1
00:00:00,423 --> 00:00:05,309
गेल्या वर्षी मी भारतातल्या 
एका आदिवासी कुटुंबात राहत होते.

2
00:00:06,547 --> 00:00:08,228
एका दुपारी

3
00:00:08,252 --> 00:00:10,680
त्यांचा छोटा मुलगा जेवत होता,

4
00:00:10,704 --> 00:00:15,805
आणि मला पाहिल्याबरोबर त्याने 
लगबगीने भाजी आपल्या पाठीमागे लपवली.

5
00:00:16,694 --> 00:00:21,278
तो काय खात होता ते मला दाखवावं 
म्हणून फार आग्रह करावा लागला.

6
00:00:21,994 --> 00:00:25,345
त्या पतंगाच्या अळ्या होत्या.

7
00:00:25,369 --> 00:00:28,748
माडिया आदिवासींचे 
हे एक पारंपारिक पक्वान्न.

8
00:00:29,364 --> 00:00:30,575
मी ओरडले,

9
00:00:30,599 --> 00:00:33,067
"अरे देवा! या खातो आहेस तू!

10
00:00:33,091 --> 00:00:35,421
माझ्यासाठी थोड्या शिल्लक आहेत ना?"

11
00:00:36,466 --> 00:00:38,928
त्या मुलाने अविश्वासाने माझ्याकडे पाहिलं.

12
00:00:38,952 --> 00:00:40,833
"तुम्ही.. या खाता?"

13
00:00:42,388 --> 00:00:45,338
"मला या फार आवडतात!" मी उत्तर दिले.

14
00:00:46,513 --> 00:00:49,846
यावर त्याचा जराही विश्वास बसला नाही 
हे मला स्पष्ट दिसत होते.

15
00:00:50,678 --> 00:00:55,413
एका शहरी सुशिक्षित महिलेला 
त्याच्यासारखे अन्न आवडणे कसे शक्य आहे?

16
00:00:56,562 --> 00:01:00,277
नंतर मी त्याच्या वडिलांकडे हा विषय काढला.

17
00:01:00,301 --> 00:01:03,388
आणि ते प्रकरण फारच संवेदनशील निघाले.

18
00:01:04,793 --> 00:01:06,831
त्याचे वडील म्हणाले,

19
00:01:06,855 --> 00:01:10,190
"माझ्या फक्त ह्याच एका मुलाला
हे खाणे आवडते.

20
00:01:10,214 --> 00:01:13,084
आम्ही त्याला सांगतो, 
'ते खाऊ नकोस. ते वाईट असते.'

21
00:01:13,108 --> 00:01:14,978
पण तो ऐकत नाही.

22
00:01:15,002 --> 00:01:18,275
हे सर्व खाणे आम्ही 
बऱ्याच काळापूर्वी सोडून दिले आहे."

23
00:01:19,763 --> 00:01:21,831
"का?" मी विचारले.

24
00:01:22,752 --> 00:01:25,126
"हे तुमचे पारंपारिक अन्न आहे.

25
00:01:26,108 --> 00:01:28,700
हे तुमच्या परिसरात उपलब्ध आहे.

26
00:01:28,724 --> 00:01:30,170
हे पौष्टिक आहे.

27
00:01:30,194 --> 00:01:32,898
आणि मी खात्रीने सांगू शकते, की 
हे स्वादिष्ट आहे.

28
00:01:33,584 --> 00:01:35,554
हे खाण्यात काय चूक आहे?"

29
00:01:36,768 --> 00:01:38,437
ते निःशब्द झाले.

30
00:01:39,360 --> 00:01:40,529
मी विचारले,

31
00:01:40,998 --> 00:01:45,343
"तुम्हांला सांगितले गेले आहे का, की 
तुमचे अन्न वाईट आहे,

32
00:01:45,367 --> 00:01:48,472
किंवा ते खाणे हा मागासलेपणा आहे,

33
00:01:48,496 --> 00:01:49,984
असंस्कृत आहे?"

34
00:01:51,960 --> 00:01:53,683
त्यांनी शांतपणे मान हलवली.

35
00:01:55,069 --> 00:02:01,209
भारतातील आदिवासी लोकांबरोबर काम करताना 
अनेकदा घडले होते, तसे याही प्रसंगी

36
00:02:01,233 --> 00:02:03,537
मला अन्नाबद्दल वाटणारी शरम दिसून आली.

