0:00:00.550,0:00:02.250 Çin tarixini yeni öyrənməyə 0:00:02.250,0:00:04.700 başlayanlar üçün deyə bilərəm ki, 0:00:04.700,0:00:07.000 Çin tarixində 20-ci əsrin birinci yarısı 0:00:07.000,0:00:09.750 olduqca qarışıqdır. 0:00:09.750,0:00:13.040 Bu videoda Çində 20-ci əsrin 0:00:13.040,0:00:17.070 1-ci yarısında baş verənləri 0:00:17.070,0:00:19.980 izah etməyə çalışacam. 0:00:19.980,0:00:22.680 1900-cü illərin əvvəlində Çində 0:00:22.680,0:00:27.390 imperiya sülalələrinin hakimiyyətinə[br]son qoyulur. 0:00:27.390,0:00:28.380 Bu, böyük bir hadisə idi. 0:00:28.380,0:00:31.510 Çin minlərlə il müxtəlif sülalələr tərəfindən 0:00:31.510,0:00:34.670 idarə edilmişdir. 0:00:34.670,0:00:38.340 1900-cü illərin əvvəlində 0:00:38.340,0:00:43.190 Tzin sülaləsi getdikcə zəifləməyə başlayır. 0:00:43.190,0:00:45.670 1800-cü ilin sonlarında baş vermiş birinci[br]Çin-Yapon müharibəsində 0:00:45.670,0:00:50.310 yaponlar onlara böyük zərbə vurmuşdu. 0:00:50.310,0:00:53.290 Hakimiyyətdə olan sülalənin, imperatorların 0:00:53.290,0:00:55.400 Çini kifayət qədər yaxşı idarə etmədiyi 0:00:55.400,0:00:57.440 haqqında narazılıqlar baş qaldırırdı. 0:00:57.440,0:00:59.121 Bunlar 1900-cü illərin əvvəllərində baş verir. 0:00:59.121,0:01:01.370 Dünyanın digər hissələri isə müasirləşməyə 0:01:01.370,0:01:02.110 davam edirdi. 0:01:02.110,0:01:06.380 1800-cü illərdə Çin 0:01:06.380,0:01:10.220 Qərb güclərindən 0:01:10.220,0:01:11.210 əziyyət çəkirdi. 0:01:11.210,0:01:14.480 Bir çox insan bunun səbəbini 0:01:14.480,0:01:17.950 Çinin lazımı qədər iqtisadi, siyasi və 0:01:17.950,0:01:20.480 texniki cəhətdən inkişaf etməməyində görürdü. 0:01:20.480,0:01:22.860 1911-ci ilə nəzər salaq. 0:01:22.860,0:01:26.220 Uçanda baş vermiş üsyan 0:01:26.220,0:01:30.400 Tzin sülaləsinin devrilməsinə səbəb oldu. 0:01:30.400,0:01:35.510 1912-ci ildə Nankində Çin Respublikasının[br]əsası qoyuldu. 0:01:35.510,0:01:38.470 Nankin təxmini bu ərazidir. 0:01:38.470,0:01:43.550 Pekin Çində sülalə hakimiyyətinin mərkəz şəhəri idi. 0:01:43.550,0:01:45.870 Çin Respublikasının ilk müvəqqəti 0:01:45.870,0:01:51.530 prezidenti Sun Yatsen idi. 0:01:51.530,0:01:53.700 O, Tzin sülaləsinin devrilməsinə 0:01:53.700,0:01:55.970 səbəb olan üsyanda 0:01:55.970,0:01:59.460 iştirak etməmişdi. 