydaje się być odseparowany od 113 00:04:16,629 --> 00:04:18,471 zwartej zabudowy miejskiej, 114 00:04:18,471 --> 00:04:20,250 a to są łaźnie Trajana. 115 00:04:20,250 --> 00:04:22,467 Tak, nie były to pierwsze publiczne łaźnie, 116 00:04:22,467 --> 00:04:23,977 lecz były to łaźnie, 117 00:04:23,977 --> 00:04:26,582 które wyznaczyły standard dla publicznych łaźni. 118 00:04:26,583 --> 00:04:28,282 Zespół łaźni 119 00:04:28,282 --> 00:04:30,000 pośrodku ogrodu 120 00:04:30,000 --> 00:04:31,544 ogrodzonego murkiem. 121 00:04:31,544 --> 00:04:34,480 Rozmawialiśmy wcześniej o sposobach 122 00:04:34,480 --> 00:04:35,840 w jakie cesarze mogli dbać 123 00:04:35,840 --> 00:04:37,340 o powodzenie miasta, 124 00:04:37,340 --> 00:04:38,479 a to dobry przykład. 125 00:04:38,480 --> 00:04:40,542 Idziemy w kierunku jednego z 126 00:04:40,542 --> 00:04:42,674 flagowych monumentów Rzymu, 127 00:04:42,674 --> 00:04:43,996 Koloseum. 128 00:04:43,997 --> 00:04:46,389 Ale jesteśmy dość późno w historii Rzymu. 129 00:04:46,389 --> 00:04:49,165 Czy przed Koloseum nie stał tu kolejny pałac? 130 00:04:49,165 --> 00:04:49,750 Owszem. 131 00:04:49,750 --> 00:04:52,324 Koloseum wybudował cesarz Wespazjan, 132 00:04:52,324 --> 00:04:56,097 który został cesarzem w 69 n.e. 133 00:04:56,097 --> 00:04:59,945 po samobójstwie Nerona, bardzo nielubianego cesarza. 134 00:04:59,945 --> 00:05:02,493 Był nielubiany, bo na przykład 135 00:05:02,493 --> 00:05:04,364 po wielkim pożarze w 64 r. n.e., 136 00:05:04,364 --> 00:05:06,236 który zrujnował całe połacie miasta, 137 00:05:06,237 --> 00:05:09,253 przejął 40 hektarów z serca miasta 138 00:05:09,253 --> 00:05:10,972 i te własności prywatne przeznaczył 139 00:05:10,972 --> 00:05:13,596 na budowę nowego pałacu dla siebie. 140 00:05:13,596 --> 00:05:14,984 Złoty Dom Nerona. 141 00:05:14,984 --> 00:05:18,015 Koloseum było właściwie jeziorem w tym pałacu. 142 00:05:18,016 --> 00:05:19,202 A Wespazjan 143 00:05:19,202 --> 00:05:21,094 by pokazać, że jest przyjacielem ludu, 144 00:05:21,095 --> 00:05:23,326 wypełnił jezioro i zbudował Koloseum. 145 00:05:23,326 --> 00:05:26,400 Koloseum początkowo nie zwało się Koloseum. 146 00:05:26,400 --> 00:05:27,551 Nie. Ta nazwa 147 00:05:27,552 --> 00:05:29,384 pochodzi z średniowiecza. 148 00:05:29,384 --> 00:05:31,758 Rzymianie zwali to Amfiteatrem Flawijskim, 149 00:05:31,758 --> 00:05:34,844 bo Wespazjan był z rodu Flawiuszy, 150 00:05:34,844 --> 00:05:36,303 stąd Flawijski. 151 00:05:36,303 --> 00:05:38,846 Jest to amfiteatr, taki podwójny teatr 152 00:05:38,846 --> 00:05:40,477 owalnego kształtu. 153 00:05:40,477 --> 00:05:42,513 Rzymianie nie zwali go Koloseum, 154 00:05:42,513 --> 00:05:45,032 ale ten ogromny posąg zwali Kolosem. 155 00:05:45,032 --> 00:05:46,532 To posąg boga słońca. 