0:00:00.760,0:00:03.710
Биднийг чухам юу амьдралын турш

0:00:03.710,0:00:05.720
эрүүл бас жаргалтай байлгадаг вэ?

0:00:06.520,0:00:09.016
Хэрвээ та өөрийнхөө ирээдүйд

0:00:09.040,0:00:11.096
яг одоо хөрөнгө оруулалт хийвэл

0:00:11.120,0:00:14.390
цаг заваа юунд зориулах байсан бэ?

0:00:15.120,0:00:17.536
Саяхны нэг судалгаагаар

0:00:17.560,0:00:22.736
шинэ мянганы залуусаас амьдралынх нь[br]гол зорилгыг асуухад

0:00:22.760,0:00:26.496
80 гаруй хувь нь

0:00:26.496,0:00:28.936
баян болох гэж хариулсан байна.

0:00:28.960,0:00:33.296
Мөн тэдгээр залуусын 50 хувь нь

0:00:33.320,0:00:35.856
тэдний өөр нэг чухал зорилго бол

0:00:35.880,0:00:38.020
алдартай болох гэжээ.

0:00:38.960,0:00:40.176
(Инээд)

0:00:40.200,0:00:46.856
Ажилдаа шамд, илүү хичээ, илүү их[br]амжилтанд хүр гэсэн зүйлсийг

0:00:46.880,0:00:48.936
бид байнга сонсдог.

0:00:48.960,0:00:51.180
Сайхан амьдрахын тулд

0:00:51.180,0:00:54.456
эдгээрийн хойноос л явах хэрэгтэй мэт[br]ойлгодог.

0:00:54.480,0:00:56.696
Хүмүүсийн амьдралыг ерөнхийд нь эсвэл

0:00:56.720,0:01:01.936
хүмүүсийн хийж буй сонголтыг, улмаар[br]тэдгээр сонголтууд нь хэрхэн цааш өрнөж

0:01:01.960,0:01:05.480
байгааг тодорхойлно гэдэг бараг л[br]боломжгүй зүйл.

0:01:06.080,0:01:09.136
Хүмүүсийн амьдралын талаар бид ихэнхдээ

0:01:09.160,0:01:12.616
өнгөрсөн үеийн[br]дурсамжаас нь мэдэж авдаг.

0:01:12.640,0:01:17.416
Харин ой санамж хэзээ ч[br]100 хувь бодит байж чаддаггүй.

0:01:17.440,0:01:21.136
Бид маш их зүйлийг мартаж,

0:01:21.160,0:01:24.040
ой санамж маань заримдаа бүр[br]эсрэг тал руугаа бүтээлч болж орхидог.

0:01:24.800,0:01:29.176
Харин хэрвээ хүмүүсийн амьдралыг[br]цаг хугацаа өнгөрөхийн хирээр

0:01:29.200,0:01:32.056
хэрхэн өрнөхийг харах боломж[br]олдвол ямар вэ?

0:01:32.080,0:01:36.056
Хүмүүсийг юу аз жаргалтай [br]болгодгийг мэдэхийн тулд тэднийг

0:01:36.080,0:01:38.816
өсвөр настайгаас нь эхлээд[br]хөгшрөх хүртэл нь

0:01:38.840,0:01:42.200
судалбал ямар вэ?

0:01:43.560,0:01:44.760
Бид яг үүнийг хийсэн.

0:01:45.640,0:01:47.856
Харвардын Насанд Хүрэгсдийн[br]Хөгжлийн Судалгаа

0:01:47.880,0:01:52.640
насанд хүрэгчдийн амьдралыг судалсан[br]хамгийн урт судалгаа байх.

0:01:53.720,0:01:59.840
Бид 75 жилийн турш 724 эрэгтэйн[br]амьдралыг судалсан.

0:02:01.360,0:02:05.856
Олон жилийн турш тэдний ажил, гэр бүл,[br]эрүүл мэндийн талаар асуулт асууна.

