1 00:00:00,550 --> 00:00:02,250 Çin tarixini yeni öyrənməyə 2 00:00:02,250 --> 00:00:04,700 başlayanlar üçün deyə bilərəm ki, 3 00:00:04,700 --> 00:00:07,000 Çin tarixində 20-ci əsrin birinci yarısı 4 00:00:07,000 --> 00:00:09,750 olduqca qarışıqdır. 5 00:00:09,750 --> 00:00:13,040 Bu videoda Çində 20-ci əsrin 6 00:00:13,040 --> 00:00:17,070 1-ci yarısında baş verənləri 7 00:00:17,070 --> 00:00:19,980 izah etməyə çalışacam. 8 00:00:19,980 --> 00:00:22,680 1900-cü illərin əvvəlində Çində 9 00:00:22,680 --> 00:00:27,390 imperiya sülalələrinin hakimiyyətinə son qoyulur. 10 00:00:27,390 --> 00:00:28,380 Bu, böyük bir hadisə idi. 11 00:00:28,380 --> 00:00:31,510 Çin minlərlə il müxtəlif sülalələr tərəfindən 12 00:00:31,510 --> 00:00:34,670 idarə edilmişdir. 13 00:00:34,670 --> 00:00:38,340 1900-cü illərin əvvəlində 14 00:00:38,340 --> 00:00:43,190 Tzin sülaləsi getdikcə zəifləməyə başlayır. 15 00:00:43,190 --> 00:00:45,670 1800-cü ilin sonlarında baş vermiş birinci Çin-Yapon müharibəsində 16 00:00:45,670 --> 00:00:50,310 yaponlar onlara böyük zərbə vurmuşdu. 17 00:00:50,310 --> 00:00:53,290 Hakimiyyətdə olan sülalənin, imperatorların 18 00:00:53,290 --> 00:00:55,400 Çini kifayət qədər yaxşı idarə etmədiyi 19 00:00:55,400 --> 00:00:57,440 haqqında narazılıqlar baş qaldırırdı. 20 00:00:57,440 --> 00:00:59,121 Bunlar 1900-cü illərin əvvəllərində baş verir. 21 00:00:59,121 --> 00:01:01,370 Dünyanın digər hissələri isə müasirləşməyə 22 00:01:01,370 --> 00:01:02,110 davam edirdi. 23 00:01:02,110 --> 00:01:06,380 1800-cü illərdə Çin 24 00:01:06,380 --> 00:01:10,220 Qərb güclərindən 25 00:01:10,220 --> 00:01:11,210 əziyyət çəkirdi. 26 00:01:11,210 --> 00:01:14,480 Bir çox insan bunun səbəbini 27 00:01:14,480 --> 00:01:17,950 Çinin lazımı qədər iqtisadi, siyasi və 28 00:01:17,950 --> 00:01:20,480 texniki cəhətdən inkişaf etməməyində görürdü. 29 00:01:20,480 --> 00:01:22,860 1911-ci ilə nəzər salaq. 30 00:01:22,860 --> 00:01:26,220 Uçanda baş vermiş üsyan 31 00:01:26,220 --> 00:01:30,400 Tzin sülaləsinin devrilməsinə səbəb oldu. 32 00:01:30,400 --> 00:01:35,510 1912-ci ildə Nankində Çin Respublikasının əsası qoyuldu. 33 00:01:35,510 --> 00:01:38,470 Nankin təxmini bu ərazidir. 34 00:01:38,470 --> 00:01:43,550 Pekin Çində sülalə hakimiyyətinin mərkəz şəhəri idi. 35 00:01:43,550 --> 00:01:45,870 Çin Respublikasının ilk müvəqqəti 36 00:01:45,870 --> 00:01:51,530 prezidenti Sun Yatsen idi. 37 00:01:51,530 --> 00:01:53,700 O, Tzin sülaləsinin devrilməsinə 38 00:01:53,700 --> 00:01:55,970 səbəb olan üsyanda 39 00:01:55,970 --> 00:01:59,460 iştirak etməmişdi. 