156 00:05:46,540 --> 00:05:49,280 Wspomniałeś, że jest to moment, 157 00:05:49,280 --> 00:05:51,338 gdy Konstantyn rządził Rzymem 158 00:05:51,338 --> 00:05:53,715 i jeszcze nie przeniósł stolicy na wschód. 159 00:05:53,715 --> 00:05:55,679 Interesujące, ten łuk, 160 00:05:55,680 --> 00:05:57,146 łuk Konstantyna, 161 00:05:57,146 --> 00:05:59,124 jest świeżo zrobiony. 162 00:05:59,124 --> 00:06:00,780 Ma ledwie kilka lat, 163 00:06:00,780 --> 00:06:04,299 Konstantyn opuścił Rzym po tym, jak pokonał Maksencjusza 164 00:06:04,299 --> 00:06:06,032 w bitwie przy Moście Mulwijskim. 165 00:06:06,032 --> 00:06:07,054 O ile wiemy, 166 00:06:07,060 --> 00:06:09,020 nigdy nie wrócił do Rzymu, by łuk zobaczyć. 167 00:06:09,020 --> 00:06:12,032 Przelatujemy nad krawędzią Koloseum 168 00:06:12,032 --> 00:06:13,198 i patrzymy w dół. 169 00:06:13,199 --> 00:06:15,613 Mamy tu odbicie społeczeństwa Rzymu. 170 00:06:15,613 --> 00:06:17,796 Najlepsze miejsca są na dole, 171 00:06:17,796 --> 00:06:19,262 blisko areny, 172 00:06:19,262 --> 00:06:21,456 były zarezerwowane dla cesarza, 173 00:06:21,456 --> 00:06:24,224 najwyższych urzędników, kapłanów i tak dalej. 174 00:06:24,224 --> 00:06:25,914 Za nimi byli senatorowie. 175 00:06:25,914 --> 00:06:27,563 Za nimi zamożni kupcy. 176 00:06:27,564 --> 00:06:30,932 Za nimi wolni, zwykli obywatele. 177 00:06:30,932 --> 00:06:35,319 A na górze siedziały kobiety, niewolnicy i cudzoziemcy. 178 00:06:35,319 --> 00:06:36,907 Co przychodzili tu zobaczyć? 179 00:06:36,907 --> 00:06:38,609 To co widzimy, 180 00:06:38,610 --> 00:06:40,530 to najczęstsze skojarzenie z Koloseum, 181 00:06:40,530 --> 00:06:42,236 walki gladiatorów. 182 00:06:42,237 --> 00:06:43,508 Kolejną rozrywką 183 00:06:43,508 --> 00:06:46,207 kochaną przez Rzymian były łowy. 184 00:06:46,208 --> 00:06:49,106 Trzecią - egzekucje przestępców. 185 00:06:49,106 --> 00:06:51,255 Często bardzo kolorowe. 186 00:06:51,255 --> 00:06:53,397 Dla nas bardzo brutalne. 187 00:06:53,397 --> 00:06:56,769 Skręćmy w lewo i polećmy w stronę forum. 188 00:06:56,769 --> 00:06:58,875 Co to za ogromna świątynia? 189 00:06:58,875 --> 00:07:01,496 To największa świątynia religii państwowej. 190 00:07:01,496 --> 00:07:03,186 To świątynia Wenus i Romy. 191 00:07:03,187 --> 00:07:05,267 Zbudowana przez cesarza Hadriana. 192 00:07:05,267 --> 00:07:06,555 Jest ciekawa, gdyż 193 00:07:06,555 --> 00:07:08,071 to dwie świątynie złączone plecami. 194 00:07:08,071 --> 00:07:10,569 Jedna część poświęcona jest 195 00:07:10,569 --> 00:07:12,025 bogini Wenus. 196 00:07:12,025 --> 00:07:13,568 To ta skierowana ku Koloseum. 197 00:07:13,569 --> 00:07:16,029 Druga bogini Romie, w stronę forum. 198 00:07:16,029 --> 00:07:17,736 Zrobiono to celowo. 199 00:07:17,736 --> 00:07:19,435 Wenus spogląda na Koloseum 200 00:07:19,435 --> 00:07:21,042 utożsamiane z zabawą i igrzyskami. 