1
00:00:22,523 --> 00:00:23,803
Dzień dobry.

2
00:00:23,803 --> 00:00:28,491
Zajmuję się upraszczaniem 
języka urzędów i firm.

3
00:00:28,501 --> 00:00:30,801
Robię to dość długo.

4
00:00:30,841 --> 00:00:34,384
Na początku myślałem,
że chodzi tylko o trudność komunikacji,

5
00:00:34,384 --> 00:00:38,454
gdzie urzędy i firmy piszą tak, 
że nikt nie rozumie i trzeba to uprościć.

6
00:00:38,454 --> 00:00:42,513
Natomiast od jakiegoś czasu, 
dokładnie od września, początku jesieni,

7
00:00:42,539 --> 00:00:45,519
może dlatego, 
że jesień to pora melancholii,

8
00:00:45,530 --> 00:00:49,520
mam wrażenie, że jest jeszcze
coś innego w tej kwestii.

9
00:00:50,506 --> 00:00:55,768
Jest jakiś trudny pokład relacyjny 
w komunikacji firm i urzędów,

10
00:00:55,768 --> 00:00:59,288
taki psychologiczny, który mówi coś o nas.

11
00:00:59,335 --> 00:01:04,545
Im bardziej to poznajemy, 
tym jesteśmy smutniejsi.

12
00:01:05,455 --> 00:01:10,145
Być może język trzech pach 
będzie w stanie tę rzeczywistość zmienić.

13
00:01:10,235 --> 00:01:15,325
Chciałem państwu pokazać 
kilka prostych zasad, sześć dokładnie,

14
00:01:15,467 --> 00:01:18,290
które pozwalają 
czytać teksty urzędowe głębiej.

15
00:01:18,290 --> 00:01:21,500
Pozwalają zauważyć, 
co urzędy z nami robią.

16
00:01:21,529 --> 00:01:25,474
o tym będzie moje wystąpienie.

17
00:01:25,474 --> 00:01:29,202
Jest taki zwyczaj na TEDzie,
żeby zaprosić kogoś z rodziny,

18
00:01:29,202 --> 00:01:34,252
więc postanowiłem pokazać państwu
moją babcię Jadwigę.

19
00:01:34,255 --> 00:01:36,405
Od tego to się zaczęło w 2003 roku.

20
00:01:36,417 --> 00:01:43,524
Wracam do miejscowości rodzinnej 
pod Wałbrzychem, spotkanie rodzinne,

21
00:01:43,524 --> 00:01:47,294
jubileuszowe,
bo właśnie obroniłem doktorat.

22
00:01:47,388 --> 00:01:49,804
Mówię: "Słuchajcie,

23
00:01:49,814 --> 00:01:54,494
jestem doktorem nauk humanistycznych 
w zakresie językoznawstwa".

24
00:01:54,513 --> 00:01:58,123
Oni się zadumali, 
dziwnie spojrzeli na mnie i na siebie,

25
00:01:58,195 --> 00:02:02,745
tylko babcia zechciała się odezwać:

26
00:02:02,763 --> 00:02:06,963
"Tomuś, a możesz mi wystawić receptę?".

27
00:02:06,963 --> 00:02:11,720
Ja mówię: "Babciu, 
ja jestem doktor od języka,

28
00:02:11,720 --> 00:02:15,300
nie wystawiam recept".

29
00:02:15,889 --> 00:02:19,551
Nie wystarczyło, babcia wystawiła język 
i poprosiła, żebym ją zbadał.

30
00:02:19,551 --> 00:02:21,001
(Śmiech)

31
00:02:21,001 --> 00:02:23,161
Później dopiero przeczytałem

32
00:02:23,184 --> 00:02:26,104
w pamiętniku jakiegoś wybitnego 
dziennikarza ekonomicznego,

33
00:02:26,112 --> 00:02:28,748
że kiedy pisze swoje teksty, dla ludzi,

34
00:02:28,748 --> 00:02:30,598
na bardzo trudne tematy często,

35
00:02:30,604 --> 00:02:32,754
wystawia zdjęcie swojej babci na biurko,

36
00:02:32,770 --> 00:02:36,183
patrzy jej w oczy 
i pisze jakby tylko do niej.

37
00:02:36,183 --> 00:02:39,293
Od tego zaczęło się moje myślenie 
o upraszczaniu komunikacji,

38
00:02:39,296 --> 00:02:41,266
jak można by było to zrobić inaczej,

39
00:02:41,275 --> 00:02:45,315
czy można w ogóle w Polsce 
pisać inaczej pod tym względem.

40
00:02:46,230 --> 00:02:51,530
Myśl Churchilla, od której zacznę, 
mocno zmieniła moje życie.

41
00:02:52,748 --> 00:02:54,837
Churchill w 1940 roku,

42
00:02:54,837 --> 00:02:59,170
w najtrudniejszym czasie 
wojny w Wielkiej Brytanii,

43
00:02:59,170 --> 00:03:03,450
napisał do wszystkich urzędników 
memorandum o zwięzłości.

44
00:03:03,471 --> 00:03:05,271
Zaczyna się mniej więcej tak

45
00:03:05,337 --> 00:03:08,266
"Aby robić swoje, 
musimy czytać mnóstwo dokumentów.

46
00:03:08,276 --> 00:03:10,269
Większość z nich jest o wiele za długa.

47
00:03:10,269 --> 00:03:11,469
To strata czasu!

48
00:03:11,469 --> 00:03:15,241
Marnujemy energię 
na wyławianie głównych myśli".

49
00:03:15,241 --> 00:03:18,726
Język trzech pach, 
o którym chciałem opowiedzieć

50
00:03:18,726 --> 00:03:21,205
to język głównych myśli.

