WEBVTT

00:00:06.746 --> 00:00:10.129
Wyobraź sobie coś tak małego,
co może unosić się na pyłku kurzu,

00:00:10.129 --> 00:00:15.946
co stanowi klucz do zrozumienia
raka, wirusologii i genetyki.

00:00:15.946 --> 00:00:17.075
Na szczęście,

00:00:17.075 --> 00:00:20.324
coś takiego istnieje w formie
bilionów hodowanych w laboratorium

00:00:20.324 --> 00:00:24.606
ludzkich komórek o nazwie HeLa.

00:00:24.606 --> 00:00:26.696
Cofnijmy się na chwilę do początku.

00:00:26.696 --> 00:00:30.535
Naukowcy hodują ludzkie komórki
w laboratorium, żeby poznać ich funkcje,

00:00:30.535 --> 00:00:32.529
zrozumieć, jak rozwijają się choroby,

00:00:32.529 --> 00:00:35.750
i wypróbować nowe metody leczenia
bez narażania pacjentów.

00:00:35.750 --> 00:00:39.005
Żeby powtarzać eksperymenty
dowolną ilość razy

00:00:39.005 --> 00:00:41.696
i porównywać wyniki z innymi naukowcami,

00:00:41.696 --> 00:00:44.311
potrzeba dużej populacji
identycznych komórek,

00:00:44.311 --> 00:00:47.269
które będą powielały się
niezmiennie przez lata,

00:00:47.269 --> 00:00:51.817
ale aż do 1951 r. linie ludzkich komórek,
które badacze próbowali hodować,

00:00:51.817 --> 00:00:54.093
umierały po kilku dniach.

00:00:54.093 --> 00:00:57.270
Wtedy naukowiec George Gey
z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa

00:00:57.270 --> 00:01:00.389
dostał próbkę dziwnie wyglądającego guza,

00:01:00.389 --> 00:01:04.195
ciemnofioletowego,
lśniącego, galaretowego.

00:01:04.195 --> 00:01:05.714
Ta próbka była wyjątkowa.

00:01:05.714 --> 00:01:07.949
Niektóre z komórek dzieliły się

00:01:07.949 --> 00:01:09.032
bez ustanku,

00:01:09.032 --> 00:01:10.571
przez cały czas.

00:01:10.571 --> 00:01:12.311
Kiedy jedna komórka umierała,

00:01:12.311 --> 00:01:16.371
całe pokolenia kopii
zastępowały ją i rosły,

00:01:16.371 --> 00:01:18.125
dając nam niewyczerpane źródło

00:01:18.125 --> 00:01:21.245
identycznych komórek.

00:01:21.245 --> 00:01:24.894
To pierwsza, nieśmiertelna
linia ludzkich komórek.

00:01:24.894 --> 00:01:30.532
Nazwano je HeLa od imienia pacjentki
z tym nietypowym guzem, Henrietty Lacks.

00:01:30.532 --> 00:01:32.624
Urodzona na farmie tytoniowej w Wirginii,

00:01:32.624 --> 00:01:35.618
mieszkała w Baltimore
z mężem i piątką dzieci.

00:01:35.618 --> 00:01:38.043
Zmarła na agresywnego raka szyjki macicy

00:01:38.043 --> 00:01:40.903
kilka miesięcy po pobraniu
komórek rakowych,

00:01:40.903 --> 00:01:43.154
o których losie nic nie wiedziała.

00:01:43.154 --> 00:01:46.076
Co jest takiego wyjątkowego
w komórkach Henrietty Lacks,

00:01:46.076 --> 00:01:49.621
że potrafią przeżyć,
gdy inne linie umierają?

00:01:49.621 --> 00:01:53.066
Krótko mówiąc, do końca nie wiemy.

00:01:53.066 --> 00:01:56.115
Normalne ludzkie komórki mają
wbudowane mechanizmy kontrolne.

00:01:56.115 --> 00:01:59.818
Mogą dzielić się około 50 razy,
zanim ulegną autodestrukcji

00:01:59.818 --> 00:02:02.330
w procesie zwanym apoptozą.

00:02:02.330 --> 00:02:04.964
To uniemożliwia szerzenie się
błędów genetycznych,

00:02:04.964 --> 00:02:07.877
powstających po kolejnych podziałach.

