0:00:00.844,0:00:03.222
როცა წინასწარგანწყობასა[br]და მიკერძოებაზე ვფიქრობთ,

0:00:03.222,0:00:05.376
ხშირად სულელი, [br]ბოროტი ადამიანები გვახსენდება,

0:00:05.376,0:00:07.820
რომლებიც სისულელეებს[br]და მავნებლობას სჩადიან.

0:00:07.820,0:00:09.890
ეს აზრი კარგად შეაჯამა

0:00:09.890,0:00:12.358
ბრიტანელმა კრიტიკოსმა,[br]უილიამ ჰაზლიტმა,

0:00:12.358,0:00:15.293
რომელმაც დაწერა: "წინასწარგანწყობა[br]უვიცობის შვილია."

0:00:15.293,0:00:17.405
მინდა ვცადო დაგარწმუნოთ,

0:00:17.405,0:00:19.040
რომ ეს შეცდომაა.

0:00:19.040,0:00:20.772
მინდა დაგარწმუნოთ,

0:00:20.772,0:00:22.495
რომ წინასწარგანწყობა და მიკერძოება

0:00:22.495,0:00:25.783
ბუნებრივია, რაციონალურია

0:00:25.783,0:00:27.614
და ხშირად მორალურიც კი.

0:00:27.614,0:00:29.866
ვფიქრობ, თუ ამას გავიგებთ,

0:00:29.866,0:00:32.205
უფრო უკეთ ვიგრძნობთ,[br]როდის შეიძლება

0:00:32.205,0:00:33.472
ამან შეცდომაში შეგვიყვანოს

0:00:33.472,0:00:35.200
და საშინელი შედეგები მოიტანოს.

0:00:35.200,0:00:37.525
უკეთ გვეცოდინება რა ვიღონოთ,

0:00:37.525,0:00:39.207
თუ ასე მოხდა.

0:00:39.207,0:00:42.234
დავიწყოთ სტერეოტიპებით.[br]როცა მიყურებთ,

0:00:42.234,0:00:44.480
იცით ჩემი სახელი,[br]რაღაც ინფორმაცია ჩემზე

0:00:44.480,0:00:46.309
და გარკვეული წარმოდგენა გექმნებათ.

0:00:46.309,0:00:49.162
შეგიძლიათ ივარაუდოთ[br]ჩემი ეთნიკური წარმომავლობა.

0:00:49.162,0:00:52.443
პოლიტიკური კუთვნილება,[br]რელიგიური რწმენა.

0:00:52.443,0:00:54.542
ეს წარმოდგენები ხშირად ზუსტია.

0:00:54.542,0:00:56.724
ჩვენ კარგად გამოგვდის მსგავსი რაღაცეები.

0:00:56.724,0:00:58.207
კარგად გამოგვდის იმიტომ,

0:00:58.207,0:01:00.940
რომ ჩვენი უნარი[br]ადამიანების სტერეოტიპიზაციისა,

0:01:00.940,0:01:04.195
არა გონების რაღაც შემთხვევითობაა,

0:01:04.195,0:01:06.511
არამედ ის ზოგადი პროცესის

0:01:06.511,0:01:08.166
სპეციფიური შემთხვევაა.

0:01:08.166,0:01:09.785
ეს პროცესია კატეგორიებად დაყოფილ

0:01:09.785,0:01:11.326
ნივთებთან და ადამიანებთან

0:01:11.326,0:01:12.575
ურთიერთობის გამოცდილება,

0:01:12.575,0:01:15.031
რომელსაც ამ კატეგორიების

0:01:15.031,0:01:17.390
ახალი წარმომადგენლების[br]განზოგადებაში ვიყენებთ.

0:01:17.390,0:01:19.757
ყველა აქ მყოფს სკამებთან,[br]ვაშლებთან და ძაღლებთან

0:01:19.757,0:01:22.010
ურთიერთობის დიდი გამოცდილება აქვს.

0:01:22.010,0:01:23.696
ამაზე დაყრდნობით, უცნობი ობიექტიდან

0:01:23.696,0:01:25.998
თქვენ შეგიძლიათ დაასკვნათ,

0:01:25.998,0:01:27.314
რომ სკამზე შეიძლება დაჯდეთ,

0:01:27.314,0:01:29.879
ვაშლი შეგიძლიათ ჭამოთ[br]და რომ ძაღლი იყეფება.

0:01:29.879,0:01:31.583
თუმცა, შეიძლება ვცდებოდეთ.

0:01:31.583,0:01:33.653
სკამი შეიძლება გატყდეს,[br]თუ მასზე დაჯდებით,

0:01:33.653,0:01:36.135
ვაშლი შეიძლება საწამლავი იყოს[br]და ძაღლმა კი არ იყეფოს.

0:01:36.135,0:01:38.535
მართლაც, ეს ჩემი ძაღლი ტესია[br]და ის არ იყეფება.

0:01:38.535,0:01:41.294
მაგრამ ხშირ შემთხვევაში[br]ამას კარგად ვახერხებთ.

0:01:41.294,0:01:43.210
ხშირ შემთხვევაში სწორ ვარაუდებს ვაკეთებთ

0:01:43.210,0:01:45.024
სოციალურ სფეროშიც და არა სოციალურშიც.

0:01:45.024,0:01:46.633
ასე რომ არ ყოფილიყო,

0:01:46.633,0:01:50.419
რომ არ შეგვძლებოდა გამოგვეცნო რაღაცეები[br]ახალ ობიექტებზე, რომლებსაც ვხვდებით,

0:01:50.419,0:01:51.640
ვერ გადავრჩებოდით.

0:01:51.640,0:01:54.509
სხვათა შორის ჰეზლიტი მოგვიანებით[br]თავის შესანიშნავ ესეში

0:01:54.509,0:01:55.994
ამას აღიარებს.

