WEBVTT 00:00:00.550 --> 00:00:02.250 Dla tych, którzy dopiero zaczynają 00:00:02.250 --> 00:00:04.700 uczyć się o historii Chin 00:00:04.700 --> 00:00:07.000 z pierwszej połowy XX wieku 00:00:07.000 --> 00:00:09.750 może być ona nieco zagmatwana. 00:00:09.750 --> 00:00:13.040 Tak więc celem tego filmu jest omówienie, 00:00:13.040 --> 00:00:17.070 przybliżenie ogólnego zarysu pierwszej połowy 00:00:17.070 --> 00:00:19.980 XX wieku w Chinach, 00:00:19.980 --> 00:00:22.680 Na początku XX wieku 00:00:22.680 --> 00:00:27.390 następuje koniec rządów dynastii cesarskich w Chinach. 00:00:27.390 --> 00:00:28.380 To wielkie wydarzenie. 00:00:28.380 --> 00:00:31.510 Chiny były rządzone przez różne dynastie 00:00:31.510 --> 00:00:34.670 przez wiele tysięcy lat. 00:00:34.670 --> 00:00:38.340 Ale w miarę jak wkraczamy w XX wiek, rządy dynastyczne, 00:00:38.340 --> 00:00:43.190 a konkretnie rządy dynastii Qing stawały się coraz słabsze. 00:00:43.190 --> 00:00:45.670 Chiny znacząco ucierpiały z rąk Japończyków 00:00:45.670 --> 00:00:50.310 podczas pierwszej wojny chińsko- -japońskiej pod koniec XIX wieku. 00:00:50.310 --> 00:00:53.285 Wśród opozycji narastało niezadowolenie z tego, 00:00:53.290 --> 00:00:55.170 że dynastia, że cesarze 00:00:55.170 --> 00:00:57.440 nie modernizują Chin w wystarczającym stopniu. 00:00:57.440 --> 00:00:59.406 Pamiętajmy, że jest to początek XX wieku. 00:00:59.406 --> 00:01:01.370 Reszta świata stawała się bardzo, bardzo nowoczesna. 00:01:01.370 --> 00:01:02.110 Reszta świata stawała się bardzo, bardzo nowoczesna. 00:01:02.110 --> 00:01:06.380 W XIX wieku Chiny ucierpiały z rąk zachodnich potęg, 00:01:06.380 --> 00:01:10.220 które wywierały w Chinach swój własny imperialny wpływ. 00:01:10.220 --> 00:01:11.210 które wywierały w Chinach swój własny imperialny wpływ. 00:01:11.210 --> 00:01:14.480 Wielu ludzi uważało, że było to spowodowane tym, że Chiny nie były 00:01:14.480 --> 00:01:17.950 tak zmodernizowane gospodarczo, politycznie 00:01:17.950 --> 00:01:20.480 i technologicznie, jak powinny być. 00:01:20.480 --> 00:01:22.860 Przenieśmy się teraz do roku 1911. 00:01:22.860 --> 00:01:26.220 Miało wtedy miejsce tak zwane powstanie w Wuchangu, które 00:01:26.220 --> 00:01:30.400 doprowadziło do obalenia dynastii Qing. 00:01:30.400 --> 00:01:35.510 W 1912 roku została utworzona Republika Chińska ze stolicą w Nankinie. 00:01:35.510 --> 00:01:38.470 W Nankinie, o tutaj, została ona ustanowiona. 00:01:38.470 --> 00:01:43.550 Pekin natomiast był oczywiście siedzibą chińskiej dynastii. 00:01:43.550 --> 00:01:45.870 Pierwszym tymczasowym prezydentem 00:01:45.870 --> 00:01:51.530 Republiki Chińskiej był dr Sun Jat-sen, to on. 00:01:51.530 --> 00:01:53.700 Właściwie nie brał on bezpośredniego udziału 00:01:53.700 --> 00:01:55.970 w tym powstaniu, które ostatecznie 00:01:55.970 --> 00:01:59.460 doprowadziło do obalenia dynastii Qing. 00:01:59.460 --> 00:02:02.660 Był wtedy w Denver, Kolorado. 