51
00:03:21,205 --> 00:03:27,261
Pytanie, czy możemy dzisiaj 
komunikować się tylko głównymi myślami.

52
00:03:27,701 --> 00:03:29,021
To jest dość trudne.

53
00:03:29,058 --> 00:03:31,568
W moim wypadku
to działa bardzo konkretnie.

54
00:03:31,574 --> 00:03:36,574
Kiedy wracam z synami do domu
i dochodzimy do skrzynki pocztowej,

55
00:03:36,574 --> 00:03:38,737
mam jeszcze trzy metry później do drzwi,

56
00:03:38,737 --> 00:03:41,863
trochę się martwię, 
jakbym oglądał horror o szczękach.

57
00:03:41,863 --> 00:03:47,003
Czy będzie wystawać biały róg koperty 
i będę musiał przestać robić swoje,

58
00:03:47,039 --> 00:03:50,103
przestać być ojcem, rozmawiać z synami.

59
00:03:50,103 --> 00:03:51,693
Wtedy wyciągam tę kopertę

60
00:03:51,693 --> 00:03:53,545
i niedawno wprowadziłem zasadę,

61
00:03:53,545 --> 00:03:57,535
że wszystko, co jest w skrzynkach, 
czytam przed drzwiami.

62
00:03:57,535 --> 00:03:58,836
Nie wchodzę do domu.

63
00:03:58,836 --> 00:04:00,252
Muszę się z dziećmi pożegnać.

64
00:04:00,252 --> 00:04:02,213
Mówię, że przez chwilę taty nie będzie.

65
00:04:02,213 --> 00:04:06,773
To będzie trudna sytuacja 
ale spróbujcie nie zasnąć, zanim wrócę.

66
00:04:08,479 --> 00:04:10,319
Statystyki są zatrważające.

67
00:04:10,461 --> 00:04:15,261
Na świecie ogólne warunki ubezpieczenia 
czyta się średnio 3 godziny 20 minut.

68
00:04:15,764 --> 00:04:18,564
Niektórzy szybciej biegają maratony.

69
00:04:18,744 --> 00:04:21,527
Zdarza się, że długo nie wracam,

70
00:04:21,527 --> 00:04:24,029
żeby powiedzieć, co w tym tekście było.

71
00:04:24,029 --> 00:04:25,970
Przecież to dla nas jest najważniejsze.

72
00:04:25,970 --> 00:04:27,258
Kiedy wyciągamy taki tekst,

73
00:04:27,258 --> 00:04:29,020
chcemy się dowiedzieć po pierwsze,

74
00:04:29,020 --> 00:04:32,747
czy chcą nam zrobić coś złego, 
czy to jest neutralna wiadomość,

75
00:04:32,747 --> 00:04:35,717
a dopiero później poznać szczegóły.

76
00:04:35,920 --> 00:04:38,050
Wielką inspiracją jest tutaj Twitter.

77
00:04:38,054 --> 00:04:41,454
Myślę, że tweety 
to jest język przyszłości.

78
00:04:41,491 --> 00:04:45,731
Znalazłem taki tweet, 
z roku 47. przed naszą erą,

79
00:04:45,731 --> 00:04:48,871
najlepszy tweet, jaki na świecie napisano.

80
00:04:48,873 --> 00:04:52,443
Juliusz Cezar napisał "Veni, Vidi, Vici".

81
00:04:52,455 --> 00:04:55,770
Niósł go na transparentach, 
wchodząc do Rzymu.

82
00:04:55,770 --> 00:04:58,247
Wszyscy specjaliści zgadzają się,

83
00:04:58,247 --> 00:05:01,977
że on tak naprawdę 
mówił nie "że", tylko "jak".

84
00:05:01,977 --> 00:05:04,468
Jak on to zrobił, jaka to była akcja.

85
00:05:04,468 --> 00:05:07,258
Ponieważ był wcześniej film o rytmie,

86
00:05:07,270 --> 00:05:09,510
jesteśmy też na Akademii Muzycznej,

87
00:05:09,546 --> 00:05:12,096
w języku trzech pach 
ważny jest właśnie ten rytm.

88
00:05:12,112 --> 00:05:15,322
Tekst powinien być bardzo zrytmizowany.

89
00:05:15,443 --> 00:05:18,663
Może zachęcę państwa 
do wystukania tego rytmu.

90
00:05:18,663 --> 00:05:23,103
Proszę posłuchać 
jak brzmi to zdanie w łacinie.

91
00:05:23,492 --> 00:05:26,490
ve-ni, vi-di, vi-ci. (Tupanie)

92
00:05:26,490 --> 00:05:30,207
Czy idąc bardziej - ve-ni, vi-di, vi-ci.

93
00:05:30,207 --> 00:05:32,475
Dokładnie taka była ta akcja.

94
00:05:32,475 --> 00:05:35,685
Nie taka brutalna, bo nie chciałem tupać, 
żeby nie zniszczyć sceny,

95
00:05:35,699 --> 00:05:40,519
ale była ona bardzo krótka, 
brutalna i systematyczna.

96
00:05:40,556 --> 00:05:43,395
Chciałem pozdrowić tłumacza,

97
00:05:43,395 --> 00:05:45,767
który to źle przetłumaczył 
na język polski.

98
00:05:45,767 --> 00:05:48,187
"Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem".

99
00:05:48,187 --> 00:05:50,582
Proszę spróbować to wystukać i zmierzyć.

100
00:05:50,582 --> 00:05:54,236
przy-by-łem, zo-ba-czy-łem, zwy-cię-ży-łem

101
00:05:54,236 --> 00:05:57,256
Mam nadzieję, 
że zostałem jeszcze w kamerze.

