WEBVTT 00:00:04.863 --> 00:00:06.221 Studiując starożytny Rzym 00:00:06.221 --> 00:00:08.032 trudno było mi pojąć, 00:00:08.032 --> 00:00:11.257 jaką całość tworzyły te wszystkie ruiny, 00:00:11.257 --> 00:00:13.568 na szczęście Dr. Bernard Frischer 00:00:13.568 --> 00:00:16.590 stworzył tę niezwykłą symulację 00:00:16.590 --> 00:00:19.057 pozwalającą nam na podróż w czasie. 00:00:19.057 --> 00:00:21.026 Trudności są spore. 00:00:21.026 --> 00:00:23.864 Po pierwsze, te miasta są dziś ruiną, 00:00:23.864 --> 00:00:25.448 więc po pierwsze trzeba 00:00:25.448 --> 00:00:27.598 wyobrazić sobie z pozostałości 00:00:27.598 --> 00:00:28.854 wygląd oryginalny. 00:00:28.854 --> 00:00:30.804 Po drugie, mamy tylko część z nich, 00:00:30.804 --> 00:00:31.630 a nie wszystko. 00:00:31.630 --> 00:00:33.858 Dlatego nawet jeśli wiemy jak wyglądał Panteon 00:00:33.858 --> 00:00:34.767 czy Koloseum, 00:00:34.768 --> 00:00:36.024 są one o kilometry od siebie. 00:00:36.024 --> 00:00:38.985 Co było pomiędzy? Większość z tego nie istnieje. 00:00:38.985 --> 00:00:41.494 Wizualizacja łączy wszystko w całość. 00:00:41.494 --> 00:00:43.247 Zerknijmy zatem na efekt. Ok. 00:00:43.247 --> 00:00:44.877 To jest wspaniałe. 00:00:44.877 --> 00:00:48.365 Lecimy właśnie nisko nad miastem, zaraz nad Tybrem. 00:00:48.365 --> 00:00:49.720 Dobre miejsce na start, 00:00:49.720 --> 00:00:52.340 gdyż Tybr dzieli Rzym na dwie części. 00:00:52.344 --> 00:00:55.180 I widzę w oddali bardzo dużą świątynię. 00:00:55.180 --> 00:00:58.180 To jest Świątynia Jowisza Optimusa Maximusa. 00:00:58.180 --> 00:00:59.936 Jowisza najlepszego i największego, 00:00:59.936 --> 00:01:03.039 była główną świątynią rzymskiego kultu państwowego. 00:01:03.039 --> 00:01:05.431 Leżała na szczycie Kapitolu 00:01:05.431 --> 00:01:07.733 który z powodu tej i innych świątyń 00:01:07.733 --> 00:01:10.090 był centrum kultu państwa, 00:01:10.090 --> 00:01:11.262 oraz państwowej religii. 00:01:11.262 --> 00:01:14.137 Jaki zatem moment w historii Rzymu wybraliście? 00:01:14.137 --> 00:01:16.709 Jest to w domniemaniu rok 320 n.e., 00:01:16.709 --> 00:01:19.641 szczyt rozwoju miejskiego Rzymu, 00:01:19.641 --> 00:01:21.142 z pewnością w zakresie architektury publicznej 00:01:21.142 --> 00:01:22.342 z prostego powodu, że 00:01:22.342 --> 00:01:24.974 ówczesnym cesarzem był Konstantyn Wielki, 00:01:24.974 --> 00:01:26.440 który zaraz następnego roku 00:01:26.440 --> 00:01:28.255 przeniósł stolicę z Rzymu 00:01:28.255 --> 00:01:31.036 do Konstantynopola. 00:01:31.037 --> 00:01:32.309 OK, czyli lecimy nad rzeką 00:01:32.309 --> 00:01:36.441 i po Kapitolu widzimy Palatyn, 00:01:36.441 --> 00:01:39.701 kolejne z siedmiu najważniejszych wzgórz Rzymu. 00:01:39.701 --> 00:01:43.193 Palatyn jest punktem obowiązkowym dla każdego, kto odwiedza Rzym. 00:01:43.194 --> 00:01:44.635 Jeśli stoisz na forum, 00:01:44.635 --> 00:01:47.207 to to jest to wielkie wzgórze z pałacami. 