1
00:00:06,813 --> 00:00:10,363
Nije teško zamisliti svet,
u kom u bilo kom momentu

2
00:00:10,363 --> 00:00:14,503
vi i svi koje poznajete biste mogli
da budete zbrisani bez upozorenja,

3
00:00:14,503 --> 00:00:17,253
pritiskom na dugme.

4
00:00:17,253 --> 00:00:21,115
To je bila stvarnost za milione ljudi
tokom perioda od 45 godina

5
00:00:21,115 --> 00:00:22,843
nakon Drugog svetskog rata,

6
00:00:22,843 --> 00:00:25,325
perioda poznatog kao Hladni rat.

7
00:00:25,325 --> 00:00:28,974
Tokom planetarnog sukoba
Sjedinjenih Država i Sovjetskog saveza

8
00:00:28,974 --> 00:00:33,874
obe strane su znale da druga strana ima
nuklearno oružje u stanju da ih uništi.

9
00:00:33,874 --> 00:00:37,486
A uništenje nikad nije bilo bliže
na vidiku kao tokom trinaestodnevne

10
00:00:37,486 --> 00:00:40,215
Kubanske raketne krize.

11
00:00:40,215 --> 00:00:46,586
SAD su 1961. neuspešno pokušale da svrgnu
novoizabranu komunističku vladu Kube.

12
00:00:46,586 --> 00:00:49,704
Taj neuspeli pokušaj je poznat
kao Zaliv svinja

13
00:00:49,704 --> 00:00:53,495
i ubedio je Kubu
da zatraži pomoć od SSSR-a.

14
00:00:53,495 --> 00:00:57,067
Sovjetski premijer Nikita Hruščov
se rado povinovao,

15
00:00:57,067 --> 00:01:00,465
šaljući u tajnosti nauklearne rakete Kubi,

16
00:01:00,465 --> 00:01:02,004
ne samo da bi zaštitio ostrvo,

17
00:01:02,004 --> 00:01:07,485
već da bi neutralisao pretnje
od raketa SAD-a u Italiji i Turskoj.

18
00:01:07,485 --> 00:01:10,165
Dok su američki obaveštajci otkrili plan,

19
00:01:10,165 --> 00:01:14,086
materijali za pravljenje raketa
su već bili isporučeni.

20
00:01:14,086 --> 00:01:17,985
Na hitnom sastanku 16. oktobra 1962,

21
00:01:17,985 --> 00:01:21,405
vojni savetnici su zahtevali
vazdušni napad na raketna skloništa

22
00:01:21,405 --> 00:01:24,036
i invaziju ostrva.

23
00:01:24,036 --> 00:01:27,495
No predsednik Džon F. Kenedi
je odabrao smotreniji pristup.

24
00:01:27,495 --> 00:01:30,546
Najavio je 22. oktobra
da će američka mornarica

25
00:01:30,546 --> 00:01:33,965
presretati sve pošiljke za Kubu.

26
00:01:33,965 --> 00:01:35,447
Postojao je samo jedan problem:

27
00:01:35,447 --> 00:01:39,436
mornarička blokada
se smatrala ratnim činom.

28
00:01:39,436 --> 00:01:41,986
Iako je to predsednik nazvao karantinom

29
00:01:41,986 --> 00:01:44,027
koji nije blokirao osnovne potrepštine,

30
00:01:44,027 --> 00:01:47,577
Sovjetima se nije svidela ta razlika.

31
00:01:47,577 --> 00:01:49,398
U pismu zgražavanja upućenom Kenediju,

32
00:01:49,398 --> 00:01:53,297
Hruščov je napisao: "Narušavanje slobode
korišćenja međunarodnih voda

33
00:01:53,297 --> 00:01:56,677
i međunarodnog vazdušnog prostora
je čin agresije

34
00:01:56,677 --> 00:02:02,637
koji gura čovečanstvo ka ambisu
svetskog rata nuklearnim raketama."

35
00:02:02,637 --> 00:02:07,217
Tako je počelo najzategnutijih
šest dana Hladnog rata.

36
00:02:07,217 --> 00:02:09,646
Dok su SAD zahtevale uklanjanje raketa,

37
00:02:09,646 --> 00:02:13,627
Kuba i SSSR su insistirali
da je to radi samoodbrane.

38
00:02:13,627 --> 00:02:16,758
I kako su nastavili da se naoružavaju,

39
00:02:16,758 --> 00:02:20,178
SAD su se pripremale za moguću invaziju.

