0:00:00.550,0:00:02.250 Dla tych, którzy dopiero zaczynają 0:00:02.250,0:00:04.700 uczyć się o historii Chin 0:00:04.700,0:00:07.000 z pierwszej połowy XX wieku 0:00:07.000,0:00:09.750 może być ona nieco zagmatwana. 0:00:09.750,0:00:13.040 Tak więc celem tego filmu jest omówienie, 0:00:13.040,0:00:17.070 przybliżenie ogólnego[br]zarysu pierwszej połowy 0:00:17.070,0:00:19.980 XX wieku w Chinach, 0:00:19.980,0:00:22.680 Na początku XX wieku 0:00:22.680,0:00:27.390 następuje koniec rządów [br]dynastii cesarskich w Chinach. 0:00:27.390,0:00:28.380 To wielkie wydarzenie. 0:00:28.380,0:00:31.510 Chiny były rządzone przez różne dynastie 0:00:31.510,0:00:34.670 przez wiele tysięcy lat. 0:00:34.670,0:00:38.340 Ale w miarę jak wkraczamy [br]w XX wiek, rządy dynastyczne, 0:00:38.340,0:00:43.190 a konkretnie rządy dynastii Qing[br]stawały się coraz słabsze. 0:00:43.190,0:00:45.670 Chiny znacząco ucierpiały [br]z rąk Japończyków 0:00:45.670,0:00:50.310 podczas pierwszej wojny chińsko-[br]-japońskiej pod koniec XIX wieku. 0:00:50.310,0:00:53.285 Wśród opozycji narastało [br]niezadowolenie z tego, 0:00:53.290,0:00:55.170 że dynastia, że cesarze 0:00:55.170,0:00:57.440 nie modernizują Chin [br]w wystarczającym stopniu. 0:00:57.440,0:00:59.406 Pamiętajmy, że jest to początek XX wieku. 0:00:59.406,0:01:01.370 Reszta świata stawała się [br]bardzo, bardzo nowoczesna. 0:01:01.370,0:01:02.110 Reszta świata stawała się [br]bardzo, bardzo nowoczesna. 0:01:02.110,0:01:06.380 W XIX wieku Chiny ucierpiały [br]z rąk zachodnich potęg, 0:01:06.380,0:01:10.220 które wywierały w Chinach swój [br]własny imperialny wpływ. 0:01:10.220,0:01:11.210 które wywierały w Chinach swój [br]własny imperialny wpływ. 0:01:11.210,0:01:14.480 Wielu ludzi uważało, że było to [br]spowodowane tym, że Chiny nie były 0:01:14.480,0:01:17.950 tak zmodernizowane [br]gospodarczo, politycznie 0:01:17.950,0:01:20.480 i technologicznie, jak powinny być. 0:01:20.480,0:01:22.860 Przenieśmy się teraz do roku 1911. 0:01:22.860,0:01:26.220 Miało wtedy miejsce tak zwane [br]powstanie w Wuchangu, które 0:01:26.220,0:01:30.400 doprowadziło do obalenia dynastii Qing. 0:01:30.400,0:01:35.510 W 1912 roku została utworzona Republika [br]Chińska ze stolicą w Nankinie. 0:01:35.510,0:01:38.470 W Nankinie, o tutaj,[br]została ona ustanowiona. 0:01:38.470,0:01:43.550 Pekin natomiast był oczywiście [br]siedzibą chińskiej dynastii. 0:01:43.550,0:01:45.870 Pierwszym tymczasowym prezydentem 0:01:45.870,0:01:51.530 Republiki Chińskiej był [br]dr Sun Jat-sen, to on. 0:01:51.530,0:01:53.700 Właściwie nie brał on [br]bezpośredniego udziału 0:01:53.700,0:01:55.970 w tym powstaniu, które ostatecznie 0:01:55.970,0:01:59.460 doprowadziło do obalenia dynastii Qing. 0:01:59.460,0:02:02.660 Był wtedy w Denver, Kolorado. 