0:01:59.460,0:02:02.660 O, həmin vaxt Kolorado ştatının[br]Denver şəhərində idi. 0:02:02.660,0:02:05.810 Lakin o, hakimiyyətdəki sülaləni 0:02:05.810,0:02:07.830 dəfələrlə devirməyə cəhd etmiş, 0:02:07.830,0:02:10.449 müxalifətə kömək edən 0:02:10.449,0:02:13.940 qabaqcıl simalardan biri idi. 0:02:13.940,0:02:17.090 Sun Yatsen köhnə sülalənin generalı olan 0:02:17.090,0:02:21.820 Yuan Şikayın xeyrinə hakimiyyətdən imtina edir. 0:02:21.820,0:02:24.270 Onun özünün maraqlı bir tarixi var. 0:02:24.270,0:02:27.600 Sun Yatsen siyasi iddiaları olan 0:02:27.600,0:02:30.250 Yuan Şikayla müqavilə imzaladı. 0:02:30.250,0:02:33.830 Yuan Şikay Çinin 0:02:33.830,0:02:37.230 sonuncu imperatoru Puyini rəsmi olaraq[br]məğlub edib, taxtdan devirsə, 0:02:37.230,0:02:40.740 prezident olmaq istədiyini bildirmişdi. 0:02:40.740,0:02:43.320 Sun Yatsen bununla razılaşdı. 0:02:43.320,0:02:48.050 Beləliklə Yuan Şikay Çin Respublikasının 0:02:48.050,0:02:50.880 prezidenti oldu. 0:02:50.880,0:02:52.450 Lakin o, bununla kifayətlənmədi. 0:02:52.450,0:02:56.030 O, 1915-ci ildə özünü imperator elan etdi. 0:02:56.030,0:02:58.390 Artıq imperatorlardan bezmiş xalq 0:02:58.390,0:03:01.370 bundan narazı idi. 0:03:01.370,0:03:06.990 O, 1916-cı ildə vəfat edir. 0:03:06.990,0:03:09.420 Bununla da Çində parçalanmış 0:03:09.420,0:03:13.510 hakimiyyət dövrü başlayır. 0:03:13.510,0:03:16.440 Hətta imperiya dövründə də 0:03:16.440,0:03:18.240 Çin ordusu birləşdirilmiş bir qurum deyildi. 0:03:18.240,0:03:21.640 Ordu müxtəlif bölgələrdə[br]imperatora bağlı 0:03:21.640,0:03:25.590 müxtəlif sərkərdələr tərəfindən[br]idarə edilirdi. 0:03:25.590,0:03:29.630 1916-cı ildə vəfat edən Yuan Şikay 0:03:29.630,0:03:31.960 özünü imperator elan etdikdən sonra 0:03:31.960,0:03:33.980 insanlar onun hakimiyyətdən 0:03:33.980,0:03:37.220 getməyini istəyirdilər. 0:03:37.220,0:03:40.460 Bu, Çində Sərkərdələr dövrünün 0:03:40.460,0:03:42.130 başlanğıcıdır. 0:03:42.130,0:03:44.790 Bu, mərkəzləşdirilmiş hakimiyyətin olmadığı 0:03:44.790,0:03:47.850 parçalanmış dövrdür. 0:03:47.850,0:03:51.310 Bu xəritəyə əsasən Sərkərdələr dövrünün 0:03:51.310,0:03:53.040 təxmini necə olduğunu görə bilərsiniz. 0:03:53.040,0:03:55.010 Bu ərazilərin hər biri müxtəlif 0:03:55.010,0:03:57.390 ordu hissələrinə nəzarət edən[br]fərqli sərkərdələr tərəfindən 0:03:57.390,0:03:59.850 ifadərə edilirdi. 0:03:59.850,0:04:02.440 Sərkərdələr dövründə, 0:04:02.440,0:04:05.680 xüsusilə də 1921-ci ildə 0:04:05.680,0:04:09.120 Sun Yatsenin hələ də hakimiyyətə maraqlı[br]olduğunu görürük. 0:04:09.120,0:04:12.340 O, Çində hakimiyyəti bərpa etmək, 0:04:12.340,0:04:16.510 Çin Respublikasını yenidən bərpa etmək üçün 0:04:16.510,0:04:19.820 Quançjounun cənubuna gedir və 0:04:19.820,0:04:23.810 orada inqilabi hökümət 0:04:23.810,0:04:25.970 tərtib edir. 0:04:25.970,0:04:27.540 Həmin şəhər burada yerləşir. 