[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:04.86,0:00:06.22,Default,,0000,0000,0000,,Studiując starożytny Rzym
Dialogue: 0,0:00:06.22,0:00:08.03,Default,,0000,0000,0000,,trudno było mi pojąć,
Dialogue: 0,0:00:08.03,0:00:11.26,Default,,0000,0000,0000,,jaką całość tworzyły te wszystkie ruiny,
Dialogue: 0,0:00:11.26,0:00:13.57,Default,,0000,0000,0000,,na szczęście Dr. Bernard Frischer
Dialogue: 0,0:00:13.57,0:00:16.59,Default,,0000,0000,0000,,stworzył tę niezwykłą symulację
Dialogue: 0,0:00:16.59,0:00:19.06,Default,,0000,0000,0000,,pozwalającą nam na podróż w czasie.
Dialogue: 0,0:00:19.06,0:00:21.03,Default,,0000,0000,0000,,Trudności są spore.
Dialogue: 0,0:00:21.03,0:00:23.86,Default,,0000,0000,0000,,Po pierwsze, te miasta są dziś ruiną,
Dialogue: 0,0:00:23.86,0:00:25.45,Default,,0000,0000,0000,,więc po pierwsze trzeba
Dialogue: 0,0:00:25.45,0:00:27.60,Default,,0000,0000,0000,,wyobrazić sobie z pozostałości
Dialogue: 0,0:00:27.60,0:00:28.85,Default,,0000,0000,0000,,wygląd oryginalny.
Dialogue: 0,0:00:28.85,0:00:30.80,Default,,0000,0000,0000,,Po drugie, mamy tylko część z nich,
Dialogue: 0,0:00:30.80,0:00:31.63,Default,,0000,0000,0000,,a nie wszystko.
Dialogue: 0,0:00:31.63,0:00:33.86,Default,,0000,0000,0000,,Dlatego nawet jeśli wiemy jak wyglądał Panteon
Dialogue: 0,0:00:33.86,0:00:34.77,Default,,0000,0000,0000,,czy Koloseum,
Dialogue: 0,0:00:34.77,0:00:36.02,Default,,0000,0000,0000,,są one o kilometry od siebie.
Dialogue: 0,0:00:36.02,0:00:38.98,Default,,0000,0000,0000,,Co było pomiędzy? Większość z tego nie istnieje.
Dialogue: 0,0:00:38.98,0:00:41.49,Default,,0000,0000,0000,,Wizualizacja łączy wszystko w całość.
Dialogue: 0,0:00:41.49,0:00:43.25,Default,,0000,0000,0000,,Zerknijmy zatem na efekt. Ok.
Dialogue: 0,0:00:43.25,0:00:44.88,Default,,0000,0000,0000,,To jest wspaniałe.
Dialogue: 0,0:00:44.88,0:00:48.36,Default,,0000,0000,0000,,Lecimy właśnie nisko nad miastem, zaraz nad Tybrem.
Dialogue: 0,0:00:48.36,0:00:49.72,Default,,0000,0000,0000,,Dobre miejsce na start,
Dialogue: 0,0:00:49.72,0:00:52.34,Default,,0000,0000,0000,,gdyż Tybr dzieli Rzym na dwie części.
Dialogue: 0,0:00:52.34,0:00:55.18,Default,,0000,0000,0000,,I widzę w oddali bardzo dużą świątynię.
Dialogue: 0,0:00:55.18,0:00:58.18,Default,,0000,0000,0000,,To jest Świątynia Jowisza Optimusa Maximusa.
Dialogue: 0,0:00:58.18,0:00:59.94,Default,,0000,0000,0000,,Jowisza najlepszego i największego,
Dialogue: 0,0:00:59.94,0:01:03.04,Default,,0000,0000,0000,,była główną świątynią rzymskiego kultu państwowego.
Dialogue: 0,0:01:03.04,0:01:05.43,Default,,0000,0000,0000,,Leżała na szczycie Kapitolu
Dialogue: 0,0:01:05.43,0:01:07.73,Default,,0000,0000,0000,,który z powodu tej i innych świątyń
Dialogue: 0,0:01:07.73,0:01:10.09,Default,,0000,0000,0000,,był centrum kultu państwa,
Dialogue: 0,0:01:10.09,0:01:11.26,Default,,0000,0000,0000,,oraz państwowej religii.
Dialogue: 0,0:01:11.26,0:01:14.14,Default,,0000,0000,0000,,Jaki zatem moment w historii Rzymu wybraliście?
Dialogue: 0,0:01:14.14,0:01:16.71,Default,,0000,0000,0000,,Jest to w domniemaniu rok 320 n.e.,
Dialogue: 0,0:01:16.71,0:01:19.64,Default,,0000,0000,0000,,szczyt rozwoju miejskiego Rzymu,
Dialogue: 0,0:01:19.64,0:01:21.14,Default,,0000,0000,0000,,z pewnością w zakresie architektury publicznej
Dialogue: 0,0:01:21.14,0:01:22.34,Default,,0000,0000,0000,,z prostego powodu, że
Dialogue: 0,0:01:22.34,0:01:24.97,Default,,0000,0000,0000,,ówczesnym cesarzem był Konstantyn Wielki,
Dialogue: 0,0:01:24.97,0:01:26.44,Default,,0000,0000,0000,,który zaraz następnego roku
Dialogue: 0,0:01:26.44,0:01:28.26,Default,,0000,0000,0000,,przeniósł stolicę z Rzymu
Dialogue: 0,0:01:28.26,0:01:31.04,Default,,0000,0000,0000,,do Konstantynopola.
Dialogue: 0,0:01:31.04,0:01:32.31,Default,,0000,0000,0000,,OK, czyli lecimy nad rzeką
Dialogue: 0,0:01:32.31,0:01:36.44,Default,,0000,0000,0000,,i po Kapitolu widzimy Palatyn,
Dialogue: 0,0:01:36.44,0:01:39.70,Default,,0000,0000,0000,,kolejne z siedmiu najważniejszych wzgórz Rzymu.
Dialogue: 0,0:01:39.70,0:01:43.19,Default,,0000,0000,0000,,Palatyn jest punktem obowiązkowym dla każdego, kto odwiedza Rzym.
Dialogue: 0,0:01:43.19,0:01:44.64,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli stoisz na forum,
Dialogue: 0,0:01:44.64,0:01:47.21,Default,,0000,0000,0000,,to to jest to wielkie wzgórze z pałacami.