102
00:05:57,270 --> 00:06:00,576
To jest rodzaj dreptania przed toi toiem,

103
00:06:00,576 --> 00:06:03,776
(Śmiech) to nie jest to o co tutaj chodzi,

104
00:06:05,486 --> 00:06:07,790
to nie jest język trzech pach.

105
00:06:07,790 --> 00:06:11,646
Żeby to przetłumaczyć dobrze, 
musielibyśmy powiedzieć:

106
00:06:11,646 --> 00:06:15,836
"wpadłem, zerkłem, stłukłem", coś takiego.

107
00:06:16,210 --> 00:06:18,017
To by musiało być bardzo rytmiczne.

108
00:06:18,017 --> 00:06:21,337
Jeżeli gubię dowód osobisty 
i chcę zdobyć nowy,

109
00:06:21,365 --> 00:06:24,505
to powinienem pójść do urzędu 
albo otworzyć internet,

110
00:06:24,513 --> 00:06:26,666
pach, pach, pach 
i powinienem ten dowód mieć.

111
00:06:26,666 --> 00:06:28,278
Dokładnie w trzech krokach.

112
00:06:28,278 --> 00:06:30,478
Ta trójka jest ważna.

113
00:06:31,277 --> 00:06:34,260
Nie bez kozery mówimy 
ABC pierwszej pomocy,

114
00:06:34,260 --> 00:06:38,300
a nie AĄ pierwszej pomocy 
- są trzy elementy.

115
00:06:38,735 --> 00:06:41,529
Czasem mówi się brutalnie 
przynieś, podaj, pozamiataj,

116
00:06:41,529 --> 00:06:46,299
matki, żony i jeszcze coś trzeciego, 
z tego co pamiętam.

117
00:06:46,965 --> 00:06:50,443
Ten rytm trójki jest bardzo ważny.

118
00:06:50,443 --> 00:06:56,738
Idąc dalej tym tropem, proszę spojrzeć 
co z nami robi język urzędowy,

119
00:06:56,738 --> 00:07:00,638
jak bardzo zatrzymuje nas przed drzwiami,

120
00:07:00,638 --> 00:07:05,028
sprawia, że tracimy czas, 
ale też pewność siebie.

121
00:07:05,038 --> 00:07:09,118
Właściwie jakbyśmy żyli
w ciągłej jesieni, tej melancholijnej,

122
00:07:09,118 --> 00:07:13,318
gdzie psy do nas merdają 
przez ścianę sąsiadów depresyjnie.

123
00:07:13,318 --> 00:07:15,218
Tak to mniej więcej wygląda.

124
00:07:15,218 --> 00:07:18,667
Trzy cechy języka urzędowego, 
które odbierają nam dech.

125
00:07:18,667 --> 00:07:21,493
Pierwsza, najważniejsza kwestia, 
ale to wszyscy wiedzą,

126
00:07:21,493 --> 00:07:25,852
że język urzędowy 
zapiera nam dech w piersiach,

127
00:07:25,852 --> 00:07:27,772
przestajemy oddychać.

128
00:07:27,774 --> 00:07:30,090
To są bardzo proste techniki.

129
00:07:30,090 --> 00:07:32,773
Proszę próbować czytać
między wierszami teksty urzędowe,

130
00:07:32,773 --> 00:07:36,975
znaleźć urząd, który to robi,
i zadać sobie pytanie:

131
00:07:36,975 --> 00:07:39,710
Czy to jest rzeczywiście mój urząd?

132
00:07:39,710 --> 00:07:41,487
Pierwsza kwestia to "hamlety",

133
00:07:41,487 --> 00:07:45,263
druga to "tasiemce" lub "taśmociągi",

134
00:07:45,263 --> 00:07:46,888
a trzecia to "matrioszki".

135
00:07:46,888 --> 00:07:49,428
Wygląda to mniej więcej tak,

136
00:07:49,428 --> 00:07:51,888
Hamlet miał taki problem

137
00:07:51,891 --> 00:07:56,721
że nie wiedział, czy mówi, 
czy myśli, się zastanawiał ciągle.

138
00:07:56,732 --> 00:07:59,532
Czyli "być czy nie być", 
i później "oto jest pytanie".

139
00:07:59,553 --> 00:08:01,383
Jakbyśmy mówili na co dzień

140
00:08:01,383 --> 00:08:04,219
"Schabowy z ziemniakami 
czy z kluskami śląskimi.

141
00:08:04,219 --> 00:08:07,079
Pomyślmy przez chwilę 
przy niedzielnym stole".

142
00:08:07,079 --> 00:08:08,097
(Śmiech)

143
00:08:08,097 --> 00:08:12,377
Teksty urzędowe mają dużo 
tego hamletyzowania.

144
00:08:13,210 --> 00:08:16,725
Czasem to się nawet układa 
w sensowny język.

145
00:08:16,725 --> 00:08:21,072
W odpowiedzi na pismo dotyczące powyższego
informuję, że wyjaśniam co następuje.

146
00:08:21,072 --> 00:08:21,892
(Śmiech)

147
00:08:21,902 --> 00:08:24,201
To tak mniej więcej wygląda.

148
00:08:24,201 --> 00:08:28,501
Każde pismo się zaczyna podobnie, 
na przykład, że to jest odpowiedź.

149
00:08:28,501 --> 00:08:33,451
Jeżeli coś tam jest napisane,
to pismo raczej czegoś dotyczyło.

150
00:08:33,451 --> 00:08:39,251
Jeżeli pisaliśmy je świadomie, 
to raczej pamiętamy czego.

151
00:08:39,767 --> 00:08:43,818
Że to jest informacja jakaś, 
że takie wszystko to jest ważne,

152
00:08:43,818 --> 00:08:46,756
ale może to jednak wyjaśnienia 
i one nastąpią później.

