Năm ngoái, tôi sống cùng một gia đình
bản địa ở Ấn Độ.
Một buổi chiều nọ,
đứa con trai nhỏ đang ăn
và khi thấy tôi,
nó nhanh chóng giấu cà ri sau lưng.
Tôi mất rất nhiều thời gian để thuyết phục
cậu bé cho tôi thấy thứ mà cậu đang ăn.
Thì ra là ấu trùng bướm đêm-
một món truyền thống của người Madia
bản địa.
Tôi kêu lên:
"Ôi Chúa ơi, hóa ra em đang ăn chúng,
còn lại một chút nào cho chị không?"
Tôi nhìn thấy sự ngạc nhiên trong mắt cậu.
"Chị... ăn chúng sao"?
"Chị thích món này lắm", tôi trả lời.
Tôi có thể thấy rằng cậu không tin tôi
một chút nào.
Làm thế nào mà một phụ nữ thành thị
tri thức lại thích đồ ăn giống như cậu?
Sau đó, tôi mở lời về chủ đề này
với bố cậu bé,
và nó hóa ra là một câu chuyện
cảm động vĩ đại.
Anh ấy nói những điều như:
"Ồ, chỉ có đứa con trai này của tôi
thích ăn nó.
Chúng tôi bảo nó: "Bỏ đi, không hay đâu".
Nhưng nó không nghe, bạn thấy đấy.
Chúng tôi đã không ăn
từ rất nhiều đời trước rồi".
Tôi hỏi: "Tại sao?
Đây là món ăn truyền thống của bạn.
Nó có sẵn xung quanh của bạn,
nó bổ dưỡng
và tôi có thể bảo đảm nó ngon.
Tại sao ăn nó là sai?"
Người đàn ông im lặng.
Tôi hỏi:
"Bạn đã bị bảo rằng thức ăn của
bạn là xấu,
rằng ăn nó là lạc hậu,
không văn minh?"
Anh im lặng gật đầu.
Đây chỉ là một trong rất nhiều lần
của tôi với người bản địa ở Ấn Độ
khi tôi chứng kiến sự xấu hổ
về thức ăn,
xấu hổ vì thức ăn bạn yêu thích,
thứ đã được ăn qua nhiều thế hệ,
bỗng bị cho là thấp kém,
thậm chí không giống người.
Và sự xấu hổ này không chỉ giới hạn
ở những món ăn lạ thường
như côn trùng hay có thể là chuột,
mà còn cho đến những thực phẩm
thông thường:
rau trắng
nấm, hoa
về cơ bản, bất cứ thứ gì săn tìm được
thay vì nuôi trồng.
Ở Ấn Độ bản địa,
sự xấu hổ này tồn tại khắp nơi.
Điều gì cũng có thể khơi gợi nó.
Một giáo viên ăn chay thượng đẳng
đến dạy trong một trường học,
trong vòng vài tuần, trẻ em sẽ nói với
cha mẹ rằng thật kinh khủng khi ăn cua
hoặc tội lỗi khi ăn thịt.
Một chương trình dinh dưỡng của chính phủ
phục vụ món cơm trắng,
bây giờ không ai muốn ăn cơm gạo đỏ
hoặc kê.
Một tổ chức phi lợi nhuận đến làng với
một chế độ ăn lý tưởng cho phụ nữ có thai.
Rồi sao?
Tất cả các bà mẹ mang thai
đều cảm thấy buồn
vì họ không thể chi trả cho
táo và bánh crepe.
Và mọi người quên đi các loại hoa quả
có thể nhặt được từ thềm rừng.
Các nhân viên y tế,
các nhà truyền giáo,
nhân viên chính phủ
và ngay cả những đứa trẻ được giáo dục
hầu như hét vào
những người dân địa phương
rằng thức ăn của họ không đủ tốt,
không đủ văn minh.
Và thế là thức ăn cứ biến mất,
từng chút một.
Tôi tự hỏi nếu tất cả các bạn
đã từng nghĩ xem
liệu cộng đồng của bạn sẽ có
một lịch sử tương tự xung quanh thực phẩm.
Nếu bạn đã nói chuyện
với người bà 90 tuổi của bạn,
liệu bà sẽ nói về những món ăn
mà bạn chưa từng nhìn hoặc nghe về?
Bạn có nhận ra biết bao nhiêu
thức ăn của cộng đồng bạn
không còn tồn tại nữa?
Các chuyên gia địa phương cho tôi biết
rằng nền kinh tế thức ăn Nam Phi
bây giờ hoàn toàn dựa trên nhập khẩu.
Ngô đã trở thành cây chủ lực,
trong khi lúa miến địa phương, kê củ
và củ mầm đều biến mất.
Các loại đậu và rau dại cũng vậy,
khi mọi người ăn khoai tây và hành tây,
cải bắp và cà rốt.
Ở nước tôi,
sự mất mát về thức ăn này là khổng lồ.
