WEBVTT

00:00:22.523 --> 00:00:23.803
Dzień dobry.

00:00:23.803 --> 00:00:28.491
Zajmuję się upraszczaniem 
języka urzędów i firm.

00:00:28.501 --> 00:00:30.801
Robię to dość długo.

00:00:30.841 --> 00:00:34.384
Na początku myślałem,
że chodzi tylko o trudność komunikacji,

00:00:34.384 --> 00:00:38.454
gdzie urzędy i firmy piszą tak, 
że nikt nie rozumie i trzeba to uprościć.

00:00:38.454 --> 00:00:42.513
Natomiast od jakiegoś czasu, 
dokładnie od września, początku jesieni,

00:00:42.539 --> 00:00:45.519
może dlatego, 
że jesień to pora melancholii,

00:00:45.530 --> 00:00:49.520
mam wrażenie, że jest jeszcze
coś innego w tej kwestii.

00:00:50.506 --> 00:00:55.768
Jest jakiś trudny pokład relacyjny 
w komunikacji firm i urzędów,

00:00:55.768 --> 00:00:59.288
taki psychologiczny, który mówi coś o nas.

00:00:59.335 --> 00:01:04.545
Im bardziej to poznajemy, 
tym jesteśmy smutniejsi.

00:01:05.455 --> 00:01:10.145
Być może język trzech pach 
będzie w stanie tę rzeczywistość zmienić.

00:01:10.235 --> 00:01:15.325
Chciałem państwu pokazać 
kilka prostych zasad, sześć dokładnie,

00:01:15.467 --> 00:01:18.290
które pozwalają 
czytać teksty urzędowe głębiej.

00:01:18.290 --> 00:01:21.500
Pozwalają zauważyć, 
co urzędy z nami robią.

00:01:21.529 --> 00:01:25.474
o tym będzie moje wystąpienie.

00:01:25.474 --> 00:01:29.202
Jest taki zwyczaj na TEDzie,
żeby zaprosić kogoś z rodziny,

00:01:29.202 --> 00:01:34.252
więc postanowiłem pokazać państwu
moją babcię Jadwigę.

00:01:34.255 --> 00:01:36.405
Od tego to się zaczęło w 2003 roku.

00:01:36.417 --> 00:01:43.524
Wracam do miejscowości rodzinnej 
pod Wałbrzychem, spotkanie rodzinne,

00:01:43.524 --> 00:01:47.294
jubileuszowe,
bo właśnie obroniłem doktorat.

00:01:47.388 --> 00:01:49.804
Mówię: "Słuchajcie,

00:01:49.814 --> 00:01:54.494
jestem doktorem nauk humanistycznych 
w zakresie językoznawstwa".

00:01:54.513 --> 00:01:58.123
Oni się zadumali, 
dziwnie spojrzeli na mnie i na siebie,

00:01:58.195 --> 00:02:02.745
tylko babcia zechciała się odezwać:

00:02:02.763 --> 00:02:06.963
"Tomuś, a możesz mi wystawić receptę?".

00:02:06.963 --> 00:02:11.720
Ja mówię: "Babciu, 
ja jestem doktor od języka,

00:02:11.720 --> 00:02:15.300
nie wystawiam recept".

00:02:15.889 --> 00:02:19.551
Nie wystarczyło, babcia wystawiła język 
i poprosiła, żebym ją zbadał.

00:02:19.551 --> 00:02:21.001
(Śmiech)

00:02:21.001 --> 00:02:23.161
Później dopiero przeczytałem

00:02:23.184 --> 00:02:26.104
w pamiętniku jakiegoś wybitnego 
dziennikarza ekonomicznego,

00:02:26.112 --> 00:02:28.748
że kiedy pisze swoje teksty, dla ludzi,

00:02:28.748 --> 00:02:30.598
na bardzo trudne tematy często,

00:02:30.604 --> 00:02:32.754
wystawia zdjęcie swojej babci na biurko,

00:02:32.770 --> 00:02:36.183
patrzy jej w oczy 
i pisze jakby tylko do niej.

00:02:36.183 --> 00:02:39.293
Od tego zaczęło się moje myślenie 
o upraszczaniu komunikacji,

00:02:39.296 --> 00:02:41.266
jak można by było to zrobić inaczej,

00:02:41.275 --> 00:02:45.315
czy można w ogóle w Polsce 
pisać inaczej pod tym względem.

00:02:46.230 --> 00:02:51.530
Myśl Churchilla, od której zacznę, 
mocno zmieniła moje życie.

00:02:52.748 --> 00:02:54.837
Churchill w 1940 roku,

00:02:54.837 --> 00:02:59.170
w najtrudniejszym czasie 
wojny w Wielkiej Brytanii,

00:02:59.170 --> 00:03:03.450
napisał do wszystkich urzędników 
memorandum o zwięzłości.

00:03:03.471 --> 00:03:05.271
Zaczyna się mniej więcej tak

00:03:05.337 --> 00:03:08.266
"Aby robić swoje, 
musimy czytać mnóstwo dokumentów.

00:03:08.276 --> 00:03:10.269
Większość z nich jest o wiele za długa.

00:03:10.269 --> 00:03:11.469
To strata czasu!

00:03:11.469 --> 00:03:15.241
Marnujemy energię 
na wyławianie głównych myśli".

00:03:15.241 --> 00:03:18.726
Język trzech pach, 
o którym chciałem opowiedzieć

00:03:18.726 --> 00:03:21.205
to język głównych myśli.