0:04:27.540,0:04:32.440 Lakin 1925-ci ildə xərçəng xəstəliyindən[br]vəfat edir. 0:04:32.440,0:04:38.790 Onun başlatdığı hərəkat 0:04:38.790,0:04:42.710 Qominda hərəkatı adlanırdı. 0:04:42.710,0:04:43.550 Gəlin bunu yazaq. 0:04:53.790,0:04:56.150 Ondan sonra hakimiyyət 0:04:56.150,0:05:00.042 Çan Kayşiyə keçir. 0:05:00.042,0:05:01.500 Hakimiyyətin Çan Kayşiyə 0:05:01.500,0:05:03.166 keçməyinin səbəbi o idi ki, 0:05:03.166,0:05:05.530 Çan Kayşi Qomindan hərbi qüvvələrinin 0:05:05.530,0:05:09.540 böyük hissəsinə nəzarət edirdi. 0:05:09.540,0:05:13.040 Bu dövr yeni yaranan Çin Vətəndaş Müharibəsinin 0:05:13.040,0:05:15.050 ilkin dövrləri hesab edilə bilər. 0:05:15.050,0:05:22.890 Çünki 1921-ci ildən Sun Yatsenin ölümünə qədər 0:05:22.890,0:05:24.990 Çin millətçiləti, 0:05:24.990,0:05:27.590 Qomindan, 0:05:27.590,0:05:31.540 Sovet İttifaqı və Çin Kommunist partiyası arasında[br]əməkdaşlıqlar var idi. 0:05:31.540,0:05:33.910 Onlar vahid Çin formalaşdırmağın yollarını 0:05:33.910,0:05:36.810 müzakirə etmək üçün əməkdaşlıq edirdilər. 0:05:36.810,0:05:41.830 Lakin Sun Yatsenin vəfatından sonra 0:05:41.830,0:05:44.890 hakimiyyət Çan Kayşiyə keçir və 0:05:44.890,0:05:48.080 o, hakimiyyəti möhkəmləndirməyə çalışır. 0:05:48.080,0:05:50.070 O, ilk andan etibarən kommunistlərlə 0:05:50.070,0:05:51.810 düşmənçilik etməmək qərarına gəlir. 0:05:51.810,0:05:56.010 1927-ci ilə qədər o, 0:05:56.010,0:06:01.840 Çinin qalan hissələrini birləşdirib,[br]mərkəzləşdirilmiş hakimiyyət 0:06:01.840,0:06:02.970 qurmağa çalışır, 0:06:02.970,0:06:04.900 hakimiyyəti möhkəmləndirir. 0:06:04.900,0:06:08.470 Lakin o, kommunistləri də təqib etməyə başlayır. 0:06:08.470,0:06:11.976 Çan Kayşi 1927-ci ildə kommunistləri 0:06:11.976,0:06:13.100 təqib etməyə başlayır. 0:06:13.100,0:06:14.683 Kommunistlər iddia edirdi ki, 0:06:14.683,0:06:18.110 onlar Sun Yatsenin əsasını qoyduğu 0:06:18.110,0:06:21.375 ideyaların davamçılarıdır. 0:06:21.375,0:06:23.750 Qomindanın rəhbəri Çan Kayşi isə 0:06:23.750,0:06:28.060 özlərini Çin Respublikasının əsasını qoyan 0:06:28.060,0:06:31.330 Sun Yatsenin davamçıları hesab edirdi. 0:06:31.330,0:06:36.531 1927-ci ildə Çində Vətəndaş Müharibəsi 0:06:36.531,0:06:37.030 başladı. 0:06:37.030,0:06:39.650 Bu, Qomindanın hakimiyyəti möhkəmləndirmək 0:06:39.650,0:06:41.550 məqsədi ilə sərkərdələri birləşdirməyə 0:06:41.550,0:06:43.350 çalışdığı və Kommunist Partiyasını 0:06:43.350,0:06:46.670 təqib etdiyi dövrdür. 