Dialogue: 0,0:01:47.21,0:01:49.74,Default,,0000,0000,0000,,Właściwie słowo 'pałac' pochodzi od słowa Palatyn.
Dialogue: 0,0:01:49.74,0:01:52.60,Default,,0000,0000,0000,,Rzymianie wraz z upływem wieków zwykli mawiać:
Dialogue: 0,0:01:52.60,0:01:55.12,Default,,0000,0000,0000,,"tam gdzie cesarz, tam jest pałac" lub palatyn.
Dialogue: 0,0:01:55.12,0:01:57.30,Default,,0000,0000,0000,,Stąd termin pałac odczepił się
Dialogue: 0,0:01:57.31,0:01:58.91,Default,,0000,0000,0000,,z tego fizycznego wzgórza
Dialogue: 0,0:01:58.91,0:02:01.91,Default,,0000,0000,0000,,oznaczając w końcu "miejsce, gdzie żyje władca".
Dialogue: 0,0:02:01.91,0:02:04.11,Default,,0000,0000,0000,,I rzeczywiście kiedy przelatujemy
Dialogue: 0,0:02:04.11,0:02:05.85,Default,,0000,0000,0000,,obok Circus Maximus,
Dialogue: 0,0:02:05.85,0:02:08.80,Default,,0000,0000,0000,,widzę cesarski pałac, jest niesamowicie duży,
Dialogue: 0,0:02:08.80,0:02:11.26,Default,,0000,0000,0000,,dosłownie zajmuje całe wzgórze.
Dialogue: 0,0:02:11.26,0:02:12.87,Default,,0000,0000,0000,,Pamiętajmy, że to nie tylko
Dialogue: 0,0:02:12.87,0:02:14.83,Default,,0000,0000,0000,,dom cesarza i jego rodziny,
Dialogue: 0,0:02:14.83,0:02:17.31,Default,,0000,0000,0000,,lecz również siedziba rządu.
Dialogue: 0,0:02:17.31,0:02:19.89,Default,,0000,0000,0000,,Czy istnieje jakieś połączenie
Dialogue: 0,0:02:19.90,0:02:22.66,Default,,0000,0000,0000,,między tym ogromnym cyrkiem a pałacem?
Dialogue: 0,0:02:22.66,0:02:24.09,Default,,0000,0000,0000,,Owszem, są połączone
Dialogue: 0,0:02:24.09,0:02:26.96,Default,,0000,0000,0000,,a cesarz często organizował igrzyska w cyrku
Dialogue: 0,0:02:26.96,0:02:31.18,Default,,0000,0000,0000,,i mógł on łatwo zejść do swej cesarskiej loży
Dialogue: 0,0:02:31.18,0:02:32.32,Default,,0000,0000,0000,,z pałacu,
Dialogue: 0,0:02:32.32,0:02:35.84,Default,,0000,0000,0000,,a nawet mógł oglądać igrzyska bezpośrednio z pałacu.
Dialogue: 0,0:02:36.04,0:02:38.36,Default,,0000,0000,0000,,Nie mówimy tu o cyrku jak dzisiaj,
Dialogue: 0,0:02:38.36,0:02:40.92,Default,,0000,0000,0000,,mówimy o świętach sportowych,
Dialogue: 0,0:02:40.92,0:02:43.12,Default,,0000,0000,0000,,głównie o wyścigach rydwanów.
Dialogue: 0,0:02:43.12,0:02:46.12,Default,,0000,0000,0000,,Jak w filmie Ben Hur, i słynnej scenie wyścigu rydwanów.
Dialogue: 0,0:02:46.12,0:02:47.46,Default,,0000,0000,0000,,Chodzi też o polowania,
Dialogue: 0,0:02:47.46,0:02:50.06,Default,,0000,0000,0000,,o parady, religijne procesje
Dialogue: 0,0:02:50.06,0:02:51.62,Default,,0000,0000,0000,,i triumfalne pochody.
Dialogue: 0,0:02:51.62,0:02:54.14,Default,,0000,0000,0000,,Zagłębmy się w miasto. Wiemy, że
Dialogue: 0,0:02:54.14,0:02:57.66,Default,,0000,0000,0000,,Rzym miał ten handlowy charakter z dużymi targami.
Dialogue: 0,0:02:57.66,0:02:59.20,Default,,0000,0000,0000,,Jak wiele wiemy o
Dialogue: 0,0:02:59.20,0:03:01.51,Default,,0000,0000,0000,,codziennym życiu mieszkańców?
Dialogue: 0,0:03:01.51,0:03:02.68,Default,,0000,0000,0000,,Wiemy sporo.
Dialogue: 0,0:03:02.69,0:03:05.82,Default,,0000,0000,0000,,Znamy setki rzemiosł i zawodów,
Dialogue: 0,0:03:05.82,0:03:07.36,Default,,0000,0000,0000,,różne klasy społeczne.
Dialogue: 0,0:03:07.36,0:03:09.77,Default,,0000,0000,0000,,Znamy ich dietę, długość życia.
Dialogue: 0,0:03:09.77,0:03:12.88,Default,,0000,0000,0000,,Uczeni naprawdę szczegółowo zrekonstruowali
Dialogue: 0,0:03:12.88,0:03:14.27,Default,,0000,0000,0000,,ich codzienne życie.
Dialogue: 0,0:03:14.28,0:03:16.44,Default,,0000,0000,0000,,Imponującym widokiem jest
Dialogue: 0,0:03:16.44,0:03:19.16,Default,,0000,0000,0000,,akwedukt, ta droga dla wody.
Dialogue: 0,0:03:19.16,0:03:21.19,Default,,0000,0000,0000,,No, Rzymianie są słynni z akweduktów.
Dialogue: 0,0:03:21.19,0:03:22.93,Default,,0000,0000,0000,,Nie jest możliwe, by metropolia
Dialogue: 0,0:03:22.94,0:03:24.44,Default,,0000,0000,0000,,z milionem albo dwoma jak tu
Dialogue: 0,0:03:24.44,0:03:26.46,Default,,0000,0000,0000,,nie miała akweduktów,
Dialogue: 0,0:03:26.46,0:03:27.86,Default,,0000,0000,0000,,które dostarczały wody
Dialogue: 0,0:03:27.86,0:03:29.23,Default,,0000,0000,0000,,z 20 czy 30 mil z gór.
