0:00:07.484,0:00:10.461
ئەوە چیرۆکی دوو شاری کۆنە

0:00:10.461,0:00:14.071
و درەختەکانە کە چارەنووسی[br]خۆیان دیاری دەکەن.

0:00:14.071,0:00:19.930
٣٠٠٠ ساڵ پێش زایین ئوروك زۆرترین ڕێژەی[br]دانیشتوانی هەبوە لەچاو شاری نیویۆرکی ئێستا

0:00:19.930,0:00:24.802
ئەو پایتەختە قەڕەباڵغە دەبێت بە بەردەوامی[br]سیستەمی ئاودێری فراوان بکات

0:00:24.802,0:00:26.902
بۆ پێدانی خۆراك بە دانیشتوانە[br]زۆرەکەی.٢٥٠٠ساڵ

0:00:26.902,0:00:33.784
دواتر لە سریلانکا، شاری ئەنورادهاپورا[br]ڕووبەڕوی هەمان کێشەی بووەوە.

0:00:33.784,0:00:36.246
ئەوانیش بە هەمان شێوە[br]هەمیشە گەشەیان دەکرد،و وەکو

0:00:36.246,0:00:42.019
بە هەمان ئوروك، شارەکەیان پشتی بە [br]سیستەمێکی ئاودێری بەهێز بەست بوو.

0:00:42.019,0:00:48.290
ئوروك گەورە دەبوو و جووتیارەکان [br]درەختەکانیان دەبڕیەوە بۆ دروستکردنی مەودا

0:00:48.290,0:00:51.543
بۆ دانەوێڵەی زیاتر لە ئەنورادهاپورا،[br]هەرچەندە، درەختەکان پیرۆز بوون.

0:00:51.543,0:00:54.843
شارەکەیان لقێکی درەختی بودی لە خۆگرتبوو

0:00:54.843,0:00:59.112
کە بوودا خۆی گوتبووی لەژێریدا[br]بە ڕوناک کردنەوە گەشتووە.

0:00:59.112,0:01:02.212
ڕێزگرتنی ئایینی تەوری[br]جوتیارەکانی هێواش کردەوە

0:01:02.212,0:01:06.947
و تەنانەت شارەکە ڕابەری چاندنی درەختی[br]زیاتری کرد لە باخچە شارستانیەکان.

0:01:06.947,0:01:10.146
سەرەتا، فراوان بوونی ئوروك[br]بە باشی کاری دەکرد.

0:01:10.146,0:01:13.326
بەڵام بە بێ بوونی درەخت[br]بۆ پاڵاوتنی سەرچاوەی ئاوەکە،

0:01:13.326,0:01:16.706
سیستەمی ئاوەڕۆی ئوروك[br]بەرەو پیس بوون رۆیشت.

0:01:16.706,0:01:19.556
بە هەڵمبوونی ئاو نیشتنی کانزای[br]لەدوای خۆی بەجێهێشت،

0:01:19.556,0:01:23.080
کە خاکەکەی بۆ کشتوکاڵ زۆر سوێر کردبوو.

0:01:23.080,0:01:27.390
بە پێچەوانەوە، سیستەمی ئاوەڕۆی[br]ئەنورادهاپورا نەخشەی کێشرا بۆ کارکردن

0:01:27.390,0:01:29.890
بە گونجاندن لەگەڵ دارستانی چوار دەوری.

0:01:29.890,0:01:34.120
شارەکەیان لەکۆتاییدا گەشەی کرد[br]بۆ دووهێندەی دانیشتوانی ئوروك،

0:01:34.120,0:01:40.773
ئەمڕۆ ئەنورادهاپورا هێشتا گرنگی بە درەختە [br]چێنراوەکانی سەروو ٢٠٠٠ساڵ پێش ئێستا دەدات.

0:01:40.773,0:01:44.912
لەوانەیە وا بیر لە سروشت بکەینەوە[br]کە پەیوەندی نییە بە مەودا شارستانیەکانمان،

0:01:44.912,0:01:49.657
بەڵام درەختەکان هەمیشە بەشێکی[br]بنچینەیی شارە سەرکەوتووەکان بوون .