0:01:55.994,0:01:58.746
ის წერს: "წინასწარგანწყობისა[br]და მიჩვევის დახმარების გარეშე

0:01:58.746,0:02:00.876
ოთახში გზას ვერ გავიკვლევდი;

0:02:00.876,0:02:03.568
არ მეცოდინებოდა როგორ მოვქცეულიყავი[br]ნებისმიერ ვითარებაში,

0:02:03.568,0:02:07.531
ან რა მეგრძნო[br]ნებისმიერ ცხოვრებისეულ ურთიერთობაში."

0:02:07.531,0:02:09.040
ავიღოთ მიკერძოება.

0:02:09.040,0:02:10.748
ზოგჯერ ჩვენ ვყოფთ მსოფლიოს

0:02:10.748,0:02:13.659
როგორც ჩვენ მათ წინააღმდეგ,[br]ჩვენიანებად და მათიანებად.

0:02:13.659,0:02:14.910
ზოგჯერ როცა ამას ვაკეთებთ,

0:02:14.910,0:02:16.467
ვხვდებით რომ არასწორად ვიქცევით

0:02:16.467,0:02:18.140
და გვრცხვენია ამის.

0:02:18.140,0:02:19.933
თუმცა, სხვა შემთხვევაში[br]ვამაყობთ ამით.

0:02:19.933,0:02:21.436
საჯაროდ ვაღიარებთ ამას.

0:02:21.436,0:02:22.718
ჩემი საყვარელი მაგალითია,

0:02:22.718,0:02:25.310
უკანასკნელი არჩევნების წინ[br]რესპუბლიკელების დებატებისას,

0:02:25.310,0:02:27.837
მაყურებლისგან წამოსული შეკითხვა.

0:02:27.837,0:02:30.129
(ვიდეო) ანდერსონ კუპერი:[br]გადავდივართ შეკითხვებზე

0:02:30.129,0:02:34.310
შეკითხვა საგარეო დახმარებაზე? დიახ, მემ.

0:02:34.310,0:02:36.546
ქალი: ამერიკელი ხალხი იტანჯება

0:02:36.546,0:02:39.183
ჩვენს ქვეყანაში ამჟამად.

0:02:39.183,0:02:42.531
რატომ ვაგრძელებთ სხვა ქვეყნებისთვის

0:02:42.531,0:02:43.847
დახმარების გაგზავნას

0:02:43.847,0:02:47.950
როცა ჩვენ თავად გვჭირდება[br]საკუთარი თავის დახმარება?

0:02:47.950,0:02:49.645
აკ: გუბერნატორო პერი,

0:02:49.645,0:02:51.012
(აპლოდისმენტები)

0:02:51.012,0:02:53.350
რიკ პერი: რა თქმა უნდა, მე ვფიქრობ ეს...

0:02:53.350,0:02:55.120
პოლ ბლუმი: სცენაზე მყოფი[br]ადამიანებიდან

0:02:55.120,0:02:56.981
თითოეული დაეთანხმა შეკითხვის პათოსს,

0:02:56.981,0:02:58.750
რომ როგორც ამერიკელებს,

0:02:58.750,0:03:01.226
ამერიკელები მეტად უნდა გვადარდებდეს[br]ვიდრე სხვა ხალხი.

0:03:01.226,0:03:04.091
მართლაც, ზოგადად ადამიანები

0:03:04.091,0:03:07.599
სოლიდარობით, ლოიალობით, სიამაყით,[br]პატრიოტიზმით არიან განმსჭვალულები

0:03:07.599,0:03:10.275
მათი ქვეყნის,[br]ან მათი ეთნიკური ჯგუფის მიმართ.

0:03:10.275,0:03:13.640
პოლიტიკური კუთვნილების განურჩევლად[br]ბევრი ადამიანი ამაყობს ამერიკელობით

0:03:13.640,0:03:15.712
და ისინი სხვა ქვეყნებს[br]ამერიკას ამჯობინებენ.

0:03:15.712,0:03:18.312
სხვა ქვეყნის მაცხოვრებლები[br]იმავეს ფიქრობენ საკუთარ ერზე

0:03:18.312,0:03:20.798
იგივეს ვგრძნობთ ეთნოსზეც.

0:03:20.798,0:03:22.522
ზოგმა თქვენგანმა ეს შეიძლება უარყოს.

0:03:22.522,0:03:24.243
ზოგი თქვენგანი შეიძლება კოსმოპოლიტია

0:03:24.243,0:03:26.577
და ფიქრობს, რომ ეთნოსი[br]და ნაციონალობა არ უნდა იყოს

0:03:26.577,0:03:28.700
მორალური ფაქტორი.

0:03:28.700,0:03:31.462
მაგრამ თქვენნაირი დახვეწილებიც კი[br]დაეთანხმებით,

0:03:31.462,0:03:33.296
რომ უნდა არსებობდეს რაღაც[br]მიკერძოება

0:03:33.296,0:03:35.997
მეგობრებისა და ოჯახის წევრების მიმართ.[br]იმ ხალხის მიმართ,

0:03:35.997,0:03:37.418
ვისთანაც ახლოს ხართ.

0:03:37.418,0:03:38.979
ამიტომ თქვენც ასხვავებთ,

0:03:38.979,0:03:40.954
'ჩვენ' და 'მათ'.

0:03:40.954,0:03:43.557
ეს განსხვავება საკმაოდ ბუნებრივია

0:03:43.557,0:03:46.481
და ხშირად მორალურიც,[br]მაგრამ ის შეიძლება დამახინჯდეს.

0:03:46.481,0:03:48.320
სწორედ ეს იყო[br]დიდი სოციალური ფსიქოლოგის

0:03:48.320,0:03:50.969
ჰენრი ტეჯფელის კვლევის ნაწილი.

0:03:50.969,0:03:53.574
ტეჯფელი 1919 წელს პოლონეთში დაიბადა.

0:03:53.574,0:03:55.903
იგი უნვერსიტეტში სასწავლებლად[br]საფრანგეთში წავიდა,

0:03:55.903,0:03:58.298
რადგან როგორც ებრაელს,[br]არ შეეძლო პოლონეთში ესწავლა.