201 00:07:21,042 --> 00:07:23,323 Otium, powiedzieliby Rzymianie. Wypoczynek. 202 00:07:23,324 --> 00:07:26,000 Z kolei Roma to bardziej poważna bogini. 203 00:07:26,000 --> 00:07:28,201 Spogląda na forum, gdzie się negocjuje, 204 00:07:28,201 --> 00:07:30,134 prowadzi interesy i pracuje. 205 00:07:30,134 --> 00:07:32,860 OK, to teraz idziemy do samego forum 206 00:07:32,860 --> 00:07:35,820 Zatrzymajmy się nad Bazyliką Maksencjusza, 207 00:07:35,820 --> 00:07:38,417 to ostatni z budynków użyteczności publicznej 208 00:07:38,417 --> 00:07:41,294 Rzymu powstały przed tym, jak Konstantyn przeniósł stolicę. 209 00:07:41,294 --> 00:07:42,688 To ogromny budynek 210 00:07:42,688 --> 00:07:45,448 a słowo bazylika jest nam znajomy. 211 00:07:45,448 --> 00:07:47,233 Kościoły nazywamy bazylikami. 212 00:07:47,240 --> 00:07:50,140 Dla Rzymian były to budynki użyteczności publicznej 213 00:07:50,140 --> 00:07:51,793 dla sądów, 214 00:07:51,793 --> 00:07:53,834 chrześcijanie zaadoptowali tę formę budynku, 215 00:07:53,834 --> 00:07:55,233 bo chcieli być pod dachem, 216 00:07:55,233 --> 00:07:58,667 zaadoptowali więc tę istniejącą już formę budynku 217 00:07:58,667 --> 00:07:59,806 i nadali mu nowe znaczenie. 218 00:07:59,807 --> 00:08:01,238 Kierujemy się teraz w stronę 219 00:08:01,238 --> 00:08:03,326 bardziej skomplikowanej części Rzymu, 220 00:08:03,326 --> 00:08:05,205 szczególnie jeśli próbujesz z wyglądu ruin 221 00:08:05,205 --> 00:08:07,726 wywnioskować o co w tych budynkach chodziło. 222 00:08:07,726 --> 00:08:10,330 Zawsze mówię, że forum jest jak Wall w Waszyngtonie. 223 00:08:10,330 --> 00:08:12,241 Duży, otwarty, publiczny obszar 224 00:08:12,241 --> 00:08:16,096 używany dla wydarzeń publicznych, parad i przemów. 225 00:08:16,096 --> 00:08:19,425 Budynki wokół otwartej przestrzeni też były publiczne, 226 00:08:19,425 --> 00:08:21,931 były to sądy i świątynie. 227 00:08:21,931 --> 00:08:24,155 na placu forum stały, 228 00:08:24,155 --> 00:08:26,794 tak jak na Wall w Waszyngtonie, 229 00:08:26,800 --> 00:08:28,180 monumenty upamiętniające 230 00:08:28,180 --> 00:08:30,320 wielkich ludzi i ważne wydarzenia. 231 00:08:30,321 --> 00:08:31,691 Sąsiadujące z forum 232 00:08:31,691 --> 00:08:34,265 własności prywatne stopniowo wykupiono 233 00:08:34,267 --> 00:08:36,639 bo cesarze chcieli wybudować swoje fora, 234 00:08:36,639 --> 00:08:40,408 tak powstały tak zwane fora cesarskie. 235 00:08:40,408 --> 00:08:41,929 Zrobiliśmy pełen okrąg 236 00:08:41,929 --> 00:08:44,126 i znów patrzymy na Kapitol. 