Dialogue: 0,0:03:29.24,0:03:32.22,Default,,0000,0000,0000,,Ich grawitacyjny system działał tak,
Dialogue: 0,0:03:32.22,0:03:34.22,Default,,0000,0000,0000,,że brali wodę ze źródła w górach
Dialogue: 0,0:03:34.22,0:03:35.88,Default,,0000,0000,0000,,i sprowadzali je do miasta
Dialogue: 0,0:03:35.90,0:03:38.52,Default,,0000,0000,0000,,w dolinie, co generowało ruch wody.
Dialogue: 0,0:03:38.52,0:03:40.53,Default,,0000,0000,0000,,Byli jakoś w stanie obliczyć
Dialogue: 0,0:03:40.53,0:03:43.22,Default,,0000,0000,0000,,spadek nawet 1 metra na 2000 metrów,
Dialogue: 0,0:03:43.22,0:03:44.24,Default,,0000,0000,0000,,co jest niesamowite.
Dialogue: 0,0:03:44.24,0:03:46.64,Default,,0000,0000,0000,,Nie wiemy, w jaki sposób to robili tak dokładnie,
Dialogue: 0,0:03:46.64,0:03:49.12,Default,,0000,0000,0000,,że woda delikatnie, lecz nieustannie
Dialogue: 0,0:03:49.12,0:03:50.68,Default,,0000,0000,0000,,poruszała się w dół.
Dialogue: 0,0:03:50.68,0:03:52.35,Default,,0000,0000,0000,,Jest w tym ambicja,
Dialogue: 0,0:03:52.35,0:03:54.95,Default,,0000,0000,0000,,myśl, że człowiek może władać naturą.
Dialogue: 0,0:03:54.95,0:03:58.85,Default,,0000,0000,0000,,Nie trzeba budować miasta tam, gdzie już jest woda,
Dialogue: 0,0:03:58.85,0:04:02.06,Default,,0000,0000,0000,,lecz można nagiąć naturę do woli człowieka.
Dialogue: 0,0:04:02.06,0:04:04.33,Default,,0000,0000,0000,,Rzymianie byli znakomitymi inżynierami.
Dialogue: 0,0:04:04.33,0:04:06.65,Default,,0000,0000,0000,,Używali wody do picia,
Dialogue: 0,0:04:06.65,0:04:07.56,Default,,0000,0000,0000,,gotowania i tak dalej.
Dialogue: 0,0:04:07.56,0:04:09.56,Default,,0000,0000,0000,,Lecz także wiele z tych akweduktów
Dialogue: 0,0:04:09.56,0:04:11.12,Default,,0000,0000,0000,,kończyło się fontannami,
Dialogue: 0,0:04:11.12,0:04:12.100,Default,,0000,0000,0000,,albo publicznymi łaźniami.
Dialogue: 0,0:04:12.100,0:04:16.63,Default,,0000,0000,0000,,Zatem ten obszar wydaje się być odseparowany od
Dialogue: 0,0:04:16.63,0:04:18.47,Default,,0000,0000,0000,,zwartej zabudowy miejskiej,
Dialogue: 0,0:04:18.47,0:04:20.25,Default,,0000,0000,0000,,a to są łaźnie Trajana.
Dialogue: 0,0:04:20.25,0:04:22.47,Default,,0000,0000,0000,,Tak, nie były to pierwsze publiczne łaźnie,
Dialogue: 0,0:04:22.47,0:04:23.98,Default,,0000,0000,0000,,lecz były to łaźnie,
Dialogue: 0,0:04:23.98,0:04:26.58,Default,,0000,0000,0000,,które wyznaczyły standard dla publicznych łaźni.
Dialogue: 0,0:04:26.58,0:04:28.28,Default,,0000,0000,0000,,Zespół łaźni
Dialogue: 0,0:04:28.28,0:04:30.00,Default,,0000,0000,0000,,pośrodku ogrodu
Dialogue: 0,0:04:30.00,0:04:31.54,Default,,0000,0000,0000,,ogrodzonego murkiem.
Dialogue: 0,0:04:31.54,0:04:34.48,Default,,0000,0000,0000,,Rozmawialiśmy wcześniej o sposobach
Dialogue: 0,0:04:34.48,0:04:35.84,Default,,0000,0000,0000,,w jakie cesarze mogli dbać
Dialogue: 0,0:04:35.84,0:04:37.34,Default,,0000,0000,0000,,o powodzenie miasta,
Dialogue: 0,0:04:37.34,0:04:38.48,Default,,0000,0000,0000,,a to dobry przykład.
Dialogue: 0,0:04:38.48,0:04:40.54,Default,,0000,0000,0000,,Idziemy w kierunku jednego z
Dialogue: 0,0:04:40.54,0:04:42.67,Default,,0000,0000,0000,,flagowych monumentów Rzymu,
Dialogue: 0,0:04:42.67,0:04:43.100,Default,,0000,0000,0000,,Koloseum.
Dialogue: 0,0:04:43.100,0:04:46.39,Default,,0000,0000,0000,,Ale jesteśmy dość późno w historii Rzymu.
Dialogue: 0,0:04:46.39,0:04:49.16,Default,,0000,0000,0000,,Czy przed Koloseum nie stał tu kolejny pałac?
Dialogue: 0,0:04:49.16,0:04:49.75,Default,,0000,0000,0000,,Owszem.
Dialogue: 0,0:04:49.75,0:04:52.32,Default,,0000,0000,0000,,Koloseum wybudował cesarz Wespazjan,
Dialogue: 0,0:04:52.32,0:04:56.10,Default,,0000,0000,0000,,który został cesarzem w 69 n.e.
Dialogue: 0,0:04:56.10,0:04:59.94,Default,,0000,0000,0000,,po samobójstwie Nerona, bardzo nielubianego cesarza.
Dialogue: 0,0:04:59.94,0:05:02.49,Default,,0000,0000,0000,,Był nielubiany, bo na przykład
Dialogue: 0,0:05:02.49,0:05:04.36,Default,,0000,0000,0000,,po wielkim pożarze w 64 r. n.e.,
Dialogue: 0,0:05:04.36,0:05:06.24,Default,,0000,0000,0000,,który zrujnował całe połacie miasta,
Dialogue: 0,0:05:06.24,0:05:09.25,Default,,0000,0000,0000,,przejął 40 hektarów z serca miasta
Dialogue: 0,0:05:09.25,0:05:10.97,Default,,0000,0000,0000,,i te własności prywatne przeznaczył
Dialogue: 0,0:05:10.97,0:05:13.60,Default,,0000,0000,0000,,na budowę nowego pałacu dla siebie.