0:03:58.298,0:04:00.428
შემდეგ, მეორე მსოფლიო ომისას

0:04:00.428,0:04:02.221
საფრანგეთის არმიის რიგებში ჩარიცხეს.

0:04:02.221,0:04:03.830
შემდეგ ტყვედ აიყვანეს

0:04:03.830,0:04:05.741
და სამხედრო პატიმრების ბანაკში აღმოჩნდა.

0:04:05.741,0:04:07.568
ეს მისთვის საშინელი პერიოდი იყო,

0:04:07.568,0:04:09.336
რადგან მისი ებრაელობა რომ აღმოეჩინათ,

0:04:09.336,0:04:11.408
შეიძლება საკონცენტრაციო ბანაკში[br]გადაეყვანათ,

0:04:11.408,0:04:13.400
სადაც ალბათ ვერ გადარჩებოდა.

0:04:13.400,0:04:15.977
მართლაც, როცა ომი დამთავრდა და გამოუშვეს,

0:04:15.977,0:04:18.752
მისი მეგობრების და ოჯახის წევრების[br]უმრავლესობა მკვდარი იყო.

0:04:18.752,0:04:20.609
ის სხვადასხვა აქტივობით იყო დაკავებული.

0:04:20.609,0:04:21.860
ის ომის ობლებს ეხმარებოდა,

0:04:21.860,0:04:23.691
მაგრამ მისი ხანგრძლივი ინტერესის სფერო

0:04:23.691,0:04:25.356
წინასწარგანწყობის მეცნიერება იყო.

0:04:25.356,0:04:27.996
როცა პრესტიჟულ ბრიტანულ სტიპენდიაზე[br]კონკურსი გამოცხადდა,

0:04:27.996,0:04:29.641
მანაც შეიტანა განაცხადი

0:04:29.641,0:04:30.998
და მოიპოვა ის.

0:04:30.998,0:04:33.188
ეს იყო[br]მისი შესანიშნავი კარიერის დასაწყისი.

0:04:33.188,0:04:35.937
მისი კარიერა კი ისეთი აზრით დაიწყო,

0:04:35.937,0:04:37.777
რომელიც უმრავლესობის წარმოდგენას

0:04:37.777,0:04:39.893
ჰოლოკოსტზე ეწინააღმდეგებოდა.

0:04:39.893,0:04:42.299
ბევრი ხალხი, უმრავლესობა იმ დროში,

0:04:42.299,0:04:44.200
ჰოლოკოსტს უყურებდა,

0:04:44.200,0:04:47.204
როგორც გერმანელების[br]რაღაც ტრაგიკულ დეფექტს,

0:04:47.204,0:04:51.038
რაღაც გენეტიკურ,[br]ავტორიტარულ პიროვნულ თვისებას

0:04:51.038,0:04:53.096
და ტეჯფელმა ეს უარყო.

0:04:53.096,0:04:55.569
ტეჯფელმა თქვა,[br]რომ რაც ჰოლოკოსტის დროს ვნახეთ,

0:04:55.569,0:04:57.950
არის ნორმალური ფსიქოლოგიური პროცესების

0:04:57.950,0:04:59.698
გადამეტება.

0:04:59.698,0:05:01.489
პროცესების, რომელიც ყოველ ჩვენგანშია.

0:05:01.489,0:05:04.174
ამის შესასწავლად[br]მან ბრიტანელ ახალგაზრდებზე,

0:05:04.174,0:05:05.918
კლასიკური კვლევების სერია ჩაატარა.

0:05:05.918,0:05:07.467
ერთ-ერთ კვლევაში,

0:05:07.467,0:05:10.019
მან ბრიტანელ ახალგაზრდებს[br]სხვადასხვა კითხვები დაუსვა.

0:05:10.019,0:05:11.903
შემდეგ პასუხებზე დაყრდნობით თქვა:

0:05:11.903,0:05:14.260
"თქვენს პასუხებს შევხედე[br]და მათზე დაყრდნობით,

0:05:14.260,0:05:16.357
დავადგინე რომ თქვენ ხართ ან"...

0:05:16.357,0:05:17.363
ნახევარს უთხრა:

0:05:17.363,0:05:20.320
"კანდინსკის მოყვარული,[br]თქვენ გიყვართ კანდინსკის ნამუშევრები",

0:05:20.320,0:05:23.298
ან: "კლიის მოყვარული,[br]თქვენ გიყვართ კლიის ნამუშევრები"

0:05:23.298,0:05:24.844
ეს სრული ფიქცია იყო.

0:05:24.844,0:05:27.934
მათ პასუხებს კავშირი არ ჰქონდა,[br]არც კანდინსკისთან და არც კლიისთან.

0:05:27.934,0:05:30.202
მათ ალბათ ამ ხელოვანების შესახებ[br]არც კი სმენიათ.

0:05:30.202,0:05:32.872
მან უბრალოდ შემთხვევითად დაჰყო ისინი.

0:05:32.872,0:05:36.143
აღმოჩნდა რომ ეს კატეგორიები[br]მნიშვნელოვანი იყო.

0:05:36.143,0:05:38.654
როცა მან მოგვიანებით[br]გამოსაცდელებს ფული მისცა,

0:05:38.654,0:05:40.330
ისინი ამ ფულს უფრო მეტად

0:05:40.330,0:05:42.130
საკუთარი ჯგუფის წევრებს[br]უნაწილებდნენ,

0:05:42.130,0:05:43.963
ვიდრე სხვა ჯგუფისას.

0:05:43.963,0:05:46.290
უფრო მეტიც, ისინი დაინტერესებულები იყვნენ

0:05:46.290,0:05:48.296
საკუთარ ჯგუფსა და სხვა ჯგუფს შორის

0:05:48.296,0:05:50.862
განსხვავების მიღწევით.

0:05:50.862,0:05:53.250
მაგალითად,[br]ისინი თმობდნენ ფულს საკუთარი ჯგუფისთვის,

0:05:53.250,0:05:57.908
თუ ამით სხვა ჯგუფისთვის[br]ნაკლების მიცემა მოუწევდათ.