00:03:21.205 --> 00:03:27.261
Pytanie, czy możemy dzisiaj 
komunikować się tylko głównymi myślami.

00:03:27.701 --> 00:03:29.021
To jest dość trudne.

00:03:29.058 --> 00:03:31.568
W moim wypadku
to działa bardzo konkretnie.

00:03:31.574 --> 00:03:36.574
Kiedy wracam z synami do domu
i dochodzimy do skrzynki pocztowej,

00:03:36.574 --> 00:03:38.737
mam jeszcze trzy metry później do drzwi,

00:03:38.737 --> 00:03:41.863
trochę się martwię, 
jakbym oglądał horror o szczękach.

00:03:41.863 --> 00:03:47.003
Czy będzie wystawać biały róg koperty 
i będę musiał przestać robić swoje,

00:03:47.039 --> 00:03:50.103
przestać być ojcem, rozmawiać z synami.

00:03:50.103 --> 00:03:51.693
Wtedy wyciągam tę kopertę

00:03:51.693 --> 00:03:53.545
i niedawno wprowadziłem zasadę,

00:03:53.545 --> 00:03:57.535
że wszystko, co jest w skrzynkach, 
czytam przed drzwiami.

00:03:57.535 --> 00:03:58.836
Nie wchodzę do domu.

00:03:58.836 --> 00:04:00.252
Muszę się z dziećmi pożegnać.

00:04:00.252 --> 00:04:02.213
Mówię, że przez chwilę taty nie będzie.

00:04:02.213 --> 00:04:06.773
To będzie trudna sytuacja 
ale spróbujcie nie zasnąć, zanim wrócę.

00:04:08.479 --> 00:04:10.319
Statystyki są zatrważające.

00:04:10.461 --> 00:04:15.261
Na świecie ogólne warunki ubezpieczenia 
czyta się średnio 3 godziny 20 minut.

00:04:15.764 --> 00:04:18.564
Niektórzy szybciej biegają maratony.

00:04:18.744 --> 00:04:21.527
Zdarza się, że długo nie wracam,

00:04:21.527 --> 00:04:24.029
żeby powiedzieć, co w tym tekście było.

00:04:24.029 --> 00:04:25.970
Przecież to dla nas jest najważniejsze.

00:04:25.970 --> 00:04:27.258
Kiedy wyciągamy taki tekst,

00:04:27.258 --> 00:04:29.020
chcemy się dowiedzieć po pierwsze,

00:04:29.020 --> 00:04:32.747
czy chcą nam zrobić coś złego, 
czy to jest neutralna wiadomość,

00:04:32.747 --> 00:04:35.717
a dopiero później poznać szczegóły.

00:04:35.920 --> 00:04:38.050
Wielką inspiracją jest tutaj Twitter.

00:04:38.054 --> 00:04:41.454
Myślę, że tweety 
to jest język przyszłości.

00:04:41.491 --> 00:04:45.731
Znalazłem taki tweet, 
z roku 47. przed naszą erą,

00:04:45.731 --> 00:04:48.871
najlepszy tweet, jaki na świecie napisano.

00:04:48.873 --> 00:04:52.443
Juliusz Cezar napisał "Veni, Vidi, Vici".

00:04:52.455 --> 00:04:55.770
Niósł go na transparentach, 
wchodząc do Rzymu.

00:04:55.770 --> 00:04:58.247
Wszyscy specjaliści zgadzają się,

00:04:58.247 --> 00:05:01.977
że on tak naprawdę 
mówił nie "że", tylko "jak".

00:05:01.977 --> 00:05:04.468
Jak on to zrobił, jaka to była akcja.

00:05:04.468 --> 00:05:07.258
Ponieważ był wcześniej film o rytmie,

00:05:07.270 --> 00:05:09.510
jesteśmy też na Akademii Muzycznej,

00:05:09.546 --> 00:05:12.096
w języku trzech pach 
ważny jest właśnie ten rytm.

00:05:12.112 --> 00:05:15.322
Tekst powinien być bardzo zrytmizowany.

00:05:15.443 --> 00:05:18.663
Może zachęcę państwa 
do wystukania tego rytmu.

00:05:18.663 --> 00:05:23.103
Proszę posłuchać 
jak brzmi to zdanie w łacinie.

00:05:23.492 --> 00:05:26.490
ve-ni, vi-di, vi-ci. (Tupanie)

00:05:26.490 --> 00:05:30.207
Czy idąc bardziej - ve-ni, vi-di, vi-ci.

00:05:30.207 --> 00:05:32.475
Dokładnie taka była ta akcja.

00:05:32.475 --> 00:05:35.685
Nie taka brutalna, bo nie chciałem tupać, 
żeby nie zniszczyć sceny,

00:05:35.699 --> 00:05:40.519
ale była ona bardzo krótka, 
brutalna i systematyczna.

00:05:40.556 --> 00:05:43.395
Chciałem pozdrowić tłumacza,

00:05:43.395 --> 00:05:45.767
który to źle przetłumaczył 
na język polski.

00:05:45.767 --> 00:05:48.187
"Przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem".

00:05:48.187 --> 00:05:50.582
Proszę spróbować to wystukać i zmierzyć.

00:05:50.582 --> 00:05:54.236
przy-by-łem, zo-ba-czy-łem, zwy-cię-ży-łem

00:05:54.236 --> 00:05:57.256
Mam nadzieję, 
że zostałem jeszcze w kamerze.

