WEBVTT

00:00:06.813 --> 00:00:10.363
Nietrudno wyobrazić sobie świat,
gdzie w dowolnym momencie

00:00:10.363 --> 00:00:14.503
ty i wszyscy, których znasz, 
zostaliby unicestwieni bez ostrzeżenia

00:00:14.503 --> 00:00:17.253
przez naciśnięcie jednego przycisku.

00:00:17.253 --> 00:00:21.115
Taka była rzeczywistość milionów
podczas 45-letniego okresu

00:00:21.115 --> 00:00:22.843
po II wojnie światowej,

00:00:22.843 --> 00:00:25.325
zwanego Zimną Wojną.

00:00:25.325 --> 00:00:28.974
Stany Zjednoczone i Związek Radziecki
rywalizowały ze sobą,

00:00:28.974 --> 00:00:33.874
wiedząc o głowicach nuklearnych
zdolnych do zniszczenia siebie nawzajem.

00:00:33.874 --> 00:00:37.486
Najbliżej całkowitej zagłady
było podczas 13 dni

00:00:37.486 --> 00:00:40.185
Kryzysu Kubańskiego.

00:00:40.185 --> 00:00:46.586
W 1961 roku USA nieskutecznie próbowało
obalić nowy komunistyczny rząd na Kubie.

00:00:46.586 --> 00:00:49.704
Ta nieudana próba, zwana 
inwazją w Zatoce Świń,

00:00:49.704 --> 00:00:53.495
przekonała Kubę, aby zwrócić się 
o pomoc do Związku Radzieckiego.

00:00:53.495 --> 00:00:57.067
Przywódca ZSRR, 
Nikita Chruszczow, chętnie się zgodził,

00:00:57.067 --> 00:01:00.465
potajemnie rozlokowując
głowice nuklearne na Kubie,

00:01:00.465 --> 00:01:02.004
nie tylko dla obrony wyspy,

00:01:02.004 --> 00:01:07.485
ale też jako odpowiedź na zagrożenie
amerykańskich głowic z Włoch i Turcji.

00:01:07.485 --> 00:01:10.165
Zanim amerykański wywiad to odkrył,

00:01:10.165 --> 00:01:14.086
materiały do wytworzenia głowic
były już na miejscu.

00:01:14.086 --> 00:01:17.985
Na kryzysowym spotkaniu 
16 października 1962 roku

00:01:17.985 --> 00:01:21.405
doradcy wojskowi sugerowali
nalot powietrzny nad głowicami

00:01:21.405 --> 00:01:24.036
i inwazję Kuby.

00:01:24.036 --> 00:01:27.495
Prezydent John F. Kennedy
wybrał ostrożniejsze rozwiązanie.

00:01:27.495 --> 00:01:30.546
22 października ogłosił,
że amerykańska marynarka

00:01:30.546 --> 00:01:33.995
będzie przechwytywać
wszystkie transporty na Kubę.

00:01:33.995 --> 00:01:35.427
Był tylko jeden problem.

00:01:35.427 --> 00:01:39.436
Blokadę morską uznawano za akt wojny.

00:01:39.436 --> 00:01:41.986
Choć prezydent nazwał to kwarantanną,

00:01:41.986 --> 00:01:44.027
nieblokującą towarów pierwszej potrzeby,

00:01:44.027 --> 00:01:47.577
Sowieci byli odmiennego zdania.

00:01:47.577 --> 00:01:49.398
W ostrym liście do Kennedy'ego

00:01:49.398 --> 00:01:53.297
Chruszczow pisał: "Pogwałcenie praw 
do korzystania z wód międzynarodowych

00:01:53.297 --> 00:01:56.677
i obszarów powietrznych
jest aktem agresji,

00:01:56.677 --> 00:02:02.637
który popycha ludzkość w otchłań
światowej wojny nuklearnej".

00:02:02.637 --> 00:02:07.217
Zaczęło się 6 najbardziej
nerwowych dni Zimnej Wojny.

00:02:07.217 --> 00:02:09.646
USA domagało się usunięcia głowic.

00:02:09.646 --> 00:02:13.627
Kuba i ZSRR utrzymywały,
że to tylko obrona.

00:02:13.627 --> 00:02:16.758
Głowice pozostawały uzbrojone,

00:02:16.758 --> 00:02:20.178
a USA przygotowywało się 
do możliwej inwazji.