40 00:01:59,460 --> 00:02:02,660 O, həmin vaxt Kolorado ştatının Denver şəhərində idi. 41 00:02:02,660 --> 00:02:05,810 Lakin o, hakimiyyətdəki sülaləni 42 00:02:05,810 --> 00:02:07,830 dəfələrlə devirməyə cəhd etmiş, 43 00:02:07,830 --> 00:02:10,449 müxalifətə kömək edən 44 00:02:10,449 --> 00:02:13,940 qabaqcıl simalardan biri idi. 45 00:02:13,940 --> 00:02:17,090 Sun Yatsen köhnə sülalənin generalı olan 46 00:02:17,090 --> 00:02:21,820 Yuan Şikayın xeyrinə hakimiyyətdən imtina edir. 47 00:02:21,820 --> 00:02:24,270 Onun özünün maraqlı bir tarixi var. 48 00:02:24,270 --> 00:02:27,600 Sun Yatsen siyasi iddiaları olan 49 00:02:27,600 --> 00:02:30,250 Yuan Şikayla müqavilə imzaladı. 50 00:02:30,250 --> 00:02:33,830 Yuan Şikay Çinin 51 00:02:33,830 --> 00:02:37,230 sonuncu imperatoru Puyini rəsmi olaraq məğlub edib, taxtdan devirsə, 52 00:02:37,230 --> 00:02:40,740 prezident olmaq istədiyini bildirmişdi. 53 00:02:40,740 --> 00:02:43,320 Sun Yatsen bununla razılaşdı. 54 00:02:43,320 --> 00:02:48,050 Beləliklə Yuan Şikay Çin Respublikasının 55 00:02:48,050 --> 00:02:50,880 prezidenti oldu. 56 00:02:50,880 --> 00:02:52,450 Lakin o, bununla kifayətlənmədi. 57 00:02:52,450 --> 00:02:56,030 O, 1915-ci ildə özünü imperator elan etdi. 58 00:02:56,030 --> 00:02:58,390 Artıq imperatorlardan bezmiş xalq 59 00:02:58,390 --> 00:03:01,370 bundan narazı idi. 60 00:03:01,370 --> 00:03:06,990 O, 1916-cı ildə vəfat edir. 61 00:03:06,990 --> 00:03:09,420 Bununla da Çində parçalanmış 62 00:03:09,420 --> 00:03:13,510 hakimiyyət dövrü başlayır. 63 00:03:13,510 --> 00:03:16,440 Hətta imperiya dövründə də 64 00:03:16,440 --> 00:03:18,240 Çin ordusu birləşdirilmiş bir qurum deyildi. 65 00:03:18,240 --> 00:03:21,640 Ordu müxtəlif bölgələrdə imperatora bağlı 66 00:03:21,640 --> 00:03:25,590 müxtəlif sərkərdələr tərəfindən idarə edilirdi. 67 00:03:25,590 --> 00:03:29,630 1916-cı ildə vəfat edən Yuan Şikay 68 00:03:29,630 --> 00:03:31,960 özünü imperator elan etdikdən sonra 69 00:03:31,960 --> 00:03:33,980 insanlar onun hakimiyyətdən 70 00:03:33,980 --> 00:03:37,220 getməyini istəyirdilər. 71 00:03:37,220 --> 00:03:40,460 Bu, Çində Sərkərdələr dövrünün 72 00:03:40,460 --> 00:03:42,130 başlanğıcıdır. 73 00:03:42,130 --> 00:03:44,790 Bu, mərkəzləşdirilmiş hakimiyyətin olmadığı 74 00:03:44,790 --> 00:03:47,850 parçalanmış dövrdür. 75 00:03:47,850 --> 00:03:51,310 Bu xəritəyə əsasən Sərkərdələr dövrünün 76 00:03:51,310 --> 00:03:53,040 təxmini necə olduğunu görə bilərsiniz. 77 00:03:53,040 --> 00:03:55,010 Bu ərazilərin hər biri müxtəlif 78 00:03:55,010 --> 00:03:57,390 ordu hissələrinə nəzarət edən fərqli sərkərdələr tərəfindən 79 00:03:57,390 --> 00:03:59,850 ifadərə edilirdi. 80 00:03:59,850 --> 00:04:02,440 Sərkərdələr dövründə, 81 00:04:02,440 --> 00:04:05,680 xüsusilə də 1921-ci ildə 82 00:04:05,680 --> 00:04:09,120 Sun Yatsenin hələ də hakimiyyətə maraqlı olduğunu görürük. 83 00:04:09,120 --> 00:04:12,340 O, Çində hakimiyyəti bərpa etmək, 84 00:04:12,340 --> 00:04:16,510 Çin Respublikasını yenidən bərpa etmək üçün 85 00:04:16,510 --> 00:04:19,820 Quançjounun cənubuna gedir və 86 00:04:19,820 --> 00:04:23,810 orada inqilabi hökümət 87 00:04:23,810 --> 00:04:25,970 tərtib edir. 88 00:04:25,970 --> 00:04:27,540 Həmin şəhər burada yerləşir. 