00:05:57.270 --> 00:06:00.576
To jest rodzaj dreptania przed toi toiem,

00:06:00.576 --> 00:06:03.776
(Śmiech) to nie jest to o co tutaj chodzi,

00:06:05.486 --> 00:06:07.790
to nie jest język trzech pach.

00:06:07.790 --> 00:06:11.646
Żeby to przetłumaczyć dobrze, 
musielibyśmy powiedzieć:

00:06:11.646 --> 00:06:15.836
"wpadłem, zerkłem, stłukłem", coś takiego.

00:06:16.210 --> 00:06:18.017
To by musiało być bardzo rytmiczne.

00:06:18.017 --> 00:06:21.337
Jeżeli gubię dowód osobisty 
i chcę zdobyć nowy,

00:06:21.365 --> 00:06:24.505
to powinienem pójść do urzędu 
albo otworzyć internet,

00:06:24.513 --> 00:06:26.666
pach, pach, pach 
i powinienem ten dowód mieć.

00:06:26.666 --> 00:06:28.278
Dokładnie w trzech krokach.

00:06:28.278 --> 00:06:30.478
Ta trójka jest ważna.

00:06:31.277 --> 00:06:34.260
Nie bez kozery mówimy 
ABC pierwszej pomocy,

00:06:34.260 --> 00:06:38.300
a nie AĄ pierwszej pomocy 
- są trzy elementy.

00:06:38.735 --> 00:06:41.529
Czasem mówi się brutalnie 
przynieś, podaj, pozamiataj,

00:06:41.529 --> 00:06:46.299
matki, żony i jeszcze coś trzeciego, 
z tego co pamiętam.

00:06:46.965 --> 00:06:50.443
Ten rytm trójki jest bardzo ważny.

00:06:50.443 --> 00:06:56.738
Idąc dalej tym tropem, proszę spojrzeć 
co z nami robi język urzędowy,

00:06:56.738 --> 00:07:00.638
jak bardzo zatrzymuje nas przed drzwiami,

00:07:00.638 --> 00:07:05.028
sprawia, że tracimy czas, 
ale też pewność siebie.

00:07:05.038 --> 00:07:09.118
Właściwie jakbyśmy żyli
w ciągłej jesieni, tej melancholijnej,

00:07:09.118 --> 00:07:13.318
gdzie psy do nas merdają 
przez ścianę sąsiadów depresyjnie.

00:07:13.318 --> 00:07:15.218
Tak to mniej więcej wygląda.

00:07:15.218 --> 00:07:18.667
Trzy cechy języka urzędowego, 
które odbierają nam dech.

00:07:18.667 --> 00:07:21.493
Pierwsza, najważniejsza kwestia, 
ale to wszyscy wiedzą,

00:07:21.493 --> 00:07:25.852
że język urzędowy 
zapiera nam dech w piersiach,

00:07:25.852 --> 00:07:27.772
przestajemy oddychać.

00:07:27.774 --> 00:07:30.090
To są bardzo proste techniki.

00:07:30.090 --> 00:07:32.773
Proszę próbować czytać
między wierszami teksty urzędowe,

00:07:32.773 --> 00:07:36.975
znaleźć urząd, który to robi,
i zadać sobie pytanie:

00:07:36.975 --> 00:07:39.710
Czy to jest rzeczywiście mój urząd?

00:07:39.710 --> 00:07:41.487
Pierwsza kwestia to "hamlety",

00:07:41.487 --> 00:07:45.263
druga to "tasiemce" lub "taśmociągi",

00:07:45.263 --> 00:07:46.888
a trzecia to "matrioszki".

00:07:46.888 --> 00:07:49.428
Wygląda to mniej więcej tak,

00:07:49.428 --> 00:07:51.888
Hamlet miał taki problem

00:07:51.891 --> 00:07:56.721
że nie wiedział, czy mówi, 
czy myśli, się zastanawiał ciągle.

00:07:56.732 --> 00:07:59.532
Czyli "być czy nie być", 
i później "oto jest pytanie".

00:07:59.553 --> 00:08:01.383
Jakbyśmy mówili na co dzień

00:08:01.383 --> 00:08:04.219
"Schabowy z ziemniakami 
czy z kluskami śląskimi.

00:08:04.219 --> 00:08:07.079
Pomyślmy przez chwilę 
przy niedzielnym stole".

00:08:07.079 --> 00:08:08.097
(Śmiech)

00:08:08.097 --> 00:08:12.377
Teksty urzędowe mają dużo 
tego hamletyzowania.

00:08:13.210 --> 00:08:16.725
Czasem to się nawet układa 
w sensowny język.

00:08:16.725 --> 00:08:21.072
W odpowiedzi na pismo dotyczące powyższego
informuję, że wyjaśniam co następuje.

00:08:21.072 --> 00:08:21.892
(Śmiech)

00:08:21.902 --> 00:08:24.201
To tak mniej więcej wygląda.

00:08:24.201 --> 00:08:28.501
Każde pismo się zaczyna podobnie, 
na przykład, że to jest odpowiedź.

00:08:28.501 --> 00:08:33.451
Jeżeli coś tam jest napisane,
to pismo raczej czegoś dotyczyło.

00:08:33.451 --> 00:08:39.251
Jeżeli pisaliśmy je świadomie, 
to raczej pamiętamy czego.

00:08:39.767 --> 00:08:43.818
Że to jest informacja jakaś, 
że takie wszystko to jest ważne,

00:08:43.818 --> 00:08:46.756
ale może to jednak wyjaśnienia 
i one nastąpią później.