0:02:02.660,0:02:05.058 Ale był on wiodącą lub [br]jedną z wiodących postaci 0:02:05.058,0:02:07.830 w okresie poprzedzającym powstanie,[br]jedną z wiodących postaci 0:02:07.830,0:02:10.329 które stanowiły opozycję i próbowały 0:02:10.329,0:02:13.940 wiele razy obalić dynastię. 0:02:13.940,0:02:17.090 Ale Sun Yat-sen nie był sam,[br]był on w zmowie z 0:02:17.090,0:02:21.820 Yuan Shikaiem, który był[br]generałem w starej dynastii. 0:02:21.820,0:02:24.270 Ma on swoją własną[br]fascynującą historię. 0:02:24.270,0:02:27.600 Sun Yat-sen zawarł[br]układ z Yuan Shikaiem, 0:02:27.600,0:02:30.250 który miał wielkie polityczne ambicje. 0:02:30.250,0:02:33.659 Yuan Shikai stwierdził - 'hej, jeśli [br]uda mi się nakłonić cesarza Puyi' - 0:02:33.659,0:02:36.462 - ostatniego cesarza Chin - 'jeśli [br]uda mi się nakłonić go 0:02:36.462,0:02:40.740 do oficjalnej abdykacji, [br]chcę zostać prezydentem'. 0:02:40.740,0:02:43.320 Sun Jat-sen się na to zgodził, 0:02:43.320,0:02:48.050 i w ten sposób Yuan Shikai [br]został prezydentem 0:02:48.050,0:02:50.880 Republiki Chińskiej. 0:02:50.880,0:02:52.450 Ale to było dla niego za mało. 0:02:52.450,0:02:55.856 W 1915 roku ogłosił się cesarzem, 0:02:55.856,0:02:58.470 co, jak łatwo się domyślić, [br]nie ucieszyło zbyt wielu ludzi, 0:02:58.470,0:03:01.370 bo mieli oni już dość cesarzy. 0:03:01.370,0:03:06.990 W 1916 roku abdykuje, a następnie umiera. 0:03:06.990,0:03:09.420 I rozpoczyna się wtedy okres 0:03:09.420,0:03:13.510 niezwykle rozdrobnionych rządów w Chinach. 0:03:13.510,0:03:16.772 Nawet pod rządami cesarskimi [br]chińskie wojsko nie było 0:03:16.772,0:03:18.290 jednym, skonsolidowanym organem. 0:03:18.290,0:03:21.640 Było ono kontrolowane przez [br]różnych watażków 0:03:21.640,0:03:25.590 z różnych regionów, z których [br]każdy był wierny cesarzowi. 0:03:25.590,0:03:29.630 Po abdykacji i śmierci Yuan Shikaia 0:03:29.630,0:03:31.700 w 1916 roku, a nawet wcześniej, 0:03:31.700,0:03:33.555 gdy ogłosił się cesarzem, 0:03:33.555,0:03:37.220 ludzie nie chcieli [br]przysięgać mu wierności. 0:03:37.220,0:03:39.490 W ten sposób rozpoczyna [br]się okres znany jako 0:03:39.490,0:03:42.130 era militarystów w Chinach. 0:03:42.130,0:03:44.339 To okres największego rozbicia Chin, 0:03:44.339,0:03:47.850 bez żadnego scentralizowanego przywództwa.[br]Każdy z tych regionów -- 0:03:47.850,0:03:51.310 Ta mapa pokazuje z grubsza, [br]jak wyglądały Chiny 0:03:51.310,0:03:53.040 podczas ery militarystów. 0:03:53.040,0:03:55.190 Każdy z tych regionów [br]był kontrolowany przez 0:03:55.190,0:03:57.390 innego watażkę, który był odpowiedzialny 0:03:57.390,0:03:59.850 za inne wojsko. 0:03:59.850,0:04:02.440 Podczas trwania ery militarystów, 0:04:02.440,0:04:04.753 zwłaszcza gdy cofniemy się[br]do wczesnych lat 20-tych, 0:04:04.753,0:04:09.120 a do roku 1921 w szczególności,[br]Sun Jat-sen nie spoczął na laurach. 