00:01:47.207 --> 00:01:49.735 Właściwie słowo 'pałac' pochodzi od słowa Palatyn. 00:01:49.740 --> 00:01:52.600 Rzymianie wraz z upływem wieków zwykli mawiać: 00:01:52.600 --> 00:01:55.120 "tam gdzie cesarz, tam jest pałac" lub palatyn. 00:01:55.120 --> 00:01:57.300 Stąd termin pałac odczepił się 00:01:57.306 --> 00:01:58.908 z tego fizycznego wzgórza 00:01:58.908 --> 00:02:01.907 oznaczając w końcu "miejsce, gdzie żyje władca". 00:02:01.907 --> 00:02:04.107 I rzeczywiście kiedy przelatujemy 00:02:04.108 --> 00:02:05.853 obok Circus Maximus, 00:02:05.853 --> 00:02:08.800 widzę cesarski pałac, jest niesamowicie duży, 00:02:08.800 --> 00:02:11.262 dosłownie zajmuje całe wzgórze. 00:02:11.262 --> 00:02:12.866 Pamiętajmy, że to nie tylko 00:02:12.866 --> 00:02:14.832 dom cesarza i jego rodziny, 00:02:14.832 --> 00:02:17.314 lecz również siedziba rządu. 00:02:17.314 --> 00:02:19.894 Czy istnieje jakieś połączenie 00:02:19.895 --> 00:02:22.657 między tym ogromnym cyrkiem a pałacem? 00:02:22.657 --> 00:02:24.089 Owszem, są połączone 00:02:24.089 --> 00:02:26.965 a cesarz często organizował igrzyska w cyrku 00:02:26.965 --> 00:02:31.175 i mógł on łatwo zejść do swej cesarskiej loży 00:02:31.175 --> 00:02:32.321 z pałacu, 00:02:32.321 --> 00:02:35.840 a nawet mógł oglądać igrzyska bezpośrednio z pałacu. 00:02:36.040 --> 00:02:38.360 Nie mówimy tu o cyrku jak dzisiaj, 00:02:38.362 --> 00:02:40.924 mówimy o świętach sportowych, 00:02:40.924 --> 00:02:43.116 głównie o wyścigach rydwanów. 00:02:43.116 --> 00:02:46.119 Jak w filmie Ben Hur, i słynnej scenie wyścigu rydwanów. 00:02:46.119 --> 00:02:47.460 Chodzi też o polowania, 00:02:47.460 --> 00:02:50.062 o parady, religijne procesje 00:02:50.062 --> 00:02:51.623 i triumfalne pochody. 00:02:51.623 --> 00:02:54.135 Zagłębmy się w miasto. Wiemy, że 00:02:54.135 --> 00:02:57.662 Rzym miał ten handlowy charakter z dużymi targami. 00:02:57.663 --> 00:02:59.204 Jak wiele wiemy o 00:02:59.204 --> 00:03:01.509 codziennym życiu mieszkańców? 00:03:01.509 --> 00:03:02.685 Wiemy sporo. 00:03:02.686 --> 00:03:05.818 Znamy setki rzemiosł i zawodów, 00:03:05.818 --> 00:03:07.360 różne klasy społeczne. 00:03:07.360 --> 00:03:09.768 Znamy ich dietę, długość życia. 00:03:09.768 --> 00:03:12.884 Uczeni naprawdę szczegółowo zrekonstruowali 00:03:12.884 --> 00:03:14.273 ich codzienne życie. 00:03:14.280 --> 00:03:16.440 Imponującym widokiem jest 00:03:16.440 --> 00:03:19.156 akwedukt, ta droga dla wody. 00:03:19.156 --> 00:03:21.186 No, Rzymianie są słynni z akweduktów. 