0:05:57.908,0:06:00.236
ჩანს რომ ასეთი მიკერძოება[br]ძალიან ადრე ვლინდება.

0:06:00.236,0:06:02.536
ჩემმა კოლეგამ და ცოლმა, კარენ ვინმა,

0:06:02.536,0:06:04.497
იელში ბავშვებზე, კვლევების სერია ჩაატარა,

0:06:04.497,0:06:06.979
სადაც ბავშვებს თოჯინები წარუდგინა.

0:06:06.979,0:06:09.244
ყოველ თოჯინას საყვარელი საჭმელი აქვს.

0:06:09.244,0:06:12.126
მაგალითად, ერთ-ერთ თოჯინას შეიძლება[br]მწვანე ლობიო უყვარდეს.

0:06:12.126,0:06:14.001
მეორეს - კრეკერები.

0:06:14.001,0:06:16.370
ბავშვების საყვარელი საჭმელიც დგინდება.

0:06:16.370,0:06:19.060
როგორც წესი ეს კრეკერებია.

0:06:19.060,0:06:21.672
საინტერესოა, აქვს თუ არა ამას მნიშვნელობა.

0:06:21.672,0:06:24.788
იმისთვის თუ როგორ ექცევიან[br]ბავშვები თოჯინებს? აღმოჩნდა რომ აქვს.

0:06:24.788,0:06:26.717
ისინი იმ თოჯინას ანიჭებენ უპირატესობას,

0:06:26.717,0:06:29.786
რომელსაც მათნაირი გემოვნება აქვს.

0:06:29.786,0:06:32.342
უფრო მეტიც,[br]ისინი იმ თოჯინას ანიჭებენ უპირატესობას,

0:06:32.342,0:06:35.327
რომელიც სჯის თოჯინას,[br]რომელსაც სხვა გემოვნება აქვს.

0:06:35.327,0:06:37.604
(სიცილი)

0:06:37.604,0:06:41.236
ჩვენ ამ 'ჩვენიანები' 'მათიანები'[br]ფსიქოლოგიას ვხედავთ მუდმივად.

0:06:41.236,0:06:42.900
ჩვენ ვხედავთ ამას[br]პოლიტიკურ ბრძოლაში

0:06:42.900,0:06:45.314
სხვადასხვა იდეოლოგიების ჯგუფებში.

0:06:45.314,0:06:48.940
ვხედავთ ამის უკიდურესობას[br]ომის შემთხვევაში,

0:06:48.940,0:06:52.157
როცა 'მათიანები'[br]არა მხოლოდ ნაკლებს ღებულობენ,

0:06:52.157,0:06:53.895
არამედ მათ არაადამიანურად ეპყრობიან,

0:06:53.895,0:06:55.985
როგორც ნაცისტებს წარმოედგინათ ებრაელები

0:06:55.985,0:06:58.070
როგორც პარაზიტები, ან ტილები.

0:06:58.070,0:07:02.306
ან ამერიკელებს წარმოედგინათ იაპონელები,[br]როგორც ვირთხები.

0:07:02.306,0:07:04.520
სტერეოტიპებიც შეიძლება დამახინჯებული იყოს.

0:07:04.520,0:07:06.781
ხშირად ისინი რაციონალური და გამოსადეგია,

0:07:06.781,0:07:08.355
მაგრამ ზოგჯერ ირაციონალურია,

0:07:08.355,0:07:09.581
არასწორ პასუხებს იძლევა.

0:07:09.581,0:07:10.798
ზოგ შემთხვევაში

0:07:10.798,0:07:12.973
პირდაპირ ამორალურ შედეგებამდე მივყავართ.

0:07:12.973,0:07:15.781
ყველაზე ფართედ შესწავლილი ასეთი მაგალითი,

0:07:15.781,0:07:17.448
რასის შემთხვევაა.

0:07:17.448,0:07:18.855
2008 წლის არჩევნებამდე

0:07:18.855,0:07:20.929
შესანიშნავი კვლევა ჩატარდა,

0:07:20.929,0:07:23.955
სადაც სოციალური ფსიქოლოგები დააკვირდნენ,

0:07:23.955,0:07:27.397
თუ რამდენად იყვნენ კანდიდატები[br]ამერიკასთან ასოცირებულები,

0:07:27.397,0:07:31.002
როგორც ამერიკის დროშასთან[br]ქვეცნობიერი ასოციაცია.

0:07:31.002,0:07:32.358
მათ ერთ-ერთ ასეთ კვლევაში,

0:07:32.358,0:07:34.372
ობამა და მაკკეინი შეადარეს და აღმოჩნდა,

0:07:34.372,0:07:37.766
რომ მაკკეინი უფრო მეტად აღიქმება[br]ამერიკელად, ვიდრე ობამა.

0:07:37.766,0:07:40.339
ხალხი არც არის ამით ძალიან გაკვირვებული.

0:07:40.339,0:07:42.257
მაკკეინი ომის გმირია

0:07:42.257,0:07:43.926
და ბევრი დაუფარავად იტყვის,

0:07:43.926,0:07:46.746
რომ მას მეტი აკავშირებს[br]ამერიკის ისტორიასთან ვიდრე ობამას.

0:07:46.746,0:07:48.613
მაგრამ ობამა ბრიტანელ პრემიერ მინისტრს,

0:07:48.613,0:07:51.069
ტონი ბლერსაც შედარდა

0:07:51.069,0:07:53.330
და აღმოჩნდა რომ ბლერიც

0:07:53.330,0:07:55.837
ობამაზე უფრო მეტად აღიქმება ამერიკელად,

0:07:55.837,0:07:58.220
მიუხედავად იმისა რომ გამოსაცდელებმა[br]ცხადად იცოდნენ,

0:07:58.220,0:08:00.900
რომ ბლერი საერთოდ არ არის ამერიკელი.