0:01:49.657,0:01:53.974
درەختەکان وەك ئیسفنجێكی سروشتی کار دەکەن،[br]ئاوی بارانی زریان هەڵدەمژێت

0:01:53.974,0:01:56.782
بەر لە دووبارە بەرەڵاکردنی بۆ بەرگەهەوا.

0:01:56.782,0:01:59.562
تۆڕی ڕەگەکانی لە داڕمانە[br]قوڕیەکان دەیپارێزن

0:01:59.562,0:02:03.639
لەکاتی ڕێگەدانی خاك بۆ پاراستنی[br]ئاو و پاڵاوتنی ژەهرەکان.

0:02:03.639,0:02:05.669
ڕەگەکان یارمەتی ڕێگری کردن لە لەفاو دەدات،

0:02:05.669,0:02:09.598
لەکاتی کەم بوونی پێویستیەکانی[br]بەکارهێنانی ئاوی زریان و چارەسەرەکانی.

0:02:09.598,0:02:14.761
گەڵا کوندارەکانی ڕوەك هەوا پاك دەکاتەوە لە[br]ڕێی گلدانەوەی کاربۆن و هۆکاری تری پیس بوون

0:02:14.761,0:02:18.351
وایان لێدەکات گرینگ بن لە[br]جەنگان دژی گۆڕانی کەش و هەوا.

0:02:18.351,0:02:23.026
مرۆڤایەتی بۆ چەند سەدەیەك سوودی[br]دار و درەختی بۆ دەرنەکەوتوە.

0:02:23.026,0:02:27.132
بەڵام درەختەکان تەنها بۆ تەندروستی[br]؛ژێرخانی شارەکان گرینگ نییە

0:02:27.132,0:02:30.602
هەروەها ئەوان ڕۆڵێکی زۆر پێویست[br]بۆ تەندروستی هاوڵاتیانیش دەگێڕن. لە ساڵانی

0:02:30.602,0:02:36.225
ساڵانی ١٨٧۰، مانهاتن لە دەرەوەی باخچەکانی[br]دورگەکە خاوەنی چەند درەختێکی کەم بوو.

0:02:36.225,0:02:38.215
بە بێ بوونی درەخت بۆ دابینکردنی سێبەر،

0:02:38.215,0:02:42.311
باڵەخانەکان بەرزکرانەوە بۆ نۆ هێندە[br]زیاتری تیشکدانەوەی خۆری

0:02:42.311,0:02:44.630
لەکاتی شەپۆلە گەرمیە کوشندەکانی هاوین.

0:02:44.630,0:02:47.780
لەگەڵ پێوانەکانی چەرخی[br]دواکەوتووی تەندروستی ئەو کاتە،

0:02:47.780,0:02:53.229
گەرمایە توندەکە وای لە شارەکە کرد ببێتە[br]زەویەك بۆ هەڵهێنانی بەکتریا وەک کۆلێرا.

0:02:53.229,0:02:57.943
لە هۆنگ کۆنگی ئیستادا، تەلارە بەرزەکان[br]و ژێرخانەکانی ژێر زەوی

0:02:57.943,0:03:00.343
وایکردووە گەشە کردنی درەختەکان سەخت بێت.

0:03:00.343,0:03:04.223
ئەوانە هاوکارن بۆ خراپی[br]سروشتی هەوای شارەکان،

0:03:04.223,0:03:07.903
کە دەتوانێت ببێتە هۆی هەوکردن و [br]و کەمکردنی چالاکی سییەکان.

0:03:07.903,0:03:10.213
و درەختەکان کاردەکەنە[br]سەر تەندروستی هۆشی ئێمەش.

0:03:10.213,0:03:15.492
توێژینەوەکان دەریدەخەن کە هەبوونی گەڵای[br]سەوزی درەخت مەودای سەرنجدان زیاد دەکات

0:03:15.492,0:03:17.910
و ڕێژەی پەستانیش کەمدەکاتەوە.

0:03:17.910,0:03:22.056
ئەوەش دەردەخات کە نەخۆشەکانی[br]ئەو نەخۆشخانانەی دیمەنی دیواری خشتیان هەیە

0:03:22.056,0:03:26.056
هێواشتر چاکدەبنەوە بە بەراورد بەوانەی[br]دیمەنی درەختەکانیان هەیە.