89 00:04:27,540 --> 00:04:32,440 Lakin 1925-ci ildə xərçəng xəstəliyindən vəfat edir. 90 00:04:32,440 --> 00:04:38,790 Onun başlatdığı hərəkat 91 00:04:38,790 --> 00:04:42,710 Qominda hərəkatı adlanırdı. 92 00:04:42,710 --> 00:04:43,550 Gəlin bunu yazaq. 93 00:04:53,790 --> 00:04:56,150 Ondan sonra hakimiyyət 94 00:04:56,150 --> 00:05:00,042 Çan Kayşiyə keçir. 95 00:05:00,042 --> 00:05:01,500 Hakimiyyətin Çan Kayşiyə 96 00:05:01,500 --> 00:05:03,166 keçməyinin səbəbi o idi ki, 97 00:05:03,166 --> 00:05:05,530 Çan Kayşi Qomindan hərbi qüvvələrinin 98 00:05:05,530 --> 00:05:09,540 böyük hissəsinə nəzarət edirdi. 99 00:05:09,540 --> 00:05:13,040 Bu dövr yeni yaranan Çin Vətəndaş Müharibəsinin 100 00:05:13,040 --> 00:05:15,050 ilkin dövrləri hesab edilə bilər. 101 00:05:15,050 --> 00:05:22,890 Çünki 1921-ci ildən Sun Yatsenin ölümünə qədər 102 00:05:22,890 --> 00:05:24,990 Çin millətçiləti, 103 00:05:24,990 --> 00:05:27,590 Qomindan, 104 00:05:27,590 --> 00:05:31,540 Sovet İttifaqı və Çin Kommunist partiyası arasında əməkdaşlıqlar var idi. 105 00:05:31,540 --> 00:05:33,910 Onlar vahid Çin formalaşdırmağın yollarını 106 00:05:33,910 --> 00:05:36,810 müzakirə etmək üçün əməkdaşlıq edirdilər. 107 00:05:36,810 --> 00:05:41,830 Lakin Sun Yatsenin vəfatından sonra 108 00:05:41,830 --> 00:05:44,890 hakimiyyət Çan Kayşiyə keçir və 109 00:05:44,890 --> 00:05:48,080 o, hakimiyyəti möhkəmləndirməyə çalışır. 110 00:05:48,080 --> 00:05:50,070 O, ilk andan etibarən kommunistlərlə 111 00:05:50,070 --> 00:05:51,810 düşmənçilik etməmək qərarına gəlir. 112 00:05:51,810 --> 00:05:56,010 1927-ci ilə qədər o, 113 00:05:56,010 --> 00:06:01,840 Çinin qalan hissələrini birləşdirib, mərkəzləşdirilmiş hakimiyyət 114 00:06:01,840 --> 00:06:02,970 qurmağa çalışır, 115 00:06:02,970 --> 00:06:04,900 hakimiyyəti möhkəmləndirir. 116 00:06:04,900 --> 00:06:08,470 Lakin o, kommunistləri də təqib etməyə başlayır. 117 00:06:08,470 --> 00:06:11,976 Çan Kayşi 1927-ci ildə kommunistləri 118 00:06:11,976 --> 00:06:13,100 təqib etməyə başlayır. 119 00:06:13,100 --> 00:06:14,683 Kommunistlər iddia edirdi ki, 120 00:06:14,683 --> 00:06:18,110 onlar Sun Yatsenin əsasını qoyduğu 121 00:06:18,110 --> 00:06:21,375 ideyaların davamçılarıdır. 122 00:06:21,375 --> 00:06:23,750 Qomindanın rəhbəri Çan Kayşi isə 123 00:06:23,750 --> 00:06:28,060 özlərini Çin Respublikasının əsasını qoyan 124 00:06:28,060 --> 00:06:31,330 Sun Yatsenin davamçıları hesab edirdi. 125 00:06:31,330 --> 00:06:36,531 1927-ci ildə Çində Vətəndaş Müharibəsi 126 00:06:36,531 --> 00:06:37,030 başladı. 127 00:06:37,030 --> 00:06:39,650 Bu, Qomindanın hakimiyyəti möhkəmləndirmək 128 00:06:39,650 --> 00:06:41,550 məqsədi ilə sərkərdələri birləşdirməyə 129 00:06:41,550 --> 00:06:43,350 çalışdığı və Kommunist Partiyasını 130 00:06:43,350 --> 00:06:46,670 təqib etdiyi dövrdür. 