37
00:02:04,545 --> 00:02:08,171
शरमेमागचा समज असा, की 
आपल्याला अतिशय आवडणारे,

38
00:02:08,195 --> 00:02:11,372
आपल्या अनेक पिढ्यांनी खाल्लेले अन्न

39
00:02:11,396 --> 00:02:13,416
हे काही कारणामुळे निकृष्ठ असावे,

40
00:02:13,440 --> 00:02:14,813
मानवासाठी योग्य नसावे.

41
00:02:16,008 --> 00:02:21,152
आणि ही शरम फक्त विचित्र, किळसवाण्या
अन्नापुरती सीमित नाही,

42
00:02:21,176 --> 00:02:23,997
म्हणजे कीटक किंवा उंदीर वगैरे,

43
00:02:24,021 --> 00:02:27,203
तर ती सर्वसाधारण अन्नालाही लागू आहे.

44
00:02:27,227 --> 00:02:29,219
रानटी भाज्या,

45
00:02:29,243 --> 00:02:32,035
अळंबी, फुले --

46
00:02:32,059 --> 00:02:36,403
थोडक्यात, शेतात पिकवले न जाता
गोळा केले जाणारे काहीही.

47
00:02:37,172 --> 00:02:40,708
भारतातील आदिवासींमध्ये 
ही शरम सर्वत्र आढळते.

48
00:02:41,946 --> 00:02:43,700
कोणत्याही कारणाने ती बळावते.

49
00:02:44,308 --> 00:02:49,194
एका शाळेत एका उच्चवर्णी 
शाकाहारी शिक्षकांची नेमणूक झाली.

50
00:02:49,218 --> 00:02:53,666
काही आठवड्यांत मुले पालकांना सांगू लागली,
की खेकडे खाणे हे घाणेरडे आहे.

51
00:02:53,690 --> 00:02:55,364
किंवा मांस खाणे हे पाप आहे.

52
00:02:56,202 --> 00:03:00,272
एका सरकारी पौष्टिक अन्न योजनेद्वारे 
मऊ पांढरा भात पुरवला जातो.

53
00:03:00,296 --> 00:03:03,392
आता कोणालाही लाल तांदूळ 
किंवा ज्वारी बाजरी खावीशी वाटत नाही.

54
00:03:03,984 --> 00:03:08,798
एका गावात एक सेवाभावी संस्था गर्भवती 
मातांसाठी आदर्श आहाराचे तक्ते घेऊन गेली.

55
00:03:09,344 --> 00:03:10,640
त्याचा परिणाम लगेच झाला.

56
00:03:10,664 --> 00:03:13,015
सगळ्या गर्भवती माता दुःखी झाल्या.

57
00:03:13,039 --> 00:03:15,581
सफरचंद आणि द्राक्षे 
परवडणार नाहीत या विचाराने.

58
00:03:16,009 --> 00:03:19,219
आणि त्यांना इतर फळांचा विसर पडला,

59
00:03:19,243 --> 00:03:21,492
जी जंगलातून गोळा करून आणणे शक्य असते.

60
00:03:22,611 --> 00:03:23,999
आरोग्य सेवक,

61
00:03:25,086 --> 00:03:27,206
धर्म प्रचारक,

62
00:03:27,230 --> 00:03:29,668
कोणी सरकारी कर्मचारी,

63
00:03:29,692 --> 00:03:32,664
आणि त्यांची स्वतःची सुशिक्षित मुलेसुद्धा

64
00:03:32,688 --> 00:03:37,264
या आदिवासींना अक्षरशः ओरडून सांगताहेत

65
00:03:37,288 --> 00:03:40,562
की त्यांचे अन्न पुरेसे चांगले नाही.

66
00:03:40,586 --> 00:03:42,238
ते पुरेसे सुसंस्कृत नाही.

67
00:03:43,480 --> 00:03:46,024
आणि त्यामुळे हळू हळू थोडे थोडे अन्न

68
00:03:46,972 --> 00:03:48,519
नाहीसे होत आहे.

69
00:03:49,836 --> 00:03:54,185
मला प्रश्न पडतो, 
तुम्ही कधी विचारात घेतले आहे का,

70
00:03:54,209 --> 00:03:57,754
की तुमच्याही समाजांमध्ये
अन्नाचा असाच इतिहास असू शकतो.