0:03:26.056,0:03:29.452
بە خۆشحاڵیەوە، زۆربەی شارەکان پڕن[br]لەو دیمەنانەی وەکو ئەوە

0:03:29.452,0:03:30.902
.و ئەمە ڕێکەوت نییە

0:03:30.902,0:03:32.884
،لەسەرەتای سەدەی هەژدە

0:03:32.884,0:03:37.619
پلان دانەرانی شارەکان دەستیان کرد بە گرتنە[br]باوەشی گرنگیەکانی درەختە شارستانیەکان.

0:03:37.619,0:03:43.290
لە ساڵی ١٧٣٣، فەرماندە جەمیس ئۆگلیسۆرپ[br]پلانی شاری ساڤنای دانا لە جۆرجیا

0:03:43.290,0:03:48.241
تا دڵنیابێت کە هیچ گەڕەکێك ٢ خولەك[br]زیاتر لە باخچەوە دوور نییە. دوای

0:03:48.241,0:03:53.879
جەنگی جیهانی دووەم کۆپنهاگن ئاڕاستەی هەموو[br]گەشەپێدانە نوێکانی بە دڕێژایی ٥ شاڕێ کرد.

0:03:53.879,0:03:56.509
هەریەکیان دەکەوێتە نێوان باخچەیەک.

0:03:56.509,0:03:58.849
ئەو نەخشەیە جیڕی شارەکانی زیاد کرد

0:03:58.849,0:04:01.272
بۆ پیس بوون و کارەساتە سروستیەکان.

0:04:01.272,0:04:04.262
و درەختە شارستانییەکان تەنها سود[br]بە مرۆڤەکان ناگەیەنن.

0:04:04.262,0:04:08.421
دارستانە باخچەییەکانی پۆرتلاند پارێزگاری[br]لە هەمەجۆری بایۆلۆجی سروشتی هەرێمەکە دەکات

0:04:08.421,0:04:11.271
شارەکە دەکاتە ماڵێك بۆ[br]ڕووەکی ناوخۆیی هەمەجۆر،

0:04:11.271,0:04:16.237
۱۲۲ جۆر باڵندە، و ٦٢ جۆر[br]لە گیانەوەری شیردەر.

0:04:16.237,0:04:20.007
هیچ شارێك زیاتر پەیوەست نییە[br]بە درەختەوە بەراورد بە سەنگافورە.

0:04:20.007,0:04:26.353
لە ساڵی ١٩٦٧ـەوە، حکومەتی سەنگافور[br]زیاتر لە ١.٢ ملیۆن درەختی چاندووە،

0:04:26.353,0:04:32.070
وەکو ئەوانەی زیاتر٥٠ مەتر درێژن لە باخچە[br]ستوونیەکان کە پێیان دەڵێن درەختە نایابەکان

0:04:32.070,0:04:36.070
ئەو پێکهاتانە پارێزگاری لە خۆیان دەکەن[br]و بەنزیکی پارێزەری

0:04:36.070,0:04:39.180
ووزەی خۆرە و ئاوی باران کۆدەکاتەوە.

0:04:39.180,0:04:44.129
درەختەکان و گژوگیا لە ئێستادا زیاتر لە ٪٥٠[br]ی ڕووبەری فراوانی سەنگافور دادەپۆشێ،

0:04:44.129,0:04:46.259
کەمکردنەوەی پێویستی بۆ گونجاندنی هەوا

0:04:46.259,0:04:49.409
و هاندانی گواستنەوەی کەمی پیسی دەدات.

0:04:49.409,0:04:55.331
بۆ ٢٠٥٠، مەزەندە دەکرێت کە زیاتر[br]لە ٪٦٥ی دانیشتوانی دونیا لە شارەکان بژین.

0:04:55.331,0:04:58.968
پلان دانەری شارەکان دەتوانن نەخشەی[br]هاوڕێی ژینگە دابمەزرێنن،

0:04:58.968,0:05:02.346
بەڵام ئەوە دەگەڕێتەوە بۆ ئەو کەسانەی[br]کە لە دارستانە شارستانییەکان دەژین

0:05:02.346,0:05:05.806
بۆ ئەوەی بیانکەن بە[br]ماڵێك بۆ زیاتر لە مرۆڤ.