WEBVTT

00:00:07.484 --> 00:00:10.461
To opowieść o dwóch starożytnych miastach

00:00:10.461 --> 00:00:14.071
i drzewach, które przesądziły o ich losie.

00:00:14.071 --> 00:00:19.930
W 3000 roku p.n.e. Uruk był gęściej
zaludniony niż obecnie Nowy Jork.

00:00:19.930 --> 00:00:24.802
Zaludniona stolica musiała
stale powiększać system irygacyjny,

00:00:24.802 --> 00:00:26.902
żeby wyżywić rosnącą populację.

00:00:26.902 --> 00:00:33.784
2500 lat później na Sri Lance
Anuradhapura miała podobny problem.

00:00:33.784 --> 00:00:36.246
Miasto też stale się rozbudowywało.

00:00:36.246 --> 00:00:42.019
Podobnie jak Uruk polegało 
na rozbudowanym systemie irygacyjnym.

NOTE Paragraph

00:00:42.019 --> 00:00:48.290
Uruk się rozrastał, więc farmerzy zaczęli
ścinać drzewa, robiąc miejsce na uprawy.

00:00:48.290 --> 00:00:51.543
Tymczasem w Anuradhapurze
drzewa były święte.

00:00:51.543 --> 00:00:54.843
W mieście znajdował się pęd drzewa Bodhi,

00:00:54.843 --> 00:00:59.112
pod którym sam Budda
miał osiągnąć oświecenie.

00:00:59.112 --> 00:01:02.212
Szacunek religijny
spowolnił siekiery farmerów.

00:01:02.212 --> 00:01:06.947
Co więcej, skłonił miasto do zasadzenia
dodatkowych drzew w miejskich parkach.

NOTE Paragraph

00:01:06.947 --> 00:01:10.146
Początkowo ekspansja Uruku działała.

00:01:10.146 --> 00:01:13.326
Jednak bez drzew filtrujących zasoby wody

00:01:13.326 --> 00:01:16.706
system irygacyjny Uruku 
został zanieczyszczony.

00:01:16.706 --> 00:01:19.556
Parująca woda zostawiała 
pokłady minerałów,

00:01:19.556 --> 00:01:23.080
przez które gleba była
zbyt słona do uprawy rolnej.

00:01:23.080 --> 00:01:27.390
Z kolei system irygacyjny
Anuradhapury zaprojektowano

00:01:27.390 --> 00:01:29.890
w harmonii z otaczającym je lasem.

00:01:29.890 --> 00:01:34.120
Populacja miasta ostatecznie
stała się dwukrotnie większa od Uruka.

00:01:34.120 --> 00:01:40.773
Nawet dziś Anuradhapura dba
o drzewo zasadzone 2000 lat temu.

NOTE Paragraph

00:01:40.773 --> 00:01:44.912
Można sądzić, że przyroda nie jest
związana z miejską przestrzenią,

00:01:44.912 --> 00:01:49.657
ale drzewa zawsze były niezbędną
częścią prosperujących miast.

00:01:49.657 --> 00:01:53.974
Drzewa są jak naturalne gąbki
chłonące burzową wodę odpływową

00:01:53.974 --> 00:01:56.782
przed wypuszczeniem jej
z powrotem do atmosfery.

00:01:56.782 --> 00:01:59.562
Siatki korzeni chronią
przed lawinami błotnymi,

00:01:59.562 --> 00:02:03.639
pozwalając jednocześnie
zatrzymać wodę i odfiltrować toksyny.

00:02:03.639 --> 00:02:05.669
Korzenie zapobiegają powodziom,

00:02:05.669 --> 00:02:09.598
zmniejszając zapotrzebowanie
na burzowce i rośliny oczyszczające wodę.

00:02:09.598 --> 00:02:14.761
Pory w liściach oczyszczają powietrze,
wyłapując węgiel i inne zanieczyszczenia,

00:02:14.761 --> 00:02:18.351
dzięki czemu stają się niezbędne
w walce ze zmianami klimatycznymi.

NOTE Paragraph

00:02:18.351 --> 00:02:23.026
Ludzkość od wieków odkrywa 
korzyści z bliskości drzew.

00:02:23.026 --> 00:02:27.132
Ale drzewa nie są tylko niezbędne
dla zdrowia infrastruktury miasta.

00:02:27.132 --> 00:02:30.602
Odgrywają też ważną rolę
w zdrowiu jego mieszkańców.

00:02:30.602 --> 00:02:36.225
W 1870 roku Manhattan
miał poza parkami niewiele drzew.