71
00:03:59,468 --> 00:04:02,671
तुम्ही तुमच्या ९० वर्षांच्या आजीशी बोललात,

72
00:04:03,587 --> 00:04:07,493
तर तुम्ही कधी न पाहिलेल्या वा ऐकलेल्या 
अन्नाविषयी ती बोलेल का?

73
00:04:08,631 --> 00:04:11,390
तुम्हांला कल्पना आहे का, 
तुमच्या समाजाचे किती अन्न

74
00:04:11,414 --> 00:04:13,280
तुम्हांला आज उपलब्ध नाही?

75
00:04:14,652 --> 00:04:16,488
स्थानिक तज्ज्ञ मला सांगतात,

76
00:04:16,512 --> 00:04:22,374
दक्षिण आफ्रिकेतली अन्नाची अर्थव्यवस्था 
आज पूर्णपणे आयात अन्नावर आधारित आहे.

77
00:04:23,493 --> 00:04:25,637
मका हे मुख्य अन्न झाले आहे,

78
00:04:25,661 --> 00:04:31,635
तर स्थानिक ज्वारी, बाजरी, कंद 
हे सर्व नष्ट झाले आहेत.

79
00:04:32,384 --> 00:04:35,406
तशीच जंगलात उगवणारी कडधान्ये आणि भाज्या.

80
00:04:35,430 --> 00:04:39,058
लोक बटाटे आणि कांदे , 
कोबी आणि गाजर खाताहेत.

81
00:04:39,921 --> 00:04:41,771
माझ्या देशात

82
00:04:41,795 --> 00:04:44,598
अन्नाचा हा ऱ्हास 
प्रचंड प्रमाणावर झालेला आहे.

83
00:04:45,077 --> 00:04:49,144
आधुनिक भारत अडकला आहे तांदूळ, गहू

84
00:04:49,168 --> 00:04:51,352
आणि मधुमेह यांच्या विळख्यात.

85
00:04:52,220 --> 00:04:57,401
आपण काही अन्न पूर्णपणे विसरून गेलो आहोत.
उदाहरणार्थ, विविध प्रकारचे कंद,

86
00:04:57,425 --> 00:05:01,260
झाडांचे गोंद, मासे, कवचधारी मासे,

87
00:05:01,284 --> 00:05:03,176
तेलबिया,

88
00:05:03,200 --> 00:05:07,285
गोगलगायसदृश प्राणी, अळंबी, कीटक,

89
00:05:07,309 --> 00:05:10,436
नामशेष न झालेल्या छोट्या प्राण्यांचे मांस.

90
00:05:10,460 --> 00:05:14,629
हे सर्व आमच्या परिसरात उपलब्ध होते.

91
00:05:15,804 --> 00:05:17,645
मग हे सर्व अन्न कुठे गेले?

92
00:05:18,630 --> 00:05:21,719
अन्नधान्याच्या आपल्या आधुनिक टोपल्या 
इतक्या आखूड कशा झाल्या?

93
00:05:22,895 --> 00:05:29,044
आपण गुंतागुंतीच्या राजकीय, अर्थशास्त्रीय 
आणि पर्यावरणवादी कारणांविषयी बोलू शकतो.

94
00:05:29,068 --> 00:05:33,349
पण मी शरम या मानवी भावनेविषयी बोलणार आहे.

95
00:05:34,590 --> 00:05:38,315
कारण शरम हा निर्णायक बिंदू असतो,

96
00:05:38,339 --> 00:05:42,438
जिथे अन्न खरोखर 
तुमच्या ताटातून नाहीसे होते.

97
00:05:43,444 --> 00:05:44,900
शरम काय करते?

98
00:05:45,845 --> 00:05:48,512
शरम तुम्हांला खुजे वाटायला लावते,

99
00:05:48,536 --> 00:05:50,071
दुःखी,

100
00:05:50,095 --> 00:05:51,317
नालायक,

101
00:05:51,341 --> 00:05:52,715
अवमानवी.

102
00:05:53,543 --> 00:05:57,549
शरम आकलनात विसंगती निर्माण करते.

103
00:05:58,115 --> 00:05:59,906
ती अन्नविषयक सत्याचा विपर्यास करते.

104
00:06:00,963 --> 00:06:02,676
आपण हे एक उदाहरण घेऊ.

105
00:06:03,549 --> 00:06:05,793
तुम्हांला हे आवडेल का?

