WEBVTT

00:00:00.728 --> 00:00:03.304
Όταν σκεφτόμαστε τις έννοιες
προκατάληψη και μεροληψία

00:00:03.304 --> 00:00:05.878
τείνουμε να φανταζόμαστε
ανόητους και κακούς ανθρώπους

00:00:05.878 --> 00:00:07.895
να κάνουν ανόητες και σατανικές πράξεις

00:00:07.895 --> 00:00:10.231
και αυτή η ιδέα συνοψίζεται όμορφα

00:00:10.231 --> 00:00:12.468
από τον Βρετανό κριτικό Γουίλιαμ Χάζλιτ

00:00:12.468 --> 00:00:15.396
που έγραψε το «Η προκατάληψη
είναι το παιδί της άγνοιας».

00:00:15.396 --> 00:00:17.584
Θα προσπαθήσω να σας πείσω τώρα

00:00:17.584 --> 00:00:19.239
ότι αυτό είναι λανθασμένο.

00:00:19.239 --> 00:00:21.006
Θα ήθελα να δοκιμάσω να σας πείσω

00:00:21.006 --> 00:00:22.640
ότι η προκατάληψη και η μεροληψία

00:00:22.640 --> 00:00:25.763
είναι έννοιες φυσιολογικές,
συχνά λογικές

00:00:25.763 --> 00:00:27.792
και συχνά είναι ακόμα και ηθικές.

00:00:27.792 --> 00:00:30.022
Πιστεύω ότι μόλις το καταλάβουμε αυτό

00:00:30.022 --> 00:00:32.689
θα είμαστε σε καλύτερη θέση να καταλάβουμε

00:00:32.689 --> 00:00:33.844
πότε σφάλουν,

00:00:33.844 --> 00:00:35.382
πότε θα έχουν φοβερές συνέπειες.

00:00:35.382 --> 00:00:37.600
Θα ξέρουμε καλύτερα τι να κάνουμε

00:00:37.600 --> 00:00:39.423
όταν συμβεί κάτι τέτοιο.

NOTE Paragraph

00:00:39.423 --> 00:00:41.611
Aς αρχίσουμε λοιπόν με τα στερεότυπα.

00:00:41.611 --> 00:00:44.620
Με βλέπετε, ξέρετε το όνομά μου
και κάποια στοιχεία για μένα

00:00:44.620 --> 00:00:46.515
και μπορείτε να κάνετε
κάποιες κρίσεις.

00:00:46.515 --> 00:00:49.893
Μπορείτε να μαντέψετε την εθνικότητά μου

00:00:49.893 --> 00:00:52.224
τις πολιτικές και θρησκευτικές
πεποιθήσεις μου,

00:00:52.224 --> 00:00:54.720
και συνήθως οι κρίσεις είναι ακριβείς.

00:00:54.720 --> 00:00:56.750
Είμαστε πολύ καλοί στα συμπεράσματα

00:00:56.750 --> 00:00:58.348
και είμαστε καλοί σε αυτό

00:00:58.348 --> 00:01:01.180
γιατί η ικανότητά μας
να δημιουργούμε στερεότυπα

00:01:01.180 --> 00:01:04.009
δεν αποτελεί κάποια 
αυθαίρετη ιδιορρυθμία του νου

00:01:04.009 --> 00:01:06.756
αλλά μάλλον είναι 
μια συγκεκριμένη υποπερίπτωση

00:01:06.756 --> 00:01:08.380
μιας πιο γενικής διαδικασίας.

00:01:08.380 --> 00:01:09.695
Δηλαδή έχουμε εμπειρία

00:01:09.695 --> 00:01:11.398
από καταστάσεις και ανθρώπους

00:01:11.398 --> 00:01:12.883
που ταξινομούμε σε κατηγορίες

00:01:12.883 --> 00:01:15.162
και από τα βιώματά μας
μπορούμε να γενικεύσουμε

00:01:15.162 --> 00:01:17.467
για νέες περιπτώσεις
σε αυτές τις κατηγορίες.

00:01:17.467 --> 00:01:19.827
Λοιπόν, όλοι εδώ έχετε αρκετή πείρα

00:01:19.827 --> 00:01:22.085
από καρέκλες, μήλα και σκυλιά,

00:01:22.085 --> 00:01:23.146
και με βάση αυτά,

00:01:23.146 --> 00:01:26.047
θα βλέπατε άγνωστα παραδείγματα
και θα κάνατε υποθέσεις,

00:01:26.047 --> 00:01:28.249
θα κάθεστε στην καρέκλα να φάτε το μήλο

00:01:28.249 --> 00:01:30.035
και ο σκύλος θα γάβγιζε.

00:01:30.035 --> 00:01:31.757
Όμως μπορεί να κάνουμε λάθος.

00:01:31.757 --> 00:01:33.747
Η καρέκλα μπορεί να έσπαγε
όταν κάθεστε.

00:01:33.747 --> 00:01:36.346
το μήλο να 'ταν δηλητηριασμένο,
ο σκύλος να μην γάβγιζε.

00:01:36.346 --> 00:01:38.880
Και όντως,
η σκυλίτσα μου η Τέσσυ δεν γαβγίζει.

00:01:38.880 --> 00:01:41.411
Κατά κύριο λόγο όμως, 
είμαστε καλοί σε κάτι τέτοιο.

00:01:41.411 --> 00:01:43.066
Συνήθως κάνουμε σωστές υποθέσεις

00:01:43.066 --> 00:01:45.385
και στον κοινωνικό και στον ιδιωτικό βίο.

00:01:45.385 --> 00:01:46.881
Εάν δεν τα καταφέρναμε

00:01:46.881 --> 00:01:50.367
να υποθέσουμε τι θα συμβεί σε
νέες καταστάσεις που συναντάμε,

00:01:50.367 --> 00:01:52.040
δεν θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε.

00:01:52.040 --> 00:01:54.842
Μάλιστα ο Χάζλιτ,
στο υπέροχο δοκίμιό του,

00:01:54.842 --> 00:01:56.083
παραδέχεται ότι:

00:01:56.083 --> 00:01:58.708
«Χωρίς τη βοήθεια της προκατάληψης
και της συνήθειας,

00:01:58.708 --> 00:02:00.949
δε θα ήμουν σε θέση
να διασχίσω την αίθουσα,

00:02:00.949 --> 00:02:03.334
δε θα ήξερα πως να φερθώ
σε καμία περίσταση,

00:02:03.334 --> 00:02:06.916
ούτε τι να νιώσω
σε οποιαδήποτε σχέση στη ζωή».