00:03:21.186 --> 00:03:22.934 Nie jest możliwe, by metropolia 00:03:22.940 --> 00:03:24.440 z milionem albo dwoma jak tu 00:03:24.440 --> 00:03:26.456 nie miała akweduktów, 00:03:26.456 --> 00:03:27.861 które dostarczały wody 00:03:27.861 --> 00:03:29.233 z 20 czy 30 mil z gór. 00:03:29.240 --> 00:03:32.220 Ich grawitacyjny system działał tak, 00:03:32.220 --> 00:03:34.220 że brali wodę ze źródła w górach 00:03:34.220 --> 00:03:35.880 i sprowadzali je do miasta 00:03:35.900 --> 00:03:38.519 w dolinie, co generowało ruch wody. 00:03:38.519 --> 00:03:40.529 Byli jakoś w stanie obliczyć 00:03:40.529 --> 00:03:43.215 spadek nawet 1 metra na 2000 metrów, 00:03:43.215 --> 00:03:44.242 co jest niesamowite. 00:03:44.242 --> 00:03:46.640 Nie wiemy, w jaki sposób to robili tak dokładnie, 00:03:46.640 --> 00:03:49.116 że woda delikatnie, lecz nieustannie 00:03:49.116 --> 00:03:50.684 poruszała się w dół. 00:03:50.684 --> 00:03:52.349 Jest w tym ambicja, 00:03:52.349 --> 00:03:54.953 myśl, że człowiek może władać naturą. 00:03:54.953 --> 00:03:58.853 Nie trzeba budować miasta tam, gdzie już jest woda, 00:03:58.853 --> 00:04:02.056 lecz można nagiąć naturę do woli człowieka. 00:04:02.056 --> 00:04:04.334 Rzymianie byli znakomitymi inżynierami. 00:04:04.334 --> 00:04:06.654 Używali wody do picia, 00:04:06.654 --> 00:04:07.560 gotowania i tak dalej. 00:04:07.560 --> 00:04:09.564 Lecz także wiele z tych akweduktów 00:04:09.564 --> 00:04:11.118 kończyło się fontannami, 00:04:11.118 --> 00:04:12.995 albo publicznymi łaźniami. 00:04:12.995 --> 00:04:16.629 Zatem ten obszar wydaje się być odseparowany od 00:04:16.629 --> 00:04:18.471 zwartej zabudowy miejskiej, 00:04:18.471 --> 00:04:20.250 a to są łaźnie Trajana. 00:04:20.250 --> 00:04:22.467 Tak, nie były to pierwsze publiczne łaźnie, 00:04:22.467 --> 00:04:23.977 lecz były to łaźnie, 00:04:23.977 --> 00:04:26.582 które wyznaczyły standard dla publicznych łaźni. 00:04:26.583 --> 00:04:28.282 Zespół łaźni 00:04:28.282 --> 00:04:30.000 pośrodku ogrodu 00:04:30.000 --> 00:04:31.544 ogrodzonego murkiem. 00:04:31.544 --> 00:04:34.480 Rozmawialiśmy wcześniej o sposobach 00:04:34.480 --> 00:04:35.840 w jakie cesarze mogli dbać 00:04:35.840 --> 00:04:37.340 o powodzenie miasta, 00:04:37.340 --> 00:04:38.479 a to dobry przykład. 00:04:38.480 --> 00:04:40.542 Idziemy w kierunku jednego z 00:04:40.542 --> 00:04:42.674 flagowych monumentów Rzymu, 00:04:42.674 --> 00:04:43.996 Koloseum. 00:04:43.997 --> 00:04:46.389 Ale jesteśmy dość późno w historii Rzymu. 00:04:46.389 --> 00:04:49.165 Czy przed Koloseum nie stał tu kolejny pałac? 00:04:49.165 --> 00:04:49.750 Owszem. 00:04:49.750 --> 00:04:52.324 Koloseum wybudował cesarz Wespazjan, 00:04:52.324 --> 00:04:56.097 który został cesarzem w 69 n.e. 00:04:56.097 --> 00:04:59.945 po samobójstwie Nerona, bardzo nielubianego cesarza. 00:04:59.945 --> 00:05:02.493 Był nielubiany, bo na przykład 00:05:02.493 --> 00:05:04.364 po wielkim pożarze w 64 r. n.e., 00:05:04.364 --> 00:05:06.236 który zrujnował całe połacie miasta, 00:05:06.237 --> 00:05:09.253 przejął 40 hektarów z serca miasta 00:05:09.253 --> 00:05:10.972 i te własności prywatne przeznaczył 00:05:10.972 --> 00:05:13.596 na budowę nowego pałacu dla siebie. 