106
00:06:06,742 --> 00:06:08,945
एक अद्भुत, विविधोपयोगी प्राथमिक अन्न,

107
00:06:09,817 --> 00:06:13,113
जे तुमच्या परिसरात विपुलतेने उपलब्ध आहे.

108
00:06:13,137 --> 00:06:15,298
तुम्हांला फक्त ते गोळा करावे लागेल,

109
00:06:15,322 --> 00:06:17,695
वाळवावे लागेल, साठवावे लागेल.

110
00:06:17,719 --> 00:06:20,093
मग ते तुम्हांला वर्षभर पुरेल.

111
00:06:20,117 --> 00:06:24,033
तुम्ही त्यापासून हवे तितके 
विविध प्रकारचे पदार्थ बनवू शकाल.

112
00:06:24,701 --> 00:06:28,516
भारतात असेच एक अन्न होते, महुआ.

113
00:06:28,540 --> 00:06:29,981
हे त्याचे फूल.

114
00:06:30,989 --> 00:06:34,895
गेली तीन वर्षे 
मी या अन्नावर संशोधन करत आहे.

115
00:06:35,651 --> 00:06:40,230
हे अतिशय पौष्टिक आहे, 
हे आदिवासी परंपरा जाणते,

116
00:06:40,254 --> 00:06:42,311
तसेच विज्ञानही जाणते.

117
00:06:43,130 --> 00:06:44,997
आदिवासींसाठी

118
00:06:45,021 --> 00:06:49,398
वर्षातले चार ते सहा महिने 
हे मुख्य अन्न असे.

119
00:06:50,739 --> 00:06:54,447
हे अनेक प्रकारे तुमच्या 
स्थानिक मरुला सारखे आहे.

120
00:06:54,471 --> 00:06:57,403
फरक इतकाच, की हे फूल आहे, फळ नव्हे.

121
00:06:58,236 --> 00:07:00,169
जिथे जंगले समृद्ध असतात,

122
00:07:00,193 --> 00:07:03,548
तिथे लोकांना खाण्यासाठी 
वर्षभर भरपूर अन्न तर मिळतेच,

123
00:07:03,572 --> 00:07:05,441
आणि विकण्यासाठीही पुरेसे शिल्लक राहते.

124
00:07:06,292 --> 00:07:11,273
मला महुआचे ३५ प्रकारचे पदार्थ सापडले,

125
00:07:11,297 --> 00:07:13,971
जे आता कोणीही बनवत नाही.

126
00:07:15,225 --> 00:07:19,860
हे अन्न आता अन्न म्हणून 
ओळखलेसुद्धा जात नाही,

127
00:07:19,884 --> 00:07:22,036
तर दारूसाठी कच्चा माल म्हणून ओळखले जाते.

128
00:07:23,162 --> 00:07:25,830
हे घरात बाळगण्यासाठी अटक होऊ शकते.

129
00:07:26,417 --> 00:07:28,597
कारण? शरम.

130
00:07:29,211 --> 00:07:32,646
भारतभर सर्वत्र मी आदिवासींशी बोलले,

131
00:07:32,670 --> 00:07:35,211
महुआ खाणे बंद का झाले याविषयी.

132
00:07:35,701 --> 00:07:38,173
आणि मला सगळीकडे तेच एक उत्तर मिळाले.

133
00:07:39,237 --> 00:07:42,484
"आम्ही दरिद्री, भुकेकंगाल होतो,
तेव्हा ते खात होतो.

134
00:07:43,405 --> 00:07:45,224
आता आम्ही ते का खावं?

135
00:07:45,248 --> 00:07:47,375
आमच्याजवळ तांदूळ किंवा गहू आहे."

136
00:07:48,574 --> 00:07:50,869
आणि त्याच एका दमात,

137
00:07:50,893 --> 00:07:54,111
महुआ किती पौष्टिक आहे 
हेही लोक मला सांगतात.

138
00:07:54,835 --> 00:07:58,500
कोणी वृद्ध पूर्वी महुआ खात, 
त्यांच्या गोष्टी नेहमीच ऐकायला मिळतात.

139
00:07:59,222 --> 00:08:03,186
"आमच्या आजीला दहा मुले होती.

140
00:08:03,210 --> 00:08:07,543
तरीही ती किती कष्ट करत असे. 
कधी दमली नाही, की आजारी पडली नाही."

141
00:08:08,896 --> 00:08:13,584
प्रत्येक ठिकाणी अगदी हेच दुहेरी बोलणे.