00:08:46.756 --> 00:08:49.256
To wszystko jest, 
natomiast głównej myśli nie widać.

00:08:49.256 --> 00:08:52.493
Ona gdzieś się pojawia 
po około 16-17 wyrazach.

00:08:52.493 --> 00:08:56.683
Jeżeli chodzi o tasiemce, czy taśmociągi,

00:08:56.683 --> 00:09:00.092
ciekawą rzecz znalazłem tutaj na Śląsku.

00:09:00.092 --> 00:09:04.079
Jazda ludzi, 
czy państwo wiedzą co to jest?

00:09:04.079 --> 00:09:08.504
Jazda ludzi to nie jest 
tytuł umowy hejterów w internecie,

00:09:08.504 --> 00:09:12.789
tylko to jest coś, 
co się robi na taśmociągu właśnie.

00:09:12.789 --> 00:09:16.765
Są zdania, które przypominają
takie taśmociągi.

00:09:16.765 --> 00:09:21.171
Dowiedziałem się, że takie taśmociągi 
mogą mieć nawet osiem kilometrów.

00:09:21.171 --> 00:09:25.073
Górnicy na nie wchodzą i sobie jadą,
żeby nie marnować czasu.

00:09:25.073 --> 00:09:26.493
Bardzo ważna rzecz.

00:09:26.504 --> 00:09:29.677
Gdyby państwo pomyśleli, 
że taki taśmociąg by się przydał w domu,

00:09:29.677 --> 00:09:32.987
można by było na przykład 
dzieci tak wstawiać za drzwiami do szkoły.

00:09:32.987 --> 00:09:36.292
Osiem kilometrów dokładnie moje mają,
by sobie jechały.

00:09:36.301 --> 00:09:38.943
Taki taśmociąg trzeba jakoś zrobić.

00:09:38.943 --> 00:09:42.868
Tu dobra praktyka jest taka,
by zajrzeć do urzędu patentowego,

00:09:42.868 --> 00:09:45.698
zobaczyć, jak to wygląda, 
żeby nie powielać tych błędów.

00:09:45.698 --> 00:09:50.231
Tam jest cudowny gatunek,
zastrzeżenie patentowe,

00:09:50.682 --> 00:09:57.262
które z grubsza wygląda tak, 
że mamy serce zastrzeżenia patentowego,

00:09:57.688 --> 00:10:00.458
to jest wyrażenie "znamienny tym, że".

00:10:00.458 --> 00:10:04.012
Po lewej, przed tym sercem 
jest ta stara rzeczywistość,

00:10:04.036 --> 00:10:05.766
a po prawej ta nowa.

00:10:05.783 --> 00:10:10.013
W polskiej kulturze z jakichś powodów 
trzeba to wszystko zapisać jednym zdaniem.

00:10:10.013 --> 00:10:12.983
To nowe, to co jest istotne. (Śmiech)

00:10:13.007 --> 00:10:16.521
Mówi się, że obraz 
znaczy więcej niż wiele słów.

00:10:16.521 --> 00:10:22.741
My teraz możemy dokładnie policzyć, 
że ten obraz jest wart 225 słów.

00:10:22.778 --> 00:10:27.448
Ja go używam zawsze przed występami,
do ćwiczeń dykcyjnych.

00:10:27.463 --> 00:10:29.363
Jest takie ćwiczenie, gdzie się liczy:

00:10:29.397 --> 00:10:32.397
pierwsza wrona bez ogona, 
druga wrona bez ogona, trzecia...

00:10:32.399 --> 00:10:34.559
Znajomi płetwonurkowie 
też to wykorzystują.

00:10:34.577 --> 00:10:37.547
Proszę spróbować 
sobie to przeczytać jednym tchem,

00:10:37.560 --> 00:10:41.435
jakbyśmy chcieli to wszystko
poznać, zauroczyć się.

00:10:41.435 --> 00:10:43.745
"Przenośnik taśmowy
przystosowany do jazdy ludzi,

00:10:43.745 --> 00:10:45.567
zawierający pomost do wysiadania ludzi

00:10:45.567 --> 00:10:48.995
oraz urządzenie zabezpieczające 
przenośnik taśmowy z jazdą ludzi

00:10:48.995 --> 00:10:50.290
znamienny tym, że".

00:10:50.290 --> 00:10:52.500
I tam się to wszystko dzieje,

00:10:52.500 --> 00:10:53.962
wygląda to całkiem ciekawie.

00:10:53.962 --> 00:10:55.983
Są przypisy, jest rysunek.

00:10:56.021 --> 00:11:01.487
Ale kiedy, na przykład, niewidomy inżynier
będzie chciał stworzyć coś podobnego

00:11:01.487 --> 00:11:03.297
albo się dowiedzieć jak to wygląda

00:11:03.297 --> 00:11:08.579
i spróbuje sobie to odczytać 
za pomocą aplikacji, głosem komputerowym,

00:11:08.581 --> 00:11:10.324
będzie poważny problem.

00:11:10.324 --> 00:11:14.048
Mogą państwo to po prostu spróbować kupić.

00:11:14.764 --> 00:11:17.723
Kiedy będą państwo już podpisywać umowę,

00:11:18.783 --> 00:11:21.853
to się państwo dowiedzą, 
że wcale tego nie kupujecie.

00:11:21.853 --> 00:11:25.081
To jest przykład 
z poradnika dla urzędników.