237 00:08:44,128 --> 00:08:45,872 Przelatujemy nad forum Rzymskim, 238 00:08:45,872 --> 00:08:46,779 jeszcze raz. 239 00:08:46,779 --> 00:08:48,519 Przelatujemy nad Kapitolem, 240 00:08:48,519 --> 00:08:51,239 widzimy świątynię Jupitera Optimusa Maximusa, 241 00:08:51,239 --> 00:08:53,447 przelatujemy, wracamy nad rzekę, 242 00:08:53,447 --> 00:08:55,814 widzimy tutaj dużą płaską równinę Rzymu 243 00:08:55,814 --> 00:08:57,175 zwaną Campus Martius, 244 00:08:57,175 --> 00:08:58,401 Polem Marsowym. 245 00:08:58,402 --> 00:09:00,701 Było tak zwane, gdyż za czasów republiki, 246 00:09:00,701 --> 00:09:01,773 kiedy istniała armia obywatelska, 247 00:09:01,773 --> 00:09:03,784 armia spotykała się tutaj i trenowała. 248 00:09:03,784 --> 00:09:08,366 Przelatujemy właśnie nad ślicznym kwadratowym skwerem, 249 00:09:08,366 --> 00:09:10,297 i patrzymy na bok 250 00:09:10,297 --> 00:09:13,154 niezwykle ważnego budynku - Panteonu. 251 00:09:13,154 --> 00:09:14,741 Rotunda, ta okrągła część, 252 00:09:14,741 --> 00:09:16,952 nie widzielibyśmy jej tam wcześniej. 253 00:09:16,952 --> 00:09:19,324 Widzielibyśmy tą część z 8 kolumnami 254 00:09:19,324 --> 00:09:21,709 z przodu, z wyglądu tradycyjną świątynię. 255 00:09:21,709 --> 00:09:24,860 Lubimy mówić, że jest to budynek 256 00:09:24,860 --> 00:09:26,620 z niespodzianką w środku. 257 00:09:26,624 --> 00:09:28,926 Ponieważ wygląda jak zwykła 258 00:09:28,926 --> 00:09:29,970 grecka lub rzymska świątynia, 259 00:09:29,970 --> 00:09:31,045 ale w środku 260 00:09:31,045 --> 00:09:33,774 widać, że tak naprawdę jest to rotunda. 261 00:09:33,774 --> 00:09:35,484 Chciałbym przez sekundę 262 00:09:35,484 --> 00:09:37,959 opiewać skalę tego budynku. 263 00:09:37,959 --> 00:09:41,704 Popatrzcie na te kolumny, są gigantyczne. 264 00:09:41,704 --> 00:09:45,200 Zdolność do podniesienia tak wielkich głazów 265 00:09:45,201 --> 00:09:47,244 jest fenomenem samym w sobie. 266 00:09:47,244 --> 00:09:50,508 Nawet bardziej fenomenalny jest fakt, 267 00:09:50,508 --> 00:09:52,625 że to granit i to z Egiptu. 268 00:09:52,625 --> 00:09:54,637 Przyniesiono go z bardzo daleka. 269 00:09:54,637 --> 00:09:57,497 To budynek ku czci cesarzy Rzymu. 270 00:09:57,498 --> 00:09:59,504 Budynek, to wiemy, zawierał posągi 271 00:09:59,504 --> 00:10:01,654 Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta, 272 00:10:01,654 --> 00:10:04,813 wiemy więc, że ten budynek zawsze był ośrodkiem 273 00:10:04,813 --> 00:10:06,693 kultu cesarza. 274 00:10:06,693 --> 00:10:10,023 Ta przestrzeń otwiera się wprost magicznie. 275 00:10:10,023 --> 00:10:12,485 Tak robi, a magia jest niezwykła, 276 00:10:12,485 --> 00:10:14,087 zabrałem tam wielu gości, 277 00:10:14,087 --> 00:10:15,203 pytałem ich 278 00:10:15,203 --> 00:10:17,184 czy odnieśli to samo wrażenie jak ja. 279 00:10:17,184 --> 00:10:18,540 Jeśli zatrzymasz się na progu 280 00:10:18,541 --> 00:10:21,160 i trzymasz głowę prosto, zawsze pytam 281 00:10:21,160 --> 00:10:23,233 "co widzisz?" Wszyscy są zgodni. 