00:05:13.596 --> 00:05:14.984 Złoty Dom Nerona. 00:05:14.984 --> 00:05:18.015 Koloseum było właściwie jeziorem w tym pałacu. 00:05:18.016 --> 00:05:19.202 A Wespazjan 00:05:19.202 --> 00:05:21.094 by pokazać, że jest przyjacielem ludu, 00:05:21.095 --> 00:05:23.326 wypełnił jezioro i zbudował Koloseum. 00:05:23.326 --> 00:05:26.400 Koloseum początkowo nie zwało się Koloseum. 00:05:26.400 --> 00:05:27.551 Nie. Ta nazwa 00:05:27.552 --> 00:05:29.384 pochodzi z średniowiecza. 00:05:29.384 --> 00:05:31.758 Rzymianie zwali to Amfiteatrem Flawijskim, 00:05:31.758 --> 00:05:34.844 bo Wespazjan był z rodu Flawiuszy, 00:05:34.844 --> 00:05:36.303 stąd Flawijski. 00:05:36.303 --> 00:05:38.846 Jest to amfiteatr, taki podwójny teatr 00:05:38.846 --> 00:05:40.477 owalnego kształtu. 00:05:40.477 --> 00:05:42.513 Rzymianie nie zwali go Koloseum, 00:05:42.513 --> 00:05:45.032 ale ten ogromny posąg zwali Kolosem. 00:05:45.032 --> 00:05:46.532 To posąg boga słońca. 00:05:46.540 --> 00:05:49.280 Wspomniałeś, że jest to moment, 00:05:49.280 --> 00:05:51.338 gdy Konstantyn rządził Rzymem 00:05:51.338 --> 00:05:53.715 i jeszcze nie przeniósł stolicy na wschód. 00:05:53.715 --> 00:05:55.679 Interesujące, ten łuk, 00:05:55.680 --> 00:05:57.146 łuk Konstantyna, 00:05:57.146 --> 00:05:59.124 jest świeżo zrobiony. 00:05:59.124 --> 00:06:00.780 Ma ledwie kilka lat, 00:06:00.780 --> 00:06:04.299 Konstantyn opuścił Rzym po tym, jak pokonał Maksencjusza 00:06:04.299 --> 00:06:06.032 w bitwie przy Moście Mulwijskim. 00:06:06.032 --> 00:06:07.054 O ile wiemy, 00:06:07.060 --> 00:06:09.020 nigdy nie wrócił do Rzymu, by łuk zobaczyć. 00:06:09.020 --> 00:06:12.032 Przelatujemy nad krawędzią Koloseum 00:06:12.032 --> 00:06:13.198 i patrzymy w dół. 00:06:13.199 --> 00:06:15.613 Mamy tu odbicie społeczeństwa Rzymu. 00:06:15.613 --> 00:06:17.796 Najlepsze miejsca są na dole, 00:06:17.796 --> 00:06:19.262 blisko areny, 00:06:19.262 --> 00:06:21.456 były zarezerwowane dla cesarza, 00:06:21.456 --> 00:06:24.224 najwyższych urzędników, kapłanów i tak dalej. 00:06:24.224 --> 00:06:25.914 Za nimi byli senatorowie. 00:06:25.914 --> 00:06:27.563 Za nimi zamożni kupcy. 00:06:27.564 --> 00:06:30.932 Za nimi wolni, zwykli obywatele. 00:06:30.932 --> 00:06:35.319 A na górze siedziały kobiety, niewolnicy i cudzoziemcy. 00:06:35.319 --> 00:06:36.907 Co przychodzili tu zobaczyć? 00:06:36.907 --> 00:06:38.609 To co widzimy, 00:06:38.610 --> 00:06:40.530 to najczęstsze skojarzenie z Koloseum, 00:06:40.530 --> 00:06:42.236 walki gladiatorów. 00:06:42.237 --> 00:06:43.508 Kolejną rozrywką 00:06:43.508 --> 00:06:46.207 kochaną przez Rzymian były łowy. 00:06:46.208 --> 00:06:49.106 Trzecią - egzekucje przestępców. 00:06:49.106 --> 00:06:51.255 Często bardzo kolorowe. 