40
00:02:20,178 --> 00:02:24,438
Špijunski avion, kojim je upravljao
major Rudolf Anderson je 27. oktobra

41
00:02:24,438 --> 00:02:27,299
oboren sovjetskim projektilom.

42
00:02:27,299 --> 00:02:30,857
Istog dana, sovjetska podmornica
s nuklearnim naoružanjem je pogođena

43
00:02:30,857 --> 00:02:36,738
malom dubinskom bombom s mornarice SAD-a
kojom joj je signalizirano da izroni.

44
00:02:36,738 --> 00:02:40,308
Komandiri na podmornici, bejavši
preduboko da bi komunicirali s površinom,

45
00:02:40,308 --> 00:02:45,759
mislili su da je rat počeo i spremali
su se da ispale nuklearni torpedo.

46
00:02:45,759 --> 00:02:49,698
Tu odluku su morala jednoglasno
da donesu tri oficira.

47
00:02:49,698 --> 00:02:53,578
Kapetan i politički oficir
su obojica odobrili lansiranje,

48
00:02:53,578 --> 00:02:58,069
no Vasilij Arhipov,
drugi po rangu, je odbio.

49
00:02:58,069 --> 00:03:01,771
Njegova odluka je spasila dan,
a moguće i svet.

50
00:03:01,771 --> 00:03:03,950
Međutim, kriza nije bila gotova.

51
00:03:03,950 --> 00:03:05,610
Prvi put u istoriji,

52
00:03:05,610 --> 00:03:08,903
SAD vojska je proglasila DEFCON 2,

53
00:03:08,903 --> 00:03:12,699
spremnost na odbranu
u slučaju nuklearnog rata.

54
00:03:12,699 --> 00:03:15,230
Sa stotinama nuklearnih raketa
spremnih za lansiranje,

55
00:03:15,230 --> 00:03:20,199
metaforički sat sudnjeg dana
otkucavao je minut do ponoći.

56
00:03:20,199 --> 00:03:22,278
No, nastavilo se sa diplomatijom.

57
00:03:22,278 --> 00:03:25,363
U Vašingtonu se državni tužilac
Robert Kenedi

58
00:03:25,363 --> 00:03:29,859
u tajnosti sastao sa sovjetskim
ambasadorom Anatolijem Dobrinjinom.

59
00:03:29,859 --> 00:03:33,720
Nakon intenzivnih pregovora,
stigli so do sledećeg predloga.

60
00:03:33,720 --> 00:03:36,839
SAD će da uklone svoje rakete
iz Turske i Italije

61
00:03:36,839 --> 00:03:38,900
uz obećanje da nikad neće napasti Kubu,

62
00:03:38,900 --> 00:03:43,649
u zamenu za sovjetsko povlačenje
iz Kube pod nadzorom UN-a.

63
00:03:43,649 --> 00:03:45,637
Čim je sastanak završen,

64
00:03:45,637 --> 00:03:48,982
Dobrinjin je poslao telegram Moskvi
s rečima da je ključni momenat

65
00:03:48,982 --> 00:03:51,450
i da ne bi trebalo propustiti priliku.

66
00:03:51,450 --> 00:03:53,139
I u 9 ujutru sledećeg dana,

67
00:03:53,139 --> 00:03:54,870
stigla je poruka od Hruščova

68
00:03:54,870 --> 00:03:58,851
kojom je javljeno da će ukloniti
sovjetske rakete iz Kube.

69
00:03:58,851 --> 00:04:01,240
Kriza je time završena.

70
00:04:01,240 --> 00:04:04,107
Dok su ih svojevremeno kritikovale
njihove cenjene vlade

71
00:04:04,107 --> 00:04:06,121
zbog pregovaranja s neprijateljem,

72
00:04:06,121 --> 00:04:09,429
savremena istorijska analiza
pokazuje izuzetno divljenje

73
00:04:09,429 --> 00:04:14,051
prema sposobnosti Kenedija i Hruščova
da diplomatski reše krizu.

74
00:04:14,051 --> 00:04:17,251
No uznemirujuće naravoučenije
je da mala greška u komunikaciji

75
00:04:17,251 --> 00:04:21,901
ili odluka komandira u deliću sekunde
su mogli da osujete sve njihove napore,

76
00:04:21,901 --> 00:04:27,360
kao što se umalo i desilo da nije bilo
hrabre odluke Vasilija Arhipova.

77
00:04:27,360 --> 00:04:31,311
Kubanska raketna kriza je razotkrila
koliko je krhka ljudska politika

78
00:04:31,311 --> 00:04:35,231
u poređenju sa zastrašujućom moći
koju može da oslobodi.