0:08:00.900,0:08:02.324
მაგრამ ისინი რასაკვირველია

0:08:02.324,0:08:05.375
კანის ფერზე რეაგირებდნენ.

0:08:05.375,0:08:07.426
ამ სტერეოტიპებს და მიკერძოებას,

0:08:07.426,0:08:08.976
მსოფლიოს მასშტაბით რეალური,

0:08:08.976,0:08:11.748
უმნიშვნელო და მნიშვნელოვანი შედეგები აქვს.

0:08:11.748,0:08:14.410
ერთ-ერთ ბოლო კვლევაში,

0:08:14.410,0:08:17.679
ბეისბოლის ბარათები დადეს[br]eBay-ზე გასაყიდად.

0:08:17.679,0:08:20.413
ზოგი მათგანი თეთრკანიან ხელს ეჭირა,[br]

0:08:20.413,0:08:21.631
ზოგი - შავკანიანს.

0:08:21.631,0:08:23.210
ბარათები კი ერთნაირი იყო.

0:08:23.210,0:08:24.624
შავკანიანებს რომლებიც ეჭირათ,

0:08:24.624,0:08:26.741
მათ მნიშვნელოვნად ნაკლები[br]განაცხადები მიიღეს,

0:08:26.741,0:08:29.005
თეთრკანიან ხელში მყოფებთან შედარებით.

0:08:29.005,0:08:31.367
სტენფორდის კვლევაში,

0:08:31.367,0:08:35.597
ფსიქოლოგებმა[br]თეთრკანიანი ადამიანის მკვლელობებისთვის

0:08:35.597,0:08:39.166
გასამართლებული ადამიანების[br]საქმეები გამოიკვლიეს.

0:08:39.166,0:08:41.970
როგორც აღმოჩნდა, ყველა სხვა ფაქტორის[br]მუდმივობის პირობებში,

0:08:41.970,0:08:44.340
უფრო დიდი შანსია სიკვდილით დაგსაჯონ,

0:08:44.340,0:08:46.317
თუ გამოიყურებით როგორც მარჯვენა მამაკაცი,

0:08:46.317,0:08:48.090
ვიდრე მარცხენა.

0:08:48.090,0:08:50.119
დიდ წილად იმიტომ,

0:08:50.119,0:08:52.653
რომ მარჯვენა მამაკაცი[br]პროტოტიპულად უფრო შავკანიანია,

0:08:52.653,0:08:55.143
პროტოტიპულად უფრო აფრო-ამერიკელი

0:08:55.143,0:08:57.572
და ეს გავლენას ახდენს[br]ადამიანების გადაწყვეტილებაზე,

0:08:57.572,0:08:59.243
თუ რა გააკეთონ მასთან დაკავშირებით.

0:08:59.243,0:09:00.730
ახლა როცა ვიცით ამის შესახებ,

0:09:00.730,0:09:02.307
როგორ შევებრძოლოთ?

0:09:02.307,0:09:03.929
არსებობს სხვადასხვა გზა.

0:09:03.929,0:09:05.363
ერთ-ერთია ადამიანურ,

0:09:05.363,0:09:07.409
ემოციურ რეაქციებზე აპელირება.

0:09:07.409,0:09:09.542
ხალხის თანაგრძნობაზე გათვლა.

0:09:09.542,0:09:11.415
ხშირად ამას ისტორიებით ვაკეთებთ.

0:09:11.415,0:09:13.980
თუ თქვენ ლიბერალი მშობელი ხართ

0:09:13.980,0:09:15.852
და გინდათ თქვენი ბავშვი

0:09:15.852,0:09:18.136
არატრადიციული ოჯახის[br]ღირსეულობაში დაარწმუნოთ,

0:09:18.136,0:09:20.719
შეიძლება მას ეს წიგნი მისცეთ:[br]["ჰიზერს ორი დედა ჰყავს"]

0:09:20.719,0:09:22.715
თუ კონსერვატორი ხართ,[br]სხვა დამოკიდებულებით

0:09:22.715,0:09:24.156
შეიძლება ასეთი წიგნი მისცეთ.

0:09:24.156,0:09:27.115
(სიცილი) ["მიშველე! დედა![br]ჩემი საწოლის ქვეშ ლიბერალები არიან!"]

0:09:27.115,0:09:29.321
ზოგადად ისტორიებმა[br]შეიძლება უნიშვნელო უცნობები,

0:09:29.321,0:09:31.473
მნიშვნელოვან ადამიანებად აქციონ

0:09:31.473,0:09:34.158
და ის რომ ჩვენ გვაღელვებს ადამიანები,[br]როცა მათზე,

0:09:34.158,0:09:35.890
როგორც ინდივიდებზე ვკონცენტრირდებით,

0:09:35.890,0:09:38.139
ისტორიის მანძილზე ბევრჯერ გამოვლინდა.

0:09:38.139,0:09:40.722
ამბობენ, რომ სტალინმა თქვა:

0:09:40.722,0:09:42.389
"ერთი ადამიანის სიკვდილი ტრაგედიაა,

0:09:42.389,0:09:44.379
მილიონების კი - სტატისტიკა"

0:09:44.379,0:09:45.830
დედა ტერეზამ თქვა:

0:09:45.830,0:09:47.831
"მასების დანახვაზე, არაფერს მოვიმოქმედებ.

0:09:47.831,0:09:49.696
თუ ერთს დავინახავ - დავეხმარები "

0:09:49.696,0:09:51.766
ფსიქოლოგებმა ეს გამოიკვლიეს.

0:09:51.766,0:09:53.117
მაგალითად, ერთ-ერთ კვლევაში,

0:09:53.117,0:09:55.850
ხალხს მიაწოდეს ფაქტები კრიზისულ სიტუაციაზე

0:09:55.850,0:10:00.106
და დააკვირდნენ[br]რამდენ შემოწირულობას გაიღებდნენ

0:10:00.106,0:10:01.690
ამ კრიზისის დასაძლევად.