Dialogue: 0,0:05:13.60,0:05:14.98,Default,,0000,0000,0000,,Złoty Dom Nerona.
Dialogue: 0,0:05:14.98,0:05:18.02,Default,,0000,0000,0000,,Koloseum było właściwie jeziorem w tym pałacu.
Dialogue: 0,0:05:18.02,0:05:19.20,Default,,0000,0000,0000,,A Wespazjan
Dialogue: 0,0:05:19.20,0:05:21.09,Default,,0000,0000,0000,,by pokazać, że jest przyjacielem ludu,
Dialogue: 0,0:05:21.10,0:05:23.33,Default,,0000,0000,0000,,wypełnił jezioro i zbudował Koloseum.
Dialogue: 0,0:05:23.33,0:05:26.40,Default,,0000,0000,0000,,Koloseum początkowo nie zwało się Koloseum.
Dialogue: 0,0:05:26.40,0:05:27.55,Default,,0000,0000,0000,,Nie. Ta nazwa
Dialogue: 0,0:05:27.55,0:05:29.38,Default,,0000,0000,0000,,pochodzi z średniowiecza.
Dialogue: 0,0:05:29.38,0:05:31.76,Default,,0000,0000,0000,,Rzymianie zwali to Amfiteatrem Flawijskim,
Dialogue: 0,0:05:31.76,0:05:34.84,Default,,0000,0000,0000,,bo Wespazjan był z rodu Flawiuszy,
Dialogue: 0,0:05:34.84,0:05:36.30,Default,,0000,0000,0000,,stąd Flawijski.
Dialogue: 0,0:05:36.30,0:05:38.85,Default,,0000,0000,0000,,Jest to amfiteatr, taki podwójny teatr
Dialogue: 0,0:05:38.85,0:05:40.48,Default,,0000,0000,0000,,owalnego kształtu.
Dialogue: 0,0:05:40.48,0:05:42.51,Default,,0000,0000,0000,,Rzymianie nie zwali go Koloseum,
Dialogue: 0,0:05:42.51,0:05:45.03,Default,,0000,0000,0000,,ale ten ogromny posąg zwali Kolosem.
Dialogue: 0,0:05:45.03,0:05:46.53,Default,,0000,0000,0000,,To posąg boga słońca.
Dialogue: 0,0:05:46.54,0:05:49.28,Default,,0000,0000,0000,,Wspomniałeś, że jest to moment,
Dialogue: 0,0:05:49.28,0:05:51.34,Default,,0000,0000,0000,,gdy Konstantyn rządził Rzymem
Dialogue: 0,0:05:51.34,0:05:53.72,Default,,0000,0000,0000,,i jeszcze nie przeniósł stolicy na wschód.
Dialogue: 0,0:05:53.72,0:05:55.68,Default,,0000,0000,0000,,Interesujące, ten łuk,
Dialogue: 0,0:05:55.68,0:05:57.15,Default,,0000,0000,0000,,łuk Konstantyna,
Dialogue: 0,0:05:57.15,0:05:59.12,Default,,0000,0000,0000,,jest świeżo zrobiony.
Dialogue: 0,0:05:59.12,0:06:00.78,Default,,0000,0000,0000,,Ma ledwie kilka lat,
Dialogue: 0,0:06:00.78,0:06:04.30,Default,,0000,0000,0000,,Konstantyn opuścił Rzym po tym, jak pokonał Maksencjusza
Dialogue: 0,0:06:04.30,0:06:06.03,Default,,0000,0000,0000,,w bitwie przy Moście Mulwijskim.
Dialogue: 0,0:06:06.03,0:06:07.05,Default,,0000,0000,0000,,O ile wiemy,
Dialogue: 0,0:06:07.06,0:06:09.02,Default,,0000,0000,0000,,nigdy nie wrócił do Rzymu, by łuk zobaczyć.
Dialogue: 0,0:06:09.02,0:06:12.03,Default,,0000,0000,0000,,Przelatujemy nad krawędzią Koloseum
Dialogue: 0,0:06:12.03,0:06:13.20,Default,,0000,0000,0000,,i patrzymy w dół.
Dialogue: 0,0:06:13.20,0:06:15.61,Default,,0000,0000,0000,,Mamy tu odbicie społeczeństwa Rzymu.
Dialogue: 0,0:06:15.61,0:06:17.80,Default,,0000,0000,0000,,Najlepsze miejsca są na dole,
Dialogue: 0,0:06:17.80,0:06:19.26,Default,,0000,0000,0000,,blisko areny,
Dialogue: 0,0:06:19.26,0:06:21.46,Default,,0000,0000,0000,,były zarezerwowane dla cesarza,
Dialogue: 0,0:06:21.46,0:06:24.22,Default,,0000,0000,0000,,najwyższych urzędników, kapłanów i tak dalej.
Dialogue: 0,0:06:24.22,0:06:25.91,Default,,0000,0000,0000,,Za nimi byli senatorowie.
Dialogue: 0,0:06:25.91,0:06:27.56,Default,,0000,0000,0000,,Za nimi zamożni kupcy.
Dialogue: 0,0:06:27.56,0:06:30.93,Default,,0000,0000,0000,,Za nimi wolni, zwykli obywatele.
Dialogue: 0,0:06:30.93,0:06:35.32,Default,,0000,0000,0000,,A na górze siedziały kobiety, niewolnicy i cudzoziemcy.
Dialogue: 0,0:06:35.32,0:06:36.91,Default,,0000,0000,0000,,Co przychodzili tu zobaczyć?
Dialogue: 0,0:06:36.91,0:06:38.61,Default,,0000,0000,0000,,To co widzimy,
Dialogue: 0,0:06:38.61,0:06:40.53,Default,,0000,0000,0000,,to najczęstsze skojarzenie z Koloseum,
Dialogue: 0,0:06:40.53,0:06:42.24,Default,,0000,0000,0000,,walki gladiatorów.
Dialogue: 0,0:06:42.24,0:06:43.51,Default,,0000,0000,0000,,Kolejną rozrywką
Dialogue: 0,0:06:43.51,0:06:46.21,Default,,0000,0000,0000,,kochaną przez Rzymian były łowy.