Ấn Độ hiện đại bị mắc kẹt với gạo, lúa mì
và bệnh tiểu đường.
Và chúng ta đã hoàn toàn quên thức ăn
như rất nhiều loại củ,
sáp cây, cá, động vật có vỏ,
hạt dầu,
nhuyễn thể, nấm, côn trùng,
thịt động vật nhỏ, không nguy hiểm,
tất cả chúng đã từng có sẵn
ngay trong môi trường xung quanh chúng ta.
Vậy thực phẩm này đã đi đâu?
Tại sao các giỏ thức ăn hiện đại
của chúng ta lại hẹp như vậy?
Chúng ta có thể nói về những lý do
kinh tế chính trị và sinh thái phức tạp,
nhưng tôi ở đây để nói điều này là vì
hiện tượng xấu hổ của con người hơn,
bởi vì xấu hổ là lí do cốt yếu
mà thực phẩm biến mất khỏi đĩa của bạn.
Sự xấu hổ để lại hậu quả gì?
Sự xấu hổ làm bạn cảm thấy nhỏ bé,
buồn,
không xứng đáng,
thấp kém.
Sự xấu hổ tạo ra sự bất hòa về nhận thức.
Nó bóp méo chuyện ăn uống.
Hãy để tôi lấy ví dụ này.
Bạn sẽ như thế nào để có
một món chính đa năng, tuyệt vời,
dồi dào sẵn có
trong môi trường của bạn?
Tất cả bạn phải làm là thu thập nó,
làm khô nó, lưu trữ nó,
và bạn có thể dùng nó cho cả năm
nấu nhiều món khác nhau mà bạn muốn.
Ấn Độ chỉ có một loại thực phẩm như vậy,
gọi là "Mahua",
chính là loại hoa này.
Và tôi đã nghiên cứu thực phẩm này
trong ba năm qua.
Nó được biết đến là rất bổ dưỡng
trong truyền thống bản địa
và trong kiến thức khoa học.
Đối với người bản địa,
nó từng là một món ăn chính
trong bốn đến sáu tháng một năm.
Theo nhiều cách, nó rất giống
Marula của địa phương bạn,
ngoại trừ việc đó là hoa,
không phải trái cây.
Ở những khu rừng dồi dào,
mọi người vẫn có thể có đủ ăn
cho cả năm
và đủ dư thừa để bán.
Tôi tìm thấy 35 món ăn khác nhau với Mahua
mà không ai còn nấu nữa.
Thực phẩm này thậm chí không còn
được công nhận là thức ăn,
mà là nguyên liệu thô cho rượu.
Bạn có thể bị bắt
vì chứa nó trong nhà của bạn.
Lý do là gì?
Xấu hổ.
Tôi đã nói chuyện với người bản địa
khắp Ấn Độ
về lý do tại sao
người ta không còn ăn mahua nữa.
Và tôi đã có câu trả lời chính xác.
"Ồ, chúng tôi đã từng ăn nó
khi chúng ta nghèo khó và đói khát.
Tại sao chúng tôi nên ăn nó bây giờ?
Chúng ta đã có gạo hoặc lúa mì".
Và đồng thời,
mọi người cũng nói với tôi
Mahua bổ dưỡng như thế nào.
Luôn có những câu chuyện về người lớn tuổi
đã từng ăn Mahua.
"Bà của chúng tôi có mười đứa con,
và bà đã làm việc rất chăm chỉ
không bao giờ mệt, không bao giờ bệnh".
Chính xác cùng một chuyện như nhau
ở mọi nơi.
Tại sao lại như vậy?
Làm thế nào để cùng một loại thực phẩm
vừa được coi là rất bổ dưỡng
lại vừa được coi là thực phẩm nghèo,
gần như cùng một lúc?
Các loại thực phẩm khác từ rừng cũng vậy.
Tôi đã nghe câu chuyện đau lòng
phía sau sự thiếu thốn và nạn đói,
của những người mà sống sót nhờ vào rác
xả ra trong rừng,
bởi vì không có thức ăn.
Nếu tôi đào sâu hơn một chút,
hóa ra sự thiếu thốn
không phải là thức ăn
mà là thứ đáng trân trọng như gạo.
Tôi đã hỏi họ,
"Làm sao bạn học được
rằng rác có thể ăn được?
Ai đã nói với bạn rằng
củ đắng có thể được làm ngọt
bằng cách để chúng trong
con suối suốt đêm?
Hoặc cách lấy thịt ra khỏi vỏ ốc?
Hay làm thế nào để đặt bẫy
một con chuột hoang?"
Đó là khi họ bắt đầu gãi đầu,
và nhận ra rằng họ đã học được nó
từ những người lớn tuổi hơn,
rằng tổ tiên của họ đã sống
dựa vào chúng qua nhiều thế kỷ
trước khi gạo xuất hiện,
và khỏe mạnh
hơn thế hệ của chính họ.