00:06:51.255 --> 00:06:53.397 Dla nas bardzo brutalne. 00:06:53.397 --> 00:06:56.769 Skręćmy w lewo i polećmy w stronę forum. 00:06:56.769 --> 00:06:58.875 Co to za ogromna świątynia? 00:06:58.875 --> 00:07:01.496 To największa świątynia religii państwowej. 00:07:01.496 --> 00:07:03.186 To świątynia Wenus i Romy. 00:07:03.187 --> 00:07:05.267 Zbudowana przez cesarza Hadriana. 00:07:05.267 --> 00:07:06.555 Jest ciekawa, gdyż 00:07:06.555 --> 00:07:08.071 to dwie świątynie złączone plecami. 00:07:08.071 --> 00:07:10.569 Jedna część poświęcona jest 00:07:10.569 --> 00:07:12.025 bogini Wenus. 00:07:12.025 --> 00:07:13.568 To ta skierowana ku Koloseum. 00:07:13.569 --> 00:07:16.029 Druga bogini Romie, w stronę forum. 00:07:16.029 --> 00:07:17.736 Zrobiono to celowo. 00:07:17.736 --> 00:07:19.435 Wenus spogląda na Koloseum 00:07:19.435 --> 00:07:21.042 utożsamiane z zabawą i igrzyskami. 00:07:21.042 --> 00:07:23.323 Otium, powiedzieliby Rzymianie. Wypoczynek. 00:07:23.324 --> 00:07:26.000 Z kolei Roma to bardziej poważna bogini. 00:07:26.000 --> 00:07:28.201 Spogląda na forum, gdzie się negocjuje, 00:07:28.201 --> 00:07:30.134 prowadzi interesy i pracuje. 00:07:30.134 --> 00:07:32.860 OK, to teraz idziemy do samego forum 00:07:32.860 --> 00:07:35.820 Zatrzymajmy się nad Bazyliką Maksencjusza, 00:07:35.820 --> 00:07:38.417 to ostatni z budynków użyteczności publicznej 00:07:38.417 --> 00:07:41.294 Rzymu powstały przed tym, jak Konstantyn przeniósł stolicę. 00:07:41.294 --> 00:07:42.688 To ogromny budynek 00:07:42.688 --> 00:07:45.448 a słowo bazylika jest nam znajomy. 00:07:45.448 --> 00:07:47.233 Kościoły nazywamy bazylikami. 00:07:47.240 --> 00:07:50.140 Dla Rzymian były to budynki użyteczności publicznej 00:07:50.140 --> 00:07:51.793 dla sądów, 00:07:51.793 --> 00:07:53.834 chrześcijanie zaadoptowali tę formę budynku, 00:07:53.834 --> 00:07:55.233 bo chcieli być pod dachem, 00:07:55.233 --> 00:07:58.667 zaadoptowali więc tę istniejącą już formę budynku 00:07:58.667 --> 00:07:59.806 i nadali mu nowe znaczenie. 00:07:59.807 --> 00:08:01.238 Kierujemy się teraz w stronę 00:08:01.238 --> 00:08:03.326 bardziej skomplikowanej części Rzymu, 00:08:03.326 --> 00:08:05.205 szczególnie jeśli próbujesz z wyglądu ruin 00:08:05.205 --> 00:08:07.726 wywnioskować o co w tych budynkach chodziło. 00:08:07.726 --> 00:08:10.330 Zawsze mówię, że forum jest jak Wall w Waszyngtonie. 00:08:10.330 --> 00:08:12.241 Duży, otwarty, publiczny obszar 00:08:12.241 --> 00:08:16.096 używany dla wydarzeń publicznych, parad i przemów. 00:08:16.096 --> 00:08:19.425 Budynki wokół otwartej przestrzeni też były publiczne, 00:08:19.425 --> 00:08:21.931 były to sądy i świątynie. 00:08:21.931 --> 00:08:24.155 na placu forum stały, 00:08:24.155 --> 00:08:26.794 tak jak na Wall w Waszyngtonie, 00:08:26.800 --> 00:08:28.180 monumenty upamiętniające 00:08:28.180 --> 00:08:30.320 wielkich ludzi i ważne wydarzenia. 