0:02:05.880,0:02:10.256
Мэдээж энэ бүх хугацаанд тэдний түүх[br]хэрхэн өрнөхийг

0:02:10.280,0:02:11.720
мэдээ ч үгүй байсан.

0:02:13.280,0:02:16.896
Энэ төрлийн судалгаа үнэндээ маш[br]ховор л доо.

0:02:16.920,0:02:20.976
Ихэнх нь арван жилийн дотор бүтэлгүйтдэг.

0:02:21.000,0:02:24.176
Учир нь ихэнх оролцогчид[br]судалгаанаас гарах,

0:02:24.200,0:02:27.096
санхүүжилт зогсох,

0:02:27.120,0:02:29.376
судлаачид нь өөр ажилд сатаарах

0:02:29.400,0:02:33.480
эсвэл нас барснаар судалгааг цааш[br]үргэлжлүүлэх хүн байхгүй болчихдог.

0:02:34.280,0:02:36.536
Харин бидний хувьд,

0:02:36.560,0:02:40.256
аз тохиол, мөн үе үеийн судлаачдын[br]шургуу байдлын ачаар

0:02:40.280,0:02:42.510
судалгаа маань эдгээрийг[br]даван туулж чадсан.

0:02:42.520,0:02:46.760
Анхны 724 оролцогчдын[br]60 орчим нь

0:02:46.760,0:02:48.336
амьд сэрүүн төдийгүй,

0:02:48.360,0:02:50.536
судалгаандаа ч оролцсон хэвээр ба

0:02:50.560,0:02:52.600
90 гаруй настай болжээ.

0:02:53.560,0:02:55.456
Харин одоо тэдний

0:02:55.480,0:02:58.840
2000 гаруй үр хүүхдийг[br]судалж эхэлж байна.

0:02:59.680,0:03:02.000
Би энэхүү судалгааны 4 дэх удирдагч.

0:03:03.400,0:03:08.136
1938 оноос хойш бид залуусын[br]2 бүлгийг судалсан.

0:03:08.160,0:03:10.826
Эхний бүлгийн залуус Харвардын 2-р курсын

0:03:10.826,0:03:13.016
оюутан байхдаа элссэн.

0:03:13.040,0:03:15.856
Дэлхийн 2-р дайны үеэр бүгд[br]сургуулиа төгсч,

0:03:15.880,0:03:18.320
улмаар ихэнх нь дайнд явсан.

0:03:19.280,0:03:21.416
Харин 2 дахь бүлгийн залуус бол

0:03:21.440,0:03:25.616
Бостоны хамгийн ядуу хороололд [br]амьдардаг хөвгүүд байсан юм.

0:03:25.640,0:03:27.656
Эдгээр хөвгүүдийг сонгосон шалтгаан нь

0:03:27.680,0:03:31.016
тэд 1930-аад оны Бостоны [br]хамгийн асуудалтай, эмзэг бүлгийн

0:03:31.040,0:03:33.676
гэр бүлүүдээс гаралтай байсанд

0:03:33.676,0:03:35.656
оршиж байгаа юм.

0:03:35.680,0:03:40.280
Тэдний ихэнх нь халуун, хүйтэн усгүй[br]нийтийн байранд амьдарч байсан.

0:03:42.520,0:03:44.886
Тэднийг судалгаанд элсэж ороход

0:03:44.886,0:03:47.376
бүгдээс нь ярилцлага авсан.

0:03:47.400,0:03:49.616
Мөн эмнэлгийн үзлэгт ч хамруулсан.

0:03:49.640,0:03:53.176
Бүр гэрт нь очиж, аав ээжтэй нь хүртэл[br]ярилцлага хийсэн.

0:03:53.200,0:03:55.576
Ингээд эдгээр хөвгүүд насанд хүрцгээж

0:03:55.600,0:03:58.016
амьдралын янз бүрийн замаар явцгаасан.

0:03:58.040,0:04:04.136
Тэд үйлдвэрийн ажилчин, хуульч, тоосго [br]өрөгч, эмч болж,

0:04:04.160,0:04:06.520
нэг нь АНУ-ын ерөнхийлөгч болсон.