0:06:46.670,0:06:48.990 Bütün bunlar baş verdiyi dövrdə, 0:06:48.990,0:06:53.210 1930-cu illərin əvvəllərində 0:06:53.210,0:06:56.470 Yaponiya Çin ərazilərini 0:06:56.470,0:06:58.860 işğal etmək istəyirdi. 0:06:58.860,0:07:00.970 Onlar 1800-cü illərin sonunda 0:07:00.970,0:07:03.400 I Çin - Yapon müharibəsi zamanı Tayvan adı ilə 0:07:03.400,0:07:07.340 tanınan Formosa və Koreyanı işğal etmişdi. 0:07:07.340,0:07:16.250 1931-ci ildə Yaponlar [br]Mançuriyaya hücuma keçdilər. 0:07:16.250,0:07:19.860 Bununla da Yaponların Çinə 0:07:19.860,0:07:23.960 bir neçə il davam edəcək hücumlarının[br]əsası qoyuldu. 0:07:23.960,0:07:26.790 Bütün bu hadisələr 1937-ci ilə qədər[br]davam etdi. 0:07:26.790,0:07:29.350 Həmin il Yaponiya və Çin arasında 0:07:29.350,0:07:32.870 rəsmi hərtərəfli müharibə elan edildi. 0:07:32.870,0:07:35.130 Bu xəritədə Yaponiyanın 0:07:35.130,0:07:40.050 nəzarətində olan əraziləri görə bilərsiniz. 0:07:40.050,0:07:43.250 II Dünya Müharibəsi Şərqi Asiyada 0:07:43.250,0:07:49.440 Yaponiya və Çin arasında baş vermiş[br]Çin - Yapon müharibəsinin bir hissəsi idi. 0:07:49.440,0:07:51.780 II Dünya Müharibəsi rəsmi formada başlamazdan əvvəl 0:07:51.780,0:07:56.310 Yaponiya Çinin əhəmiyyətli 0:07:56.310,0:07:58.790 ərazilərini işğal etmişdi. 0:07:58.790,0:08:01.020 Bunlar baş verdiyi dövrdə, 0:08:01.020,0:08:04.640 yaponlar 1934-cü ildə Mançuriyaya hücum edərkən, 0:08:04.640,0:08:08.370 Qomindan, Çan Kayşinin rəhbərlik etdiyi[br]Millətçi Partiyası 0:08:08.370,0:08:11.160 kommunistləri təqib edirdi. 0:08:11.160,0:08:16.560 1934-cü ildə Çan Kayşi qələbə qazanmaq üzərə idi. 0:08:16.560,0:08:20.510 Kommunistlər [br]məğlubiyyətə çox yaxın idi. 0:08:20.510,0:08:22.810 Onlar Millətçi Partiyası tərəfindən[br]mühasirəyə alınmışdı. 0:08:22.810,0:08:25.590 Həmin dövrdə Çin tarixinin ən məşhur 0:08:25.590,0:08:28.790 hadisələrindən biri hesab edilən[br]Uzun Yürüş baş verdi. 0:08:28.790,0:08:31.410 Çin Kommunist Partiyası qoşunları 0:08:31.410,0:08:34.820 Çinin şimal-qərb ərazisinə doğru 0:08:34.820,0:08:38.330 son dərəcə çətin və uzun yürüş başlatdılar. 0:08:38.330,0:08:42.490 Burada həmin Uzun Yürüşün [br]xəritəsini görə bilərsiniz. 0:08:42.490,0:08:46.060 1934-cü ildə Çin Kommunist Partiyası 0:08:46.060,0:08:48.370 məğlub olmaq üzərə idi. 0:08:48.370,0:08:50.580 Uzun Yürüş zamanı kommunistlərə 0:08:50.580,0:08:55.670 Mao Zedonq rəhbərlik edirdi. 0:08:55.670,0:08:57.580 Çinin şimal-qərbinə istiqamətlənmiş 0:08:57.580,0:09:00.080 Uzun Yürüş zamanı nümayiş etdirdiyi 0:09:00.080,0:09:02.950 rəhbərliyə görə o, 0:09:02.950,0:09:06.180 Çin Kommunist Partiyasına nəzarəti [br]ələ keçirdi. 