153
00:08:46,756 --> 00:08:49,256
To wszystko jest, 
natomiast głównej myśli nie widać.

154
00:08:49,256 --> 00:08:52,493
Ona gdzieś się pojawia 
po około 16-17 wyrazach.

155
00:08:52,493 --> 00:08:56,683
Jeżeli chodzi o tasiemce, czy taśmociągi,

156
00:08:56,683 --> 00:09:00,092
ciekawą rzecz znalazłem tutaj na Śląsku.

157
00:09:00,092 --> 00:09:04,079
Jazda ludzi, 
czy państwo wiedzą co to jest?

158
00:09:04,079 --> 00:09:08,504
Jazda ludzi to nie jest 
tytuł umowy hejterów w internecie,

159
00:09:08,504 --> 00:09:12,789
tylko to jest coś, 
co się robi na taśmociągu właśnie.

160
00:09:12,789 --> 00:09:16,765
Są zdania, które przypominają
takie taśmociągi.

161
00:09:16,765 --> 00:09:21,171
Dowiedziałem się, że takie taśmociągi 
mogą mieć nawet osiem kilometrów.

162
00:09:21,171 --> 00:09:25,073
Górnicy na nie wchodzą i sobie jadą,
żeby nie marnować czasu.

163
00:09:25,073 --> 00:09:26,493
Bardzo ważna rzecz.

164
00:09:26,504 --> 00:09:29,677
Gdyby państwo pomyśleli, 
że taki taśmociąg by się przydał w domu,

165
00:09:29,677 --> 00:09:32,987
można by było na przykład 
dzieci tak wstawiać za drzwiami do szkoły.

166
00:09:32,987 --> 00:09:36,292
Osiem kilometrów dokładnie moje mają,
by sobie jechały.

167
00:09:36,301 --> 00:09:38,943
Taki taśmociąg trzeba jakoś zrobić.

168
00:09:38,943 --> 00:09:42,868
Tu dobra praktyka jest taka,
by zajrzeć do urzędu patentowego,

169
00:09:42,868 --> 00:09:45,698
zobaczyć, jak to wygląda, 
żeby nie powielać tych błędów.

170
00:09:45,698 --> 00:09:50,231
Tam jest cudowny gatunek,
zastrzeżenie patentowe,

171
00:09:50,682 --> 00:09:57,262
które z grubsza wygląda tak, 
że mamy serce zastrzeżenia patentowego,

172
00:09:57,688 --> 00:10:00,458
to jest wyrażenie "znamienny tym, że".

173
00:10:00,458 --> 00:10:04,012
Po lewej, przed tym sercem 
jest ta stara rzeczywistość,

174
00:10:04,036 --> 00:10:05,766
a po prawej ta nowa.

175
00:10:05,783 --> 00:10:10,013
W polskiej kulturze z jakichś powodów 
trzeba to wszystko zapisać jednym zdaniem.

176
00:10:10,013 --> 00:10:12,983
To nowe, to co jest istotne. (Śmiech)

177
00:10:13,007 --> 00:10:16,521
Mówi się, że obraz 
znaczy więcej niż wiele słów.

178
00:10:16,521 --> 00:10:22,741
My teraz możemy dokładnie policzyć, 
że ten obraz jest wart 225 słów.

179
00:10:22,778 --> 00:10:27,448
Ja go używam zawsze przed występami,
do ćwiczeń dykcyjnych.

180
00:10:27,463 --> 00:10:29,363
Jest takie ćwiczenie, gdzie się liczy:

181
00:10:29,397 --> 00:10:32,397
pierwsza wrona bez ogona, 
druga wrona bez ogona, trzecia...

182
00:10:32,399 --> 00:10:34,559
Znajomi płetwonurkowie 
też to wykorzystują.

183
00:10:34,577 --> 00:10:37,547
Proszę spróbować 
sobie to przeczytać jednym tchem,

184
00:10:37,560 --> 00:10:41,435
jakbyśmy chcieli to wszystko
poznać, zauroczyć się.

185
00:10:41,435 --> 00:10:43,745
"Przenośnik taśmowy
przystosowany do jazdy ludzi,

186
00:10:43,745 --> 00:10:45,567
zawierający pomost do wysiadania ludzi

187
00:10:45,567 --> 00:10:48,995
oraz urządzenie zabezpieczające 
przenośnik taśmowy z jazdą ludzi

188
00:10:48,995 --> 00:10:50,290
znamienny tym, że".

189
00:10:50,290 --> 00:10:52,500
I tam się to wszystko dzieje,

190
00:10:52,500 --> 00:10:53,962
wygląda to całkiem ciekawie.

191
00:10:53,962 --> 00:10:55,983
Są przypisy, jest rysunek.

192
00:10:56,021 --> 00:11:01,487
Ale kiedy, na przykład, niewidomy inżynier
będzie chciał stworzyć coś podobnego

193
00:11:01,487 --> 00:11:03,297
albo się dowiedzieć jak to wygląda

194
00:11:03,297 --> 00:11:08,579
i spróbuje sobie to odczytać 
za pomocą aplikacji, głosem komputerowym,

195
00:11:08,581 --> 00:11:10,324
będzie poważny problem.

196
00:11:10,324 --> 00:11:14,048
Mogą państwo to po prostu spróbować kupić.

197
00:11:14,764 --> 00:11:17,723
Kiedy będą państwo już podpisywać umowę,

198
00:11:18,783 --> 00:11:21,853
to się państwo dowiedzą, 
że wcale tego nie kupujecie.

199
00:11:21,853 --> 00:11:25,081
To jest przykład 
z poradnika dla urzędników.