0:10:01.690,0:10:03.527
სხვა ჯგუფს არ მიაწოდეს არცერთი ფაქტი,

0:10:03.527,0:10:05.625
მაგრამ მოუყვნენ ადამიანზე,

0:10:05.625,0:10:08.065
უთხრეს სახელი და აჩვენეს სახე

0:10:08.065,0:10:11.284
და როგორც აღმოჩნდა მათ ბევრად მეტი გასცეს.

0:10:11.284,0:10:13.265
ეს ყველაფერი არაა საიდუმლო იმ ხალხისთვის,

0:10:13.265,0:10:15.256
ვინც ქველმოქვედებითაა დაკავებული.

0:10:15.256,0:10:17.904
ისინი ცდილობენ არ დატვირთონ ადამიანები

0:10:17.904,0:10:19.227
ფაქტებითა და სტატისტიკით,

0:10:19.227,0:10:20.419
არამედ სახეებს აჩვენებენ,

0:10:20.419,0:10:21.985
ადამიანის სახეებს.

0:10:21.985,0:10:25.212
შეიძლება თითოული ადამიანის მიმართ[br]სიმპათიის გამოწვევით,

0:10:25.212,0:10:27.363
ამ სიმპათიის[br]მთელ იმ ჯგუფზე გავრცელება მოხდეს,

0:10:27.363,0:10:30.061
რომელსაც ეს ინდივიდი ეკუთვნის.

0:10:30.061,0:10:32.527
ეს ჰარიეტ ბიჩერ სტოუა.

0:10:32.527,0:10:34.970
შეიძლება გამოგონილიც არის,[br]მაგრამ ამბობენ,

0:10:34.970,0:10:37.044
რომ პრეზიდენტმა ლინკოლნმა

0:10:37.044,0:10:39.152
ის სამოქალაქო ომის დროს[br]თეთრ სახლში დაპატიჟა

0:10:39.152,0:10:40.376
და უთხრა:

0:10:40.376,0:10:43.430
"მაშ თქვენ ხართ ის პატარა ქალბატონი,[br]რომელმაც ეს დიდი ომი დაიწყო"

0:10:43.430,0:10:45.355
ამაში ის: "ბიძია თომას ქოხს" გულისხმობდა

0:10:45.355,0:10:47.706
"ბიძია თომას ქოხი"[br]დიდი ფილოსოგიის, თეოლოგიის,

0:10:47.706,0:10:50.850
ან თუნდაც ლიტერატურის წიგნი არ არის,

0:10:50.850,0:10:53.365
მაგრამ ის დიდ საქმეს აკეთებს.

0:10:53.365,0:10:55.863
ადამიანებს იმათ ადგილზე აყენებს,

0:10:55.863,0:10:58.196
ვის ადგილზეც ისინი ვერ აღმოჩნდებოდნენ,

0:10:58.196,0:11:00.598
ის მათ მონობას აგრძნობინებს.

0:11:00.598,0:11:02.379
სწორედ ეს შეიძლება ყოფილიყო

0:11:02.379,0:11:04.243
დიდი სოციალური ცვლილების კატალიზატორი.

0:11:04.243,0:11:06.345
ბოლო ათწლეულების ამერიკას თუ შევხედავთ,

0:11:06.345,0:11:09.414
შეგვიძლია ვივარაუდოთ,

0:11:09.414,0:11:12.563
რომ "ქოსბის შოუს" მსგავსმა შოუებმა,[br]რადიკალურად შეცვალეს

0:11:12.563,0:11:15.171
ამერიკელების დამოკიდებულება[br]აფრო-ამერიკელების მიმართ,

0:11:15.171,0:11:18.234
"უილი და გრეისის" და "თანამედროვე ოჯახის"[br]მსგავსმა შოუებმა კი,

0:11:18.234,0:11:19.627
შეცვალეს მათი დამოკიდებულება

0:11:19.627,0:11:21.057
გეი კაცების და ქალების მიმართ.

0:11:21.057,0:11:23.352
არ მგონია გადაჭარბებული იმის თქმა,

0:11:23.352,0:11:26.013
რომ ამერიკაში მორალური ცვლილების[br]მთავარი კარტალიზატორი,

0:11:26.013,0:11:28.906
სიტუაციური კომედიები იყო.

0:11:28.906,0:11:30.352
თუმცა, მხოლოდ ემოციები არ არის

0:11:30.352,0:11:31.838
და მინდა გონიერების ძალაზე

0:11:31.838,0:11:33.833
ყურადღების გამახვილებით დავასრულო.

0:11:33.833,0:11:35.989
სტივენ პინკერი თავის შესანიშნავ წიგნში:

0:11:35.989,0:11:37.732
"ჩვენი ბუნების საუკეთესო ანგელოზები"

0:11:37.732,0:11:39.228
ამბობს: ძველ აღთქმაში წერია,

0:11:39.228,0:11:41.810
რომ გიყვარდეს მეზობელი შენი.

0:11:41.810,0:11:44.532
ახალ აღთქმაში წერია:[br]გიყვარდეს მტერი შენი,

0:11:44.532,0:11:47.218
მაგრამ სინამდვილეში,[br]მე არცერთი მათგანი არ მიყვარს,

0:11:47.218,0:11:48.885
მაგრამ მაინც არ მინდა მათი მოკვლა.

0:11:48.885,0:11:50.931
მე ვიცი, რომ მათ წინაშე ვალდებულება მაქვს,

0:11:50.931,0:11:54.221
მაგრამ ჩემი მორალური გრძნობები[br]და წარმოდგენები იმაზე,

0:11:54.221,0:11:55.934
თუ როგორ უნდა მოვექცე მათ,

0:11:55.934,0:11:57.921
სიყვარულზე არ არის დაფუძნებული,

0:11:57.921,0:11:59.940
არამედ ეფუძნება[br]ადამიანის უფლების გაგებას.

0:11:59.940,0:12:02.613
წარმოდგენას, რომ მათი სიცოცხლე[br]ისეთივე ფასეულია მათთვის,

0:12:02.613,0:12:04.499
როგორც ჩემი - ჩემთვის.