0:04:09.120,0:04:12.340 Udał się na południe, do Kantonu 0:04:12.340,0:04:16.510 i ustanowił tam rewolucyjny rząd, 0:04:16.510,0:04:19.820 który dążył do 0:04:19.820,0:04:23.810 ponownego umocnienia władzy [br]w Chinach i przywrócenia 0:04:23.810,0:04:25.970 Republiki Chińskiej. 0:04:25.970,0:04:27.540 Udaje się więc tam, 0:04:27.540,0:04:32.440 ale niestety w 1925 roku umiera na raka. 0:04:32.440,0:04:38.790 Partię przez niego zapoczątkowaną, 0:04:38.790,0:04:43.490 znaną jako Kuomintang... [br]Pozwólcie, że to zapiszę. 0:04:43.490,0:04:53.440 ...Kuomintang... 0:04:53.440,0:04:56.150 Zasadniczo, przechodzi ona w ręce 0:04:56.150,0:05:00.042 Generalissimusa Czang Kaj-szeka. 0:05:00.042,0:05:01.500 Mówimy, że władza zasadniczo [br]przeszła w jego ręce 0:05:01.500,0:05:02.950 Mówimy, że władza zasadniczo [br]przeszła w jego ręce 0:05:02.950,0:05:05.530 dlatego, że kontrolował on większość 0:05:05.530,0:05:09.540 sił wojskowych Kuomintangu. 0:05:09.540,0:05:13.130 I jest to w zasadzie bardzo [br]wczesne stadium tego, 0:05:13.130,0:05:15.591 co później przerodzi się [br]w wojnę domową w Chinach, 0:05:15.591,0:05:22.890 bo w okresie od 1921 roku [br]aż do śmierci Sun Jat-sena 0:05:22.890,0:05:24.990 można było zaobserwować dużą współpracę 0:05:24.990,0:05:27.590 pomiędzy chińskimi nacjonalistami, [br]Kuomintangiem, 0:05:27.590,0:05:31.540 Związkiem Radzieckim [br]i Komunistyczną Partią Chin. 0:05:31.540,0:05:34.670 Próbowali wspólnie dojść do tego, 0:05:34.670,0:05:36.810 w jaki sposób Chiny [br]mogłyby się zjednoczyć. 0:05:36.810,0:05:41.830 Ale kiedy Sun Jat-sen umiera[br]i władza Kuomintangu 0:05:41.830,0:05:45.857 przechodzi w ręce [br]generalissimusa Czang Kaj-szeka, 0:05:45.857,0:05:48.080 ten zaczyna umacniać swoją władzę. 0:05:48.080,0:05:49.410 Na samym początku 0:05:49.410,0:05:51.810 nie antagonizuje komunistów, 0:05:51.810,0:05:56.010 ale w 1927 roku, zaczyna rosnąć w siłę, 0:05:56.010,0:06:01.840 zaczyna łączyć różne frakcje 0:06:01.840,0:06:02.970 na terenie Chin. 0:06:02.970,0:06:04.900 Czyli udaje mu się umocnić władzę. 0:06:04.900,0:06:08.470 Ale zaczyna też zwalczać komunistów. 0:06:08.470,0:06:11.976 Czang Kaj-szek,[br]w 1927 zaczyna 0:06:11.976,0:06:13.100 walczyć z komunistami. 0:06:13.100,0:06:14.683 A komuniści mówią - 'hej, to my 0:06:14.683,0:06:19.771 naprawdę reprezentujemy ducha [br]tego, co reprezentował Sun Jat-sen' - 0:06:19.771,0:06:21.086 a Kuomintang prowadzony przez [br]Czang Kaj-szeka odpowiada - 0:06:21.086,0:06:23.329 a Kuomintang prowadzony przez [br]Czang Kaj-szeka odpowiada - 0:06:23.329,0:06:27.385 - 'nie, nie, nie, to my reprezentujemy [br]to, co Sun Jat-sen reprezentował, 0:06:27.385,0:06:31.330 kiedy ustanowił Republikę Chińską'. 0:06:31.330,0:06:36.531 I tak w 1927 r. rozpoczęła się [br]chińska wojna domowa. 0:06:36.531,0:06:36.850 I tak w 1927 r. rozpoczęła się [br]chińska wojna domowa. 