200
00:11:25,081 --> 00:11:28,425
Sami urzędnicy napisali 
jak zwijać zdania, żeby nie przesadzać.

201
00:11:28,425 --> 00:11:32,106
Zaraz się dowiemy, że to nie jest kupno.

202
00:11:32,106 --> 00:11:35,123
Ta czynność raczej 
nazywa się "dokonać kupna"

203
00:11:35,133 --> 00:11:37,308
albo "nabyć drogą kupna",

204
00:11:37,308 --> 00:11:40,418
"dokonać nabycia drogą kupna", 
"dokonać nabycia na drodze kupna",

205
00:11:40,418 --> 00:11:43,031
"dokonać nabycia na drodze 
transakcji kupna-sprzedaży"

206
00:11:43,031 --> 00:11:45,933
A jest też ta druga strona! 
Jak kupić to i sprzedać przecież.

207
00:11:45,933 --> 00:11:49,289
"Dokonać nabycia na drodze przeprowadzenia
transakcji kupna-sprzedaży",

208
00:11:49,289 --> 00:11:52,522
"dokonać realizacji nabycia
na drodze..." i tak dalej.

209
00:11:52,535 --> 00:11:56,633
To jest chwyt ciekawy retoryczny,
nazywa się matrioszka.

210
00:11:56,633 --> 00:11:59,903
Czyli dajemy jedną rzecz, czynność "kupić"

211
00:11:59,903 --> 00:12:02,687
i pakujemy ją do takiej 
następnej babeczki drewnianej.

212
00:12:02,702 --> 00:12:04,954
Wtedy mówimy, że to już jest dokonanie.

213
00:12:04,954 --> 00:12:07,708
Później, że to jest nabycie, transakcja...

214
00:12:07,708 --> 00:12:10,778
A państwo muszą 
to przed drzwiami rozpakować.

215
00:12:10,784 --> 00:12:14,364
Nie wiadomo, kto z tych matrioszek 
na końcu wyskoczy.

216
00:12:14,450 --> 00:12:18,462
Praktyka jest różna na straganach w Rosji.

217
00:12:18,462 --> 00:12:21,644
Więc to jest niebezpieczne. (Śmiech)

218
00:12:24,484 --> 00:12:29,744
Teraz ta smutniejsza część, 
nasze niedawne odkrycie wrocławskie.

219
00:12:29,769 --> 00:12:32,929
Trzy cechy języka urzędowego,

220
00:12:32,933 --> 00:12:37,903
które nie tylko zabierają nam oddech, 
ale też rzucają nas na kolana

221
00:12:37,916 --> 00:12:42,426
to jest język "abrakadabra", 
to są słowa magiczne,

222
00:12:42,426 --> 00:12:45,190
ale też język uników

223
00:12:45,190 --> 00:12:48,812
zwany czasem "językiem pomiędzy"
albo "językiem świeżego zięcia".

224
00:12:48,812 --> 00:12:49,762
(Śmiech)

225
00:12:49,762 --> 00:12:53,998
Jeszcze trzeba to doprawić 
szczyptą podejrzliwości.

226
00:12:54,271 --> 00:12:58,571
Podejrzliwości, czy też domniemania
złego obywatela.

227
00:12:58,715 --> 00:13:00,553
Chyba najlepiej tak to powiedzieć.

228
00:13:00,553 --> 00:13:03,900
Jak to wygląda na przykładach?

229
00:13:03,900 --> 00:13:11,510
Język abrakadabra sprawia, 
że nie uznajemy tekstu za normalny,

230
00:13:11,741 --> 00:13:15,801
tak jak wysyłamy wiadomość 
do syna czy córki w szkole:

231
00:13:15,804 --> 00:13:19,764
"Już wiesz, że dostałaś dwóję?".

232
00:13:19,764 --> 00:13:23,129
Są takie słowa, które sprawiają, 
że tekst się bardzo pompuje.

233
00:13:23,129 --> 00:13:26,349
Język abrakadabra sprawia, 
że myślimy, że to jest tekst ostateczny,

234
00:13:26,351 --> 00:13:28,431
sprawa życia i śmierci.

235
00:13:28,431 --> 00:13:32,671
W ostatnim przykładzie z "dokonać" 
mieliśmy właśnie to.

236
00:13:32,708 --> 00:13:35,478
Normalnie ludzie robią, 
a czasem czegoś dokonują.

237
00:13:35,480 --> 00:13:38,191
Dokonują żywota, odkrycia.

238
00:13:38,191 --> 00:13:41,516
Z reguły nie dokonują 
przelewów, wpłat, wypłat.

239
00:13:41,516 --> 00:13:43,263
To nie są żadne dokonania.

240
00:13:43,263 --> 00:13:46,335
Natomiast urzędy albo język urzędowy

241
00:13:46,335 --> 00:13:49,732
chciałby, żebyśmy tak o tym myśleli,
że to jest dokonanie.

242
00:13:49,732 --> 00:13:54,262
Więc różnica między "robić" a "dokonać"
jest jak między "śpiewać" a "odśpiewać".

243
00:13:55,477 --> 00:13:57,719
Tutaj mamy sporo takich wyrazów, jak "iż".

244
00:13:57,719 --> 00:14:01,529
Ludzie raczej żeżają - mówią "że",

245
00:14:01,529 --> 00:14:02,749
(Śmiech)

246
00:14:02,749 --> 00:14:06,498
a urzędy iżają, czyli piszą" iż".

247
00:14:06,498 --> 00:14:08,721
To statystycznie da się sprawdzić.

248
00:14:08,721 --> 00:14:12,760
Jedno "iż" się w języku polskim 
pojawia po dziewiętnastu "że".