142
00:08:14,634 --> 00:08:15,865
हे कसे काय?

143
00:08:16,442 --> 00:08:18,648
तेच अन्न

144
00:08:18,672 --> 00:08:23,764
एकाच वेळी अतिशय पौष्टिक 
आणि गरिबांचे अन्न कसे ठरते,

145
00:08:23,788 --> 00:08:25,706
तेही एका वाक्यात?

146
00:08:26,822 --> 00:08:28,906
जंगलातल्या इतर अन्नाचीही हीच कथा.

147
00:08:29,653 --> 00:08:32,612
मी एकामागून एक 
हृदयद्रावक कहाण्या ऐकल्या आहेत.

148
00:08:32,636 --> 00:08:35,528
दुष्काळ आणि उपासमारीच्या कहाण्या.

149
00:08:35,552 --> 00:08:39,376
जंगलातून गोळा केलेल्या कचऱ्यामुळे
जीव वाचल्याच्या कहाण्या.

150
00:08:40,455 --> 00:08:42,001
अन्न नव्हते, म्हणून.

151
00:08:43,207 --> 00:08:45,272
थोडे जास्त खोलात शिरल्यावर मला कळले,

152
00:08:45,296 --> 00:08:49,029
की अभाव सर्व अन्नाचा नव्हता,

153
00:08:49,053 --> 00:08:51,586
तर फक्त शिष्टसंमत अन्नाचा, जसे तांदूळ.

154
00:08:52,396 --> 00:08:54,061
मी त्यांना विचारले,

155
00:08:54,085 --> 00:08:57,838
"तुम्ही ज्याला कचरा म्हणता,
तो खाण्यास योग्य आहे हे कसे कळले?

156
00:08:59,141 --> 00:09:03,878
तुम्हांला कोणी सांगितले, की 
ते विशिष्ट कडू कंद गोड करण्यासाठी

157
00:09:03,902 --> 00:09:06,213
रात्रभर प्रवाहात ठेवावे?

158
00:09:07,380 --> 00:09:10,395
किंवा गोगलगायीच्या कवचातले 
मांस कसे काढावे?

159
00:09:10,419 --> 00:09:12,869
किंवा जंगली उंदिरासाठी सापळा कसा लावावा?"

160
00:09:14,085 --> 00:09:17,327
मग ते आपली डोकी खाजवू लागतात,

161
00:09:17,351 --> 00:09:20,487
आणि त्यांच्या लक्षात येते, की 
आपण हे वडिलधाऱ्यांकडून शिकलो आहोत.

162
00:09:21,347 --> 00:09:27,265
कित्येक शतके आपले पूर्वज 
या अन्नावर जगत होते, प्रगती करत होते.

163
00:09:27,289 --> 00:09:29,470
तांदूळ मिळण्यापूर्वी.

164
00:09:29,494 --> 00:09:32,529
आणि ते आपल्या या पिढीपेक्षा 
कितीतरी निरोगी होते.

165
00:09:34,029 --> 00:09:36,318
अशी ही अन्नाची कहाणी.

166
00:09:37,898 --> 00:09:39,467
ही आहे शरमेची करामत:

167
00:09:39,491 --> 00:09:45,857
लोकांच्या आयुष्यातून, आठवणीतून 
अन्न आणि अन्न परंपरा नाहीशा करणे.

168
00:09:45,881 --> 00:09:48,051
त्यांना जाणीवही होऊ न देता.

169
00:09:49,971 --> 00:09:52,914
हा कल कसा पालटावा?

170
00:09:53,847 --> 00:09:59,882
आपल्या नैसर्गिक अन्नवापराच्या सुंदर, 
व्यामिश्र पद्धती परत कशा मिळवाव्यात?

171
00:10:01,017 --> 00:10:05,818
धरणीमातेने तिच्या निसर्गचक्रानुसार 
आपल्याला प्रेमाने दिलेले अन्न,

172
00:10:06,718 --> 00:10:10,864
जे आपल्या आज्यापणज्यांनी आनंदाने रांधले,

173
00:10:10,888 --> 00:10:13,768
आणि आपल्या पितामहांनी जे कृतज्ञतेने खाल्ले

174
00:10:14,786 --> 00:10:19,487
असे पौष्टिक, स्थानिक, नैसर्गिक अन्न,

175
00:10:19,511 --> 00:10:22,311
विविधतेने नटलेले, स्वादिष्ट अन्न,

176
00:10:22,335 --> 00:10:25,312
जे पिकवावे लागत नाही,

177
00:10:25,336 --> 00:10:27,477
जे पर्यावरणाची हानी करत नाही,

178
00:10:27,501 --> 00:10:29,106
ज्यासाठी काही खर्च येत नाही?