00:11:25.081 --> 00:11:28.425
Sami urzędnicy napisali 
jak zwijać zdania, żeby nie przesadzać.

00:11:28.425 --> 00:11:32.106
Zaraz się dowiemy, że to nie jest kupno.

00:11:32.106 --> 00:11:35.123
Ta czynność raczej 
nazywa się "dokonać kupna"

00:11:35.133 --> 00:11:37.308
albo "nabyć drogą kupna",

00:11:37.308 --> 00:11:40.418
"dokonać nabycia drogą kupna", 
"dokonać nabycia na drodze kupna",

00:11:40.418 --> 00:11:43.031
"dokonać nabycia na drodze 
transakcji kupna-sprzedaży"

00:11:43.031 --> 00:11:45.933
A jest też ta druga strona! 
Jak kupić to i sprzedać przecież.

00:11:45.933 --> 00:11:49.289
"Dokonać nabycia na drodze przeprowadzenia
transakcji kupna-sprzedaży",

00:11:49.289 --> 00:11:52.522
"dokonać realizacji nabycia
na drodze..." i tak dalej.

00:11:52.535 --> 00:11:56.633
To jest chwyt ciekawy retoryczny,
nazywa się matrioszka.

00:11:56.633 --> 00:11:59.903
Czyli dajemy jedną rzecz, czynność "kupić"

00:11:59.903 --> 00:12:02.687
i pakujemy ją do takiej 
następnej babeczki drewnianej.

00:12:02.702 --> 00:12:04.954
Wtedy mówimy, że to już jest dokonanie.

00:12:04.954 --> 00:12:07.708
Później, że to jest nabycie, transakcja...

00:12:07.708 --> 00:12:10.778
A państwo muszą 
to przed drzwiami rozpakować.

00:12:10.784 --> 00:12:14.364
Nie wiadomo, kto z tych matrioszek 
na końcu wyskoczy.

00:12:14.450 --> 00:12:18.462
Praktyka jest różna na straganach w Rosji.

00:12:18.462 --> 00:12:21.644
Więc to jest niebezpieczne. (Śmiech)

00:12:24.484 --> 00:12:29.744
Teraz ta smutniejsza część, 
nasze niedawne odkrycie wrocławskie.

00:12:29.769 --> 00:12:32.929
Trzy cechy języka urzędowego,

00:12:32.933 --> 00:12:37.903
które nie tylko zabierają nam oddech, 
ale też rzucają nas na kolana

00:12:37.916 --> 00:12:42.426
to jest język "abrakadabra", 
to są słowa magiczne,

00:12:42.426 --> 00:12:45.190
ale też język uników

00:12:45.190 --> 00:12:48.812
zwany czasem "językiem pomiędzy"
albo "językiem świeżego zięcia".

00:12:48.812 --> 00:12:49.762
(Śmiech)

00:12:49.762 --> 00:12:53.998
Jeszcze trzeba to doprawić 
szczyptą podejrzliwości.

00:12:54.271 --> 00:12:58.571
Podejrzliwości, czy też domniemania
złego obywatela.

00:12:58.715 --> 00:13:00.553
Chyba najlepiej tak to powiedzieć.

00:13:00.553 --> 00:13:03.900
Jak to wygląda na przykładach?

00:13:03.900 --> 00:13:11.510
Język abrakadabra sprawia, 
że nie uznajemy tekstu za normalny,

00:13:11.741 --> 00:13:15.801
tak jak wysyłamy wiadomość 
do syna czy córki w szkole:

00:13:15.804 --> 00:13:19.764
"Już wiesz, że dostałaś dwóję?".

00:13:19.764 --> 00:13:23.129
Są takie słowa, które sprawiają, 
że tekst się bardzo pompuje.

00:13:23.129 --> 00:13:26.349
Język abrakadabra sprawia, 
że myślimy, że to jest tekst ostateczny,

00:13:26.351 --> 00:13:28.431
sprawa życia i śmierci.

00:13:28.431 --> 00:13:32.671
W ostatnim przykładzie z "dokonać" 
mieliśmy właśnie to.

00:13:32.708 --> 00:13:35.478
Normalnie ludzie robią, 
a czasem czegoś dokonują.

00:13:35.480 --> 00:13:38.191
Dokonują żywota, odkrycia.

00:13:38.191 --> 00:13:41.516
Z reguły nie dokonują 
przelewów, wpłat, wypłat.

00:13:41.516 --> 00:13:43.263
To nie są żadne dokonania.

00:13:43.263 --> 00:13:46.335
Natomiast urzędy albo język urzędowy

00:13:46.335 --> 00:13:49.732
chciałby, żebyśmy tak o tym myśleli,
że to jest dokonanie.

00:13:49.732 --> 00:13:54.262
Więc różnica między "robić" a "dokonać"
jest jak między "śpiewać" a "odśpiewać".

00:13:55.477 --> 00:13:57.719
Tutaj mamy sporo takich wyrazów, jak "iż".

00:13:57.719 --> 00:14:01.529
Ludzie raczej żeżają - mówią "że",

00:14:01.529 --> 00:14:02.749
(Śmiech)

00:14:02.749 --> 00:14:06.498
a urzędy iżają, czyli piszą" iż".

00:14:06.498 --> 00:14:08.721
To statystycznie da się sprawdzić.

00:14:08.721 --> 00:14:12.760
Jedno "iż" się w języku polskim 
pojawia po dziewiętnastu "że".