0:06:36.850,0:06:38.371 Doszło do niej, kiedy to Kuomintang,[br] 0:06:38.371,0:06:40.716 dążąc do konsolidacji władzy, 0:06:40.716,0:06:43.350 nie tylko usiłował [br]skonsolidować władzę watażków, 0:06:43.350,0:06:46.670 ale także zaatakował Partię Komunistyczną. 0:06:46.670,0:06:51.423 W czasie tych wszystkich wydarzeń,[br]na początku lat 30-tych, 0:06:51.423,0:06:53.210 Japonia po raz kolejny 0:06:53.210,0:06:56.470 próbuje narzucić swoją [br]imperialną, militarną 0:06:56.470,0:06:58.860 potęgę na kontynent chiński. 0:06:58.860,0:07:00.970 Zdobyli już Formozę, 0:07:00.970,0:07:03.400 obecnie znaną jako Tajwan, i Koreę 0:07:03.400,0:07:07.340 podczas pierwszej wojny chińsko-[br]-japońskiej pod koniec XIX wieku. 0:07:07.340,0:07:16.250 Następnie, w 1931 roku, Japończycy [br]zaczęli wkraczać do Mandżurii. 0:07:16.250,0:07:19.860 Był to początek wieloletniej okupacji 0:07:19.860,0:07:23.960 i infiltracji Chin przez Japończyków. 0:07:23.960,0:07:26.790 Trwało to aż do 1937 roku, 0:07:26.790,0:07:29.350 kiedy to rozpoczęła się oficjalna wojna 0:07:29.350,0:07:32.870 między Japończykami a Chińczykami. 0:07:32.870,0:07:36.026 Mam tu mapę, która pokazuje ogromny 0:07:36.026,0:07:40.050 zakres japońskiej kontroli w tym czasie. 0:07:40.050,0:07:43.250 Tak więc we wschodniej Azji, [br]pomiędzy Chińczykami a Japończykami, 0:07:43.250,0:07:49.440 II wojna światowa była tak naprawdę [br]tylko częścią wojny chińsko-japońskiej. 0:07:49.440,0:07:51.780 Japończycy wkroczyli do 0:07:51.780,0:07:53.890 Chin kontynentalnych na długo przed 0:07:53.890,0:07:58.600 oficjalnym rozpoczęciem [br]II wojny światowej. 0:07:58.600,0:08:01.020 W tym czasie Japonia 0:08:01.020,0:08:04.640 wkracza do Mandżurii w 1934 roku, [br]a trzeba pamiętać, 0:08:04.640,0:08:08.370 że Kuomintang, Partia Nacjonalistyczna[br]pod przywództwem Czang Kaj-szeka 0:08:08.370,0:08:11.160 ściga komunistów. 0:08:11.160,0:08:16.560 I w 1934 prawie ich już dopadł. 0:08:16.560,0:08:20.510 Komuniści są niemal całkowicie pokonani. 0:08:20.510,0:08:22.810 Są otoczeni przez Partię Nacjonalistyczną. 0:08:22.810,0:08:26.607 Prowadzi to do ważnego [br]wydarzenia w historii Chin, 0:08:26.607,0:08:28.381 słynnego Długiego Marszu, 0:08:28.381,0:08:31.410 kiedy to Komunistyczna [br]Partia Chin, ich wojsko, 0:08:31.410,0:08:34.820 maszeruje przez niezwykle trudny teren 0:08:34.820,0:08:38.330 aż do północno-zachodniej części Chin. 0:08:38.330,0:08:41.262 To jest mapa przedstawiająca [br]trasę Długiego Marszu. 0:08:41.262,0:08:42.706 W tamtym momencie-- 0:08:42.706,0:08:48.370 Komunistyczna Partia Chin wydawała się być[br]wtedy na straconej pozycji, w 1934 roku. 0:08:48.370,0:08:50.580 To właśnie wtedy, podczas Długiego Marszu, 0:08:50.580,0:08:54.960 Mao Zedong naprawdę zaczął się wyróżniać [br]i wykazywać zdolnościami przywódczymi. 