00:08:30.321 --> 00:08:31.691 Sąsiadujące z forum 00:08:31.691 --> 00:08:34.265 własności prywatne stopniowo wykupiono 00:08:34.267 --> 00:08:36.639 bo cesarze chcieli wybudować swoje fora, 00:08:36.639 --> 00:08:40.408 tak powstały tak zwane fora cesarskie. 00:08:40.408 --> 00:08:41.929 Zrobiliśmy pełen okrąg 00:08:41.929 --> 00:08:44.126 i znów patrzymy na Kapitol. 00:08:44.128 --> 00:08:45.872 Przelatujemy nad forum Rzymskim, 00:08:45.872 --> 00:08:46.779 jeszcze raz. 00:08:46.779 --> 00:08:48.519 Przelatujemy nad Kapitolem, 00:08:48.519 --> 00:08:51.239 widzimy świątynię Jupitera Optimusa Maximusa, 00:08:51.239 --> 00:08:53.447 przelatujemy, wracamy nad rzekę, 00:08:53.447 --> 00:08:55.814 widzimy tutaj dużą płaską równinę Rzymu 00:08:55.814 --> 00:08:57.175 zwaną Campus Martius, 00:08:57.175 --> 00:08:58.401 Polem Marsowym. 00:08:58.402 --> 00:09:00.701 Było tak zwane, gdyż za czasów republiki, 00:09:00.701 --> 00:09:01.773 kiedy istniała armia obywatelska, 00:09:01.773 --> 00:09:03.784 armia spotykała się tutaj i trenowała. 00:09:03.784 --> 00:09:08.366 Przelatujemy właśnie nad ślicznym kwadratowym skwerem, 00:09:08.366 --> 00:09:10.297 i patrzymy na bok 00:09:10.297 --> 00:09:13.154 niezwykle ważnego budynku - Panteonu. 00:09:13.154 --> 00:09:14.741 Rotunda, ta okrągła część, 00:09:14.741 --> 00:09:16.952 nie widzielibyśmy jej tam wcześniej. 00:09:16.952 --> 00:09:19.324 Widzielibyśmy tą część z 8 kolumnami 00:09:19.324 --> 00:09:21.709 z przodu, z wyglądu tradycyjną świątynię. 00:09:21.709 --> 00:09:24.860 Lubimy mówić, że jest to budynek 00:09:24.860 --> 00:09:26.620 z niespodzianką w środku. 00:09:26.624 --> 00:09:28.926 Ponieważ wygląda jak zwykła 00:09:28.926 --> 00:09:29.970 grecka lub rzymska świątynia, 00:09:29.970 --> 00:09:31.045 ale w środku 00:09:31.045 --> 00:09:33.774 widać, że tak naprawdę jest to rotunda. 00:09:33.774 --> 00:09:35.484 Chciałbym przez sekundę 00:09:35.484 --> 00:09:37.959 opiewać skalę tego budynku. 00:09:37.959 --> 00:09:41.704 Popatrzcie na te kolumny, są gigantyczne. 00:09:41.704 --> 00:09:45.200 Zdolność do podniesienia tak wielkich głazów 00:09:45.201 --> 00:09:47.244 jest fenomenem samym w sobie. 00:09:47.244 --> 00:09:50.508 Nawet bardziej fenomenalny jest fakt, 00:09:50.508 --> 00:09:52.625 że to granit i to z Egiptu. 00:09:52.625 --> 00:09:54.637 Przyniesiono go z bardzo daleka. 00:09:54.637 --> 00:09:57.497 To budynek ku czci cesarzy Rzymu. 00:09:57.498 --> 00:09:59.504 Budynek, to wiemy, zawierał posągi 00:09:59.504 --> 00:10:01.654 Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta, 00:10:01.654 --> 00:10:04.813 wiemy więc, że ten budynek zawsze był ośrodkiem 00:10:04.813 --> 00:10:06.693 kultu cesarza. 00:10:06.693 --> 00:10:10.023 Ta przestrzeń otwiera się wprost magicznie. 