00:02:07.306 --> 00:02:09.174
Τώρα ας εξετάσουμε τη μεροληψία.

00:02:09.174 --> 00:02:10.886
Μερικές φορές χωρίζουμε τον κόσμο

00:02:10.886 --> 00:02:13.934
σε «εμάς» και «αυτούς»,
στους εντός και τους εκτός ομάδας,

00:02:13.934 --> 00:02:15.348
και ενίοτε όταν το κάνουμε,

00:02:15.348 --> 00:02:16.707
ξέρουμε ότι σφάλουμε

00:02:16.707 --> 00:02:18.361
και σαν να ντρεπόμαστε λίγο.

00:02:18.361 --> 00:02:20.138
Όμως άλλες φορές νιώθουμε περήφανοι.

00:02:20.138 --> 00:02:21.498
Το αναγνωρίζουμε ανοικτά.

00:02:21.498 --> 00:02:23.286
Το αγαπημένο μου σχετικό παράδειγμα

00:02:23.286 --> 00:02:25.011
είναι μια ερώτηση του κοινού

00:02:25.011 --> 00:02:28.124
από δημόσιο διάλογο Ρεπουμπλικανών 
ενόψει των τελευταίων εκλογών.

NOTE Paragraph

00:02:28.124 --> 00:02:31.354
(Βίντεο) Άντερσον Κούπερ:
Φτάνουμε στην ερώτηση από την αίθουσα

00:02:31.354 --> 00:02:34.253
για την παροχή εξωτερικής βοήθειας;
Παρακαλώ, κυρία μου.

NOTE Paragraph

00:02:34.253 --> 00:02:36.705
Γυναίκα: Ο Αμερικανικός λαός υποφέρει

00:02:36.705 --> 00:02:39.166
στην πατρίδα μας αυτή τη στιγμή.

00:02:39.166 --> 00:02:42.507
Γιατί συνεχίζουμε να στέλνουμε
βοήθεια στο εξωτερικό

00:02:42.507 --> 00:02:43.940
σε άλλες χώρες

00:02:43.940 --> 00:02:47.130
ενώ χρειαζόμαστε κάθε δυνατή
βοήθεια για εμάς τους ίδιους;

NOTE Paragraph

00:02:47.635 --> 00:02:49.962
ΑΚ: Κυβερνήτη Πέρρυ, 
τι έχετε να πείτε για αυτό;

NOTE Paragraph

00:02:49.962 --> 00:02:51.303
(Χειροκρότημα)

00:02:51.303 --> 00:02:53.463
Ρικ Πέρρυ: Βεβαίως, πιστεύω ότι...

NOTE Paragraph

00:02:53.463 --> 00:02:55.305
Πωλ Μπλούμ: Όλα τα άτομα επί σκηνής

00:02:55.305 --> 00:02:57.300
συμμερίζονταν τη βάση της ερώτησης,

00:02:57.300 --> 00:02:59.232
ότι ως Αμερικανοί,
πρέπει να νοιαζόμαστε

00:02:59.232 --> 00:03:01.511
περισσότερο για εμάς
παρά για άλλους ανθρώπους.

00:03:01.511 --> 00:03:04.202
Πράγματι, γενικά οι άνθρωποι ταλαντεύονται

00:03:04.202 --> 00:03:07.690
από συναισθήματα αλληλεγγύης, αφοσίωσης,
υπερηφάνειας και πατριωτισμού,

00:03:07.690 --> 00:03:10.349
για την πατρίδα τους ή
για την εθνοτική τους ομάδα.

00:03:10.349 --> 00:03:13.559
Ασχέτως πολιτικών πιστεύω,
πολλοί είναι περήφανοι ως Αμερικανοί

00:03:13.559 --> 00:03:15.794
και ευνοούν τους Αμερικανούς 
από άλλες χώρες.

00:03:15.794 --> 00:03:18.587
Κάτοικοι άλλων χωρών
νιώθουν το ίδιο για την πατρίδα τους

00:03:18.587 --> 00:03:20.960
και εμείς επίσης
για την εθνοτική μας καταγωγή.

NOTE Paragraph

00:03:20.960 --> 00:03:22.761
Βέβαια, κάποιοι ίσως το απορρίπτετε.

00:03:22.761 --> 00:03:24.717
Κάποιοι μπορεί να είστε τόσο κοσμοπολίτες

00:03:24.717 --> 00:03:27.009
ώστε να πιστεύετε ότι
η εθνότητα και η ιθαγένεια

00:03:27.009 --> 00:03:29.126
δεν πρέπει να ασκούν καμία ηθική επιρροή.

00:03:29.126 --> 00:03:31.715
Αλλά ακόμη και εσείς
οι καλλιεργημένοι αποδέχεστε

00:03:31.715 --> 00:03:33.403
ότι θα πρέπει να υπάρχει μια έλξη

00:03:33.403 --> 00:03:36.348
προς την έσω-ομάδα
στον τομέα των φίλων και της οικογένειας

00:03:36.348 --> 00:03:37.880
από τα κοντινά σας πρόσωπα,

00:03:37.880 --> 00:03:39.890
και έτσι ακόμη και εσείς κάνετε διάκριση

00:03:39.890 --> 00:03:40.998
σε «Εμάς» και «Αυτούς».

NOTE Paragraph

00:03:40.998 --> 00:03:43.810
Τώρα αυτή η διάκριση
είναι αρκετά φυσιολογική

00:03:43.810 --> 00:03:46.076
και συχνά αρκετά ηθική,
αλλά μπορεί να εκτραπεί,

00:03:46.076 --> 00:03:48.374
και αυτό αποτέλεσε μέρος της έρευνας

00:03:48.374 --> 00:03:51.136
του μεγάλου κοινωνικού 
ψυχολόγου Χένρι Τάιζφελ.

00:03:51.136 --> 00:03:53.791
Ο Τάιζφελ γεννήθηκε στην Πολωνία το 1919.