Dialogue: 0,0:06:46.21,0:06:49.11,Default,,0000,0000,0000,,Trzecią - egzekucje przestępców.
Dialogue: 0,0:06:49.11,0:06:51.26,Default,,0000,0000,0000,,Często bardzo kolorowe.
Dialogue: 0,0:06:51.26,0:06:53.40,Default,,0000,0000,0000,,Dla nas bardzo brutalne.
Dialogue: 0,0:06:53.40,0:06:56.77,Default,,0000,0000,0000,,Skręćmy w lewo i polećmy w stronę forum.
Dialogue: 0,0:06:56.77,0:06:58.88,Default,,0000,0000,0000,,Co to za ogromna świątynia?
Dialogue: 0,0:06:58.88,0:07:01.50,Default,,0000,0000,0000,,To największa świątynia religii państwowej.
Dialogue: 0,0:07:01.50,0:07:03.19,Default,,0000,0000,0000,,To świątynia Wenus i Romy.
Dialogue: 0,0:07:03.19,0:07:05.27,Default,,0000,0000,0000,,Zbudowana przez cesarza Hadriana.
Dialogue: 0,0:07:05.27,0:07:06.56,Default,,0000,0000,0000,,Jest ciekawa, gdyż
Dialogue: 0,0:07:06.56,0:07:08.07,Default,,0000,0000,0000,,to dwie świątynie złączone plecami.
Dialogue: 0,0:07:08.07,0:07:10.57,Default,,0000,0000,0000,,Jedna część poświęcona jest
Dialogue: 0,0:07:10.57,0:07:12.02,Default,,0000,0000,0000,,bogini Wenus.
Dialogue: 0,0:07:12.02,0:07:13.57,Default,,0000,0000,0000,,To ta skierowana ku Koloseum.
Dialogue: 0,0:07:13.57,0:07:16.03,Default,,0000,0000,0000,,Druga bogini Romie, w stronę forum.
Dialogue: 0,0:07:16.03,0:07:17.74,Default,,0000,0000,0000,,Zrobiono to celowo.
Dialogue: 0,0:07:17.74,0:07:19.44,Default,,0000,0000,0000,,Wenus spogląda na Koloseum
Dialogue: 0,0:07:19.44,0:07:21.04,Default,,0000,0000,0000,,utożsamiane z zabawą i igrzyskami.
Dialogue: 0,0:07:21.04,0:07:23.32,Default,,0000,0000,0000,,Otium, powiedzieliby Rzymianie. Wypoczynek.
Dialogue: 0,0:07:23.32,0:07:26.00,Default,,0000,0000,0000,,Z kolei Roma to bardziej poważna bogini.
Dialogue: 0,0:07:26.00,0:07:28.20,Default,,0000,0000,0000,,Spogląda na forum, gdzie się negocjuje,
Dialogue: 0,0:07:28.20,0:07:30.13,Default,,0000,0000,0000,,prowadzi interesy i pracuje.
Dialogue: 0,0:07:30.13,0:07:32.86,Default,,0000,0000,0000,,OK, to teraz idziemy do samego forum
Dialogue: 0,0:07:32.86,0:07:35.82,Default,,0000,0000,0000,,Zatrzymajmy się nad Bazyliką Maksencjusza,
Dialogue: 0,0:07:35.82,0:07:38.42,Default,,0000,0000,0000,,to ostatni z budynków użyteczności publicznej
Dialogue: 0,0:07:38.42,0:07:41.29,Default,,0000,0000,0000,,Rzymu powstały przed tym, jak Konstantyn przeniósł stolicę.
Dialogue: 0,0:07:41.29,0:07:42.69,Default,,0000,0000,0000,,To ogromny budynek
Dialogue: 0,0:07:42.69,0:07:45.45,Default,,0000,0000,0000,,a słowo bazylika jest nam znajomy.
Dialogue: 0,0:07:45.45,0:07:47.23,Default,,0000,0000,0000,,Kościoły nazywamy bazylikami.
Dialogue: 0,0:07:47.24,0:07:50.14,Default,,0000,0000,0000,,Dla Rzymian były to budynki użyteczności publicznej
Dialogue: 0,0:07:50.14,0:07:51.79,Default,,0000,0000,0000,,dla sądów,
Dialogue: 0,0:07:51.79,0:07:53.83,Default,,0000,0000,0000,,chrześcijanie zaadoptowali tę formę budynku,
Dialogue: 0,0:07:53.83,0:07:55.23,Default,,0000,0000,0000,,bo chcieli być pod dachem,
Dialogue: 0,0:07:55.23,0:07:58.67,Default,,0000,0000,0000,,zaadoptowali więc tę istniejącą już formę budynku
Dialogue: 0,0:07:58.67,0:07:59.81,Default,,0000,0000,0000,,i nadali mu nowe znaczenie.
Dialogue: 0,0:07:59.81,0:08:01.24,Default,,0000,0000,0000,,Kierujemy się teraz w stronę
Dialogue: 0,0:08:01.24,0:08:03.33,Default,,0000,0000,0000,,bardziej skomplikowanej części Rzymu,
Dialogue: 0,0:08:03.33,0:08:05.20,Default,,0000,0000,0000,,szczególnie jeśli próbujesz z wyglądu ruin
Dialogue: 0,0:08:05.20,0:08:07.73,Default,,0000,0000,0000,,wywnioskować o co w tych budynkach chodziło.
Dialogue: 0,0:08:07.73,0:08:10.33,Default,,0000,0000,0000,,Zawsze mówię, że forum jest jak Wall w Waszyngtonie.
Dialogue: 0,0:08:10.33,0:08:12.24,Default,,0000,0000,0000,,Duży, otwarty, publiczny obszar
Dialogue: 0,0:08:12.24,0:08:16.10,Default,,0000,0000,0000,,używany dla wydarzeń publicznych, parad i przemów.
Dialogue: 0,0:08:16.10,0:08:19.42,Default,,0000,0000,0000,,Budynki wokół otwartej przestrzeni też były publiczne,
Dialogue: 0,0:08:19.42,0:08:21.93,Default,,0000,0000,0000,,były to sądy i świątynie.
Dialogue: 0,0:08:21.93,0:08:24.16,Default,,0000,0000,0000,,na placu forum stały,
Dialogue: 0,0:08:24.16,0:08:26.79,Default,,0000,0000,0000,,tak jak na Wall w Waszyngtonie,
Dialogue: 0,0:08:26.80,0:08:28.18,Default,,0000,0000,0000,,monumenty upamiętniające
Dialogue: 0,0:08:28.18,0:08:30.32,Default,,0000,0000,0000,,wielkich ludzi i ważne wydarzenia.