0:04:08.160,0:04:12.400
Зарим нь архинд донтож,[br]цөөн хэд нь шизофрени өвчтэй болсон.

0:04:13.320,0:04:15.616
Зарим нь нийгмийн доод давхаргаас

0:04:15.640,0:04:18.856
хамгийн дээд давхарга хүртэл нь авирч,

0:04:18.880,0:04:22.160
харин зарим нь яг эсрэг чиглэлээр явсан.

0:04:23.520,0:04:26.456
Энэхүү судалгааг анх санаачлагчид

0:04:26.480,0:04:28.496
75 жилийн дараа намайг энд зогсоод

0:04:28.520,0:04:33.056
одоог хүртэл энэ судалгаа үргэлжилсээр[br]байгаа тухай ярина гэж

0:04:33.080,0:04:36.160
зүүдлээ ч үгүй байх.

0:04:37.280,0:04:40.896
Хоёр жил тутам дайчин, бас тэвчээртэй[br]судлаачид маань

0:04:40.920,0:04:43.976
оролцогчид руугаа залгаж,

0:04:44.000,0:04:47.530
тэдний амьдралын талаар дахиад хэдэн[br]асуулт асууж болох эсэхийг лавладаг.

0:04:48.040,0:04:51.616
Бостоны олон залуус биднээс[br]"Та нар яагаад одоо хүртэл намайг

0:04:51.640,0:04:55.520
судалсаар байгаа юм бэ? Миний амьдрал тийм[br]сонирхолтой биш шүү дээ." гэж асуудаг.

0:04:56.600,0:04:58.976
Харин Харвардын оюутнууд[br]хэзээ ч тэгж асуудаггүй.

0:04:59.000,0:05:04.200
(Инээд)

0:05:08.920,0:05:11.776
Тэдний амьдралыг дэлгэрэнгүй судлахын тулд

0:05:11.800,0:05:14.736
зөвхөн асуулга илгээгээд зогсохгүй,

0:05:14.760,0:05:17.216
зочны өрөөнд нь сууж ярилцлага хийн

0:05:17.240,0:05:20.176
эмч нараас нь өвчний түүхийг авч,

0:05:20.200,0:05:22.696
мөн цусны шинжилгээ, тархины зураг авч,

0:05:22.720,0:05:24.416
хүүхдүүдтэй нь ярилцдаг.

0:05:24.440,0:05:29.696
Бүр эхнэртэйгээ хамгийн их санаа зовоодог[br]зүйлсээ хуваалцахад нь бичлэг хийдэг.

0:05:29.720,0:05:33.256
Арваад жилийн өмнө эхнэрүүдээс нь

0:05:33.280,0:05:35.656
судалгаанд маань[br]оролцож чадах эсэхийг асуухад

0:05:35.680,0:05:38.376
"Тийм байлгүй дээ, цаг нь болсон доо"[br]гэж билээ.

0:05:38.400,0:05:39.456
(Инээд)

0:05:39.480,0:05:41.176
Ингээд бид юу олж мэдэв?

0:05:41.200,0:05:46.416
Бидний цуглуулсан[br]хэдэн арван мянган хуудас

0:05:46.440,0:05:49.496
хүмүүсийн амьдралын талаарх мэдээллээс

0:05:49.520,0:05:50.920
ямар сургамж олж авсан бэ?

0:05:51.720,0:05:57.320
Тэгэхээр эд хөрөнгө, алдар нэр[br]эсвэл илүү шаргуу ажиллах тухай огт биш.

0:05:58.520,0:06:04.816
Энэхүү 75 жилийн судалгаанаас харахад[br]нэг л тодорхой зүйл байна.

0:06:04.840,0:06:10.040
Сайн харилцаа биднийг аз жаргалтай,[br]эрүүл байлгадаг. Ердөө л энэ.

0:06:11.000,0:06:14.816
Бид харилцааны талаар гурван чухал[br]зүйл мэдэж авсан.