131 00:06:46,670 --> 00:06:48,990 Bütün bunlar baş verdiyi dövrdə, 132 00:06:48,990 --> 00:06:53,210 1930-cu illərin əvvəllərində 133 00:06:53,210 --> 00:06:56,470 Yaponiya Çin ərazilərini 134 00:06:56,470 --> 00:06:58,860 işğal etmək istəyirdi. 135 00:06:58,860 --> 00:07:00,970 Onlar 1800-cü illərin sonunda 136 00:07:00,970 --> 00:07:03,400 I Çin - Yapon müharibəsi zamanı Tayvan adı ilə 137 00:07:03,400 --> 00:07:07,340 tanınan Formosa və Koreyanı işğal etmişdi. 138 00:07:07,340 --> 00:07:16,250 1931-ci ildə Yaponlar Mançuriyaya hücuma keçdilər. 139 00:07:16,250 --> 00:07:19,860 Bununla da Yaponların Çinə 140 00:07:19,860 --> 00:07:23,960 bir neçə il davam edəcək hücumlarının əsası qoyuldu. 141 00:07:23,960 --> 00:07:26,790 Bütün bu hadisələr 1937-ci ilə qədər davam etdi. 142 00:07:26,790 --> 00:07:29,350 Həmin il Yaponiya və Çin arasında 143 00:07:29,350 --> 00:07:32,870 rəsmi hərtərəfli müharibə elan edildi. 144 00:07:32,870 --> 00:07:35,130 Bu xəritədə Yaponiyanın 145 00:07:35,130 --> 00:07:40,050 nəzarətində olan əraziləri görə bilərsiniz. 146 00:07:40,050 --> 00:07:43,250 II Dünya Müharibəsi Şərqi Asiyada 147 00:07:43,250 --> 00:07:49,440 Yaponiya və Çin arasında baş vermiş Çin - Yapon müharibəsinin bir hissəsi idi. 148 00:07:49,440 --> 00:07:51,780 II Dünya Müharibəsi rəsmi formada başlamazdan əvvəl 149 00:07:51,780 --> 00:07:56,310 Yaponiya Çinin əhəmiyyətli 150 00:07:56,310 --> 00:07:58,790 ərazilərini işğal etmişdi. 151 00:07:58,790 --> 00:08:01,020 Bunlar baş verdiyi dövrdə, 152 00:08:01,020 --> 00:08:04,640 yaponlar 1934-cü ildə Mançuriyaya hücum edərkən, 153 00:08:04,640 --> 00:08:08,370 Qomindan, Çan Kayşinin rəhbərlik etdiyi Millətçi Partiyası 154 00:08:08,370 --> 00:08:11,160 kommunistləri təqib edirdi. 155 00:08:11,160 --> 00:08:16,560 1934-cü ildə Çan Kayşi qələbə qazanmaq üzərə idi. 156 00:08:16,560 --> 00:08:20,510 Kommunistlər məğlubiyyətə çox yaxın idi. 157 00:08:20,510 --> 00:08:22,810 Onlar Millətçi Partiyası tərəfindən mühasirəyə alınmışdı. 158 00:08:22,810 --> 00:08:25,590 Həmin dövrdə Çin tarixinin ən məşhur 159 00:08:25,590 --> 00:08:28,790 hadisələrindən biri hesab edilən Uzun Yürüş baş verdi. 160 00:08:28,790 --> 00:08:31,410 Çin Kommunist Partiyası qoşunları 161 00:08:31,410 --> 00:08:34,820 Çinin şimal-qərb ərazisinə doğru 162 00:08:34,820 --> 00:08:38,330 son dərəcə çətin və uzun yürüş başlatdılar. 163 00:08:38,330 --> 00:08:42,490 Burada həmin Uzun Yürüşün xəritəsini görə bilərsiniz. 164 00:08:42,490 --> 00:08:46,060 1934-cü ildə Çin Kommunist Partiyası 165 00:08:46,060 --> 00:08:48,370 məğlub olmaq üzərə idi. 166 00:08:48,370 --> 00:08:50,580 Uzun Yürüş zamanı kommunistlərə 167 00:08:50,580 --> 00:08:55,670 Mao Zedonq rəhbərlik edirdi. 168 00:08:55,670 --> 00:08:57,580 Çinin şimal-qərbinə istiqamətlənmiş 169 00:08:57,580 --> 00:09:00,080 Uzun Yürüş zamanı nümayiş etdirdiyi 170 00:09:00,080 --> 00:09:02,950 rəhbərliyə görə o, 171 00:09:02,950 --> 00:09:06,180 Çin Kommunist Partiyasına nəzarəti ələ keçirdi. 