249
00:14:12,760 --> 00:14:15,754
Z grubsza byśmy trafili na trzecią stronę.

250
00:14:15,754 --> 00:14:19,278
Tu z jakichś powodów 
tak się tekst w ogóle zaczyna

251
00:14:19,278 --> 00:14:21,386
"Uprzejmie informujemy iż" bardzo często.

252
00:14:21,386 --> 00:14:25,886
"Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom 
pragniemy nadmienić"

253
00:14:26,208 --> 00:14:27,462
To też jest ciekawe.

254
00:14:27,462 --> 00:14:31,751
Dużo jest słów emocjonalnych 
typu pragnąć, ufać.

255
00:14:31,751 --> 00:14:34,136
Instytucja nie ma pragnień,

256
00:14:34,136 --> 00:14:37,200
"Pragnąć" to jest, przepraszam bardzo,

257
00:14:37,200 --> 00:14:42,540
albo o upale i piciu,
albo o alkowie, czyli o seksie.

258
00:14:43,506 --> 00:14:46,488
Instytucja nie powinna nam 
takich rzeczy do głowy wkładać.

259
00:14:46,488 --> 00:14:47,468
(Śmiech)

260
00:14:49,468 --> 00:14:51,838
"Nadmienić" 
nawet nie wiadomo, co to znaczy.

261
00:14:51,848 --> 00:14:56,031
"Mieć" i "posiadać" 
to też ciekawa różnica.

262
00:14:56,031 --> 00:14:58,090
Mamy z reguły wszystko,

263
00:14:58,090 --> 00:15:01,042
a posiadać można raczej 
coś wartościowego ale abstrakcyjnego.

264
00:15:01,042 --> 00:15:02,243
Wiedzę można posiadać.

265
00:15:02,243 --> 00:15:04,648
Nie można posiadać 
dwóch telefonów komórkowych.

266
00:15:04,648 --> 00:15:07,214
Nie można posiadać się ze szczęścia.

267
00:15:07,214 --> 00:15:11,714
Można posiadać jakieś 
rozległe posiadłości na Mazurach,

268
00:15:11,714 --> 00:15:14,338
ale dowodu osobistego nie można posiadać.

269
00:15:14,338 --> 00:15:16,674
Tego jest bardzo dużo. 
To jest język abrakadabra.

270
00:15:16,674 --> 00:15:20,504
Teraz ten zięć. 
Znowu doświadczenia osobiste.

271
00:15:22,088 --> 00:15:28,568
Kiedy teściowa zechciała już powiedzieć, 
że mogę do niej mówić "mamo",

272
00:15:29,774 --> 00:15:33,273
zastanawiałem się, co z tym zrobić.

273
00:15:33,273 --> 00:15:39,483
Czy powiedzieć pani, czy pani mamo, 
czy pani matko, czy powiedzieć już mamo.

274
00:15:39,755 --> 00:15:42,304
Wtedy mamy właśnie język pomiędzy.

275
00:15:42,304 --> 00:15:45,042
Staramy się lawirować,
nie powiedzieć ani tak, ani tak,

276
00:15:45,042 --> 00:15:47,598
żeby nie obrazić siebie ale też teściowej.

277
00:15:47,598 --> 00:15:49,358
Gdzieś jest ten środek.

278
00:15:49,358 --> 00:15:51,445
Najtrudniejsze sytuacje są wtedy,

279
00:15:51,445 --> 00:15:54,199
kiedy siedzi daleko teściowa, 
przy niej solniczka,

280
00:15:54,199 --> 00:15:57,389
a zupa jest po naszej stronie
i trzeba ją dosolić.

281
00:15:57,395 --> 00:16:00,855
W tedy się mówi z takim efektem PKP.

282
00:16:00,856 --> 00:16:05,016
Na dworcach mówią, że pociąg 
podstawia się na peronie trzecim.

283
00:16:05,016 --> 00:16:06,279
(Śmiech)

284
00:16:06,279 --> 00:16:10,819
Wtedy rzeczywiście nikogo nie interesuje, 
kto ten pociąg podstawia.

285
00:16:10,864 --> 00:16:15,614
Ale jeżeli mówimy na przykład:
"Czy można podać sól?",

286
00:16:15,643 --> 00:16:16,783
(Śmiech)

287
00:16:19,502 --> 00:16:23,822
to proszę zauważyć, 
że nie wiadomo, kto jej potrzebuje

288
00:16:24,237 --> 00:16:26,747
ani kto miałby się po nią rzucić.

289
00:16:26,747 --> 00:16:29,361
Jak jest więcej osób, 
to raczej patrzą na siebie.

290
00:16:29,361 --> 00:16:31,350
To z dziećmi też pięknie wygląda.

291
00:16:31,350 --> 00:16:33,824
"Czy ktoś może wyrzucić śmieci?"

292
00:16:33,824 --> 00:16:37,246
Wracamy i generalnie nikt nie mógł.

293
00:16:37,276 --> 00:16:38,376
(Śmiech)

294
00:16:39,076 --> 00:16:41,455
W języku urzędowym jest problem,

295
00:16:41,455 --> 00:16:49,425
jeżeli ten język uników
jest używany, żebyśmy coś zrobili,

296
00:16:49,469 --> 00:16:52,195
na przykład upomnienia, wezwania.

297
00:16:52,195 --> 00:16:55,447
"Wzywa się do wykonania obowiązku 
objętego niniejszym upomnieniem

298
00:16:55,447 --> 00:16:57,811
w terminie siedmiu dni 
od dnia jego doręczenia".

299
00:16:57,811 --> 00:17:02,001
Dokładnie skarbówka pisze, jak mawia zięć.