Vì vậy, đây là cách thực phẩm vận hành,
cách sự xấu hổ vận hành
làm cho thực phẩm và truyền thống biến mất
khỏi cuộc sống và ký ức của mọi người
mà thậm chí họ không nhận ra nó.
Vậy làm thế nào để chúng ta quay lại
xu hướng này?
Làm thế nào để chúng ta đòi lại hệ thống
đa dạng và đẹp đẽ của thức ăn tự nhiên,
thức ăn được trao một cách yêu thương
bởi Đất Mẹ theo cách riêng của cô ấy,
thức ăn được chuẩn bị bởi những người bà
với niềm vui
và được ăn bởi những người ông
với lòng biết ơn,
những thực phẩm lành mạnh,
bản sắc, tự nhiên,
đa dạng, ngon miệng
không yêu cầu sự trồng trọt
không làm hỏng hệ sinh thái của chúng ta,
không tốn kém một thứ gì?
Tất cả chúng ta đều cần
loại thực phẩm này,
và tôi không nghĩ rằng
tôi cần phải giải thích tại sao.
Tôi không cần phải nói với bạn
về cuộc khủng hoảng sức khỏe toàn cầu,
biến đổi khí hậu, khủng hoảng nước,
sự mất chất của đất,
sự sụp đổ các hệ thống nông nghiệp,
tất cả những thứ đó.
Nhưng với tôi, lý do quan trọng không kém
tại sao chúng ta cần những thực phẩm này
là những cảm nhận sâu sắc,
bởi vì thực phẩm là rất nhiều điều,
bạn sẽ thấy.
Thức ăn là dinh dưỡng, tiện nghi,
sự sáng tạo, cộng đồng,
niềm vui, sự an toàn, bản sắc
và nhiều hơn nữa.
Cách chúng ta kết nối
với thức ăn của mình
nói lên nhiều điều
về cuộc sống của chúng ta.
Nó lý giải cách chúng ta kết nối
với cơ thể mình,
bởi vì cơ thể chúng ta sau cùng
là thức ăn.
Nó lý giải ý nghĩa cơ bản của chúng ta
về sự kết nối
với sự tồn tại.
Hiện nay chúng ta cần những thực phẩm này
hơn bao giờ hết
để có thể xác định lại
không gian con người
trong sơ đồ tự nhiên của mọi thứ.
Và ta có cần sự định lại
như vậy ngày hôm nay không?
Đối với tôi, câu trả lời thực sự duy nhất
là tình yêu,
bởi vì tình yêu là thứ duy nhất
chống lại sự xấu hổ.
Và làm thế nào chúng ta mang tình yêu
nhiều hơn vào sự gắn kết với thực phẩm?
Đối với tôi, tình yêu là,
theo một cách lớn lao,
là về sự sẵn lòng để chậm lại,
dành thời gian để cảm nhận,
cảm giác, lắng nghe, tìm hiểu.
Nó có thể là lắng nghe
cơ thể của chúng ta.
Chúng cần gì ở thói quen ăn uống, niềm tin
và ham muốn của chúng ta?
Cần có thời gian
để xem xét những niềm tin đó.
Chúng đến từ đâu?
Nó có thể trở lại thời thơ ấu
của chúng ta.
Thức ăn gì ta đã yêu mến sau đó,
và những gì đã thay đổi?
Nó có thể là dành
một buổi tối yên tĩnh với người lớn tuổi,
lắng nghe những kỷ niệm ẩm thực của họ,
thậm chí có thể giúp họ
nấu món gì đó họ yêu thích
và chia sẻ một bữa ăn.
Tình yêu có thể là về việc nhớ
rằng nhân loại rộng lớn
và lựa chọn thực phẩm là khác nhau.
Nó có thể là bày tỏ
sự tôn trọng và hiếu kỳ
thay vì phê bình
khi chúng ta thấy ai đó thích thú
với một món ăn thực sự xa lạ.
Tình yêu có thể mất thời gian để tìm hiểu,
để đào sâu thông tin,
và tiếp cận với các kết nối.
Nó thậm chí có thể là
đi dạo yên lặng giữa fynbos
để xem nếu một cây nào đó
cất tiếng với bạn.
Điều đó có thể xảy ra.
Chúng nói chuyện với tôi mọi lúc.
Và hầu hết tất cả,
yêu là tin tưởng rằng
những bước khám phá nhỏ
có tiềm năng để dẫn dắt chúng ta
đến một cái gì đó lớn hơn,
đôi khi là một câu trả lời
thực sự đáng ngạc nhiên.
Một nữ dược sĩ bản địa
đã từng nói với tôi
tình yêu là bước đi trên Đất Mẹ
như đứa con thân yêu nhất của bà,
tin tưởng rằng bà ấy coi trọng
sự trung thực
và biết dẫn bước chúng ta thế nào.
Tôi hy vọng tôi đã truyền cảm hứng cho bạn
để bắt đầu kết nối lại
với thực phẩm của cha ông bạn.
Cảm ơn vì đã lắng nghe.
(Vỗ tay)