00:03:53.791 --> 00:03:55.956
Έφυγε για σπουδές
σε πανεπιστήμια της Γαλλίας,

00:03:55.956 --> 00:03:58.837
επειδή ως Εβραίος, αποκλειόταν
από πανεπιστήμιο της Πολωνίας

00:03:58.837 --> 00:04:00.963
και μετά κατατάχθηκε στον Γαλλικό στρατό

00:04:00.963 --> 00:04:02.278
στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

00:04:02.278 --> 00:04:04.068
Συνελήφθη και κατέληξε

00:04:04.068 --> 00:04:06.343
σε ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου,

00:04:06.343 --> 00:04:08.162
και ήταν τρομακτική περίοδος γι' αυτόν,

00:04:08.162 --> 00:04:09.962
διότι εάν αποκαλυπτόταν ως Εβραίος,

00:04:09.962 --> 00:04:11.957
θα μεταφερόταν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης

00:04:11.957 --> 00:04:13.625
όπου πιθανότατα δεν θα επιβίωνε.

00:04:13.625 --> 00:04:15.850
Πράγματι, μετά τον πολέμο
που απελευθερώθηκε

00:04:15.850 --> 00:04:18.523
οι περισσότεροι φίλοι και
η οικογένειά του ήταν νεκροί.

00:04:18.523 --> 00:04:20.495
Ασχολήθηκε με διάφορες δραστηριότητες.

00:04:20.495 --> 00:04:22.374
Βοήθησε ορφανά πολέμου.

00:04:22.374 --> 00:04:23.974
Εντούτοις είχε διαρκές ενδιαφέρον

00:04:23.974 --> 00:04:25.886
για τη διερεύνηση της προκατάληψης,

00:04:25.886 --> 00:04:28.268
έτσι όταν διατέθηκε
υποτροφία για τα στερεότυπα

00:04:28.268 --> 00:04:29.910
από σημαντικό Βρετανικό φορέα,

00:04:29.910 --> 00:04:31.520
υπέβαλε αίτηση και την κέρδισε.

00:04:31.520 --> 00:04:33.649
Τότε ξεκίνησε μια εκπληκτική καριέρα.

00:04:33.649 --> 00:04:36.206
Αυτό που ξεκίνησε
την καριέρα του ήταν η διαπίστωση

00:04:36.206 --> 00:04:38.928
ότι η αντίληψη των περισσότερων ανθρώπων
για το Ολοκαύτωμα

00:04:38.928 --> 00:04:40.215
ήταν λανθασμένη.

00:04:40.215 --> 00:04:42.138
Πολλοί άνθρωποι εκείνη την εποχή

00:04:42.138 --> 00:04:44.685
θεωρούσαν ότι το Ολοκαύτωμα
κάπως αντιπροσώπευε

00:04:44.685 --> 00:04:47.308
ένα τραγικό λάθος εκ μέρους των Γερμανών,

00:04:47.308 --> 00:04:51.179
κάποιο γενετικό ελάττωμα
ή αυταρχική προσωπικότητα.

00:04:51.179 --> 00:04:53.276
Και ο Τάιζφελ το απέρριπτε.

00:04:53.276 --> 00:04:55.695
Έλεγε ότι αυτό που βλέπουμε 
στο Ολοκαύτωμα

00:04:55.695 --> 00:04:58.061
είναι απλώς μια υπερβολή

00:04:58.061 --> 00:05:00.049
φυσιολογικών ψυχολογικών διεργασιών

00:05:00.049 --> 00:05:01.882
που συμβαίνουν σε όλους μας.

00:05:01.882 --> 00:05:04.567
Για να το διερευνήσει,
έκανε μια σειρά κλασικές μελέτες

00:05:04.567 --> 00:05:06.098
σε Βρετανούς εφήβους.

00:05:06.098 --> 00:05:07.388
Σε μία από τις μελέτες,

00:05:07.388 --> 00:05:09.842
έκανε διάφορες ερωτήσεις
στους Βρετανούς εφήβους

00:05:09.842 --> 00:05:12.100
και μετά με βάση τις απαντήσεις τους,
τους είπε:

00:05:12.100 --> 00:05:13.518
«Κοίταξα τις απαντήσεις σας

00:05:13.518 --> 00:05:15.562
και με βάση αυτές αποφάσισα ότι»

00:05:15.562 --> 00:05:17.435
είπε στους μισούς από αυτούς,

00:05:17.435 --> 00:05:20.727
«είτε λατρεύετε τον ζωγράφο 
Καντίνσκι και τα έργα του,

00:05:20.727 --> 00:05:23.743
ή ότι λατρεύετε τον Κλέε και τα έργα του.»

00:05:23.743 --> 00:05:25.143
Ήταν τελείως ψευδές.

00:05:25.143 --> 00:05:27.926
Οι απαντήσεις δεν είχαν σχέση
με τον Καντίνσκι ή τον Κλέε.

00:05:27.926 --> 00:05:30.558
Πιθανόν δεν είχαν καν ακούσει
τους καλλιτέχνες αυτούς.

00:05:30.558 --> 00:05:32.758
Απλώς τους χώριζε αυθαίρετα σε ομάδες.

00:05:32.758 --> 00:05:36.060
Αυτό όμως που ανακάλυψε ήταν ότι
ο διαχωρισμός σε ομάδες είχε σημασία

00:05:36.060 --> 00:05:38.556
έτσι όταν αργότερα έδωσε
στα άτομα αυτά χρήματα,

00:05:38.556 --> 00:05:40.592
αυτοί προτιμούσαν να δίνουν τα χρήματα

00:05:40.592 --> 00:05:42.355
σε μέλη της δικής τους ομάδας

00:05:42.355 --> 00:05:43.917
παρά σε μέλη της άλλης ομάδας.

00:05:43.917 --> 00:05:46.575
Το χειρότερο ήταν
ότι ενδιαφέρονταν πολύ περισσότερο

00:05:46.575 --> 00:05:48.491
για την καθιέρωση μιας διαφοράς

00:05:48.491 --> 00:05:50.854
ανάμεσα στην ομάδα τους
και της άλλης ομάδας,

00:05:50.854 --> 00:05:53.190
έτσι δεν αποδέχονταν
χρήματα για την ομάδα τους

00:05:53.190 --> 00:05:56.770
εάν έτσι στερούσαν περισσότερα
από την άλλη ομάδα.