00:10:10.023 --> 00:10:12.485 Tak robi, a magia jest niezwykła, 00:10:12.485 --> 00:10:14.087 zabrałem tam wielu gości, 00:10:14.087 --> 00:10:15.203 pytałem ich 00:10:15.203 --> 00:10:17.184 czy odnieśli to samo wrażenie jak ja. 00:10:17.184 --> 00:10:18.540 Jeśli zatrzymasz się na progu 00:10:18.541 --> 00:10:21.160 i trzymasz głowę prosto, zawsze pytam 00:10:21.160 --> 00:10:23.233 "co widzisz?" Wszyscy są zgodni. 00:10:23.233 --> 00:10:25.906 Widać okno w sklepieniu na górze, 00:10:25.907 --> 00:10:26.824 zwiemy je okiem. 00:10:26.824 --> 00:10:27.769 Widać podłogę, 00:10:27.769 --> 00:10:30.473 widać też dwa boki, lewy i prawy. 00:10:30.473 --> 00:10:33.257 Majestatyczny widok. 00:10:33.258 --> 00:10:35.631 Wszystko w granicach ludzkiego wzroku, 00:10:35.631 --> 00:10:38.223 co dla mnie zawsze definiuje to, co klasyczne, 00:10:38.224 --> 00:10:41.534 bo nagina się do człowieka, 00:10:41.534 --> 00:10:44.157 jego proporcji i jego ograniczeń. 00:10:44.160 --> 00:10:47.280 Zaprojektowanie budynku tak, by dokładnie 00:10:47.280 --> 00:10:51.500 odpowiadał granicom naszej wizji, to nas nobilituje. 00:10:51.515 --> 00:10:54.292 Czujemy się tak wielcy i wspaniali 00:10:54.292 --> 00:10:55.580 jak tylko człowiek może. 00:10:55.580 --> 00:10:58.060 Nie poniża nas. Gdyby był 10 razy większy, 00:10:58.060 --> 00:10:59.460 czulibyśmy się 00:10:59.460 --> 00:11:01.480 mali jak mrówki. 00:11:01.486 --> 00:11:05.205 Budynek jest obsesyjnie skupiony na formie koła. 00:11:05.205 --> 00:11:07.777 Lecz także skupia się na kwadratach. 00:11:07.777 --> 00:11:09.507 Na podłodze widać 00:11:09.507 --> 00:11:11.041 grę kwadratów i kół. 00:11:11.042 --> 00:11:12.828 No i oczywiście kasetony 00:11:12.828 --> 00:11:15.257 dające to piękne poczucie rytmu. 00:11:15.258 --> 00:11:17.087 Absolutnie. Zauważ, tutaj też 00:11:17.087 --> 00:11:18.450 jest gra kwadratów i kół, 00:11:18.450 --> 00:11:20.084 bo kwadratowe kasetony 00:11:20.084 --> 00:11:21.743 tworzą półkolistą kopułę. 00:11:21.743 --> 00:11:23.760 Ale co dla mnie ciekawe, 00:11:23.820 --> 00:11:25.500 po pierwsze jest pomalowana, 00:11:25.540 --> 00:11:27.480 a dzisiaj farby już nie ma. 00:11:27.480 --> 00:11:29.153 w kolory nieba. 00:11:29.153 --> 00:11:31.836 Tło kopuły jest na niebiesko. 00:11:31.836 --> 00:11:34.295 Kasetony są podreślone żółtym, jak gdyby 00:11:34.295 --> 00:11:35.589 promieniami słońca, 00:11:35.590 --> 00:11:37.867 a w środku zapewne były rozety 00:11:37.867 --> 00:11:40.723 przedstawiające słońca lub gwiazdy. 00:11:40.723 --> 00:11:43.276 I nawet w starożytności, wiemy od historyków 00:11:43.276 --> 00:11:44.839 piszących ledwie kilkaset lat 00:11:44.840 --> 00:11:46.240 po zakończeniu budowy, 00:11:46.240 --> 00:11:47.740 ludzie pytali: jak oni zrobili tę kopułę? 00:11:47.760 --> 00:11:49.140 Jak im się to udało? 