300
00:17:02,381 --> 00:17:05,033
Nie wiadomo, kto wzywa, nie wiadomo kogo.

301
00:17:05,033 --> 00:17:08,121
Nie będziemy działać, 
nie będziemy skuteczni.

302
00:17:08,121 --> 00:17:10,807
Następny problem, najsmutniejszy w sumie,

303
00:17:10,807 --> 00:17:16,507
to dziwna podejrzliwość 
w polskim języku czy systemie urzędowym.

304
00:17:17,173 --> 00:17:20,773
Na przykład dodawanie zera 
do dat poniżej dziesięciu, dat dziennych.

305
00:17:20,773 --> 00:17:24,024
Kiedy rozmawiamy z urzędnikami, 
dlaczego tak robią

306
00:17:24,024 --> 00:17:25,558
to oni mówią: "bo musimy".

307
00:17:25,558 --> 00:17:27,148
Ale później, kiedy pytamy głębiej

308
00:17:27,148 --> 00:17:29,816
"Dlaczego tak robicie?
Przecież nie ma takiej zasady.

309
00:17:29,816 --> 00:17:31,368
Fajnie pisać bez zera.

310
00:17:31,368 --> 00:17:34,114
Przecież nie mówimy zero dziewiąty, 
tylko dziewiąty.

311
00:17:34,114 --> 00:17:35,895
Więc piszmy tak jak mówimy".

312
00:17:35,895 --> 00:17:39,218
Mówią wtedy, rzadko, ale jednak
ciągle to słychać:

313
00:17:39,218 --> 00:17:44,143
"Ale ludzie tam będą dopisywać jedynkę,
albo dwójkę dopiszą

314
00:17:44,143 --> 00:17:44,873
(Śmiech)

315
00:17:44,873 --> 00:17:47,245
i będą fałszować dokumenty".

316
00:17:47,245 --> 00:17:52,425
Jakie trzeba mieć założenia 
o niechęci do wszystkich obywateli,

317
00:17:52,443 --> 00:17:56,127
że to wszyscy są masowi oszuści, 
którzy to będą robić.

318
00:17:56,127 --> 00:17:59,734
Bardzo stare czasy, 
przynajmniej gdzieś głęboki PRL,

319
00:17:59,734 --> 00:18:02,060
takie podejście mniej więcej.

320
00:18:03,500 --> 00:18:07,930
Kiedy się jedzie do urzędu, to też widać.

321
00:18:07,960 --> 00:18:10,310
Tam są przystanki warunkowe.

322
00:18:10,310 --> 00:18:12,096
Nie wiem, czy państwo zwrócili uwagę,

323
00:18:12,096 --> 00:18:14,837
wszystkie przystanki warunkowe
w Polsce są "na żądanie".

324
00:18:14,837 --> 00:18:17,547
nawet "Walim na żądanie". (Śmiech)

325
00:18:18,963 --> 00:18:22,814
Jaka tu jest historia ukryta głęboko?

326
00:18:22,814 --> 00:18:25,935
Dlaczego to się nie nazywa 
"Walim na życzenie"?

327
00:18:25,935 --> 00:18:26,795
(Śmiech)

328
00:18:26,795 --> 00:18:29,387
Dlaczego nie zmienić w Polsce 
wszystkich przystanków

329
00:18:29,387 --> 00:18:30,846
na przystanki na życzenie?

330
00:18:30,846 --> 00:18:34,708
Wtedy może jednak kierowcy pomyślą, 
że jesteśmy sympatyczni,

331
00:18:34,708 --> 00:18:38,125
że kiedy machamy ręką, to nie oznacza, 
że z tyłu trzymamy kamień

332
00:18:38,125 --> 00:18:40,260
albo coś w tym stylu. (Śmiech)

333
00:18:40,260 --> 00:18:43,466
Taki postulat, taka propozycja.

334
00:18:43,466 --> 00:18:47,486
Jak taka rozmowa obywatela
z urzędem wygląda w praktyce.

335
00:18:50,487 --> 00:18:52,227
Mieszkaniec, pan Piotr,

336
00:18:52,227 --> 00:18:55,109
rozmawia przez internet 
ze swoim prezydentem miasta.

337
00:18:55,109 --> 00:18:56,109
to ciekawa historia,

338
00:18:56,209 --> 00:18:59,081
"Panie prezydencie, 
kiedy zostaną porządnie załatane dziury

339
00:18:59,081 --> 00:19:01,549
i utwardzona droga na ul. Żurawiej?

340
00:19:01,549 --> 00:19:05,712
Czy są plany położenia asfaltu 
na Żurawiej? Piotr L".

341
00:19:05,712 --> 00:19:12,492
Prezydent odpisuje 
właśnie tym dziwnym językiem.

342
00:19:13,174 --> 00:19:16,564
Właściwie wszystkie sześć tych kategorii, 
o których państwu mówiłem,

343
00:19:16,564 --> 00:19:18,439
się znajdzie w środku.

344
00:19:18,439 --> 00:19:19,728
"W odpowiedzi na wniosek"

345
00:19:19,728 --> 00:19:22,855
- czyli pan Piotr się najpierw dowiaduje, 
że to jest odpowiedź.

346
00:19:22,855 --> 00:19:26,526
Później się dowiaduje, że to nie był
zwykły wpis w internecie tylko wniosek.

347
00:19:26,526 --> 00:19:31,136
Później się dowiaduje, że go wnosił, 
chociaż nie trzymał go w rękach,

348
00:19:31,175 --> 00:19:34,514
drogą na pewno nie Żurawią 
tylko elektroniczną.

349
00:19:34,514 --> 00:19:36,876
I później widzimy, 
że prezydent jest megalomanem

350
00:19:36,876 --> 00:19:38,509
albo ten, kto za niego to pisze.