0:08:54.960,0:08:57.580 To właśnie dowodzenie [br]podczas Długiego Marszu, 0:08:57.580,0:09:00.080 podczas odwrotu na północny zachód Chin 0:09:00.080,0:09:02.698 pozwoliło Mao Zedongowi ostatecznie 0:09:02.698,0:09:06.180 przejąć kontrolę nad [br]Komunistyczną Partią Chin. 0:09:06.180,0:09:10.010 W późniejszych latach, wiemy, [br]że wojna chińsko-japońska 0:09:10.010,0:09:13.740 praktycznie przerodziła się [br]w teatr działań II wojny światowej, 0:09:13.740,0:09:17.991 a ostatecznie USA sprzymierzyły się[br]z aliantami przeciwko Japonii 0:09:17.991,0:09:19.200 po ataku na Pearl Harbor. 0:09:19.200,0:09:25.210 Potem, w 1945 roku, doszło do ataków 0:09:25.210,0:09:27.900 na Hiroszimę i Nagasaki [br]z użyciem broni atomowej, 0:09:27.900,0:09:30.640 co zasadniczo kończy teatr [br]działań na Pacyfiku. 0:09:30.640,0:09:36.240 To klęska Japonii - Japonia [br]przegrała II wojnę światową. 0:09:36.240,0:09:38.565 W tym momencie ponownie[br]wybucha wojna domowa 0:09:38.565,0:09:40.720 pomiędzy dwoma partiami. 0:09:40.720,0:09:45.592 Wojna domowa rozpoczęła się [br]w 1927 roku, i trwała dalej, 0:09:45.592,0:09:48.780 ale kiedy pojawił się wspólny [br]wróg - Japonia, która wyraźnie 0:09:48.780,0:09:53.699 agresywnie próbowała kontrolować [br]coraz więcej Chińczyków, 0:09:53.699,0:09:56.750 zasobów, wywierać swój imperialny wpływ, 0:09:56.750,0:09:59.370 obie strony na jakiś czas wstrzymały walki 0:09:59.370,0:10:01.420 i stwierdziły - 'hej, musimy [br]pokonać tych Japończyków'. 0:10:01.420,0:10:04.880 Jednak kiedy zakończyła się [br]II wojna światowa, w 1945 roku, 0:10:04.880,0:10:06.670 kiedy Japończycy zostali pokonani, 0:10:06.670,0:10:08.960 ponownie na pełną skalę [br]rozgorzała wojna domowa 0:10:08.960,0:10:10.100 pomiędzy Komunistyczną Partią Chin a Kuomintangiem. 0:10:10.100,0:10:12.140 pomiędzy Komunistyczną Partią Chin a Kuomintangiem. 0:10:12.140,0:10:14.690 Prawdopodobnie był to [br]największy powrót w historii, 0:10:14.690,0:10:18.392 wcześniej Komunistyczna Partia Chin [br]w 1934 i 1935 roku 0:10:18.392,0:10:20.350 zdawała się być na krawędzi przegranej. 0:10:20.350,0:10:23.964 Zostali wtedy zmuszeni do odwrotu. 0:10:23.964,0:10:25.130 Udało im się powrócić do siły 0:10:25.130,0:10:28.480 i w 1949-- jest wiele teorii, 0:10:28.480,0:10:31.086 jak im się to udało. 0:10:31.086,0:10:33.800 Może zdołali zyskać duże wsparcie 0:10:33.800,0:10:35.090 od ludności wiejskiej. 0:10:35.090,0:10:37.460 Albo umiejętniej zdobywali poparcie[br]niż Kuomintang. 0:10:37.460,0:10:38.360 Albo umiejętniej zdobywali poparcie[br]niż Kuomintang. 0:10:38.360,0:10:40.870 Ale o tym może pomówimy w innym filmie. 0:10:40.870,0:10:44.212 Niemniej, w 1949 roku [br]udało im się pokonać 0:10:44.212,0:10:46.770 Czang Kaj-szeka i Kuomintang, 0:10:46.770,0:10:53.770 zmusić Kuomintang do [br]wycofania się na Tajwan, 0:10:53.770,0:10:56.570 ustanowienia rządu na Tajwanie. 0:10:56.570,0:10:57.723 I od tamtego czasu 0:10:57.723,0:11:02.440 panuje ustanowiona przez [br]Komunistyczną Partię Chin w 1949 roku 0:11:02.440,0:11:06.144 Chińska Republika Ludowa.