00:02:02.660 --> 00:02:05.058 Ale był on wiodącą lub jedną z wiodących postaci 00:02:05.058 --> 00:02:07.830 w okresie poprzedzającym powstanie, jedną z wiodących postaci 00:02:07.830 --> 00:02:10.329 które stanowiły opozycję i próbowały 00:02:10.329 --> 00:02:13.940 wiele razy obalić dynastię. 00:02:13.940 --> 00:02:17.090 Ale Sun Yat-sen nie był sam, był on w zmowie z 00:02:17.090 --> 00:02:21.820 Yuan Shikaiem, który był generałem w starej dynastii. 00:02:21.820 --> 00:02:24.270 Ma on swoją własną fascynującą historię. 00:02:24.270 --> 00:02:27.600 Sun Yat-sen zawarł układ z Yuan Shikaiem, 00:02:27.600 --> 00:02:30.250 który miał wielkie polityczne ambicje. 00:02:30.250 --> 00:02:33.659 Yuan Shikai stwierdził - 'hej, jeśli uda mi się nakłonić cesarza Puyi' - 00:02:33.659 --> 00:02:36.462 - ostatniego cesarza Chin - 'jeśli uda mi się nakłonić go 00:02:36.462 --> 00:02:40.740 do oficjalnej abdykacji, chcę zostać prezydentem'. 00:02:40.740 --> 00:02:43.320 Sun Jat-sen się na to zgodził, 00:02:43.320 --> 00:02:48.050 i w ten sposób Yuan Shikai został prezydentem 00:02:48.050 --> 00:02:50.880 Republiki Chińskiej. 00:02:50.880 --> 00:02:52.450 Ale to było dla niego za mało. 00:02:52.450 --> 00:02:55.856 W 1915 roku ogłosił się cesarzem, 00:02:55.856 --> 00:02:58.470 co, jak łatwo się domyślić, nie ucieszyło zbyt wielu ludzi, 00:02:58.470 --> 00:03:01.370 bo mieli oni już dość cesarzy. 00:03:01.370 --> 00:03:06.990 W 1916 roku abdykuje, a następnie umiera. 00:03:06.990 --> 00:03:09.420 I rozpoczyna się wtedy okres 00:03:09.420 --> 00:03:13.510 niezwykle rozdrobnionych rządów w Chinach. 00:03:13.510 --> 00:03:16.772 Nawet pod rządami cesarskimi chińskie wojsko nie było 00:03:16.772 --> 00:03:18.290 jednym, skonsolidowanym organem. 00:03:18.290 --> 00:03:21.640 Było ono kontrolowane przez różnych watażków 00:03:21.640 --> 00:03:25.590 z różnych regionów, z których każdy był wierny cesarzowi. 00:03:25.590 --> 00:03:29.630 Po abdykacji i śmierci Yuan Shikaia 00:03:29.630 --> 00:03:31.700 w 1916 roku, a nawet wcześniej, 00:03:31.700 --> 00:03:33.555 gdy ogłosił się cesarzem, 00:03:33.555 --> 00:03:37.220 ludzie nie chcieli przysięgać mu wierności. 00:03:37.220 --> 00:03:39.490 W ten sposób rozpoczyna się okres znany jako 00:03:39.490 --> 00:03:42.130 era militarystów w Chinach. 00:03:42.130 --> 00:03:44.339 To okres największego rozbicia Chin, 00:03:44.339 --> 00:03:47.850 bez żadnego scentralizowanego przywództwa. Każdy z tych regionów -- 00:03:47.850 --> 00:03:51.310 Ta mapa pokazuje z grubsza, jak wyglądały Chiny 00:03:51.310 --> 00:03:53.040 podczas ery militarystów. 00:03:53.040 --> 00:03:55.190 Każdy z tych regionów był kontrolowany przez 00:03:55.190 --> 00:03:57.390 innego watażkę, który był odpowiedzialny 00:03:57.390 --> 00:03:59.850 za inne wojsko. 00:03:59.850 --> 00:04:02.440 Podczas trwania ery militarystów, 00:04:02.440 --> 00:04:04.753 zwłaszcza gdy cofniemy się do wczesnych lat 20-tych, 00:04:04.753 --> 00:04:09.120 a do roku 1921 w szczególności, Sun Jat-sen nie spoczął na laurach. 