Dialogue: 0,0:08:30.32,0:08:31.69,Default,,0000,0000,0000,,Sąsiadujące z forum
Dialogue: 0,0:08:31.69,0:08:34.26,Default,,0000,0000,0000,,własności prywatne stopniowo wykupiono
Dialogue: 0,0:08:34.27,0:08:36.64,Default,,0000,0000,0000,,bo cesarze chcieli wybudować swoje fora,
Dialogue: 0,0:08:36.64,0:08:40.41,Default,,0000,0000,0000,,tak powstały tak zwane fora cesarskie.
Dialogue: 0,0:08:40.41,0:08:41.93,Default,,0000,0000,0000,,Zrobiliśmy pełen okrąg
Dialogue: 0,0:08:41.93,0:08:44.13,Default,,0000,0000,0000,,i znów patrzymy na Kapitol.
Dialogue: 0,0:08:44.13,0:08:45.87,Default,,0000,0000,0000,,Przelatujemy nad forum Rzymskim,
Dialogue: 0,0:08:45.87,0:08:46.78,Default,,0000,0000,0000,,jeszcze raz.
Dialogue: 0,0:08:46.78,0:08:48.52,Default,,0000,0000,0000,,Przelatujemy nad Kapitolem,
Dialogue: 0,0:08:48.52,0:08:51.24,Default,,0000,0000,0000,,widzimy świątynię Jupitera Optimusa Maximusa,
Dialogue: 0,0:08:51.24,0:08:53.45,Default,,0000,0000,0000,,przelatujemy, wracamy nad rzekę,
Dialogue: 0,0:08:53.45,0:08:55.81,Default,,0000,0000,0000,,widzimy tutaj dużą płaską równinę Rzymu
Dialogue: 0,0:08:55.81,0:08:57.18,Default,,0000,0000,0000,,zwaną Campus Martius,
Dialogue: 0,0:08:57.18,0:08:58.40,Default,,0000,0000,0000,,Polem Marsowym.
Dialogue: 0,0:08:58.40,0:09:00.70,Default,,0000,0000,0000,,Było tak zwane, gdyż za czasów republiki,
Dialogue: 0,0:09:00.70,0:09:01.77,Default,,0000,0000,0000,,kiedy istniała armia obywatelska,
Dialogue: 0,0:09:01.77,0:09:03.78,Default,,0000,0000,0000,,armia spotykała się tutaj i trenowała.
Dialogue: 0,0:09:03.78,0:09:08.37,Default,,0000,0000,0000,,Przelatujemy właśnie nad ślicznym kwadratowym skwerem,
Dialogue: 0,0:09:08.37,0:09:10.30,Default,,0000,0000,0000,,i patrzymy na bok
Dialogue: 0,0:09:10.30,0:09:13.15,Default,,0000,0000,0000,,niezwykle ważnego budynku - Panteonu.
Dialogue: 0,0:09:13.15,0:09:14.74,Default,,0000,0000,0000,,Rotunda, ta okrągła część,
Dialogue: 0,0:09:14.74,0:09:16.95,Default,,0000,0000,0000,,nie widzielibyśmy jej tam wcześniej.
Dialogue: 0,0:09:16.95,0:09:19.32,Default,,0000,0000,0000,,Widzielibyśmy tą część z 8 kolumnami
Dialogue: 0,0:09:19.32,0:09:21.71,Default,,0000,0000,0000,,z przodu, z wyglądu tradycyjną świątynię.
Dialogue: 0,0:09:21.71,0:09:24.86,Default,,0000,0000,0000,,Lubimy mówić, że jest to budynek
Dialogue: 0,0:09:24.86,0:09:26.62,Default,,0000,0000,0000,,z niespodzianką w środku.
Dialogue: 0,0:09:26.62,0:09:28.93,Default,,0000,0000,0000,,Ponieważ wygląda jak zwykła
Dialogue: 0,0:09:28.93,0:09:29.97,Default,,0000,0000,0000,,grecka lub rzymska świątynia,
Dialogue: 0,0:09:29.97,0:09:31.04,Default,,0000,0000,0000,,ale w środku
Dialogue: 0,0:09:31.04,0:09:33.77,Default,,0000,0000,0000,,widać, że tak naprawdę jest to rotunda.
Dialogue: 0,0:09:33.77,0:09:35.48,Default,,0000,0000,0000,,Chciałbym przez sekundę
Dialogue: 0,0:09:35.48,0:09:37.96,Default,,0000,0000,0000,,opiewać skalę tego budynku.
Dialogue: 0,0:09:37.96,0:09:41.70,Default,,0000,0000,0000,,Popatrzcie na te kolumny, są gigantyczne.
Dialogue: 0,0:09:41.70,0:09:45.20,Default,,0000,0000,0000,,Zdolność do podniesienia tak wielkich głazów
Dialogue: 0,0:09:45.20,0:09:47.24,Default,,0000,0000,0000,,jest fenomenem samym w sobie.
Dialogue: 0,0:09:47.24,0:09:50.51,Default,,0000,0000,0000,,Nawet bardziej fenomenalny jest fakt,
Dialogue: 0,0:09:50.51,0:09:52.62,Default,,0000,0000,0000,,że to granit i to z Egiptu.
Dialogue: 0,0:09:52.62,0:09:54.64,Default,,0000,0000,0000,,Przyniesiono go z bardzo daleka.
Dialogue: 0,0:09:54.64,0:09:57.50,Default,,0000,0000,0000,,To budynek ku czci cesarzy Rzymu.
Dialogue: 0,0:09:57.50,0:09:59.50,Default,,0000,0000,0000,,Budynek, to wiemy, zawierał posągi
Dialogue: 0,0:09:59.50,0:10:01.65,Default,,0000,0000,0000,,Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta,
Dialogue: 0,0:10:01.65,0:10:04.81,Default,,0000,0000,0000,,wiemy więc, że ten budynek zawsze był ośrodkiem
Dialogue: 0,0:10:04.81,0:10:06.69,Default,,0000,0000,0000,,kultu cesarza.
Dialogue: 0,0:10:06.69,0:10:10.02,Default,,0000,0000,0000,,Ta przestrzeń otwiera się wprost magicznie.