00:02:36.225 --> 00:02:38.215
Bez drzew dających cień

00:02:38.215 --> 00:02:42.311
budynki przyciągały nawet dziewięć
razy więcej promieniowania słonecznego

00:02:42.311 --> 00:02:44.630
podczas letnich fal upałów.

00:02:44.630 --> 00:02:47.780
W połączeniu ze słabymi
standardami sanitarnymi

00:02:47.780 --> 00:02:53.229
skwar był miejscem wylęgowym
dla bakterii, jak przecinkowiec cholery.

00:02:53.229 --> 00:02:57.943
Obecnie w Hong Kongu drapacze chmur
i podziemna infrastruktura

00:02:57.943 --> 00:03:00.343
utrudniają rozrost drzew.

00:03:00.343 --> 00:03:04.223
To przyczynia się do niebezpiecznie
słabej jakości powietrza,

00:03:04.223 --> 00:03:07.903
która może powodować
zapalenie oskrzeli i pogorszyć pracę płuc.

00:03:07.903 --> 00:03:10.213
Drzewa wpływają też
na nasze zdrowie psychiczne.

00:03:10.213 --> 00:03:15.492
Badania dowodzą, że obecność zieleni
poprawia utrzymanie koncentracji

00:03:15.492 --> 00:03:17.910
i zmniejsza poziom stresu.

00:03:17.910 --> 00:03:22.056
Wykazano, że szpitalni
pacjenci z widokiem na ściany

00:03:22.056 --> 00:03:26.056
zdrowieją wolniej
niż ci z widokiem na drzewa.

NOTE Paragraph

00:03:26.056 --> 00:03:29.452
Na szczęście wiele miast
ma mnóstwo takich widoków.

00:03:29.452 --> 00:03:30.902
To nie przypadek.

00:03:30.902 --> 00:03:32.884
Już w XVIII wieku

00:03:32.884 --> 00:03:37.619
urbaniści znali znaczenie drzew w mieście.

00:03:37.619 --> 00:03:43.290
W 1733 roku pułkownik James Oglethorpe
zaplanował miasto Savannah w Georgii,

00:03:43.290 --> 00:03:48.241
żeby z żadnej dzielnicy nie było
do parku więcej niż dwie minuty.

00:03:48.241 --> 00:03:53.879
Po II wojnie światowej Kopenhaga
rozbudowywała się wzdłuż pięciu arterii

00:03:53.879 --> 00:03:56.509
oddzielonych parkami.

00:03:56.509 --> 00:03:58.849
Taki rozkład zwiększył odporność miasta

00:03:58.849 --> 00:04:01.272
na zanieczyszczenia i klęski żywiołowe.

00:04:01.272 --> 00:04:04.262
Drzewa miejskie są korzystne
nie tylko dla ludzi.

00:04:04.262 --> 00:04:08.421
Forest Park w Portland zachowuje 
lokalną bioróżnorodność,

00:04:08.421 --> 00:04:11.271
zapewniając dom różnym roślinom,

00:04:11.271 --> 00:04:16.237
112 gatunkom ptaków i 62 gatunkom ssaków.

NOTE Paragraph

00:04:16.237 --> 00:04:20.007
Żadne miasto nie dba 
bardziej o drzewa niż Singapur.

00:04:20.007 --> 00:04:26.353
Od 1967 roku rząd w Singapurze
zasadził ponad 1,2 miliona drzew.

00:04:26.353 --> 00:04:32.070
Są wśród nich "super drzewa" rosnące
w 50-metrowych pionowych ogrodach.

00:04:32.070 --> 00:04:36.070
Te konstrukcje utrzymują
siebie i pobliskie tereny

00:04:36.070 --> 00:04:39.180
za pomocą energii słonecznej
i gromadzonej wody deszczowej.

00:04:39.180 --> 00:04:44.129
Drzewa i rośliny obecnie pokrywają
ponad 50% powierzchni Singapuru,

00:04:44.129 --> 00:04:46.259
zmniejszając zapotrzebowanie
na klimatyzatory

00:04:46.259 --> 00:04:49.409
i promując transport z niską
emisją zanieczyszczeń.

NOTE Paragraph

00:04:49.409 --> 00:04:55.331
Do 2050 roku ponad 65% ludności
na świecie zamieszka w miastach.

00:04:55.331 --> 00:04:58.968
Urbaniści mogą położyć
ekologiczne fundamenty,

00:04:58.968 --> 00:05:02.068
ale to od mieszkańców
miejskich parków zależy,

00:05:01.806 --> 00:05:04.940
czy staną się domem
nie tylko dla ludzi.