NOTE Paragraph

00:05:57.880 --> 00:06:00.452
Η μεροληψία φαίνεται ότι
εμφανίζεται σε νεαρή ηλικία.

00:06:00.452 --> 00:06:03.158
Γι' αυτό η συνάδελφος και σύζυγός μου
Κάρεν Γουίν στο Γέιλ

00:06:03.158 --> 00:06:04.849
έκανε μια σειρά μελέτες σε μωρά,

00:06:04.849 --> 00:06:07.242
όπου βάζει τα μωρά μαζί με κούκλες

00:06:07.242 --> 00:06:09.395
που έχουν διαφορετικές
προτιμήσεις στο φαγητό.

00:06:09.395 --> 00:06:11.726
Στη μια κούκλα πιθανόν 
να αρέσουν τα φασολάκια.

00:06:11.726 --> 00:06:14.091
στην άλλη μπορεί να αρέσουν τα μπισκότα.

00:06:14.091 --> 00:06:16.551
Πειραματίζονται στις διατροφικές
συνήθειες των μωρών

00:06:16.551 --> 00:06:19.218
και βρέθηκε ότι γενικά 
προτιμούν τα μπισκότα.

00:06:19.218 --> 00:06:21.919
Αλλά το ερώτημα είναι:
Επηρεάζει η προτίμηση τα μωρά

00:06:21.919 --> 00:06:24.935
στο πώς φέρονται στις κούκλες; 
Τα επηρεάζει πολύ.

00:06:24.935 --> 00:06:26.552
Τείνουν να προτιμούν τις κούκλες

00:06:26.552 --> 00:06:29.287
που έχουν τα ίδια γούστα 
στο φαγητό με αυτά,

00:06:29.287 --> 00:06:32.302
και το χειρότερο είναι
ότι πραγματικά προτιμούν την κούκλα

00:06:32.302 --> 00:06:35.491
που τιμωρεί την άλλη
με το διαφορετικό γούστο στο φαγητό.

00:06:35.491 --> 00:06:36.837
(Γέλια)

NOTE Paragraph

00:06:38.217 --> 00:06:41.514
Παρατηρούμε συνεχώς
τέτοια ενδο-ομαδική εξω-ομαδική ψυχολογία.

00:06:41.514 --> 00:06:43.301
Παρατηρείται σε πολιτικές συγκρούσεις

00:06:43.301 --> 00:06:45.545
μεταξύ ομάδων με διαφορετική ιδεολογία.

00:06:45.545 --> 00:06:49.125
Τη βλέπουμε σε υπερβολή 
σε περίπτωση πολέμου,

00:06:49.125 --> 00:06:52.296
που δεν δίνεται απλώς
κάτι λιγότερο στην εξωομάδα

00:06:52.296 --> 00:06:54.048
αλλά τους αφαιρείται η ανθρωπιά,

00:06:54.048 --> 00:06:56.538
όπως με την Ναζιστική αντίληψη
περί των Εβραίων,

00:06:56.538 --> 00:06:58.088
ως παράσιτα ή ψείρες,

00:06:58.088 --> 00:07:02.283
ή σύμφωνα με την Αμερικανική αντίληψη 
των Ιαπώνων ως αρουραίους.

NOTE Paragraph

00:07:02.283 --> 00:07:04.741
Τα στερεότυπα μπορεί επίσης να εκτραπούν.

00:07:04.741 --> 00:07:06.823
Έτσι συχνά είναι λογικά και χρήσιμα,

00:07:06.823 --> 00:07:08.634
όμως κάποιες φορές γίνονται παράλογα,

00:07:08.634 --> 00:07:09.949
δίνουν λάθος απαντήσεις,

00:07:09.949 --> 00:07:10.983
και άλλες φορές

00:07:10.983 --> 00:07:13.398
οδηγούν σε ξεκάθαρα ανήθικες συνέπειες.

00:07:13.398 --> 00:07:15.885
Η περίπτωση που μελετήθηκε περισσότερο

00:07:15.885 --> 00:07:17.599
είναι αυτή της φυλής.

00:07:17.599 --> 00:07:19.089
Έγινε μια συναρπαστική μελέτη

00:07:19.089 --> 00:07:20.943
πριν από τις εκλογές του 2008

00:07:20.943 --> 00:07:23.091
κατά την οποία κοινωνικοί ψυχολόγοι


00:07:23.091 --> 00:07:27.569
παρατηρούσαν τον βαθμό συσχέτισης
των υποψηφίων με την Αμερική,

00:07:27.569 --> 00:07:30.821
όπως η ασυνείδητη συσχέτιση
με την Αμερικανική σημαία.

00:07:30.821 --> 00:07:32.379
Σε μία από αυτές τις μελέτες

00:07:32.379 --> 00:07:34.780
συνέκριναν τον Ομπάμα και τον Μακέιν
και ανακάλυψαν

00:07:34.780 --> 00:07:38.010
ότι ο Μακέιν θεωρείται περισσότερο 
Αμερικανός από τον Ομπάμα,

00:07:38.019 --> 00:07:40.693
και κατά κάποιο τρόπο,
δεν εκπλησσόμαστε που το ακούμε.

00:07:40.693 --> 00:07:42.553
Ο Μακέιν είναι φημισμένος
ήρωας πολέμου

00:07:42.553 --> 00:07:43.980
και πολλοί θα έλεγαν ρητά

00:07:43.980 --> 00:07:46.829
ότι έχει περισσότερο αμερικάνικο παρελθόν
από τον Ομπάμα.

00:07:46.829 --> 00:07:48.823
Επίσης συνέκριναν τον Ομπάμα

00:07:48.823 --> 00:07:51.245
με τον Βρετανό Πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ,

00:07:51.245 --> 00:07:53.496
και ανακάλυψαν
ότι και ο Μπλερ θεωρούταν

00:07:53.496 --> 00:07:56.076
περισσότερο Αμερικανός από τον Ομπάμα

00:07:56.076 --> 00:07:58.272
παρόλο που τα άτομα σαφώς καταλάβαιναν

00:07:58.272 --> 00:08:00.026
ότι δεν είναι καν Αμερικανός.

00:08:01.056 --> 00:08:02.828
Φυσικά αντιδρούσαν

00:08:02.828 --> 00:08:04.918
στο χρώμα δέρματος του Ομπάμα.