351
00:19:38,509 --> 00:19:42,364
No bo mamy: Bóg, Honor, Ojczyzna
tzw. ortografia emocjonalna.

352
00:19:42,364 --> 00:19:45,054
Bóg, Honor, Ojczyzna, Prezydent Miasta.

353
00:19:45,054 --> 00:19:46,873
Później, że on informuje.

354
00:19:46,873 --> 00:19:49,472
Później jest to "iż", słowa - bufony.

355
00:19:49,472 --> 00:19:51,881
Później, że ulica Żurawia coś posiada.

356
00:19:51,881 --> 00:19:54,642
Tylko ludzie mogą coś posiadać, 
tak jak mówiłem, wiedzę.

357
00:19:54,642 --> 00:19:56,992
"Żurawia posiada nawierzchnię tłuczniową

358
00:19:56,992 --> 00:19:59,712
i pomimo zabiegów remontowych...",

359
00:19:59,712 --> 00:20:04,464
to rodzaj spa dla ulic prawdopodobnie...

360
00:20:04,497 --> 00:20:08,309
Później są ramy, czyli 
"ramy bieżącego utrzymania",

361
00:20:08,309 --> 00:20:10,390
ja nie wiem, czy to jest rodzaj obrazu,

362
00:20:10,390 --> 00:20:13,226
czy to trzeba powiesić.

363
00:20:13,226 --> 00:20:16,515
"Stan techniczny nawierzchni, 
szczególnie po opadach atmosferycznych"

364
00:20:16,515 --> 00:20:19,568
Jest taka strategia w urzędach, 
nazywa się to strategią nabiału,

365
00:20:19,568 --> 00:20:21,989
kiedy nie wiemy czy to śnieg, deszcz.

366
00:20:21,989 --> 00:20:23,478
To nie tak, jak my opowiadamy,

367
00:20:23,478 --> 00:20:26,034
wybieramy ten najczęstszy, 
czy ten, który się dzieje,

368
00:20:26,034 --> 00:20:27,157
tylko tak jakby nabiał.

369
00:20:27,157 --> 00:20:29,308
Idziemy do sklepu,
mówimy: "Czy jest nabiał?".

370
00:20:29,308 --> 00:20:30,138
(Śmiech)

371
00:20:30,138 --> 00:20:33,278
"Budzi zastrzeżenia" 
to jest też ciekawa metafora.

372
00:20:33,278 --> 00:20:36,281
Powiedz mi jakich używasz metafor, 
a powiem ci, kim jesteś.

373
00:20:36,281 --> 00:20:38,356
Dlaczego to jest o tym śnie?

374
00:20:38,356 --> 00:20:40,047
Jak się głębiej nad tym zastanowić,

375
00:20:40,047 --> 00:20:43,892
to Piotr wychodzi z domu taki zaspany
i od razu wpada w te dziury,

376
00:20:43,892 --> 00:20:47,532
i mu się te zastrzeżenia budzą, 
on też się budzi.

377
00:20:47,532 --> 00:20:48,912
(Śmiech)

378
00:20:49,231 --> 00:20:52,499
Później mamy język "pomiędzy"
- "Zgłoszona sprawa".

379
00:20:52,499 --> 00:20:56,065
Nie zgłaszał jej prezydent, 
wymazał Piotra z odpowiedzi.

380
00:20:56,065 --> 00:20:58,575
"Zgłoszona sprawa zostanie przeanalizowana

381
00:20:58,579 --> 00:21:00,787
do wykonania w ramach 
bieżącego utrzymania,

382
00:21:00,787 --> 00:21:04,967
w zakres którego wchodzi m.in. równanie,
profilowanie oraz wałowanie obywatela"...

383
00:21:04,994 --> 00:21:08,384
"pasa drogowego", przepraszam. (Śmiech)

384
00:21:08,385 --> 00:21:13,525
Jeżeli to wszystko, co zrobiliśmy,
sześć tylko prostych kroków...

385
00:21:14,466 --> 00:21:18,976
Dwa zdania zresztą 
- pierwsze ma 33 wyrazy.

386
00:21:18,984 --> 00:21:23,484
Jeżeli to wszystko usuniemy, 
zostaną nam te Churchillowe główne myśli.

387
00:21:24,051 --> 00:21:26,780
Po pierwsze, że ulica Żurawia
budzi zastrzeżenia.

388
00:21:26,780 --> 00:21:30,049
Zdaje się, że to pan Piotr powiedział.
(Śmiech)

389
00:21:30,049 --> 00:21:33,239
Znaczy, że nie jest z tego zadowolony, 
więc jest to taki akt zgody.

390
00:21:33,239 --> 00:21:35,835
Po drugie, że sprawa
zostanie przeanalizowana.

391
00:21:35,835 --> 00:21:40,245
To jest fajna fraza, 
żeby załatwiać sprawy obywateli.

392
00:21:40,245 --> 00:21:44,531
"Sprawa zostanie przeanalizowana", 
czyli będziemy ją analizować, a nie robić.

393
00:21:46,199 --> 00:21:48,059
Czyli też nie wiadomo.

394
00:21:48,059 --> 00:21:52,380
Jakby wyglądała ta odpowiedź 
w wersji trzech pach?

395
00:21:52,380 --> 00:21:55,460
Ona by wyglądała pewnie tak:

396
00:21:55,460 --> 00:21:56,790
(Śmiech)

397
00:21:56,790 --> 00:21:59,134
"Szanowny Panie, niestety, nie wiem".

398
00:21:59,134 --> 00:22:00,554
Dziękuję bardzo.

399
00:22:00,554 --> 00:22:02,578
(Brawa)