172 00:09:06,180 --> 00:09:10,140 Baş verənləri qısaca nəzərdən keçirək. Çin - Yapon müharibəsi 173 00:09:10,140 --> 00:09:12,700 baş verir, II Dünya Müharibəsi başlayır, 174 00:09:12,700 --> 00:09:16,360 Yaponiyanın Pörl-Harbora hücumundan sonra 175 00:09:16,360 --> 00:09:19,200 ABŞ müttəfiqlərin tərəfində müharibəyə daxil olur. 176 00:09:19,200 --> 00:09:25,210 1945-ci ildə 177 00:09:25,210 --> 00:09:27,900 Hiroşima və Naqasakiyə 178 00:09:27,900 --> 00:09:30,640 atom bombası atılır. 179 00:09:30,640 --> 00:09:36,240 Bununla da Yaponiya II Dünya Müharibəsində məğlub olur. 180 00:09:36,240 --> 00:09:38,530 Bu məqamda iki partiya arasında yenidən 181 00:09:38,530 --> 00:09:40,720 geniş miqyaslı vətəndaş müharibəsi başlayır. 182 00:09:40,720 --> 00:09:45,720 1927-ci ildə başlayan Vətəndaş Müharibəsi davam edir. 183 00:09:45,720 --> 00:09:48,780 Yaponiya Çin xalqını, təbii ehtiyatlarını 184 00:09:48,780 --> 00:09:53,140 ələ keçirmək məqsədi ilə Çinə 185 00:09:53,140 --> 00:09:56,750 hücum etdikdə, iki partiya öz aralarındakı müharibəyə 186 00:09:56,750 --> 00:09:59,370 fasilə verərək, ortaq düşmənləri olar 187 00:09:59,370 --> 00:10:01,420 Yaponiya ilə vuruşurdular. 188 00:10:01,420 --> 00:10:04,880 1945-ci ildə II Dünya Müharibəsi bitdikdə, 189 00:10:04,880 --> 00:10:06,670 yaponlar məğlub olduqda, 190 00:10:06,670 --> 00:10:08,530 Çin Kommunist Partiyası və Qomindan arasında 191 00:10:08,530 --> 00:10:10,100 yenidən geniş miqyaslı 192 00:10:10,100 --> 00:10:12,260 vətəndaş müharibəsi başladı. 193 00:10:12,260 --> 00:10:14,850 Bu, tarixdəki ən böyük dönüşlərdən biridir. 194 00:10:14,850 --> 00:10:18,892 1934 - 1935-ci illərdə məğlubiyyətə çox yaxın olan 195 00:10:18,892 --> 00:10:20,350 Çin Kommunist Partiyası yenidən mübarizəyə qayıtmışdı. 196 00:10:20,350 --> 00:10:23,964 Onlar geriyə çəkilməyə məcbur olmuşdular, 197 00:10:23,964 --> 00:10:25,130 lakin dönüş edə bildilər. 198 00:10:25,130 --> 00:10:28,480 Onların geri dönüşlərinin 199 00:10:28,480 --> 00:10:31,086 uğurlu alınmasının səbəbi haqqında bir neçə nəzəriyyə var. 200 00:10:31,086 --> 00:10:33,800 Kommunistlər kənd əhalisindən 201 00:10:33,800 --> 00:10:35,090 çox dəstək alırdılar. 202 00:10:35,090 --> 00:10:37,460 Onlar Qomindana nəzərən daha çox 203 00:10:37,460 --> 00:10:38,360 dəstək ala bilmişdi. 204 00:10:38,360 --> 00:10:41,070 Bu haqda növbəti videolarda danışarıq. 205 00:10:41,070 --> 00:10:44,290 1949-cu ildə onlar 206 00:10:44,290 --> 00:10:46,770 Çan Kayşini və Qomindanı məğlub etdilər, 207 00:10:46,770 --> 00:10:53,770 Qomindanı Tayvanı qaytarmağa məcbur edib, 208 00:10:53,770 --> 00:10:56,570 orada hökümət tərtib etdilər. 209 00:10:56,570 --> 00:10:58,760 Beləliklə 1949-cu ilə 210 00:10:58,760 --> 00:11:02,440 Çin Kommunist Partiyası tərəfindən 211 00:11:02,440 --> 00:11:06,144 Çin Xalq Respublikası yaradıldı.