0:06:14.840,0:06:18.936
Нэгт, нийгмийн харилцаа нь[br]бидэнд маш тустай,

0:06:18.960,0:06:21.456
харин ганцаардал биднийг үгүй хийдэг.

0:06:21.480,0:06:25.136
Гэр бүл, найзууд, нийгэмтэйгээ

0:06:25.160,0:06:28.256
илүү ойр байдаг хүмүүс

0:06:28.280,0:06:32.976
илүү жаргалтай, эрүүл байж,[br]урт насалдаг нь

0:06:33.000,0:06:36.376
судалгаагаар тогтоогдсон.

0:06:36.400,0:06:39.816
Ганцаардал нь хор хөнөөлтэй[br]болох нь ч мөн харагдсан.

0:06:39.840,0:06:44.976
Бусадтай хүссэн хэмжээндээ холбогдож[br]чаддаггүй, тусгаарлагдмал хүмүүс

0:06:45.000,0:06:48.216
аз жаргалыг харьцангуй бага мэдэрч,

0:06:48.240,0:06:51.176
эрүүл мэнд нь дунд наснаас эхлэн[br]эрт муудаж,

0:06:51.200,0:06:53.416
мөн тархины үйл ажиллагаа нь

0:06:53.440,0:06:57.000
хурдан муудаж, богино насалдаг.

0:06:58.040,0:07:01.256
Харамсалтай нь, ямар ч цаг үед

0:07:01.280,0:07:05.880
5 америк хүн тутмын 1-ээс илүү нь[br]өөрсдийгөө ганцаардмал гэж үздэг.

0:07:07.040,0:07:09.696
Олны дунд, гэрлэлтэд ганцаардах

0:07:09.720,0:07:12.376
тохиолдол байдгийг бид мэднэ.

0:07:12.400,0:07:14.536
Тэгэхээр 2 дахь чухал зүйл сургамж бол

0:07:14.560,0:07:17.656
таны хэдэн найзтай байх

0:07:17.680,0:07:21.176
эсвэл та хэн нэгэнтэй чуxал харилцаатай[br]байх эсэх нь чухал биш,

0:07:21.200,0:07:25.840
харин таны дотно харилцааны[br]чанар нь л чухал.

0:07:26.560,0:07:31.336
Зөрчилдөөн дунд амьдрах нь эрүүл мэндэд[br]маш муу нөлөөтэй.

0:07:31.360,0:07:35.336
Жишээ нь, хайр сэтгэлгүй,[br]байнгын зөрчилдөөнтэй гэрлэлт нь

0:07:35.360,0:07:41.136
эрүүл мэндэд салалтаас ч илүү муугаар[br]нөлөөлөх магадлалтай нь ажиглагдсан.

0:07:41.160,0:07:45.936
Харин халуун дулаан, сайн харилцаатай[br]амьдрах нь биднийг хамгаалдаг.

0:07:45.960,0:07:49.056
Оролцогчдоо 80 нас өнгөртөл нь[br]судалсныхаа дараа бид

0:07:49.080,0:07:52.096
тэдний дунд насыг эргэн харж,[br]хэн нь ахмад насандаа

0:07:52.120,0:07:53.696
эрүүл, жаргалтай,

0:07:53.720,0:07:57.696
харин хэн эсрэгээрээ байхыг[br]таамаглаж болох эсэхийг

0:07:57.720,0:07:58.920
мэдэхийг хүссэн юм.

0:07:59.680,0:08:03.896
Тэгээд тэдний 50 настай үеийн[br]бүх мэдээллийг нь цуглуулж үзэхэд

0:08:03.920,0:08:05.280
дунд настай үеийнх нь

0:08:06.080,0:08:08.616
холестерины хэмжээ цаашид

0:08:08.640,0:08:11.536
тэдний хэрхэн хөгшрөхөд нөлөөлөөгүй.

0:08:11.560,0:08:15.016
Харин нийгмийн харилцаандаа[br]хэр сэтгэл хангалуун байсан нь нөлөөлсөн.