00:14:12.760 --> 00:14:15.754
Z grubsza byśmy trafili na trzecią stronę.

00:14:15.754 --> 00:14:19.278
Tu z jakichś powodów 
tak się tekst w ogóle zaczyna

00:14:19.278 --> 00:14:21.386
"Uprzejmie informujemy iż" bardzo często.

00:14:21.386 --> 00:14:25.886
"Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom 
pragniemy nadmienić"

00:14:26.208 --> 00:14:27.462
To też jest ciekawe.

00:14:27.462 --> 00:14:31.751
Dużo jest słów emocjonalnych 
typu pragnąć, ufać.

00:14:31.751 --> 00:14:34.136
Instytucja nie ma pragnień,

00:14:34.136 --> 00:14:37.200
"Pragnąć" to jest, przepraszam bardzo,

00:14:37.200 --> 00:14:42.540
albo o upale i piciu,
albo o alkowie, czyli o seksie.

00:14:43.506 --> 00:14:46.488
Instytucja nie powinna nam 
takich rzeczy do głowy wkładać.

00:14:46.488 --> 00:14:47.468
(Śmiech)

00:14:49.468 --> 00:14:51.838
"Nadmienić" 
nawet nie wiadomo, co to znaczy.

00:14:51.848 --> 00:14:56.031
"Mieć" i "posiadać" 
to też ciekawa różnica.

00:14:56.031 --> 00:14:58.090
Mamy z reguły wszystko,

00:14:58.090 --> 00:15:01.042
a posiadać można raczej 
coś wartościowego ale abstrakcyjnego.

00:15:01.042 --> 00:15:02.243
Wiedzę można posiadać.

00:15:02.243 --> 00:15:04.648
Nie można posiadać 
dwóch telefonów komórkowych.

00:15:04.648 --> 00:15:07.214
Nie można posiadać się ze szczęścia.

00:15:07.214 --> 00:15:11.714
Można posiadać jakieś 
rozległe posiadłości na Mazurach,

00:15:11.714 --> 00:15:14.338
ale dowodu osobistego nie można posiadać.

00:15:14.338 --> 00:15:16.674
Tego jest bardzo dużo. 
To jest język abrakadabra.

00:15:16.674 --> 00:15:20.504
Teraz ten zięć. 
Znowu doświadczenia osobiste.

00:15:22.088 --> 00:15:28.568
Kiedy teściowa zechciała już powiedzieć, 
że mogę do niej mówić "mamo",

00:15:29.774 --> 00:15:33.273
zastanawiałem się, co z tym zrobić.

00:15:33.273 --> 00:15:39.483
Czy powiedzieć pani, czy pani mamo, 
czy pani matko, czy powiedzieć już mamo.

00:15:39.755 --> 00:15:42.304
Wtedy mamy właśnie język pomiędzy.

00:15:42.304 --> 00:15:45.042
Staramy się lawirować,
nie powiedzieć ani tak, ani tak,

00:15:45.042 --> 00:15:47.598
żeby nie obrazić siebie ale też teściowej.

00:15:47.598 --> 00:15:49.358
Gdzieś jest ten środek.

00:15:49.358 --> 00:15:51.445
Najtrudniejsze sytuacje są wtedy,

00:15:51.445 --> 00:15:54.199
kiedy siedzi daleko teściowa, 
przy niej solniczka,

00:15:54.199 --> 00:15:57.389
a zupa jest po naszej stronie
i trzeba ją dosolić.

00:15:57.395 --> 00:16:00.855
W tedy się mówi z takim efektem PKP.

00:16:00.856 --> 00:16:05.016
Na dworcach mówią, że pociąg 
podstawia się na peronie trzecim.

00:16:05.016 --> 00:16:06.279
(Śmiech)

00:16:06.279 --> 00:16:10.819
Wtedy rzeczywiście nikogo nie interesuje, 
kto ten pociąg podstawia.

00:16:10.864 --> 00:16:15.614
Ale jeżeli mówimy na przykład:
"Czy można podać sól?",

00:16:15.643 --> 00:16:16.783
(Śmiech)

00:16:19.502 --> 00:16:23.822
to proszę zauważyć, 
że nie wiadomo, kto jej potrzebuje

00:16:24.237 --> 00:16:26.747
ani kto miałby się po nią rzucić.

00:16:26.747 --> 00:16:29.361
Jak jest więcej osób, 
to raczej patrzą na siebie.

00:16:29.361 --> 00:16:31.350
To z dziećmi też pięknie wygląda.

00:16:31.350 --> 00:16:33.824
"Czy ktoś może wyrzucić śmieci?"

00:16:33.824 --> 00:16:37.246
Wracamy i generalnie nikt nie mógł.

00:16:37.276 --> 00:16:38.376
(Śmiech)

00:16:39.076 --> 00:16:41.455
W języku urzędowym jest problem,

00:16:41.455 --> 00:16:49.425
jeżeli ten język uników
jest używany, żebyśmy coś zrobili,

00:16:49.469 --> 00:16:52.195
na przykład upomnienia, wezwania.

00:16:52.195 --> 00:16:55.447
"Wzywa się do wykonania obowiązku 
objętego niniejszym upomnieniem

00:16:55.447 --> 00:16:57.811
w terminie siedmiu dni 
od dnia jego doręczenia".

00:16:57.811 --> 00:17:02.001
Dokładnie skarbówka pisze, jak mawia zięć.