00:04:09.120 --> 00:04:12.340 Udał się na południe, do Kantonu 00:04:12.340 --> 00:04:16.510 i ustanowił tam rewolucyjny rząd, 00:04:16.510 --> 00:04:19.820 który dążył do 00:04:19.820 --> 00:04:23.810 ponownego umocnienia władzy w Chinach i przywrócenia 00:04:23.810 --> 00:04:25.970 Republiki Chińskiej. 00:04:25.970 --> 00:04:27.540 Udaje się więc tam, 00:04:27.540 --> 00:04:32.440 ale niestety w 1925 roku umiera na raka. 00:04:32.440 --> 00:04:38.790 Partię przez niego zapoczątkowaną, 00:04:38.790 --> 00:04:43.490 znaną jako Kuomintang... Pozwólcie, że to zapiszę. 00:04:43.490 --> 00:04:53.440 ...Kuomintang... 00:04:53.440 --> 00:04:56.150 Zasadniczo, przechodzi ona w ręce 00:04:56.150 --> 00:05:00.042 Generalissimusa Czang Kaj-szeka. 00:05:00.042 --> 00:05:01.500 Mówimy, że władza zasadniczo przeszła w jego ręce 00:05:01.500 --> 00:05:02.950 Mówimy, że władza zasadniczo przeszła w jego ręce 00:05:02.950 --> 00:05:05.530 dlatego, że kontrolował on większość 00:05:05.530 --> 00:05:09.540 sił wojskowych Kuomintangu. 00:05:09.540 --> 00:05:13.130 I jest to w zasadzie bardzo wczesne stadium tego, 00:05:13.130 --> 00:05:15.591 co później przerodzi się w wojnę domową w Chinach, 00:05:15.591 --> 00:05:22.890 bo w okresie od 1921 roku aż do śmierci Sun Jat-sena 00:05:22.890 --> 00:05:24.990 można było zaobserwować dużą współpracę 00:05:24.990 --> 00:05:27.590 pomiędzy chińskimi nacjonalistami, Kuomintangiem, 00:05:27.590 --> 00:05:31.540 Związkiem Radzieckim i Komunistyczną Partią Chin. 00:05:31.540 --> 00:05:34.670 Próbowali wspólnie dojść do tego, 00:05:34.670 --> 00:05:36.810 w jaki sposób Chiny mogłyby się zjednoczyć. 00:05:36.810 --> 00:05:41.830 Ale kiedy Sun Jat-sen umiera i władza Kuomintangu 00:05:41.830 --> 00:05:45.857 przechodzi w ręce generalissimusa Czang Kaj-szeka, 00:05:45.857 --> 00:05:48.080 ten zaczyna umacniać swoją władzę. 00:05:48.080 --> 00:05:49.410 Na samym początku 00:05:49.410 --> 00:05:51.810 nie antagonizuje komunistów, 00:05:51.810 --> 00:05:56.010 ale w 1927 roku, zaczyna rosnąć w siłę, 00:05:56.010 --> 00:06:01.840 zaczyna łączyć różne frakcje 00:06:01.840 --> 00:06:02.970 na terenie Chin. 00:06:02.970 --> 00:06:04.900 Czyli udaje mu się umocnić władzę. 00:06:04.900 --> 00:06:08.470 Ale zaczyna też zwalczać komunistów. 00:06:08.470 --> 00:06:11.976 Czang Kaj-szek, w 1927 zaczyna 00:06:11.976 --> 00:06:13.100 walczyć z komunistami. 00:06:13.100 --> 00:06:14.683 A komuniści mówią - 'hej, to my 00:06:14.683 --> 00:06:19.771 naprawdę reprezentujemy ducha tego, co reprezentował Sun Jat-sen' - 00:06:19.771 --> 00:06:21.086 a Kuomintang prowadzony przez Czang Kaj-szeka odpowiada - 00:06:21.086 --> 00:06:23.329 a Kuomintang prowadzony przez Czang Kaj-szeka odpowiada - 00:06:23.329 --> 00:06:27.385 - 'nie, nie, nie, to my reprezentujemy to, co Sun Jat-sen reprezentował, 00:06:27.385 --> 00:06:31.330 kiedy ustanowił Republikę Chińską'. 00:06:31.330 --> 00:06:36.531 I tak w 1927 r. rozpoczęła się chińska wojna domowa. 00:06:36.531 --> 00:06:36.850 I tak w 1927 r. rozpoczęła się chińska wojna domowa. 