179
00:10:30,360 --> 00:10:32,210
या अन्नाची आपल्या सर्वांना गरज आहे,

180
00:10:32,234 --> 00:10:35,338
मला वाटते, त्याचे कारण 
मी तुम्हांला सांगायला नको.

181
00:10:36,489 --> 00:10:40,093
जागतिक आरोग्यविषयक संकटाबद्दल
मी सांगण्याची गरज नाही.

182
00:10:40,117 --> 00:10:42,659
हवामान बदल, पाणीविषयक संकट

183
00:10:42,683 --> 00:10:44,023
मातीचा कस कमी होणे,

184
00:10:44,047 --> 00:10:46,039
कोलमडलेल्या शेतकी व्यवस्था,

185
00:10:46,063 --> 00:10:47,218
हे सर्व.

186
00:10:48,040 --> 00:10:52,333
पण माझ्यासाठी, या अन्नाच्या गरजेमागची 
दुसरी काही कारणे तितकीच महत्त्वाची आहेत,

187
00:10:52,357 --> 00:10:54,139
जी आपल्याला मनात खोलवर जाणवतात,

188
00:10:55,059 --> 00:10:57,652
कारण अन्न हे बरेच काही असते.

189
00:10:58,355 --> 00:11:02,072
अन्न म्हणजे पुष्टी, समाधान,

190
00:11:02,096 --> 00:11:04,861
सृजनशीलता, समाज,

191
00:11:04,885 --> 00:11:08,610
आनंद, सुरक्षितता, स्वत्व

192
00:11:08,634 --> 00:11:09,992
आणि इतरही बरेच काही.

193
00:11:10,708 --> 00:11:13,097
आपण अन्नाशी कसा संबंध जोडतो

194
00:11:13,121 --> 00:11:15,189
यावर आयुष्यात बरेचसे काही अवलंबून असते.

195
00:11:15,745 --> 00:11:18,280
त्यावरून आपण आपल्या शरीराशी 
कसा संबंध जोडतो हे ठरते,

196
00:11:19,027 --> 00:11:21,391
कारण आपले शरीर म्हणजे शेवटी अन्नच असते.

197
00:11:22,192 --> 00:11:25,759
अन्न हे एक मूलभूत संबंध जोडते,

198
00:11:25,783 --> 00:11:27,326
आपल्या अस्तित्वाशी.

199
00:11:28,464 --> 00:11:31,501
या अन्नाची आज सर्वात जास्त गरज आहे.

200
00:11:31,525 --> 00:11:35,376
मानवप्राणी म्हणून आपल्या अस्तित्वाची 
नवी व्याख्या करण्यासाठी

201
00:11:35,400 --> 00:11:37,677
निसर्गरचनेचा एक भाग या नात्याने.

202
00:11:38,507 --> 00:11:41,169
आज या नव्या व्याख्येची गरज आहे का?

203
00:11:43,692 --> 00:11:47,682
माझ्यासाठी, एकमेव खरे उत्तर आहे प्रेम.

204
00:11:49,261 --> 00:11:54,247
कारण प्रेम ही शरमेला विरोध करणारी 
एकमेव गोष्ट आहे.

205
00:11:55,571 --> 00:12:00,499
आपल्या अन्नाशी असणाऱ्या संबंधात 
जास्त प्रेम कसे आणावे?

206
00:12:02,285 --> 00:12:06,065
माझ्यासाठी, प्रेम म्हणजे प्रामुख्याने

207
00:12:06,089 --> 00:12:09,857
वेग जरा कमी करण्याची इच्छा.

208
00:12:10,826 --> 00:12:14,193
आपला वेळ देऊन

209
00:12:14,217 --> 00:12:18,470
संवेदना जाणवू देणे, ऐकणे, माहिती विचारणे.

210
00:12:19,704 --> 00:12:22,188
स्वतःच्या शरीराचे संकेत ऐकणे
हेही प्रेम म्हणता येईल.

211
00:12:22,875 --> 00:12:29,587
आपल्या शरीरांच्या काय गरजा असतात, 
खाण्याच्या सवयी, कल्पना,

212
00:12:30,188 --> 00:12:31,565
आणि व्यसनांच्या मुळाशी?