0:12:04.499,0:12:06.431
ამის დასტურად ის დიდი ფილოსოფოსის,

0:12:06.431,0:12:08.279
ადამ სმითის ისტორიას ჰყვება.

0:12:08.279,0:12:09.965
მინდა ეს ისტორია მეც გიამბოთ.

0:12:09.965,0:12:11.261
თუმცა მე მას,

0:12:11.261,0:12:12.939
ცოტა თანამედროვეობისკენ შევცვლი.

0:12:12.939,0:12:14.840
ადამ სმითი იწყებს თხოვნით წარმოიდგინოთ

0:12:14.840,0:12:16.741
ათასობით ადამიანის სიკვდილი.

0:12:16.741,0:12:18.781
თან ეს სიკვდილი,

0:12:18.781,0:12:21.020
თქვენთვის უცნობ ქვეყანაში ხდება.

0:12:21.020,0:12:24.574
ეს შეიძლება იყოს ჩინეთი, ინდოეთი,[br]ან ქვეყანა აფრიკაში.

0:12:24.574,0:12:27.058
სმითი კითხულობს რა იქნება თქვენი რეაქცია?

0:12:27.058,0:12:29.365
თქვენ იტყვით, ძალიან სამწუხაროა

0:12:29.365,0:12:31.241
და ჩვეულ რიტმში განაგრძნობთ ცხოვრებას.

0:12:31.241,0:12:33.780
თუ მაგალითად გადაშლით The New[br]York Times-ს ინტერნეტში

0:12:33.780,0:12:36.650
და ამ ამბავს წაიკითხავთ,[br]პრინციპში მსგავსი რამ მუდმივად ხდება

0:12:36.650,0:12:37.941
ჩვენ ვაგრძელებთ ცხოვრებას.

0:12:37.941,0:12:40.135
თუმცა, ამის ნაცვლად, სმითი გთხოვთ

0:12:40.135,0:12:41.389
წარმოიდგინოთ, რომ გაიგეთ,

0:12:41.389,0:12:43.928
რომ ხვალ ნეკა თითს გაჭრიან.

0:12:43.928,0:12:46.597
სმითი ამბობს, თქვენთვის[br]ეს ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება.

0:12:46.597,0:12:47.508
ამაზე ფიქრით,

0:12:47.508,0:12:48.861
იმ ღამეს ვერ დაიძინებთ.

0:12:48.861,0:12:50.880
ისმის კითხვა:

0:12:50.880,0:12:53.346
გასწირავდით თუ არა ათასობით სიცოცხლეს,

0:12:53.346,0:12:55.315
თქვენი ნეკა თითის შენარჩუნების სანაცვლოდ?

0:12:55.315,0:12:57.633
შეგიძლიათ გულში უპასუხოთ,

0:12:57.633,0:13:00.552
მაგრამ სმითი პასუხობს, რომ ვერანაირად,

0:13:00.552,0:13:02.244
ეს ხომ საშინელი აზრია.

0:13:02.244,0:13:04.275
ეს შემდეგ კითხვას აჩენს,

0:13:04.275,0:13:05.649
როგორც სმითი ამბობს:

0:13:05.649,0:13:07.707
"როგორ ხდება,[br]რომ ჩვენი პასიური გრძნობები ,

0:13:07.707,0:13:09.975
თითქმის ყოველთვის ასეთი [br]საშინელი და ეგოისტურია,

0:13:09.975,0:13:11.440
ხოლო ჩვენი აქტიური პრინციპები,

0:13:11.440,0:13:13.313
ხშირად გულუხვი და კეთილშობილი?"

0:13:13.313,0:13:15.363
და სმითი პასუხობს: "ეს არის გონიერება,

0:13:15.363,0:13:17.138
პრინციპი და ნამუსი.

0:13:17.138,0:13:18.679
ისინი ისე ჩაგვესმის,

0:13:18.679,0:13:22.104
რომ ჩვენს ყველაზე თავდაჯერებულ[br]ვნებებსაც კი ახშობს

0:13:22.104,0:13:24.591
და გვარწმუნებს,[br]რომ მხოლოდ ერთ-ერთი ვართ სიმრავლიდან

0:13:24.591,0:13:26.222
და სხვებზე მეტი არ ვართ."

0:13:26.222,0:13:28.347
ამ უკანასკნელს,

0:13:28.347,0:13:31.555
ხშირად მიუკერძოებლობის პრინციპს ეძახიან.

0:13:31.555,0:13:34.184
მიუკერძოებლობის ეს პრინციპი,

0:13:34.184,0:13:35.931
მსოფლიოს ყველა რელიგიაში,

0:13:35.951,0:13:38.209
ოქროს წესის ყველა ვერსიაში

0:13:38.209,0:13:40.663
და მსოფლიოს ყველა[br]მორალურ ფილოსოფიაში ვლინდება,

0:13:40.663,0:13:41.970
სხვადასხვა ფორმით,

0:13:41.970,0:13:44.964
მაგრამ ყველა იზიარებს წარმოდგენას,[br]რომ მორალური მსჯელობა

0:13:44.964,0:13:47.949
მიუკერძოებელი პოზიციიდან უნდა ვაწარმოოთ.

0:13:47.949,0:13:49.771
ჩემი აზრით[br]ამის საუკეთესო გამოხატულება,

0:13:49.771,0:13:52.856
არა თეოლოგის, ან ფილოსოფოსის,

0:13:52.856,0:13:54.213
არამედ ჰამფრი ბოგარტია

0:13:54.213,0:13:55.760
ფილმ "კასაბლანკის" ბოლოს.

0:13:55.760,0:13:59.536
ასე რომ გაფრთხილება სპოილერზე.[br]ის შეყვარებულს ეუბნება,

0:13:59.536,0:14:00.676
რომ საერთო სიკეთისთვის

0:14:00.676,0:14:02.379
უნდა დაშორდნენ და ამასთან ამბობს...