Dialogue: 0,0:10:10.02,0:10:12.48,Default,,0000,0000,0000,,Tak robi, a magia jest niezwykła,
Dialogue: 0,0:10:12.48,0:10:14.09,Default,,0000,0000,0000,,zabrałem tam wielu gości,
Dialogue: 0,0:10:14.09,0:10:15.20,Default,,0000,0000,0000,,pytałem ich
Dialogue: 0,0:10:15.20,0:10:17.18,Default,,0000,0000,0000,,czy odnieśli to samo wrażenie jak ja.
Dialogue: 0,0:10:17.18,0:10:18.54,Default,,0000,0000,0000,,Jeśli zatrzymasz się na progu
Dialogue: 0,0:10:18.54,0:10:21.16,Default,,0000,0000,0000,,i trzymasz głowę prosto, zawsze pytam
Dialogue: 0,0:10:21.16,0:10:23.23,Default,,0000,0000,0000,,"co widzisz?" Wszyscy są zgodni.
Dialogue: 0,0:10:23.23,0:10:25.91,Default,,0000,0000,0000,,Widać okno w sklepieniu na górze,
Dialogue: 0,0:10:25.91,0:10:26.82,Default,,0000,0000,0000,,zwiemy je okiem.
Dialogue: 0,0:10:26.82,0:10:27.77,Default,,0000,0000,0000,,Widać podłogę,
Dialogue: 0,0:10:27.77,0:10:30.47,Default,,0000,0000,0000,,widać też dwa boki, lewy i prawy.
Dialogue: 0,0:10:30.47,0:10:33.26,Default,,0000,0000,0000,,Majestatyczny widok.
Dialogue: 0,0:10:33.26,0:10:35.63,Default,,0000,0000,0000,,Wszystko w granicach ludzkiego wzroku,
Dialogue: 0,0:10:35.63,0:10:38.22,Default,,0000,0000,0000,,co dla mnie zawsze definiuje to, co klasyczne,
Dialogue: 0,0:10:38.22,0:10:41.53,Default,,0000,0000,0000,,bo nagina się do człowieka,
Dialogue: 0,0:10:41.53,0:10:44.16,Default,,0000,0000,0000,,jego proporcji i jego ograniczeń.
Dialogue: 0,0:10:44.16,0:10:47.28,Default,,0000,0000,0000,,Zaprojektowanie budynku tak, by dokładnie
Dialogue: 0,0:10:47.28,0:10:51.50,Default,,0000,0000,0000,,odpowiadał granicom naszej wizji, to nas nobilituje.
Dialogue: 0,0:10:51.52,0:10:54.29,Default,,0000,0000,0000,,Czujemy się tak wielcy i wspaniali
Dialogue: 0,0:10:54.29,0:10:55.58,Default,,0000,0000,0000,,jak tylko człowiek może.
Dialogue: 0,0:10:55.58,0:10:58.06,Default,,0000,0000,0000,,Nie poniża nas. Gdyby był 10 razy większy,
Dialogue: 0,0:10:58.06,0:10:59.46,Default,,0000,0000,0000,,czulibyśmy się
Dialogue: 0,0:10:59.46,0:11:01.48,Default,,0000,0000,0000,,mali jak mrówki.
Dialogue: 0,0:11:01.49,0:11:05.20,Default,,0000,0000,0000,,Budynek jest obsesyjnie skupiony na formie koła.
Dialogue: 0,0:11:05.20,0:11:07.78,Default,,0000,0000,0000,,Lecz także skupia się na kwadratach.
Dialogue: 0,0:11:07.78,0:11:09.51,Default,,0000,0000,0000,,Na podłodze widać
Dialogue: 0,0:11:09.51,0:11:11.04,Default,,0000,0000,0000,,grę kwadratów i kół.
Dialogue: 0,0:11:11.04,0:11:12.83,Default,,0000,0000,0000,,No i oczywiście kasetony
Dialogue: 0,0:11:12.83,0:11:15.26,Default,,0000,0000,0000,,dające to piękne poczucie rytmu.
Dialogue: 0,0:11:15.26,0:11:17.09,Default,,0000,0000,0000,,Absolutnie. Zauważ, tutaj też
Dialogue: 0,0:11:17.09,0:11:18.45,Default,,0000,0000,0000,,jest gra kwadratów i kół,
Dialogue: 0,0:11:18.45,0:11:20.08,Default,,0000,0000,0000,,bo kwadratowe kasetony
Dialogue: 0,0:11:20.08,0:11:21.74,Default,,0000,0000,0000,,tworzą półkolistą kopułę.
Dialogue: 0,0:11:21.74,0:11:23.76,Default,,0000,0000,0000,,Ale co dla mnie ciekawe,
Dialogue: 0,0:11:23.82,0:11:25.50,Default,,0000,0000,0000,,po pierwsze jest pomalowana,
Dialogue: 0,0:11:25.54,0:11:27.48,Default,,0000,0000,0000,,a dzisiaj farby już nie ma.
Dialogue: 0,0:11:27.48,0:11:29.15,Default,,0000,0000,0000,,w kolory nieba.
Dialogue: 0,0:11:29.15,0:11:31.84,Default,,0000,0000,0000,,Tło kopuły jest na niebiesko.
Dialogue: 0,0:11:31.84,0:11:34.30,Default,,0000,0000,0000,,Kasetony są podreślone żółtym, jak gdyby
Dialogue: 0,0:11:34.30,0:11:35.59,Default,,0000,0000,0000,,promieniami słońca,
Dialogue: 0,0:11:35.59,0:11:37.87,Default,,0000,0000,0000,,a w środku zapewne były rozety
Dialogue: 0,0:11:37.87,0:11:40.72,Default,,0000,0000,0000,,przedstawiające słońca lub gwiazdy.
Dialogue: 0,0:11:40.72,0:11:43.28,Default,,0000,0000,0000,,I nawet w starożytności, wiemy od historyków
Dialogue: 0,0:11:43.28,0:11:44.84,Default,,0000,0000,0000,,piszących ledwie kilkaset lat
Dialogue: 0,0:11:44.84,0:11:46.24,Default,,0000,0000,0000,,po zakończeniu budowy,
Dialogue: 0,0:11:46.24,0:11:47.74,Default,,0000,0000,0000,,ludzie pytali: jak oni zrobili tę kopułę?
Dialogue: 0,0:11:47.76,0:11:49.14,Default,,0000,0000,0000,,Jak im się to udało?