282 00:10:23,233 --> 00:10:25,906 Widać okno w sklepieniu na górze, 283 00:10:25,907 --> 00:10:26,824 zwiemy je okiem. 284 00:10:26,824 --> 00:10:27,769 Widać podłogę, 285 00:10:27,769 --> 00:10:30,473 widać też dwa boki, lewy i prawy. 286 00:10:30,473 --> 00:10:33,257 Majestatyczny widok. 287 00:10:33,258 --> 00:10:35,631 Wszystko w granicach ludzkiego wzroku, 288 00:10:35,631 --> 00:10:38,223 co dla mnie zawsze definiuje to, co klasyczne, 289 00:10:38,224 --> 00:10:41,534 bo nagina się do człowieka, 290 00:10:41,534 --> 00:10:44,157 jego proporcji i jego ograniczeń. 291 00:10:44,160 --> 00:10:47,280 Zaprojektowanie budynku tak, by dokładnie 292 00:10:47,280 --> 00:10:51,500 odpowiadał granicom naszej wizji, to nas nobilituje. 293 00:10:51,515 --> 00:10:54,292 Czujemy się tak wielcy i wspaniali 294 00:10:54,292 --> 00:10:55,580 jak tylko człowiek może. 295 00:10:55,580 --> 00:10:58,060 Nie poniża nas. Gdyby był 10 razy większy, 296 00:10:58,060 --> 00:10:59,460 czulibyśmy się 297 00:10:59,460 --> 00:11:01,480 mali jak mrówki. 298 00:11:01,486 --> 00:11:05,205 Budynek jest obsesyjnie skupiony na formie koła. 299 00:11:05,205 --> 00:11:07,777 Lecz także skupia się na kwadratach. 300 00:11:07,777 --> 00:11:09,507 Na podłodze widać 301 00:11:09,507 --> 00:11:11,041 grę kwadratów i kół. 302 00:11:11,042 --> 00:11:12,828 No i oczywiście kasetony 303 00:11:12,828 --> 00:11:15,257 dające to piękne poczucie rytmu. 304 00:11:15,258 --> 00:11:17,087 Absolutnie. Zauważ, tutaj też 305 00:11:17,087 --> 00:11:18,450 jest gra kwadratów i kół, 306 00:11:18,450 --> 00:11:20,084 bo kwadratowe kasetony 307 00:11:20,084 --> 00:11:21,743 tworzą półkolistą kopułę. 308 00:11:21,743 --> 00:11:23,760 Ale co dla mnie ciekawe, 309 00:11:23,820 --> 00:11:25,500 po pierwsze jest pomalowana, 310 00:11:25,540 --> 00:11:27,480 a dzisiaj farby już nie ma. 311 00:11:27,480 --> 00:11:29,153 w kolory nieba. 312 00:11:29,153 --> 00:11:31,836 Tło kopuły jest na niebiesko. 313 00:11:31,836 --> 00:11:34,295 Kasetony są podreślone żółtym, jak gdyby 314 00:11:34,295 --> 00:11:35,589 promieniami słońca, 315 00:11:35,590 --> 00:11:37,867 a w środku zapewne były rozety 316 00:11:37,867 --> 00:11:40,723 przedstawiające słońca lub gwiazdy. 317 00:11:40,723 --> 00:11:43,276 I nawet w starożytności, wiemy od historyków 318 00:11:43,276 --> 00:11:44,839 piszących ledwie kilkaset lat 319 00:11:44,840 --> 00:11:46,240 po zakończeniu budowy, 320 00:11:46,240 --> 00:11:47,740 ludzie pytali: jak oni zrobili tę kopułę? 321 00:11:47,760 --> 00:11:49,140 Jak im się to udało? 322 00:11:49,140 --> 00:11:51,093 Zdumiewali się tym nawet w starożytności. 323 00:11:51,093 --> 00:11:52,804 Światło jest bardzo ciekawe. 