0:08:15.040,0:08:19.936
50 насандаа хамгийн сэтгэл хангалуун[br]харилцаатай байсан хүмүүс

0:08:19.960,0:08:22.360
80 насандаа хамгийн эрүүл байсан.

0:08:23.680,0:08:26.856
Сайн, дотны харилцаа нь

0:08:26.880,0:08:29.640
биднийг хөгшрөлтийн зарим аюулаас[br]хамгаалдаг байна.

0:08:30.480,0:08:34.456
Манай хамгийн жаргалтай хосууд маань

0:08:34.480,0:08:36.535
80 насандаа хэдийгээр

0:08:36.559,0:08:39.496
бие эрхтний хувьд зовиуртай байсан ч,[br]сэтгэл санааны хувьд

0:08:39.520,0:08:41.480
адилхан жаргалтай байдаг гэсэн юм.

0:08:42.400,0:08:45.656
Харин тааруухан харилцаанд[br]байсан хүмүүс хэлэхдээ,

0:08:45.680,0:08:48.616
тэдний биеийн зовиурыг сэтгэл санааны[br]зовиур нь

0:08:48.640,0:08:51.680
улам дордуулдаг гэжээ.

0:08:52.360,0:08:56.736
Дотно харилцаа болон эрүүл мэндийн[br]талаар бидний олж мэдсэн 3 дахь сургамж нь

0:08:56.760,0:09:00.016
сайн харилцаа зөвхөн бидний биеийг[br]хамгаалаад зогсохгүй,

0:09:00.040,0:09:01.520
тархийг ч мөн хамгаалдаг.

0:09:02.440,0:09:07.096
80 насандаа өөр хэн нэгэнтэй

0:09:07.120,0:09:11.016
дотно, сайн харилцаанд байх нь[br]хамгаалалт болдог.

0:09:11.040,0:09:13.016
Тэд дотно харилцаанд байхдаа

0:09:13.040,0:09:17.176
хэрэгтэй үед нь өөр хэн нэгэн[br]итгэл даахыг мэдрэх нь

0:09:17.200,0:09:20.896
ой санамжийг хурц байлгадаг.

0:09:20.920,0:09:22.416
Харин итгэлцэлгүй харилцаанд

0:09:22.440,0:09:25.576
байдаг хүмүүсийн хувьд

0:09:25.600,0:09:29.480
ой санамж нь эрт мууддаг.

0:09:30.520,0:09:33.976
Гэхдээ сайн харилцаа гэдэг нь[br]саад бэрхшээлтэй учрахгүй гэсэн үг биш.

0:09:34.000,0:09:37.576
Манай зарим 80 настангууд

0:09:37.600,0:09:39.336
хоорондоо маргах үе бишгүй гарна.

0:09:39.360,0:09:42.536
Гэхдээ хэцүү үед үнэхээр нэгэндээ

0:09:42.560,0:09:44.376
итгэж болохыг мэддэг л бол

0:09:44.400,0:09:48.000
тэдгээр маргаан ой тогтоолтод[br]огтхон ч нөлөөлөхгүй.

0:09:49.600,0:09:52.336
Тэгэхээр сайн, дотно харилцаа

0:09:52.360,0:09:58.056
бидний сайн сайхан, эрүүл мэндэд тустай[br]гэдэг ойлголт бол

0:09:58.080,0:10:01.016
эртний мэргэн ухаан.

0:10:01.040,0:10:04.880
Гэтэл яагаад бид үүнийг[br]үл ойшооход ийм амархан юм бол?

0:10:05.560,0:10:07.016
Учир нь бид бол хүн төрөлхтөн.

0:10:07.040,0:10:09.856
Бид амар шийдэл,

0:10:09.880,0:10:11.576
биднийг сайн сайхан чигээр байлгах

0:10:11.600,0:10:14.360
тийм л зүйлд дуртай.

