WEBVTT

00:00:07.484 --> 00:00:10.461
Ovo je priča o dva drevna grada

00:00:10.461 --> 00:00:14.161
i drveću koje je odredilo njihove sudbine.

00:00:14.161 --> 00:00:20.240
Godine 3000 p.n.e, Uruk je bio
gušće naseljen od današnjeg Njujorka.

00:00:20.240 --> 00:00:24.802
Ovaj prenaseljeni glavni grad je morao
stalno da širi svoj irigacioni sistem

00:00:24.802 --> 00:00:27.092
kako bi prehranio rastuću populaciju.

00:00:27.092 --> 00:00:33.964
U Šri Lanki, 2 500 godina kasnije,
grad Anuradhapura je imao sličan problem.

00:00:33.964 --> 00:00:36.246
Takođe su stalno rasli

00:00:36.246 --> 00:00:42.019
i, poput Uruka, njihov grad je prilično
zavisio od složenog irigacionog sistema.

NOTE Paragraph

00:00:42.019 --> 00:00:43.450
Kako je Uruk rastao,

00:00:43.450 --> 00:00:48.450
zemljoradnici su počeli da seku drveće
kako bi bilo mesta za useve.

00:00:48.450 --> 00:00:51.673
U Anuradhapuri, pak, drveće je bilo sveto.

00:00:51.673 --> 00:00:54.843
Njihov grad je bio domaćin
izdanka drveta bodhi

00:00:54.843 --> 00:00:59.112
pod kojim je, kako se verovalo,
Buda lično dosegao prosvetljenje.

00:00:59.112 --> 00:01:02.212
Religijsko obožavanje
je usporavalo sekire zemljoradnika

00:01:02.212 --> 00:01:06.947
i čak je navelo grad da posadi
dodatno drveće u gradskim parkovima.

NOTE Paragraph

00:01:06.947 --> 00:01:10.146
U početku, širenje Uruka
se odvijalo dobro.

00:01:10.146 --> 00:01:13.326
Međutim, bez drveća
koje bi prečišćavalo zalihe vode,

00:01:13.326 --> 00:01:16.706
Urukov irigacioni sistem
je postao zagađen.

00:01:16.706 --> 00:01:19.696
Vodena isparenja
su ostavljala mineralne naslage

00:01:19.696 --> 00:01:23.080
zbog kojih je zemljište
bilo suviše slano za zemljoradnju.

00:01:23.080 --> 00:01:27.500
Nasuprot tome, Anuradhapurin
irigacioni sistem je osmišljen da bude

00:01:27.500 --> 00:01:30.030
u sadejstvu sa okolnom šumom.

00:01:30.030 --> 00:01:34.120
Njihov grad je na kraju imao
dvostruko više stanovnika od Uruka,

00:01:34.120 --> 00:01:40.773
a današnja Anuradhapura i dalje brine
o drvetu posađenom pre 2 000 godina.

NOTE Paragraph

00:01:40.773 --> 00:01:45.002
Možda smatramo kako priroda
nije povezana sa našim urbanim prostorom,

00:01:45.002 --> 00:01:49.266
ali drveće je oduvek bilo
ključni deo uspešnih gradova.

00:01:49.657 --> 00:01:53.974
Drveće deluje kao prirodni sunđer
koji upija višak vode od olujnih kiša

00:01:53.974 --> 00:01:56.782
pre nego što ga oslobodi
nazad u atmosferu.

00:01:56.782 --> 00:01:59.562
Mreža njihovog korenja
štiti od blatnih odrona,

00:01:59.562 --> 00:02:03.789
omogućujući tlu da zadrži vodu
i prečisti toksine.

00:02:03.789 --> 00:02:05.669
Korenje pomaže u sprečavanju poplava,

00:02:05.669 --> 00:02:09.598
umanjujući potrebu za olujnim slivnicima
i fabrikama za prečišćavanje vode.

00:02:09.598 --> 00:02:14.891
Njihovo porozno lišće pročišćava vazduh
hvatajući ugljenik i druge zagađivače,

00:02:14.891 --> 00:02:18.351
zbog čega je suštinski važno
u borbi protiv klimatskih promena.

NOTE Paragraph

00:02:18.351 --> 00:02:23.106
Čovečanstvo je vekovima otkrivalo
ove prednosti drveća.

00:02:23.106 --> 00:02:27.132
Međutim, drveće nije samo krucijalno
za zdravlje gradske infrastrukture,

00:02:27.132 --> 00:02:30.872
ono igra ključnu ulogu
za zdravlje gradskih stanovnika.

00:02:30.872 --> 00:02:36.225
Tokom 1870-ih, Menhetn nije imao
mnogo drveća izvan ostrvskih parkova.