00:17:02.381 --> 00:17:05.033
Nie wiadomo, kto wzywa, nie wiadomo kogo.

00:17:05.033 --> 00:17:08.121
Nie będziemy działać, 
nie będziemy skuteczni.

00:17:08.121 --> 00:17:10.807
Następny problem, najsmutniejszy w sumie,

00:17:10.807 --> 00:17:16.507
to dziwna podejrzliwość 
w polskim języku czy systemie urzędowym.

00:17:17.173 --> 00:17:20.773
Na przykład dodawanie zera 
do dat poniżej dziesięciu, dat dziennych.

00:17:20.773 --> 00:17:24.024
Kiedy rozmawiamy z urzędnikami, 
dlaczego tak robią

00:17:24.024 --> 00:17:25.558
to oni mówią: "bo musimy".

00:17:25.558 --> 00:17:27.148
Ale później, kiedy pytamy głębiej

00:17:27.148 --> 00:17:29.816
"Dlaczego tak robicie?
Przecież nie ma takiej zasady.

00:17:29.816 --> 00:17:31.368
Fajnie pisać bez zera.

00:17:31.368 --> 00:17:34.114
Przecież nie mówimy zero dziewiąty, 
tylko dziewiąty.

00:17:34.114 --> 00:17:35.895
Więc piszmy tak jak mówimy".

00:17:35.895 --> 00:17:39.218
Mówią wtedy, rzadko, ale jednak
ciągle to słychać:

00:17:39.218 --> 00:17:44.143
"Ale ludzie tam będą dopisywać jedynkę,
albo dwójkę dopiszą

00:17:44.143 --> 00:17:44.873
(Śmiech)

00:17:44.873 --> 00:17:47.245
i będą fałszować dokumenty".

00:17:47.245 --> 00:17:52.425
Jakie trzeba mieć założenia 
o niechęci do wszystkich obywateli,

00:17:52.443 --> 00:17:56.127
że to wszyscy są masowi oszuści, 
którzy to będą robić.

00:17:56.127 --> 00:17:59.734
Bardzo stare czasy, 
przynajmniej gdzieś głęboki PRL,

00:17:59.734 --> 00:18:02.060
takie podejście mniej więcej.

00:18:03.500 --> 00:18:07.930
Kiedy się jedzie do urzędu, to też widać.

00:18:07.960 --> 00:18:10.310
Tam są przystanki warunkowe.

00:18:10.310 --> 00:18:12.096
Nie wiem, czy państwo zwrócili uwagę,

00:18:12.096 --> 00:18:14.837
wszystkie przystanki warunkowe
w Polsce są "na żądanie".

00:18:14.837 --> 00:18:17.547
nawet "Walim na żądanie". (Śmiech)

00:18:18.963 --> 00:18:22.814
Jaka tu jest historia ukryta głęboko?

00:18:22.814 --> 00:18:25.935
Dlaczego to się nie nazywa 
"Walim na życzenie"?

00:18:25.935 --> 00:18:26.795
(Śmiech)

00:18:26.795 --> 00:18:29.387
Dlaczego nie zmienić w Polsce 
wszystkich przystanków

00:18:29.387 --> 00:18:30.846
na przystanki na życzenie?

00:18:30.846 --> 00:18:34.708
Wtedy może jednak kierowcy pomyślą, 
że jesteśmy sympatyczni,

00:18:34.708 --> 00:18:38.125
że kiedy machamy ręką, to nie oznacza, 
że z tyłu trzymamy kamień

00:18:38.125 --> 00:18:40.260
albo coś w tym stylu. (Śmiech)

00:18:40.260 --> 00:18:43.466
Taki postulat, taka propozycja.

00:18:43.466 --> 00:18:47.486
Jak taka rozmowa obywatela
z urzędem wygląda w praktyce.

00:18:50.487 --> 00:18:52.227
Mieszkaniec, pan Piotr,

00:18:52.227 --> 00:18:55.109
rozmawia przez internet 
ze swoim prezydentem miasta.

00:18:55.109 --> 00:18:56.109
to ciekawa historia,

00:18:56.209 --> 00:18:59.081
"Panie prezydencie, 
kiedy zostaną porządnie załatane dziury

00:18:59.081 --> 00:19:01.549
i utwardzona droga na ul. Żurawiej?

00:19:01.549 --> 00:19:05.712
Czy są plany położenia asfaltu 
na Żurawiej? Piotr L".

00:19:05.712 --> 00:19:12.492
Prezydent odpisuje 
właśnie tym dziwnym językiem.

00:19:13.174 --> 00:19:16.564
Właściwie wszystkie sześć tych kategorii, 
o których państwu mówiłem,

00:19:16.564 --> 00:19:18.439
się znajdzie w środku.

00:19:18.439 --> 00:19:19.728
"W odpowiedzi na wniosek"

00:19:19.728 --> 00:19:22.855
- czyli pan Piotr się najpierw dowiaduje, 
że to jest odpowiedź.

00:19:22.855 --> 00:19:26.526
Później się dowiaduje, że to nie był
zwykły wpis w internecie tylko wniosek.

00:19:26.526 --> 00:19:31.136
Później się dowiaduje, że go wnosił, 
chociaż nie trzymał go w rękach,

00:19:31.175 --> 00:19:34.514
drogą na pewno nie Żurawią 
tylko elektroniczną.

00:19:34.514 --> 00:19:36.876
I później widzimy, 
że prezydent jest megalomanem

00:19:36.876 --> 00:19:38.509
albo ten, kto za niego to pisze.