00:11:49.140 --> 00:11:51.093 Zdumiewali się tym nawet w starożytności. 00:11:51.093 --> 00:11:52.804 Światło jest bardzo ciekawe. 00:11:52.804 --> 00:11:56.149 Patrząc na sklepienie odnosi się wrażenie, 00:11:56.149 --> 00:12:00.337 że oko specjalnie kieruje promienie 00:12:00.337 --> 00:12:02.917 słoneczne na inne kasetony 00:12:02.917 --> 00:12:04.893 w zależności od pory dnia, pory roku. 00:12:04.893 --> 00:12:07.288 Ostatnie badania sugerują, 00:12:07.288 --> 00:12:09.005 że nie jest to zegar słoneczny, 00:12:09.005 --> 00:12:11.420 ale gra z upływem czasu 00:12:11.420 --> 00:12:13.674 i gra ze światłem i przestrzenią, co ukazywało 00:12:13.674 --> 00:12:15.404 upływ czasu podczas roku. 00:12:15.404 --> 00:12:17.447 Jednakże jedna aranżacja 00:12:17.447 --> 00:12:19.460 wygląda na zrobioną umyślnie 00:12:19.460 --> 00:12:22.660 i chodzi o to, że słońce wpadające przez oko 00:12:22.660 --> 00:12:24.940 w południe 21 kwietnia 00:12:24.940 --> 00:12:28.076 rozświetla dokładnie główne wejście do Panteonu. 00:12:28.076 --> 00:12:30.673 Pamiętajcie, że Hadrian był 00:12:30.673 --> 00:12:33.270 odpowiedzialny za Panteon w tym czasie. 00:12:33.270 --> 00:12:36.100 Na 21 kwietnia przypadają urodziny Rzymu, 00:12:36.100 --> 00:12:38.540 a Hadrian bardzo dbał o festiwal urodzinowy, 00:12:38.542 --> 00:12:41.275 zmienił jego nazwę na festiwal Romy 00:12:41.275 --> 00:12:42.939 ku czci bogini Romy. 00:12:42.940 --> 00:12:46.380 Wygląda na to, że zaaranżował wszystko w sposób, 00:12:46.380 --> 00:12:48.773 który dałby ten dramatyczny efekt w południe, 00:12:48.773 --> 00:12:49.980 możemy domniemywać, 00:12:49.980 --> 00:12:52.340 że obchodzono jakieś święto urodzinowe 00:12:52.340 --> 00:12:53.614 tego dnia w Panteonie 00:12:53.614 --> 00:12:56.323 Wróćmy teraz do forum. 00:12:56.323 --> 00:12:58.481 Niektóre z głównych dróg krajowych 00:12:58.481 --> 00:13:00.352 przecinały się tutaj na forum, 00:13:00.360 --> 00:13:02.860 to miejsce, gdzie mógł przechodzić 00:13:02.860 --> 00:13:05.177 przeciętny Rzymianin w przeciętny dzień. 00:13:05.177 --> 00:13:06.741 Gdy kamera się oddala 00:13:06.741 --> 00:13:09.793 możemy naprawdę zobaczyć pełen zasięg miasta 00:13:09.800 --> 00:13:11.720 i pojąć jak złożony, 00:13:11.720 --> 00:13:14.580 jak zaawansowany był starożytny świat. 00:13:14.585 --> 00:13:15.971 Ile było tu budynków? 00:13:15.971 --> 00:13:20.274 Zachowały się dwa censusy z IV wieku 00:13:20.274 --> 00:13:21.477 sugerujące liczbę 00:13:21.477 --> 00:13:23.579 8 do 10 tysięcy budynków. 00:13:23.580 --> 00:13:24.970 Uważamy, że populacja 00:13:24.970 --> 00:13:26.513 liczyła pomiędzy 1 a 2 milionów. 00:13:26.513 --> 00:13:29.325 Całkowita powierzchnia miała 00:13:29.325 --> 00:13:31.452 około 25 km kwadratowych, 00:13:31.452 --> 00:13:33.536 było to największe miasto zachodniego świata 00:13:33.536 --> 00:13:35.608 aż do XIX wiecznego Londynu.