NOTE Paragraph

00:08:05.708 --> 00:08:07.797
Τα στερεότυπα και η μεροληψία

00:08:07.797 --> 00:08:09.606
έχουν πραγματικές συνέπειες

00:08:09.606 --> 00:08:11.976
τόσο ανεπαίσθητες όσο και πολύ σημαντικές.

00:08:11.976 --> 00:08:13.577
Σε μια πρόσφατη μελέτη

00:08:13.577 --> 00:08:17.814
ερευνητές έβαλαν διαφημίσεις στο eBay
για πώληση καρτών του μπέιζμπολ.

00:08:17.814 --> 00:08:20.542
Μερικές κάρτες τις κρατούσαν λευκά χέρια,

00:08:20.542 --> 00:08:22.056
άλλες χέρια μαύρων ατόμων.

00:08:22.056 --> 00:08:23.580
Ήταν οι ίδιες κάρτες.

00:08:23.580 --> 00:08:24.918
Αυτές με τα χέρια μαύρων

00:08:24.918 --> 00:08:26.953
έλαβαν σημαντικά χαμηλότερες προσφορές

00:08:26.953 --> 00:08:29.223
απ' ό,τι εκείνες με τα χέρια λευκών.

00:08:29.223 --> 00:08:31.549
Σε έρευνα του πανεπιστήμιου του Στάνφορντ,

00:08:31.549 --> 00:08:35.738
ψυχολόγοι διερεύνησαν 
την περίπτωση ανθρώπων

00:08:35.738 --> 00:08:39.403
που είχαν καταδικαστεί για 
τον φόνο κάποιου λευκού ατόμου.

00:08:39.403 --> 00:08:42.224
Αποδεικνύεται ότι,
διατηρώντας τα υπόλοιπα σταθερά,

00:08:42.224 --> 00:08:44.825
είναι αρκετά πιο πιθανό
να καταδικαστείτε σε θάνατο

00:08:44.825 --> 00:08:46.656
εάν μοιάζετε με το άτομο στα δεξιά

00:08:46.656 --> 00:08:48.343
παρά με το άτομο στα αριστερά,

00:08:48.343 --> 00:08:50.417
και αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή

00:08:50.417 --> 00:08:52.484
το άτομο δεξιά
φαίνεται να πλησιάζει πάρα πολύ

00:08:52.484 --> 00:08:54.852
το Αφροαμερικανικό πρότυπο,

00:08:54.852 --> 00:08:57.698
και αυτό προφανώς επηρεάζει 
τις αποφάσεις των ανθρώπων

00:08:57.698 --> 00:08:59.656
για το πώς πρέπει να του συμπεριφερθούν.

NOTE Paragraph

00:08:59.656 --> 00:09:01.122
Τώρα που το γνωρίζουμε αυτό,

00:09:01.122 --> 00:09:02.408
πώς το καταπολεμούμε;

00:09:02.408 --> 00:09:04.292
Υπάρχουν διάφοροι δρόμοι.

00:09:04.292 --> 00:09:06.070
Ένας είναι να επικαλεστούμε

00:09:06.070 --> 00:09:07.779
το συναίσθημα του άλλου,

00:09:07.779 --> 00:09:09.600
δηλαδή να προκαλέσουμε ενσυναίσθηση.

00:09:09.600 --> 00:09:11.768
Αυτό το κάνουμε συχνά με την αφήγηση.

00:09:11.768 --> 00:09:14.005
Έτσι εάν είστε γονιός
με φιλελεύθερες αρχές

00:09:14.005 --> 00:09:16.194
και θέλετε να ενθαρρύνετε τα παιδιά σας

00:09:16.194 --> 00:09:18.392
προς τις αξίες
της μη παραδοσιακής οικογένειας,

00:09:18.392 --> 00:09:21.117
δώστε τους ένα τέτοιο βιβλίο.
[Η Χέδερ έχει δύο μαμάδες]

00:09:21.117 --> 00:09:22.482
Εάν είστε πιο συντηρητικοί,

00:09:22.482 --> 00:09:24.543
ίσως να τους χαρίσετε κάτι τέτοιο.
(Γέλια)

00:09:24.543 --> 00:09:26.945
[Βοήθεια! Φιλελεύθεροι
κάτω από το κρεββάτι μου!]

00:09:26.945 --> 00:09:29.388
Γενικά όμως η αφήγηση 
μπορεί να μεταμορφώσει

00:09:29.388 --> 00:09:31.449
ανώνυμους αγνώστους σε ξεχωριστά άτομα,

00:09:31.449 --> 00:09:34.144
και η ιδέα ότι νοιαζόμαστε για ανθρώπους

00:09:34.144 --> 00:09:36.157
όταν επικεντρωνόμαστε σε αυτούς ατομικά

00:09:36.157 --> 00:09:38.558
είναι ιδέα που εμφανίζεται 
σε όλη την ιστορία.

00:09:38.558 --> 00:09:40.816
Έτσι ο Στάλιν φαίνεται ότι είπε:

00:09:40.816 --> 00:09:42.512
«Ένας μόνο θάνατος είναι τραγωδία,

00:09:42.512 --> 00:09:44.565
ένα εκατομμύριο θάνατοι είναι στατιστική»

00:09:44.565 --> 00:09:45.972
και η Μητέρα Τερέζα είπε:

00:09:45.972 --> 00:09:47.859
«Αν κοιτάξω τη μάζα δεν θα δράσω ποτέ,

00:09:47.859 --> 00:09:49.859
εάν κοιτάξω τη μονάδα,
θα δράσω!»

00:09:49.859 --> 00:09:51.900
Ψυχολόγοι το έχουν διερευνήσει.

00:09:51.900 --> 00:09:53.393
Για παράδειγμα σε μια έρευνα,

00:09:53.393 --> 00:09:56.231
δινόταν σε ανθρώπους μια λίστα με 
στοιχεία για κάποια κρίση

00:09:56.231 --> 00:09:59.911
και έβλεπαν πόσα χρήματα δώριζαν τα άτομα

00:09:59.911 --> 00:10:01.505
για την επίλυση της κρίσης.