00:02:20.178 --> 00:02:24.398
27 października samolot szpiegowski 
pilotowany przez majora Rudolfa Andersona

00:02:24.408 --> 00:02:27.039
został zestrzelony przez
radziecki pocisk rakietowy.

00:02:27.039 --> 00:02:29.857
W ten sam dzień uzbrojona w głowice
radziecka łódź podwodna

00:02:29.857 --> 00:02:32.457
została trafiona niewielką
bombą głębinową

00:02:32.457 --> 00:02:36.978
przez amerykańską jednostkę wojskową,
która chciała, aby okręt się wynurzył.

00:02:36.978 --> 00:02:40.308
Dowódcy łodzi byli zbyt głęboko,
by nawiązać kontakt z powierzchnią.

00:02:40.308 --> 00:02:45.759
Myśląc, że zaczęła się wojna, przygotowali
do wystrzelenia torpedy nuklearne.

00:02:45.759 --> 00:02:49.698
Jednomyślną zgodę
musiało wydać trzech oficerów.

00:02:49.698 --> 00:02:53.578
Kapitan i oficer polityczny 
autoryzowali wystrzelenie,

00:02:53.578 --> 00:02:58.069
ale Wasilij Archipow, 
zastępca dowódcy, odmówił.

00:02:58.069 --> 00:03:01.771
Jego decyzja uratowała sytuację
i być może ocaliła świat.

00:03:01.771 --> 00:03:03.950
Ale kryzys jeszcze się nie skończył.

00:03:03.950 --> 00:03:05.610
Po raz pierwszy w historii

00:03:05.610 --> 00:03:08.903
amerykańskie wojsko postawiono
w stan gotowości DEFCON 2,

00:03:08.903 --> 00:03:12.839
o jeden poziom od wojny nuklearnej.

00:03:12.839 --> 00:03:15.230
Z setkami głowic nuklearnych 
gotowymi do ataku

00:03:15.230 --> 00:03:20.199
symboliczny Zegar Zagłady
wskazywał minutę do północy.

00:03:20.199 --> 00:03:22.278
Wciąż prowadzono rozmowy dyplomatyczne.

00:03:22.278 --> 00:03:25.363
W Waszyngtonie Robert Kennedy,
Prokurator Generalny,

00:03:25.363 --> 00:03:29.859
potajemnie spotkał się z radzieckim
ambasadorem, Anatolijem Dobryninem.

00:03:29.859 --> 00:03:33.720
Po intensywnych negocjacjach
doszli do porozumienia.

00:03:33.720 --> 00:03:36.729
USA usunie swoje głowice z Turcji i Włoch

00:03:36.729 --> 00:03:38.900
i nigdy nie dokona inwazji na Kubę.

00:03:38.900 --> 00:03:43.649
W zamian Sowieci wycofają się
z Kuby pod okiem ONZ.

00:03:43.649 --> 00:03:45.637
Po zakończeniu spotkania

00:03:45.637 --> 00:03:48.982
Dobrynin skontaktował się z Moskwą,
mówiąc, że czas jest tu kluczowy

00:03:48.982 --> 00:03:51.450
i nie można zaprzepaścić takiej szansy.

00:03:51.450 --> 00:03:53.139
Następnego dnia o 9 rano

00:03:53.139 --> 00:03:54.870
przyszła wiadomość od Chruszczowa,

00:03:54.870 --> 00:03:58.851
że głowice znikną z Kuby.

00:03:58.851 --> 00:04:01.240
Kryzys zakończył się.

00:04:01.240 --> 00:04:04.107
Choć rządy obu przywódców krytykowały ich

00:04:04.107 --> 00:04:06.121
za targowanie się z wrogiem,

00:04:06.121 --> 00:04:11.089
współcześni historycy są pełni uznania
dla Kennedy'ego i Chruszczowa

00:04:11.089 --> 00:04:14.051
za ich zdolności dyplomatyczne
w rozwiązaniu kryzysu.

00:04:14.051 --> 00:04:17.251
Niepokojące jest,
że niewielki błąd w komunikacji

00:04:17.251 --> 00:04:21.901
bądź pochopna decyzja dowódcy
mogły zniweczyć ich starania.

00:04:21.901 --> 00:04:27.360
Co prawie się stało, gdyby nie
odważna decyzja Wasilija Archipowa.

00:04:27.360 --> 00:04:31.311
Kryzys Kubański pokazał, jak kruche są
międzyludzkie relacje polityczne

00:04:31.311 --> 00:04:35.231
w porównaniu do straszliwej siły, 
którą mogą wyzwolić.