0:14:02.379,0:14:04.143
მის აქცენტს ვერ გავაკეთებ...

0:14:04.143,0:14:05.915
მაგრამ ამბობს: "ადვილი მისახვედრია,

0:14:05.915,0:14:07.654
რომ სამი პატარა ადამიანის პრობლემები

0:14:07.654,0:14:10.385
ბევრს არაფერს ნიშნავს ამ გიჟურ სამყაროში"

0:14:10.385,0:14:13.665
ჩვენს გონიერებას შეუძლია[br]ვნებები დაგვაძლევინოს.

0:14:13.665,0:14:15.381
ჩვენს გონიერებას შეუძლია

0:14:15.381,0:14:16.742
განავრცოს ჩვენი თანაგრძნობა.

0:14:16.742,0:14:19.309
შეუძლია დაგვაწერინოს[br]"ბიძია თომას ქოხის" მსგავსი წიგნი,

0:14:19.309,0:14:20.752
ან წაგვაკითხოს მსგავსი წიგნი.

0:14:20.752,0:14:23.346
გონიერებამ შეიძლება შეგვაქმნევინოს

0:14:23.346,0:14:25.308
ჩვეულებები, ტაბუები და კანონები,

0:14:25.308,0:14:27.118
რომლებიც შეგვზღუდავს

0:14:27.118,0:14:28.694
ვიმოქმედოთ იმპულსურად,

0:14:28.694,0:14:30.773
როცა, როგორც რაციონალური არსებები,[br]ვგრძნობთ,

0:14:30.773,0:14:32.098
რომ უნდა ვიყოთ შეზღუდულები.

0:14:32.098,0:14:33.791
სწორედ ესაა კონსტიტუცია.

0:14:33.791,0:14:36.712
კონსტიტუცია წარსულში შეიმუშავეს

0:14:36.712,0:14:38.019
და მას ამჟამად ვიყენებთ.

0:14:38.019,0:14:38.794
ის გვეუბნება,

0:14:38.794,0:14:40.441
რომ არ აქვს მნიშვნელობა,

0:14:40.441,0:14:43.654
თუ რამდენად გვსურს, ერთი ადამიანის[br]მესამე ვადით პრეზიდენტად არჩევა.

0:14:43.654,0:14:45.929
არ აქვს მნიშვნელობა,[br]თუ რამდენად შეიძლება სურდეთ

0:14:45.929,0:14:49.997
თეთრკანიან ამერიკელებს[br]მონობის აღდგენა, ჩვენ ამას ვერ შევძლებთ.

0:14:49.997,0:14:51.673
ჩვენ საკუთარი თავები შევზღუდეთ.

0:14:51.673,0:14:54.090
ჩვენ სხვა რამეებშიც შევიზღუდეთ თავები.

0:14:54.090,0:14:56.848
ჩვენ ვიცით, რომ სამსახურში

0:14:56.848,0:14:59.799
ვიღაცის აყვანის,[br]ან ჯილდოს მიცემის დროს

0:14:59.799,0:15:02.757
ჩვენ მიკერძოებულები ვართ[br]მათი რასის,

0:15:02.757,0:15:05.053
მათი სქესის

0:15:05.053,0:15:07.268
და მათი გარეგნობის მიხედვით.

0:15:07.268,0:15:09.919
ამაზე ზოგჯერ შეიძლება ვთქვათ:[br]"კარგი, ასეც უნდა იყოს",

0:15:09.919,0:15:12.226
მაგრამ ზოგჯერ ვიტყვით:[br]"ეს არასწორია"

0:15:12.226,0:15:14.115
და ამასთან ბრძოლისთვის,

0:15:14.115,0:15:16.366
ჩვენ არა მხოლოდ მეტ ძალას ვატანთ თავს,

0:15:16.366,0:15:19.367
არამედ ისეთ პირობებს ვქმნით,

0:15:19.367,0:15:22.406
სადაც ეს სხვა ინფორმაციის წყაროები[br]ჩვენზე გავლენას ვერ მოახდენს.

0:15:22.406,0:15:23.871
ამიტომ არის,[br]რომ ბევრი ორკესტრი

0:15:23.871,0:15:26.366
მუსიკოსებს გასასინჯად[br]ფარდის უკნიდან უსმენს,

0:15:26.366,0:15:28.290
იმისთვის რომ მხოლოდ[br]ის ინფორმაცია მიიღონ,

0:15:28.290,0:15:30.303
რაც ფიქრობენ რომ მნიშვნელოვანია.

0:15:30.303,0:15:32.626
ვფიქრობ წინასწარგანწყობა და მიკერძოება

0:15:32.626,0:15:35.720
ადამიანური ბუნების[br]ფუნდამენტურ ორსახობას აჩვენებს.

0:15:35.720,0:15:39.496
ჩვენ გვაქვს შინაგანი გრძნობები,[br]ინსტინქტები, ემოციები

0:15:39.496,0:15:41.797
და ისინი მოქმედებენ ჩვენს [br]განსჯაზე და ქმედებაზე.

0:15:41.797,0:15:43.988
გვიბიძგებენ კარგისკენ, ან ცუდისკენ,

0:15:43.988,0:15:47.610
მაგრამ ჩვენ ასევე გონივრული განზრახვის,

0:15:47.610,0:15:49.535
ინტელექტუალური დაგეგმვის უნარი გვაქვს.

0:15:49.535,0:15:51.862
ჩვენ შეგვიძლია ისინი

0:15:51.862,0:15:54.455
ზოგჯერ ემოციების კვების[br]და გაძლიერებისთვის გამოვიყენოთ,

0:15:54.455,0:15:56.573
ზოგჯერ კი - მათი ჩახშობისთვის.

0:15:56.573,0:15:58.117
ამდენად, გონიერება გვეხმარება

0:15:58.117,0:16:00.574
შევცვალოთ სამყარო უკეთესობისკენ

0:16:00.574,0:16:02.918
მადლობა.

0:16:02.918,0:16:06.623
(აპლოდისმენტები)