00:10:01.505 --> 00:10:03.616
Στην άλλη ομάδα
δεν έδιναν καθόλου στοιχεία

00:10:03.616 --> 00:10:05.861
όμως τους έλεγαν για 
κάποιο συγκεκριμένο άτομο,

00:10:05.861 --> 00:10:08.251
έδιναν όνομα και έδειχναν το πρόσωπό του,

00:10:08.251 --> 00:10:11.465
και αποδείχθηκε τελικά ότι έτσι δώριζαν
πολύ περισσότερα χρήματα.

00:10:11.465 --> 00:10:13.234
Τίποτα από αυτά δεν είναι μυστικό

00:10:13.234 --> 00:10:15.680
για τους ανθρώπους
που ασχολούνται με φιλανθρωπίες

00:10:15.680 --> 00:10:18.144
Δεν συνηθίζουν να κατακλύζουν
τους ανθρώπους

00:10:18.144 --> 00:10:19.534
με στοιχεία και στατιστικές.

00:10:19.534 --> 00:10:21.132
Αντίθετα τους δείχνουν πρόσωπα,

00:10:21.132 --> 00:10:22.351
τους δείχνουν ανθρώπους.

00:10:22.351 --> 00:10:25.280
Πιθανόν,
εκφράζοντας τη συμπάθειά μας στο άτομο,

NOTE Paragraph

00:10:25.280 --> 00:10:28.517
να επεκτείνεται και στην ομάδα

00:10:28.517 --> 00:10:30.284
που το άτομο ανήκει.

NOTE Paragraph

00:10:30.284 --> 00:10:32.741
Αυτή είναι η Χάριετ Μπήτσερ Στόου.

00:10:32.741 --> 00:10:35.140
Η ιστορία που θα σας πω
είναι μάλλον απόκρυφη.

00:10:35.140 --> 00:10:37.310
Ο Πρόεδρος Λίνκολν την προσκάλεσε

00:10:37.310 --> 00:10:39.664
στον Λευκό Οίκο
κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου

00:10:39.664 --> 00:10:40.406
και της είπε:

00:10:40.406 --> 00:10:43.751
«Ώστε εσύ είσαι η μικρή κυρία
που ξεκίνησε αυτόν τον μεγάλο πόλεμο».

00:10:43.751 --> 00:10:46.204
Εννοούσε το βιβλίο της 
«Η Καλύβα του Μπάρμπα-Θωμά»

00:10:46.204 --> 00:10:48.436
που δεν είναι κάποιο
σπουδαίο βιβλίο φιλοσοφίας

00:10:48.436 --> 00:10:50.846
ή θεολογίας ούτε καν ίσως λογοτεχνίας,

00:10:50.846 --> 00:10:53.262
όμως τα καταφέρνει εξαιρετικά

00:10:53.262 --> 00:10:55.946
να μας κάνει να μπούμε
στη θέση άλλων ανθρώπων,

00:10:55.946 --> 00:10:58.445
με τους οποίους δεν θα σχολούμαστε
σε άλλη περίπτωση,

00:10:58.445 --> 00:11:00.720
μας βάζει στη θέση του σκλάβου.

00:11:00.720 --> 00:11:03.200
Και αυτό θα μπορούσε 
να λειτουργήσει ως καταλύτης

00:11:03.200 --> 00:11:04.505
για μεγάλη κοινωνική αλλαγή.

NOTE Paragraph

00:11:04.505 --> 00:11:06.903
Πιο πρόσφατα,
παρατηρώντας την Αμερική

00:11:06.903 --> 00:11:09.093
τις τελευταίες δεκαετίες,

00:11:09.093 --> 00:11:12.478
υπάρχουν λόγοι να πιστεύουμε ότι σειρές
όπως η εκπομπή του Μπιλ Κόσμπι

00:11:12.478 --> 00:11:15.778
άλλαξαν ριζικά την Αμερικανική στάση
ως προς τους Αφροαμερικανούς,

00:11:15.778 --> 00:11:18.710
Ενώ σόου όπως τα «Γουίλ και Γκρέις» 
και «Μοντέρνα Οικογένεια»

00:11:18.710 --> 00:11:19.731
άλλαξαν τη στάση

00:11:19.731 --> 00:11:21.392
προς τους γκέι άντρες και γυναίκες.

00:11:21.392 --> 00:11:23.530
Δεν νομίζω ότι είναι υπερβολή να πω

00:11:23.530 --> 00:11:26.507
ότι ο κύριος καταλύτης
για την αλλαγή στα ήθη της Αμερικής

00:11:26.507 --> 00:11:28.629
ήταν οι κωμωδίες καταστάσεων.

NOTE Paragraph

00:11:28.629 --> 00:11:30.446
Όμως δεν είναι μόνο το συναίσθημα,

00:11:30.446 --> 00:11:31.693
και θα ήθελα να κλείσω

00:11:31.693 --> 00:11:33.985
κάνοντας έκκληση στη δύναμη της λογικής.

00:11:33.985 --> 00:11:36.019
Σε κάποιο σημείο του υπέροχου βιβλίου του

00:11:36.019 --> 00:11:38.063
«Οι καλές εκφάνσεις της ανθρώπινης φύσης»

00:11:38.063 --> 00:11:39.160
ο Στίβεν Πίνκερ λέει ότι,

00:11:39.160 --> 00:11:42.288
η Παλαιά Διαθήκη
λέει να αγαπάς τον πλησίον σου,

00:11:42.288 --> 00:11:44.827
και η Καινή Διαθήκη
να αγαπάς τον εχθρό σου,

00:11:44.827 --> 00:11:47.469
αλλά εγώ δεν αγαπώ πραγματικά κανέναν τους

00:11:47.469 --> 00:11:49.342
αλλά δεν θέλω και να τους σκοτώσω.

00:11:49.342 --> 00:11:51.359
Ξέρω ότι έχω υποχρεώσεις απέναντί τους

00:11:51.359 --> 00:11:54.225
αλλά το αίσθημα της ηθικής 
και οι ηθικές μου αξίες

00:11:54.225 --> 00:11:56.100
για την συμπεριφορά μου απέναντί τους

00:11:56.100 --> 00:11:58.037
δεν βασίζονται στην αγάπη.