Dialogue: 0,0:11:49.14,0:11:51.09,Default,,0000,0000,0000,,Zdumiewali się tym nawet w starożytności.
Dialogue: 0,0:11:51.09,0:11:52.80,Default,,0000,0000,0000,,Światło jest bardzo ciekawe.
Dialogue: 0,0:11:52.80,0:11:56.15,Default,,0000,0000,0000,,Patrząc na sklepienie odnosi się wrażenie,
Dialogue: 0,0:11:56.15,0:12:00.34,Default,,0000,0000,0000,,że oko specjalnie kieruje promienie
Dialogue: 0,0:12:00.34,0:12:02.92,Default,,0000,0000,0000,,słoneczne na inne kasetony
Dialogue: 0,0:12:02.92,0:12:04.89,Default,,0000,0000,0000,,w zależności od pory dnia, pory roku.
Dialogue: 0,0:12:04.89,0:12:07.29,Default,,0000,0000,0000,,Ostatnie badania sugerują,
Dialogue: 0,0:12:07.29,0:12:09.00,Default,,0000,0000,0000,,że nie jest to zegar słoneczny,
Dialogue: 0,0:12:09.00,0:12:11.42,Default,,0000,0000,0000,,ale gra z upływem czasu
Dialogue: 0,0:12:11.42,0:12:13.67,Default,,0000,0000,0000,,i gra ze światłem i przestrzenią, co ukazywało
Dialogue: 0,0:12:13.67,0:12:15.40,Default,,0000,0000,0000,,upływ czasu podczas roku.
Dialogue: 0,0:12:15.40,0:12:17.45,Default,,0000,0000,0000,,Jednakże jedna aranżacja
Dialogue: 0,0:12:17.45,0:12:19.46,Default,,0000,0000,0000,,wygląda na zrobioną umyślnie
Dialogue: 0,0:12:19.46,0:12:22.66,Default,,0000,0000,0000,,i chodzi o to, że słońce wpadające przez oko
Dialogue: 0,0:12:22.66,0:12:24.94,Default,,0000,0000,0000,,w południe 21 kwietnia
Dialogue: 0,0:12:24.94,0:12:28.08,Default,,0000,0000,0000,,rozświetla dokładnie główne wejście do Panteonu.
Dialogue: 0,0:12:28.08,0:12:30.67,Default,,0000,0000,0000,,Pamiętajcie, że Hadrian był
Dialogue: 0,0:12:30.67,0:12:33.27,Default,,0000,0000,0000,,odpowiedzialny za Panteon w tym czasie.
Dialogue: 0,0:12:33.27,0:12:36.10,Default,,0000,0000,0000,,Na 21 kwietnia przypadają urodziny Rzymu,
Dialogue: 0,0:12:36.10,0:12:38.54,Default,,0000,0000,0000,,a Hadrian bardzo dbał o festiwal urodzinowy,
Dialogue: 0,0:12:38.54,0:12:41.28,Default,,0000,0000,0000,,zmienił jego nazwę na festiwal Romy
Dialogue: 0,0:12:41.28,0:12:42.94,Default,,0000,0000,0000,,ku czci bogini Romy.
Dialogue: 0,0:12:42.94,0:12:46.38,Default,,0000,0000,0000,,Wygląda na to, że zaaranżował wszystko w sposób,
Dialogue: 0,0:12:46.38,0:12:48.77,Default,,0000,0000,0000,,który dałby ten dramatyczny efekt w południe,
Dialogue: 0,0:12:48.77,0:12:49.98,Default,,0000,0000,0000,,możemy domniemywać,
Dialogue: 0,0:12:49.98,0:12:52.34,Default,,0000,0000,0000,,że obchodzono jakieś święto urodzinowe
Dialogue: 0,0:12:52.34,0:12:53.61,Default,,0000,0000,0000,,tego dnia w Panteonie
Dialogue: 0,0:12:53.61,0:12:56.32,Default,,0000,0000,0000,,Wróćmy teraz do forum.
Dialogue: 0,0:12:56.32,0:12:58.48,Default,,0000,0000,0000,,Niektóre z głównych dróg krajowych
Dialogue: 0,0:12:58.48,0:13:00.35,Default,,0000,0000,0000,,przecinały się tutaj na forum,
Dialogue: 0,0:13:00.36,0:13:02.86,Default,,0000,0000,0000,,to miejsce, gdzie mógł przechodzić
Dialogue: 0,0:13:02.86,0:13:05.18,Default,,0000,0000,0000,,przeciętny Rzymianin w przeciętny dzień.
Dialogue: 0,0:13:05.18,0:13:06.74,Default,,0000,0000,0000,,Gdy kamera się oddala
Dialogue: 0,0:13:06.74,0:13:09.79,Default,,0000,0000,0000,,możemy naprawdę zobaczyć pełen zasięg miasta
Dialogue: 0,0:13:09.80,0:13:11.72,Default,,0000,0000,0000,,i pojąć jak złożony,
Dialogue: 0,0:13:11.72,0:13:14.58,Default,,0000,0000,0000,,jak zaawansowany był starożytny świat.
Dialogue: 0,0:13:14.58,0:13:15.97,Default,,0000,0000,0000,,Ile było tu budynków?
Dialogue: 0,0:13:15.97,0:13:20.27,Default,,0000,0000,0000,,Zachowały się dwa censusy z IV wieku
Dialogue: 0,0:13:20.27,0:13:21.48,Default,,0000,0000,0000,,sugerujące liczbę
Dialogue: 0,0:13:21.48,0:13:23.58,Default,,0000,0000,0000,,8 do 10 tysięcy budynków.
Dialogue: 0,0:13:23.58,0:13:24.97,Default,,0000,0000,0000,,Uważamy, że populacja
Dialogue: 0,0:13:24.97,0:13:26.51,Default,,0000,0000,0000,,liczyła pomiędzy 1 a 2 milionów.
Dialogue: 0,0:13:26.51,0:13:29.32,Default,,0000,0000,0000,,Całkowita powierzchnia miała
Dialogue: 0,0:13:29.32,0:13:31.45,Default,,0000,0000,0000,,około 25 km kwadratowych,
Dialogue: 0,0:13:31.45,0:13:33.54,Default,,0000,0000,0000,,było to największe miasto zachodniego świata
Dialogue: 0,0:13:33.54,0:13:35.61,Default,,0000,0000,0000,,aż do XIX wiecznego Londynu.