0:10:15.320,0:10:18.656
Урт хугацааны харилцаа бол[br]ээдрээтэй,

0:10:18.680,0:10:22.496
гэр бүл, найз нөхдөө анхаарах нь[br]их ажил шаарддаг,

0:10:22.520,0:10:25.176
тэгээд ч дур татам, гоёмсог зүйл биш.

0:10:25.200,0:10:28.536
Мөн биднийг үхэн үхтэл энэ харилцаа[br]дуусах учиргүй.

0:10:28.560,0:10:33.616
Энэ 75 жилийн судалгаанаас харахад,[br]хамгийн жаргалтай тэтгэврийн насныхан

0:10:33.640,0:10:39.456
хамтран ажиллагчдаа хамтран тоглогчоор[br]солихоор идэвхтэй ажилласан хүмүүс байсан.

0:10:39.480,0:10:42.456
Яг л өнөөх судалгаанд оролцсон[br]шинэ мянганы залуус шиг

0:10:42.480,0:10:46.096
манай судалгааны олон эрчүүд залуу [br]ахуйдаа эд хөрөнгө, алдар нэр,

0:10:46.120,0:10:50.136
ажлын амжилт зэргийг сайхан амьдралын[br]хэмжүүр гэж

0:10:50.160,0:10:54.096
итгэцгээж байсан.

0:10:54.120,0:10:58.296
Гэвч бүхэл бүтэн 75 жилийн энэхүү [br]судалгаагаар

0:10:58.320,0:11:03.976
хамгийн сайхан амьдарсан хүмүүс бол[br]гэр бүл, найз нөхөд, нийгмийн харилцаандаа

0:11:04.000,0:11:07.240
илүү анхаарсан хүмүүс гэдэг нь[br]удаа дараа тогтоогдсон.

0:11:09.080,0:11:11.056
Харин та юу гэж бодож байна?

0:11:11.080,0:11:14.840
25, 40 эсвэл 60 настай байна гэж бодъё.

0:11:15.800,0:11:18.760
Харилцаандаа илүү анхаарна гэж[br]яана гэсэн үг юм бол?

0:11:19.760,0:11:22.880
Боломжууд нь дуусашгүй олон.

0:11:23.600,0:11:29.696
Магадгүй зүгээр л дэлгэц ширтэх цагаа[br]хүмүүстэй өнгөрүүлэхэд зориулах,

0:11:29.720,0:11:34.176
эсвэл хуучирсан харилцаагаа[br]хамтдаа шинэ зүйл хийж сайжруулах,

0:11:34.200,0:11:36.400
хамтдаа алхах, болзоонд явах,

0:11:37.360,0:11:42.216
эсвэл удаан яриагүй хамаатан руугаа[br]залгах ч байж болно.

0:11:42.240,0:11:45.736
Учир нь маш их тохиолддог[br]гэр бүлийн хагарал

0:11:45.760,0:11:47.976
атаа хорсол санасан нэгэнд

0:11:48.000,0:11:50.080
хамгийн муугаар нөлөөлдөг.

0:11:52.000,0:11:55.920
Ингээд би Марк Твейний хэлсэн үгээр[br]яриагаа дуусгая.

0:11:57.280,0:11:59.656
Зуун жилийн тэртээ,

0:11:59.680,0:12:02.296
тэрээр амьдралаа эргэж хараад

0:12:02.320,0:12:03.600
ийнхүү бичжээ.

0:12:04.840,0:12:08.536
"Амьдрал үнэхээр богинохон. Маргалдах,

0:12:08.560,0:12:13.720
уучлал гуйх, зүрхээ шархлуулах,[br]буруугаа хүлээхийг шаардах цаг байхгүй.

0:12:14.720,0:12:17.536
Зөвхөн хүнийг хайрлах

0:12:17.560,0:12:21.280
хором төдий л цаг бий."

0:12:22.760,0:12:27.136
Сайхан амьдрал[br]сайн харилцаан дээр тогтдог.

0:12:27.160,0:12:28.376
Баярлалаа.

0:12:29.882,0:12:33.882
(Алга ташилт)