00:06:36.850 --> 00:06:38.371 Doszło do niej, kiedy to Kuomintang, 00:06:38.371 --> 00:06:40.716 dążąc do konsolidacji władzy, 00:06:40.716 --> 00:06:43.350 nie tylko usiłował skonsolidować władzę watażków, 00:06:43.350 --> 00:06:46.670 ale także zaatakował Partię Komunistyczną. 00:06:46.670 --> 00:06:51.423 W czasie tych wszystkich wydarzeń, na początku lat 30-tych, 00:06:51.423 --> 00:06:53.210 Japonia po raz kolejny 00:06:53.210 --> 00:06:56.470 próbuje narzucić swoją imperialną, militarną 00:06:56.470 --> 00:06:58.860 potęgę na kontynent chiński. 00:06:58.860 --> 00:07:00.970 Zdobyli już Formozę, 00:07:00.970 --> 00:07:03.400 obecnie znaną jako Tajwan, i Koreę 00:07:03.400 --> 00:07:07.340 podczas pierwszej wojny chińsko- -japońskiej pod koniec XIX wieku. 00:07:07.340 --> 00:07:16.250 Następnie, w 1931 roku, Japończycy zaczęli wkraczać do Mandżurii. 00:07:16.250 --> 00:07:19.860 Był to początek wieloletniej okupacji 00:07:19.860 --> 00:07:23.960 i infiltracji Chin przez Japończyków. 00:07:23.960 --> 00:07:26.790 Trwało to aż do 1937 roku, 00:07:26.790 --> 00:07:29.350 kiedy to rozpoczęła się oficjalna wojna 00:07:29.350 --> 00:07:32.870 między Japończykami a Chińczykami. 00:07:32.870 --> 00:07:36.026 Mam tu mapę, która pokazuje ogromny 00:07:36.026 --> 00:07:40.050 zakres japońskiej kontroli w tym czasie. 00:07:40.050 --> 00:07:43.250 Tak więc we wschodniej Azji, pomiędzy Chińczykami a Japończykami, 00:07:43.250 --> 00:07:49.440 II wojna światowa była tak naprawdę tylko częścią wojny chińsko-japońskiej. 00:07:49.440 --> 00:07:51.780 Japończycy wkroczyli do 00:07:51.780 --> 00:07:53.890 Chin kontynentalnych na długo przed 00:07:53.890 --> 00:07:58.600 oficjalnym rozpoczęciem II wojny światowej. 00:07:58.600 --> 00:08:01.020 W tym czasie Japonia 00:08:01.020 --> 00:08:04.640 wkracza do Mandżurii w 1934 roku, a trzeba pamiętać, 00:08:04.640 --> 00:08:08.370 że Kuomintang, Partia Nacjonalistyczna pod przywództwem Czang Kaj-szeka 00:08:08.370 --> 00:08:11.160 ściga komunistów. 00:08:11.160 --> 00:08:16.560 I w 1934 prawie ich już dopadł. 00:08:16.560 --> 00:08:20.510 Komuniści są niemal całkowicie pokonani. 00:08:20.510 --> 00:08:22.810 Są otoczeni przez Partię Nacjonalistyczną. 00:08:22.810 --> 00:08:26.607 Prowadzi to do ważnego wydarzenia w historii Chin, 00:08:26.607 --> 00:08:28.381 słynnego Długiego Marszu, 00:08:28.381 --> 00:08:31.410 kiedy to Komunistyczna Partia Chin, ich wojsko, 00:08:31.410 --> 00:08:34.820 maszeruje przez niezwykle trudny teren 00:08:34.820 --> 00:08:38.330 aż do północno-zachodniej części Chin. 00:08:38.330 --> 00:08:41.262 To jest mapa przedstawiająca trasę Długiego Marszu. 00:08:41.262 --> 00:08:42.706 W tamtym momencie-- 00:08:42.706 --> 00:08:48.370 Komunistyczna Partia Chin wydawała się być wtedy na straconej pozycji, w 1934 roku. 00:08:48.370 --> 00:08:50.580 To właśnie wtedy, podczas Długiego Marszu, 00:08:50.580 --> 00:08:54.960 Mao Zedong naprawdę zaczął się wyróżniać i wykazywać zdolnościami przywódczymi. 