00:19:38.509 --> 00:19:42.364
No bo mamy: Bóg, Honor, Ojczyzna
tzw. ortografia emocjonalna.

00:19:42.364 --> 00:19:45.054
Bóg, Honor, Ojczyzna, Prezydent Miasta.

00:19:45.054 --> 00:19:46.873
Później, że on informuje.

00:19:46.873 --> 00:19:49.472
Później jest to "iż", słowa - bufony.

00:19:49.472 --> 00:19:51.881
Później, że ulica Żurawia coś posiada.

00:19:51.881 --> 00:19:54.642
Tylko ludzie mogą coś posiadać, 
tak jak mówiłem, wiedzę.

00:19:54.642 --> 00:19:56.992
"Żurawia posiada nawierzchnię tłuczniową

00:19:56.992 --> 00:19:59.712
i pomimo zabiegów remontowych...",

00:19:59.712 --> 00:20:04.464
to rodzaj spa dla ulic prawdopodobnie...

00:20:04.497 --> 00:20:08.309
Później są ramy, czyli 
"ramy bieżącego utrzymania",

00:20:08.309 --> 00:20:10.390
ja nie wiem, czy to jest rodzaj obrazu,

00:20:10.390 --> 00:20:13.226
czy to trzeba powiesić.

00:20:13.226 --> 00:20:16.515
"Stan techniczny nawierzchni, 
szczególnie po opadach atmosferycznych"

00:20:16.515 --> 00:20:19.568
Jest taka strategia w urzędach, 
nazywa się to strategią nabiału,

00:20:19.568 --> 00:20:21.989
kiedy nie wiemy czy to śnieg, deszcz.

00:20:21.989 --> 00:20:23.478
To nie tak, jak my opowiadamy,

00:20:23.478 --> 00:20:26.034
wybieramy ten najczęstszy, 
czy ten, który się dzieje,

00:20:26.034 --> 00:20:27.157
tylko tak jakby nabiał.

00:20:27.157 --> 00:20:29.308
Idziemy do sklepu,
mówimy: "Czy jest nabiał?".

00:20:29.308 --> 00:20:30.138
(Śmiech)

00:20:30.138 --> 00:20:33.278
"Budzi zastrzeżenia" 
to jest też ciekawa metafora.

00:20:33.278 --> 00:20:36.281
Powiedz mi jakich używasz metafor, 
a powiem ci, kim jesteś.

00:20:36.281 --> 00:20:38.356
Dlaczego to jest o tym śnie?

00:20:38.356 --> 00:20:40.047
Jak się głębiej nad tym zastanowić,

00:20:40.047 --> 00:20:43.892
to Piotr wychodzi z domu taki zaspany
i od razu wpada w te dziury,

00:20:43.892 --> 00:20:47.532
i mu się te zastrzeżenia budzą, 
on też się budzi.

00:20:47.532 --> 00:20:48.912
(Śmiech)

00:20:49.231 --> 00:20:52.499
Później mamy język "pomiędzy"
- "Zgłoszona sprawa".

00:20:52.499 --> 00:20:56.065
Nie zgłaszał jej prezydent, 
wymazał Piotra z odpowiedzi.

00:20:56.065 --> 00:20:58.575
"Zgłoszona sprawa zostanie przeanalizowana

00:20:58.579 --> 00:21:00.787
do wykonania w ramach 
bieżącego utrzymania,

00:21:00.787 --> 00:21:04.967
w zakres którego wchodzi m.in. równanie,
profilowanie oraz wałowanie obywatela"...

00:21:04.994 --> 00:21:08.384
"pasa drogowego", przepraszam. (Śmiech)

00:21:08.385 --> 00:21:13.525
Jeżeli to wszystko, co zrobiliśmy,
sześć tylko prostych kroków...

00:21:14.466 --> 00:21:18.976
Dwa zdania zresztą 
- pierwsze ma 33 wyrazy.

00:21:18.984 --> 00:21:23.484
Jeżeli to wszystko usuniemy, 
zostaną nam te Churchillowe główne myśli.

00:21:24.051 --> 00:21:26.780
Po pierwsze, że ulica Żurawia
budzi zastrzeżenia.

00:21:26.780 --> 00:21:30.049
Zdaje się, że to pan Piotr powiedział.
(Śmiech)

00:21:30.049 --> 00:21:33.239
Znaczy, że nie jest z tego zadowolony, 
więc jest to taki akt zgody.

00:21:33.239 --> 00:21:35.835
Po drugie, że sprawa
zostanie przeanalizowana.

00:21:35.835 --> 00:21:40.245
To jest fajna fraza, 
żeby załatwiać sprawy obywateli.

00:21:40.245 --> 00:21:44.531
"Sprawa zostanie przeanalizowana", 
czyli będziemy ją analizować, a nie robić.

00:21:46.199 --> 00:21:48.059
Czyli też nie wiadomo.

00:21:48.059 --> 00:21:52.380
Jakby wyglądała ta odpowiedź 
w wersji trzech pach?

00:21:52.380 --> 00:21:55.460
Ona by wyglądała pewnie tak:

00:21:55.460 --> 00:21:56.790
(Śmiech)

00:21:56.790 --> 00:21:59.134
"Szanowny Panie, niestety, nie wiem".

00:21:59.134 --> 00:22:00.554
Dziękuję bardzo.

00:22:00.554 --> 00:22:02.578
(Brawa)