00:11:58.037 --> 00:12:00.567
Βασίζονται στην κατανόηση 
των ανθρώπινων δικαιωμάτων,

00:12:00.567 --> 00:12:02.631
την πίστη ότι η ζωή τους
είναι τόσο πολύτιμη

00:12:02.631 --> 00:12:04.275
όσο και η δική μου,

00:12:04.275 --> 00:12:06.584
και για να το στηρίξει αυτό
λέει μια ιστορία

00:12:06.584 --> 00:12:08.756
από τον μεγάλο φιλόσοφο Άνταμ Σμιθ,

00:12:08.756 --> 00:12:10.348
Θέλω να σας πω αυτή την ιστορία,

00:12:10.348 --> 00:12:11.855
παρόλο που θα την προσαρμόσω

00:12:11.855 --> 00:12:13.055
στην σύγχρονη εποχή.

NOTE Paragraph

00:12:13.055 --> 00:12:15.118
Λοιπόν ο Άνταμ Σμιθ 
ζητάει να φανταστείτε

00:12:15.118 --> 00:12:16.972
τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων

00:12:16.972 --> 00:12:19.131
και ότι οι χιλιάδες αυτοί άνθρωποι

00:12:19.131 --> 00:12:21.177
είναι σε μια άγνωστη σε σας χώρα.

00:12:21.177 --> 00:12:24.574
Θα μπορούσε να είναι η Κίνα, η Ινδία
ή κάποια χώρα της Αφρικής.

00:12:24.574 --> 00:12:27.352
Ο Σμιθ τότε ρωτάει: Πώς θα αποκριθείτε;

00:12:27.352 --> 00:12:29.309
Θα λέγατε, είναι κρίμα,

00:12:29.309 --> 00:12:31.320
και θα συνεχίζατε τη ζωή σας.

00:12:31.320 --> 00:12:33.801
Εάν τύχαινε να διαβάσετε
τους Τάιμς της Νέας Υόρκης

00:12:33.801 --> 00:12:36.659
και να το ανακαλύψετε, 
φυσικά αυτό μας συμβαίνει συνεχώς,

00:12:36.659 --> 00:12:38.265
συνεχίζουμε τη ζωή μας.

00:12:38.265 --> 00:12:40.220
Αλλά φανταστείτε αντιθέτως,
λέει ο Σμιθ,

00:12:40.220 --> 00:12:41.688
να μαθαίνατε ότι αύριο

00:12:41.688 --> 00:12:44.124
θα σας έκοβαν το μικρό σας δάχτυλο.

00:12:44.124 --> 00:12:46.228
Ο Σμιθ λέει ότι
αυτό θα σας ένοιαζε πολύ.

00:12:46.228 --> 00:12:47.978
Δεν θα κοιμόσασταν εκείνη τη νύχτα

00:12:47.978 --> 00:12:49.161
και θα το σκεφτόσασταν.

00:12:49.161 --> 00:12:50.714
Έτσι προκύπτει το ερώτημα:

00:12:50.714 --> 00:12:53.437
Θα θυσιάζατε χιλιάδες ζωές

00:12:53.437 --> 00:12:55.398
για να σώσετε το μικρό σας δάχτυλο;

00:12:55.398 --> 00:12:57.846
Απαντήστε το από μέσα σας,

00:12:57.846 --> 00:13:00.485
αλλά ο Σμιθ απαντάει:
Φυσικά και όχι,

00:13:00.485 --> 00:13:02.632
τι απαίσια σκέψη!

00:13:02.632 --> 00:13:04.402
Έτσι τίθεται το ερώτημα,

00:13:04.402 --> 00:13:05.851
όπως το θέτει ο Σμιθ:

00:13:05.851 --> 00:13:07.770
«Όταν τα καταπιεσμένα μας συναισθήματα


00:13:07.770 --> 00:13:09.886
είναι σχεδόν πάντα
τόσο φρικτά και εγωιστικά,

00:13:09.886 --> 00:13:11.481
πώς γίνεται οι βασικές μας αρχές

00:13:11.481 --> 00:13:13.694
να'ναι τόσο συχνά 
γενναιόδωρες και ευγενικές;»

00:13:13.694 --> 00:13:15.136
Η απάντηση του Σμιθ είναι ότι,

00:13:15.136 --> 00:13:17.266
«Είναι η λογική, οι αρχές και η συνείδηση

00:13:17.266 --> 00:13:18.561
που μας καλούν,

00:13:18.561 --> 00:13:22.178
με φωνή ικανή να καταπλήξει 
και τα πιο αλαζονικά μας πάθη,

00:13:22.178 --> 00:13:24.170
και λένε ότι είμαστε ένας από το πλήθος,

00:13:24.170 --> 00:13:26.493
σε καμία περίπτωση
καλύτεροι από τον άλλο».

NOTE Paragraph

00:13:26.493 --> 00:13:28.738
Αυτό το τελευταίο κομμάτι
συχνά περιγράφεται

00:13:28.738 --> 00:13:31.722
ως η αρχή της αμεροληψίας.

00:13:31.722 --> 00:13:34.157
Η αρχή αυτή εκφράζεται

00:13:34.157 --> 00:13:36.050
στις όλες τις θρησκείες παγκοσμίως,

00:13:36.050 --> 00:13:38.178
σε όλες τις εκφάνσεις του χρυσού κανόνα,

00:13:38.178 --> 00:13:40.800
και σε όλες τις θεωρίες ηθικής 
φιλοσοφίας του κόσμου,

00:13:40.800 --> 00:13:42.272
που διαφέρουν σε πολλά σημεία

00:13:42.272 --> 00:13:45.271
αλλά έχουν κοινή προϋπόθεση ότι
πρέπει να κρίνουμε την ηθική

00:13:45.271 --> 00:13:48.011
με κατά κάποιο τρόπο αμερόληπτη άποψη.

NOTE Paragraph

00:13:48.011 --> 00:13:50.005
Η καλύτερη άρθρωση αυτής της άποψης

00:13:50.005 --> 00:13:52.943
είναι για μένα πράγματι
ούτε από θεολόγο, ούτε φιλόσοφο,

00:13:52.943 --> 00:13:54.472
αλλά από τον Χάμφρι Μπόγκαρτ

00:13:54.472 --> 00:13:55.979
στο τέλος της «Καζαμπλάνκα».

00:13:55.979 --> 00:13:59.514
Ναι, θα σας πω το τέλος,
λέει στην ερωμένη του

00:13:59.514 --> 00:14:00.788
ότι πρέπει να χωρίσουν

00:14:00.788 --> 00:14:02.386
για το «γενικό καλό».