00:02:07.877 --> 00:02:11.279
Komórki rakowe ignorują te sygnały,
dzieląc się w nieskończoność

00:02:11.279 --> 00:02:13.466
i wypierając normalne komórki.

00:02:13.466 --> 00:02:18.970
Większość linii komórek w końcu umiera,
zwłaszcza poza ludzkim organizmem,

00:02:18.970 --> 00:02:22.996
ale nie dzieje się tak z komórkami HeLa,
czego nie umiemy nadal wyjaśnić.

00:02:22.996 --> 00:02:25.238
Kiedy dr Gey zorientował się,

00:02:25.238 --> 00:02:28.238
że ma pierwszą linię
nieśmiertelnych komórek,

00:02:28.238 --> 00:02:31.237
wysłał próbki do laboratoriów
na całym świecie.

00:02:31.237 --> 00:02:33.874
Wkrótce ruszyła pierwsza
produkcja ludzkich komórek

00:02:33.874 --> 00:02:37.065
dając 6 bilionów komórek HeLa tygodniowo,

00:02:37.065 --> 00:02:41.469
a naukowcy zaczęli je wykorzystywać
w etycznie problematyczny sposób,

00:02:41.469 --> 00:02:44.259
robiąc karierę i zbijając fortuny
na komórkach Henrietty,

00:02:44.259 --> 00:02:47.363
bez zgody, a nawet wiedzy,
jej i jej rodziny,

00:02:47.363 --> 00:02:50.143

co wyszło na jaw dużo później.

00:02:50.143 --> 00:02:53.972
Epidemia polio osiągnęła apogeum
we wczesnych latach 50-tych.

00:02:53.972 --> 00:02:57.374
Wirusa z łatwością wprowadzono
do komórek HeLa, gdzie się replikował,

00:02:57.374 --> 00:03:00.839
co umożliwiło Jonasowi Salkowi
przetestowanie szczepionki.

00:03:00.839 --> 00:03:02.727
HeLA wykorzystuje się, badając choroby,

00:03:02.727 --> 00:03:03.713
jak odra,

00:03:03.713 --> 00:03:04.704
świnka,

00:03:04.704 --> 00:03:05.774
HIV

00:03:05.774 --> 00:03:07.381
czy Ebola.

00:03:07.381 --> 00:03:09.900
Wiemy, że ludzkie komórki
mają 46 chromosomów,

00:03:09.900 --> 00:03:13.242
bo naukowcy pracujący
na komórkach HeLa odkryli substancję,

00:03:13.242 --> 00:03:15.598
dzięki której widać chromosomy.

00:03:15.598 --> 00:03:21.343
Natomiast same komórki HeLa mają ok. 80
mocno zmutowanych chromosomów.

00:03:21.343 --> 00:03:24.543
Komórki te sklonowano jako pierwsze.

00:03:24.543 --> 00:03:27.271
Wysłano je w przestrzeń kosmiczną.

00:03:27.271 --> 00:03:28.347
Telomeraza,

00:03:28.347 --> 00:03:30.677
enzym pomagający komórkom rakowym

00:03:30.677 --> 00:03:32.587
uniknąć zniszczenia naprawiając ich DNA,

00:03:32.587 --> 00:03:34.873
został po raz pierwszy
odkryty w komórkach HeLa.

00:03:34.873 --> 00:03:36.520
Ciekawym zrządzeniem losu,

00:03:36.520 --> 00:03:42.438
to dzięki tym komórkom wiemy,
że raka szyjki macicy wywołuje wirus HPV,

00:03:42.438 --> 00:03:44.557
na którego obecnie mamy szczepionkę.

00:03:44.557 --> 00:03:48.953
Napędzane komórkami HeLa odkrycia
wypełniają tysiące artykułów naukowych,

00:03:48.953 --> 00:03:52.341
których jest pewnie więcej
niż się nam wydaje.

00:03:52.341 --> 00:03:54.242
Komórki HeLa są tak żywotne,

00:03:54.242 --> 00:03:57.052
że mogą przemieszczać się
po prawie każdej powierzchni,

00:03:57.052 --> 00:03:58.942
ręce pracownika laboratorium,

00:03:58.942 --> 00:04:00.782
pyłku kurzu,

00:04:00.782 --> 00:04:05.283
zaatakować kultury innych komórek
i rozplenić się jak chwasty.

00:04:05.283 --> 00:04:10.879
Wiele lekarstw, patentów i odkryć
powstało dzięki Henrietcie Lacks.