00:02:36.225 --> 00:02:38.215
Bez drveća koje bi pružalo hlad,

00:02:38.215 --> 00:02:42.451
zgrade su upijale do devet puta
više solarnog zračenja

00:02:42.451 --> 00:02:44.740
tokom smrtonosnih letnjih toplotnih udara.

00:02:44.740 --> 00:02:47.780
Uz loše sanitarne standarde tog perioda,

00:02:47.780 --> 00:02:53.389
nepodnošljiva vrućina je pretvorila grad
u leglo bakterija poput kolere.

00:02:53.389 --> 00:02:55.003
U savremenom Hong Kongu,

00:02:55.003 --> 00:02:58.073
zbog visokih nebodera
i podzemne infrastrukture

00:02:58.073 --> 00:03:00.343
teško je drveću da raste.

00:03:00.343 --> 00:03:04.223
Ovo doprinosi kritično lošem
kvalitetu vazduha u gradu

00:03:04.223 --> 00:03:07.903
koji može da uzrokuje bronhitis
i smanjenu funkciju pluća.

00:03:07.903 --> 00:03:10.213
Drveće utiče i na naše mentalno zdravlje.

00:03:10.213 --> 00:03:15.492
Istraživanja pokazuju da prisustvo
zelenila povećava raspon pažnje

00:03:15.492 --> 00:03:17.910
i umanjuje nivoe stresa.

00:03:17.910 --> 00:03:22.056
Čak je pokazano da se bolnički pacijenti
sa pogledom na zidove od cigli

00:03:22.056 --> 00:03:26.056
sporije oporavljaju od onih
sa pogledom na drveće.

NOTE Paragraph

00:03:26.056 --> 00:03:29.452
Srećom, mnogi gradovi
su puni sličnih prizora -

00:03:29.452 --> 00:03:30.902
a to nije slučajno.

00:03:30.902 --> 00:03:32.884
Još u XVIII veku,

00:03:32.884 --> 00:03:37.619
gradski planeri su počeli da prihvataju
važnost gradskog drveća.

00:03:37.619 --> 00:03:43.290
Godine 1733, pukovnik Džejms Ogletorp
je uradio plan grada Savane u Džordžiji

00:03:43.290 --> 00:03:48.241
kako bi se postarao da svaki komšiluk
bude na najviše dva minuta hoda do parka.

00:03:48.241 --> 00:03:49.759
Nakon Drugog svetskog rata,

00:03:49.759 --> 00:03:53.879
Kopenhagen je pokrenuo potpuno novi
razvoj grada duž pet arterija -

00:03:53.879 --> 00:03:56.509
od kojih je svaka bila
smeštena između parkova.

00:03:56.509 --> 00:03:58.849
Ovakav nacrt je uvećao otpornost grada

00:03:58.849 --> 00:04:01.272
na zagađenje i prirodne katastrofe.

00:04:01.272 --> 00:04:04.262
A gradsko drveće nije samo dobro za ljude.

00:04:04.262 --> 00:04:08.581
Portlandska park-šuma čuva
prirodni biodiverzitet regije,

00:04:08.581 --> 00:04:11.431
zbog čega je grad dom
raznih lokalnih biljaka,

00:04:11.431 --> 00:04:15.797
112 vrsta ptica i 62 vrste sisara.

NOTE Paragraph

00:04:16.417 --> 00:04:20.007
Nijedan grad nije
posvećen drveću kao Singapur.

00:04:20.007 --> 00:04:26.353
Od 1967. godine, singapurska vlada
je posadila preko 1,2 miliona stabala,

00:04:26.353 --> 00:04:32.070
kao i ono unutar vertikalnih bašti visokih
50 metara koje se nazivaju superdrvećem.

00:04:32.070 --> 00:04:36.070
Ove građevine snabdevaju sebe
i obližnje konzervatorije

00:04:36.070 --> 00:04:39.180
solarnom energijom i sakupljenom kišnicom.

00:04:39.180 --> 00:04:44.129
Drveće i vegetacija trenutno pokrivaju
50% singapurske kopnene površine,

00:04:44.129 --> 00:04:46.259
umanjujući potrebu za klima-uređajima

00:04:46.259 --> 00:04:49.409
i podstičući ekološki prevoz.

NOTE Paragraph

00:04:49.409 --> 00:04:55.511
Procenjuje se da će do 2050. godine
65% sveta da živi u gradovima.

00:04:55.511 --> 00:04:58.968
Gradske arhitekte
mogu da postave ekološke temelje,

00:04:58.968 --> 00:05:02.128
ali je na ljudima koji žive
u ovim urbanim džunglama

00:05:02.128 --> 00:05:05.080
da ih učine domovima
i za druga bića osim ljudi.