00:14:02.386 --> 00:14:04.509
Επίσης της λέει,
δεν θα κάνω την προφορά του,

00:14:04.509 --> 00:14:06.307
«Δεν χρειάζεται και πολύ για να δεις

00:14:06.307 --> 00:14:07.987
ότι τα προβλήματα τριών ανθρώπων

00:14:07.987 --> 00:14:10.625
είναι ασήμαντα σ'αυτόν τον τρελό κόσμο».

NOTE Paragraph

00:14:10.625 --> 00:14:13.719
Η λογική μπορεί να υπερισχύει των παθών.

00:14:13.719 --> 00:14:15.559
Η λογική μπορεί να μας παρακινήσει

00:14:15.559 --> 00:14:17.155
να εκφράσουμε την κατανόησή μας,

00:14:17.155 --> 00:14:19.157
να γράψουμε ή να διαβάσουμε βιβλία

00:14:19.157 --> 00:14:20.872
όπως «Η καλύβα του Μπάρμπα-Θωμά».

00:14:20.872 --> 00:14:23.333
Η λογική μπορεί να μας 
παρακινήσει στη δημιουργία

00:14:23.333 --> 00:14:25.533
εθίμων, ταμπού και νόμων

00:14:25.533 --> 00:14:27.284
που θα μας περιορίζουν

00:14:27.284 --> 00:14:29.160
να ενεργούμε παρορμητικά

00:14:29.160 --> 00:14:30.663
όταν ως λογικά όντα νιώθουμε

00:14:30.663 --> 00:14:32.142
ότι έτσι πρέπει να γίνει.

00:14:32.142 --> 00:14:34.652
Αυτό ονομάζεται σύνταγμα.

00:14:34.652 --> 00:14:37.036
Το σύνταγμα είναι κάτι
που συστάθηκε στο παρελθόν

00:14:37.036 --> 00:14:38.458
και εφαρμόζεται στο παρόν.

00:14:38.458 --> 00:14:39.676
Αυτό που λέει είναι ότι,

00:14:39.676 --> 00:14:41.744
ανεξάρτητα πόσο θα θέλαμε να επανεκλέξουμε

00:14:41.744 --> 00:14:43.985
έναν δημοφιλή πρόεδρο για τρίτη φορά,

00:14:43.985 --> 00:14:46.180
ανεξάρτητα πόσο οι λευκοί Αμερικανοί

00:14:46.180 --> 00:14:49.619
μπορεί να ήθελαν να επαναφέρουν
το θεσμό της δουλείας, δεν μπορούν.

00:14:49.619 --> 00:14:51.644
Έχουμε δεσμευτεί με το σύνταγμα.

NOTE Paragraph

00:14:51.644 --> 00:14:54.274
Έχουμε όμως δεσμευτεί 
και με άλλους τρόπους.

00:14:54.274 --> 00:14:57.173
Ξέρουμε ότι όταν φτάνει η στιγμή
να επιλέξουμε κάποιον

00:14:57.173 --> 00:14:59.977
για κάποια δουλειά ή για κάποιο βραβείο,

00:14:59.977 --> 00:15:02.799
προκαταβαλόμαστε έντονα
από τη φυλή τους,

00:15:02.799 --> 00:15:05.039
επηρεαζόμαστε από το φύλο τους,

00:15:05.039 --> 00:15:07.352
από το πόσο ελκυστικοί είναι,

00:15:07.352 --> 00:15:10.228
και μερικές φορές μπορεί να πούμε:
«Έτσι πρέπει να είναι».

00:15:10.228 --> 00:15:12.328
Όμως άλλες φορές παραδεχόμαστε το λάθος.

00:15:12.328 --> 00:15:14.210
Για να το καταπολεμήσουμε αυτό

00:15:14.210 --> 00:15:16.521
δεν κάνουμε μεγαλύτερη προσπάθεια,

00:15:16.537 --> 00:15:19.276
παρά μάλλον δημιουργούμε καταστάσεις

00:15:19.276 --> 00:15:22.588
όπου αυτές οι πηγές πληροφόρησης 
δεν θα μπορούν να μας επηρεάσουν.

00:15:22.588 --> 00:15:24.405
Αυτός είναι ο λόγος που ορχήστρες

00:15:24.405 --> 00:15:26.423
κάνουν οντισιόν πίσω από παραβάν,

00:15:26.423 --> 00:15:28.316
ώστε οι μόνες πληροφορίες που λαμβάνουν

00:15:28.316 --> 00:15:30.457
να είναι αυτές που πιστεύουν ότι αξίζουν.

00:15:30.457 --> 00:15:32.623
Πιστεύω ότι η προκατάληψη και η μεροληψία

00:15:32.623 --> 00:15:36.066
ουσιαστικά φανερώνουν την 
δυαδικότητα της ανθρώπινης φύσης.

00:15:36.066 --> 00:15:39.733
Έχουμε διαισθήσεις,
ένστικτα, συναισθήματα,

00:15:39.733 --> 00:15:42.271
που επηρεάζουν την κρίση
και τις πράξεις μας

00:15:42.271 --> 00:15:44.257
απέναντι στο καλό και το κακό,

00:15:44.257 --> 00:15:47.658
αλλά είμαστε επίσης ικανοί 
για ορθολογική συζήτηση

00:15:47.658 --> 00:15:49.460
για έξυπνο προγραμματισμό.

00:15:49.460 --> 00:15:51.674
Αυτά τα χρησιμοποιούμε 
σε μερικές καταστάσεις

00:15:51.674 --> 00:15:54.341
για να επιταχύνουμε,
να δυναμώνουμε τα συναισθήματά μας

00:15:54.341 --> 00:15:56.732
και άλλες φορές να τα καθηλώνουμε.

00:15:56.732 --> 00:15:58.050
Και με αυτόν τον τρόπο,

00:15:58.050 --> 00:16:00.980
η λογική μας βοηθάει να δημιουργήσουμε
έναν καλύτερο κόσμο!

NOTE Paragraph

00:16:00.980 --> 00:16:02.483
Σας ευχαριστώ.

NOTE Paragraph

00:16:03.213 --> 00:16:04.519
(Χειροκρότημα)