00:08:54.960 --> 00:08:57.580 To właśnie dowodzenie podczas Długiego Marszu, 00:08:57.580 --> 00:09:00.080 podczas odwrotu na północny zachód Chin 00:09:00.080 --> 00:09:02.698 pozwoliło Mao Zedongowi ostatecznie 00:09:02.698 --> 00:09:06.180 przejąć kontrolę nad Komunistyczną Partią Chin. 00:09:06.180 --> 00:09:10.010 W późniejszych latach, wiemy, że wojna chińsko-japońska 00:09:10.010 --> 00:09:13.740 praktycznie przerodziła się w teatr działań II wojny światowej, 00:09:13.740 --> 00:09:17.991 a ostatecznie USA sprzymierzyły się z aliantami przeciwko Japonii 00:09:17.991 --> 00:09:19.200 po ataku na Pearl Harbor. 00:09:19.200 --> 00:09:25.210 Potem, w 1945 roku, doszło do ataków 00:09:25.210 --> 00:09:27.900 na Hiroszimę i Nagasaki z użyciem broni atomowej, 00:09:27.900 --> 00:09:30.640 co zasadniczo kończy teatr działań na Pacyfiku. 00:09:30.640 --> 00:09:36.240 To klęska Japonii - Japonia przegrała II wojnę światową. 00:09:36.240 --> 00:09:38.565 W tym momencie ponownie wybucha wojna domowa 00:09:38.565 --> 00:09:40.720 pomiędzy dwoma partiami. 00:09:40.720 --> 00:09:45.592 Wojna domowa rozpoczęła się w 1927 roku, i trwała dalej, 00:09:45.592 --> 00:09:48.780 ale kiedy pojawił się wspólny wróg - Japonia, która wyraźnie 00:09:48.780 --> 00:09:53.699 agresywnie próbowała kontrolować coraz więcej Chińczyków, 00:09:53.699 --> 00:09:56.750 zasobów, wywierać swój imperialny wpływ, 00:09:56.750 --> 00:09:59.370 obie strony na jakiś czas wstrzymały walki 00:09:59.370 --> 00:10:01.420 i stwierdziły - 'hej, musimy pokonać tych Japończyków'. 00:10:01.420 --> 00:10:04.880 Jednak kiedy zakończyła się II wojna światowa, w 1945 roku, 00:10:04.880 --> 00:10:06.670 kiedy Japończycy zostali pokonani, 00:10:06.670 --> 00:10:08.960 ponownie na pełną skalę rozgorzała wojna domowa 00:10:08.960 --> 00:10:10.100 pomiędzy Komunistyczną Partią Chin a Kuomintangiem. 00:10:10.100 --> 00:10:12.140 pomiędzy Komunistyczną Partią Chin a Kuomintangiem. 00:10:12.140 --> 00:10:14.690 Prawdopodobnie był to największy powrót w historii, 00:10:14.690 --> 00:10:18.392 wcześniej Komunistyczna Partia Chin w 1934 i 1935 roku 00:10:18.392 --> 00:10:20.350 zdawała się być na krawędzi przegranej. 00:10:20.350 --> 00:10:23.964 Zostali wtedy zmuszeni do odwrotu. 00:10:23.964 --> 00:10:25.130 Udało im się powrócić do siły 00:10:25.130 --> 00:10:28.480 i w 1949-- jest wiele teorii, 00:10:28.480 --> 00:10:31.086 jak im się to udało. 00:10:31.086 --> 00:10:33.800 Może zdołali zyskać duże wsparcie 00:10:33.800 --> 00:10:35.090 od ludności wiejskiej. 00:10:35.090 --> 00:10:37.460 Albo umiejętniej zdobywali poparcie niż Kuomintang. 00:10:37.460 --> 00:10:38.360 Albo umiejętniej zdobywali poparcie niż Kuomintang. 00:10:38.360 --> 00:10:40.870 Ale o tym może pomówimy w innym filmie. 00:10:40.870 --> 00:10:44.212 Niemniej, w 1949 roku udało im się pokonać NOTE Paragraph 00:10:44.212 --> 00:10:46.770 Czang Kaj-szeka i Kuomintang, 00:10:46.770 --> 00:10:53.770 zmusić Kuomintang do wycofania się na Tajwan, 00:10:53.770 --> 00:10:56.570 ustanowienia rządu na Tajwanie. 00:10:56.570 --> 00:10:57.723 I od tamtego czasu 00:10:57.723 --> 00:11:02.440 panuje ustanowiona przez Komunistyczną Partię Chin w 1949 roku 00:11:02.440 --> 00:11:06.144 Chińska Republika Ludowa.