324 00:11:52,804 --> 00:11:56,149 Patrząc na sklepienie odnosi się wrażenie, 325 00:11:56,149 --> 00:12:00,337 że oko specjalnie kieruje promienie 326 00:12:00,337 --> 00:12:02,917 słoneczne na inne kasetony 327 00:12:02,917 --> 00:12:04,893 w zależności od pory dnia, pory roku. 328 00:12:04,893 --> 00:12:07,288 Ostatnie badania sugerują, 329 00:12:07,288 --> 00:12:09,005 że nie jest to zegar słoneczny, 330 00:12:09,005 --> 00:12:11,420 ale gra z upływem czasu 331 00:12:11,420 --> 00:12:13,674 i gra ze światłem i przestrzenią, co ukazywało 332 00:12:13,674 --> 00:12:15,404 upływ czasu podczas roku. 333 00:12:15,404 --> 00:12:17,447 Jednakże jedna aranżacja 334 00:12:17,447 --> 00:12:19,460 wygląda na zrobioną umyślnie 335 00:12:19,460 --> 00:12:22,660 i chodzi o to, że słońce wpadające przez oko 336 00:12:22,660 --> 00:12:24,940 w południe 21 kwietnia 337 00:12:24,940 --> 00:12:28,076 rozświetla dokładnie główne wejście do Panteonu. 338 00:12:28,076 --> 00:12:30,673 Pamiętajcie, że Hadrian był 339 00:12:30,673 --> 00:12:33,270 odpowiedzialny za Panteon w tym czasie. 340 00:12:33,270 --> 00:12:36,100 Na 21 kwietnia przypadają urodziny Rzymu, 341 00:12:36,100 --> 00:12:38,540 a Hadrian bardzo dbał o festiwal urodzinowy, 342 00:12:38,542 --> 00:12:41,275 zmienił jego nazwę na festiwal Romy 343 00:12:41,275 --> 00:12:42,939 ku czci bogini Romy. 344 00:12:42,940 --> 00:12:46,380 Wygląda na to, że zaaranżował wszystko w sposób, 345 00:12:46,380 --> 00:12:48,773 który dałby ten dramatyczny efekt w południe, 346 00:12:48,773 --> 00:12:49,980 możemy domniemywać, 347 00:12:49,980 --> 00:12:52,340 że obchodzono jakieś święto urodzinowe 348 00:12:52,340 --> 00:12:53,614 tego dnia w Panteonie 349 00:12:53,614 --> 00:12:56,323 Wróćmy teraz do forum. 350 00:12:56,323 --> 00:12:58,481 Niektóre z głównych dróg krajowych 351 00:12:58,481 --> 00:13:00,352 przecinały się tutaj na forum, 352 00:13:00,360 --> 00:13:02,860 to miejsce, gdzie mógł przechodzić 353 00:13:02,860 --> 00:13:05,177 przeciętny Rzymianin w przeciętny dzień. 354 00:13:05,177 --> 00:13:06,741 Gdy kamera się oddala 355 00:13:06,741 --> 00:13:09,793 możemy naprawdę zobaczyć pełen zasięg miasta 356 00:13:09,800 --> 00:13:11,720 i pojąć jak złożony, 357 00:13:11,720 --> 00:13:14,580 jak zaawansowany był starożytny świat. 358 00:13:14,585 --> 00:13:15,971 Ile było tu budynków? 359 00:13:15,971 --> 00:13:20,274 Zachowały się dwa censusy z IV wieku 360 00:13:20,274 --> 00:13:21,477 sugerujące liczbę 361 00:13:21,477 --> 00:13:23,579 8 do 10 tysięcy budynków. 362 00:13:23,580 --> 00:13:24,970 Uważamy, że populacja 363 00:13:24,970 --> 00:13:26,513 liczyła pomiędzy 1 a 2 milionów. 364 00:13:26,513 --> 00:13:29,325 Całkowita powierzchnia miała 365 00:13:29,325 --> 00:13:31,452 około 25 km kwadratowych, 366 00:13:31,452 --> 00:13:33,536 było to największe miasto zachodniego świata 367 00:13:33,536 --> 00:13:35,608 aż do XIX wiecznego Londynu.