0:09:06.180,0:09:10.140 Baş verənləri qısaca nəzərdən keçirək.[br]Çin - Yapon müharibəsi 0:09:10.140,0:09:12.700 baş verir, II Dünya Müharibəsi başlayır, 0:09:12.700,0:09:16.360 Yaponiyanın Pörl-Harbora hücumundan sonra 0:09:16.360,0:09:19.200 ABŞ müttəfiqlərin tərəfində [br]müharibəyə daxil olur. 0:09:19.200,0:09:25.210 1945-ci ildə 0:09:25.210,0:09:27.900 Hiroşima və Naqasakiyə 0:09:27.900,0:09:30.640 atom bombası atılır. 0:09:30.640,0:09:36.240 Bununla da Yaponiya [br]II Dünya Müharibəsində məğlub olur. 0:09:36.240,0:09:38.530 Bu məqamda iki partiya arasında yenidən 0:09:38.530,0:09:40.720 geniş miqyaslı vətəndaş müharibəsi başlayır. 0:09:40.720,0:09:45.720 1927-ci ildə başlayan Vətəndaş Müharibəsi[br]davam edir. 0:09:45.720,0:09:48.780 Yaponiya Çin xalqını, təbii ehtiyatlarını 0:09:48.780,0:09:53.140 ələ keçirmək məqsədi ilə Çinə 0:09:53.140,0:09:56.750 hücum etdikdə, iki partiya öz aralarındakı müharibəyə 0:09:56.750,0:09:59.370 fasilə verərək, ortaq düşmənləri olar 0:09:59.370,0:10:01.420 Yaponiya ilə vuruşurdular. 0:10:01.420,0:10:04.880 1945-ci ildə II Dünya Müharibəsi bitdikdə, 0:10:04.880,0:10:06.670 yaponlar məğlub olduqda, 0:10:06.670,0:10:08.530 Çin Kommunist Partiyası və Qomindan arasında 0:10:08.530,0:10:10.100 yenidən geniş miqyaslı 0:10:10.100,0:10:12.260 vətəndaş müharibəsi başladı. 0:10:12.260,0:10:14.850 Bu, tarixdəki ən böyük dönüşlərdən biridir. 0:10:14.850,0:10:18.892 1934 - 1935-ci illərdə məğlubiyyətə çox [br]yaxın olan 0:10:18.892,0:10:20.350 Çin Kommunist Partiyası yenidən[br]mübarizəyə qayıtmışdı. 0:10:20.350,0:10:23.964 Onlar geriyə çəkilməyə məcbur olmuşdular, 0:10:23.964,0:10:25.130 lakin dönüş edə bildilər. 0:10:25.130,0:10:28.480 Onların geri dönüşlərinin 0:10:28.480,0:10:31.086 uğurlu alınmasının səbəbi haqqında[br]bir neçə nəzəriyyə var. 0:10:31.086,0:10:33.800 Kommunistlər kənd əhalisindən 0:10:33.800,0:10:35.090 çox dəstək alırdılar. 0:10:35.090,0:10:37.460 Onlar Qomindana nəzərən daha çox 0:10:37.460,0:10:38.360 dəstək ala bilmişdi. 0:10:38.360,0:10:41.070 Bu haqda növbəti videolarda danışarıq. 0:10:41.070,0:10:44.290 1949-cu ildə onlar 0:10:44.290,0:10:46.770 Çan Kayşini və Qomindanı məğlub etdilər, 0:10:46.770,0:10:53.770 Qomindanı Tayvanı qaytarmağa[br]məcbur edib, 0:10:53.770,0:10:56.570 orada hökümət tərtib etdilər. 0:10:56.570,0:10:58.760 Beləliklə 1949-cu ilə 0:10:58.760,0:11:02.440 Çin Kommunist Partiyası tərəfindən 0:11:02.440,0:11:06.144 Çin Xalq Respublikası yaradıldı.