213
00:12:32,488 --> 00:12:36,497
या कल्पना तपासून पाहण्यासाठी वेळ देणे,
हेही प्रेम असू शकेल.

214
00:12:37,159 --> 00:12:38,756
त्या कल्पना कुठून आल्या?

215
00:12:39,586 --> 00:12:42,115
त्यासाठी कदाचित बालपणात मागे जावे लागेल.

216
00:12:43,012 --> 00:12:44,719
त्या वेळी कोणते अन्न आवडत होते?

217
00:12:45,577 --> 00:12:47,107
आता काय बदलले आहे?

218
00:12:47,940 --> 00:12:53,038
कदाचित प्रेम म्हणजे एखादी शांत संध्याकाळ
वडिलधाऱ्यांबरोबर घालवणे असेल.

219
00:12:53,062 --> 00:12:55,748
त्यांच्या अन्नविषयक आठवणी ऐकणे,

220
00:12:55,772 --> 00:12:58,697
त्यांच्या आवडीचे पदार्थ बनवण्यात 
त्यांना मदत करणे,

221
00:12:58,721 --> 00:13:00,162
आणि एकत्र भोजन घेणे.

222
00:13:02,035 --> 00:13:06,251
हे प्रेम म्हणजे आठवण ठेवणे, की

223
00:13:06,275 --> 00:13:08,433
मानवता अथांग आहे,

224
00:13:08,457 --> 00:13:10,279
आणि अन्नविषयक निवडी भिन्न असू शकतात.

225
00:13:11,018 --> 00:13:14,782
प्रेम म्हणजे आदर आणि जिज्ञासा दाखवणे.

226
00:13:14,806 --> 00:13:16,663
दोषारोप करणे नव्हे,

227
00:13:16,687 --> 00:13:20,375
कोणी एखादे पूर्णपणे अनोळखी अन्न 
खात असेल त्यावेळी.

228
00:13:22,344 --> 00:13:25,647
प्रेम म्हणजे चौकशी करण्यासाठी वेळ देणे,

229
00:13:26,591 --> 00:13:28,423
माहिती काढणे,

230
00:13:28,447 --> 00:13:30,326
संबंध जोडणे.

231
00:13:31,233 --> 00:13:34,598
फेनबॉस जंगलात शांतपणे फेरफटका करणे.

232
00:13:35,485 --> 00:13:39,969
एखादे झाड आपल्याशी बोलते का, ते पाहणे.

233
00:13:39,993 --> 00:13:41,159
तसे घडते.

234
00:13:41,183 --> 00:13:42,793
माझ्याशी झाडे नेहमी बोलतात.

235
00:13:44,936 --> 00:13:46,374
सर्वात महत्त्वाचे,

236
00:13:46,524 --> 00:13:51,100
ही छोटी छोटी संशोधनाची पावले

237
00:13:51,301 --> 00:13:55,011
आपल्याला मोठ्या उत्तराकडे नेऊ शकतील
असा विश्वास बाळगणे.

238
00:13:55,741 --> 00:13:58,496
कधी ही उत्तरे अतिशय आश्चर्यकारक असू शकतील.

239
00:13:59,759 --> 00:14:02,346
एकदा एका आदिवासी 
वैदू स्त्रीने मला सांगितले,

240
00:14:03,006 --> 00:14:06,361
प्रेम म्हणजे, धरणीमातेवर पावले टाकताना,

241
00:14:06,475 --> 00:14:08,918
आपण तिचे सर्वात लाडके मूल आहोत 
अशा भावनेने चालणे.

242
00:14:10,108 --> 00:14:14,369
असा विश्वास बाळगणे, की 
ती प्रामाणिक हेतूंचा आदर करते,

243
00:14:14,886 --> 00:14:17,454
आणि आपल्या पावलांना 
कसे मार्गदर्शन करावे हे ती जाणते.

244
00:14:17,814 --> 00:14:19,898
आशा आहे, की 
मी तुम्हांला प्रेरणा दिली असेल,

245
00:14:20,238 --> 00:14:23,330
पूर्वजांच्या अन्नाशी संबंध जोडण्यासाठी.

246
00:14:23,480 --> 00:14:24,478
ऐकण्याबद्दल धन्यवाद.

247
00:14:24,958 --> 00:14:27,257
(टाळ्या)