WEBVTT

00:00:00.844 --> 00:00:03.222
როცა წინასწარგანწყობასა
და მიკერძოებაზე ვფიქრობთ,

00:00:03.222 --> 00:00:05.376
ხშირად სულელი, 
ბოროტი ადამიანები გვახსენდება,

00:00:05.376 --> 00:00:07.820
რომლებიც სისულელეებს
და მავნებლობას სჩადიან.

00:00:07.820 --> 00:00:09.890
ეს აზრი კარგად შეაჯამა

00:00:09.890 --> 00:00:12.358
ბრიტანელმა კრიტიკოსმა,
უილიამ ჰაზლიტმა,

00:00:12.358 --> 00:00:15.293
რომელმაც დაწერა: "წინასწარგანწყობა
უვიცობის შვილია."

00:00:15.293 --> 00:00:17.405
მინდა ვცადო დაგარწმუნოთ,

00:00:17.405 --> 00:00:19.040
რომ ეს შეცდომაა.

00:00:19.040 --> 00:00:20.772
მინდა დაგარწმუნოთ,

00:00:20.772 --> 00:00:22.495
რომ წინასწარგანწყობა და მიკერძოება

00:00:22.495 --> 00:00:25.783
ბუნებრივია, რაციონალურია

00:00:25.783 --> 00:00:27.614
და ხშირად მორალურიც კი.

00:00:27.614 --> 00:00:29.866
ვფიქრობ, თუ ამას გავიგებთ,

00:00:29.866 --> 00:00:32.205
უფრო უკეთ ვიგრძნობთ,
როდის შეიძლება

00:00:32.205 --> 00:00:33.472
ამან შეცდომაში შეგვიყვანოს

00:00:33.472 --> 00:00:35.200
და საშინელი შედეგები მოიტანოს.

00:00:35.200 --> 00:00:37.525
უკეთ გვეცოდინება რა ვიღონოთ,

00:00:37.525 --> 00:00:39.207
თუ ასე მოხდა.

NOTE Paragraph

00:00:39.207 --> 00:00:42.234
დავიწყოთ სტერეოტიპებით.
როცა მიყურებთ,

00:00:42.234 --> 00:00:44.480
იცით ჩემი სახელი,
რაღაც ინფორმაცია ჩემზე

00:00:44.480 --> 00:00:46.309
და გარკვეული წარმოდგენა გექმნებათ.

00:00:46.309 --> 00:00:49.162
შეგიძლიათ ივარაუდოთ
ჩემი ეთნიკური წარმომავლობა.

00:00:49.162 --> 00:00:52.443
პოლიტიკური კუთვნილება,
რელიგიური რწმენა.

00:00:52.443 --> 00:00:54.542
ეს წარმოდგენები ხშირად ზუსტია.

00:00:54.542 --> 00:00:56.724
ჩვენ კარგად გამოგვდის მსგავსი რაღაცეები.

00:00:56.724 --> 00:00:58.207
კარგად გამოგვდის იმიტომ,

00:00:58.207 --> 00:01:00.940
რომ ჩვენი უნარი
ადამიანების სტერეოტიპიზაციისა,

00:01:00.940 --> 00:01:04.195
არა გონების რაღაც შემთხვევითობაა,

00:01:04.195 --> 00:01:06.511
არამედ ის ზოგადი პროცესის

00:01:06.511 --> 00:01:08.166
სპეციფიური შემთხვევაა.

00:01:08.166 --> 00:01:09.785
ეს პროცესია კატეგორიებად დაყოფილ

00:01:09.785 --> 00:01:11.326
ნივთებთან და ადამიანებთან

00:01:11.326 --> 00:01:12.575
ურთიერთობის გამოცდილება,

00:01:12.575 --> 00:01:15.031
რომელსაც ამ კატეგორიების

00:01:15.031 --> 00:01:17.390
ახალი წარმომადგენლების
განზოგადებაში ვიყენებთ.

00:01:17.390 --> 00:01:19.757
ყველა აქ მყოფს სკამებთან,
ვაშლებთან და ძაღლებთან

00:01:19.757 --> 00:01:22.010
ურთიერთობის დიდი გამოცდილება აქვს.

00:01:22.010 --> 00:01:23.696
ამაზე დაყრდნობით, უცნობი ობიექტიდან

00:01:23.696 --> 00:01:25.998
თქვენ შეგიძლიათ დაასკვნათ,

00:01:25.998 --> 00:01:27.314
რომ სკამზე შეიძლება დაჯდეთ,

00:01:27.314 --> 00:01:29.879
ვაშლი შეგიძლიათ ჭამოთ
და რომ ძაღლი იყეფება.

00:01:29.879 --> 00:01:31.583
თუმცა, შეიძლება ვცდებოდეთ.

00:01:31.583 --> 00:01:33.653
სკამი შეიძლება გატყდეს,
თუ მასზე დაჯდებით,

00:01:33.653 --> 00:01:36.135
ვაშლი შეიძლება საწამლავი იყოს
და ძაღლმა კი არ იყეფოს.

00:01:36.135 --> 00:01:38.535
მართლაც, ეს ჩემი ძაღლი ტესია
და ის არ იყეფება.

00:01:38.535 --> 00:01:41.294
მაგრამ ხშირ შემთხვევაში
ამას კარგად ვახერხებთ.

00:01:41.294 --> 00:01:43.210
ხშირ შემთხვევაში სწორ ვარაუდებს ვაკეთებთ

00:01:43.210 --> 00:01:45.024
სოციალურ სფეროშიც და არა სოციალურშიც.

00:01:45.024 --> 00:01:46.633
ასე რომ არ ყოფილიყო,

00:01:46.633 --> 00:01:50.419
რომ არ შეგვძლებოდა გამოგვეცნო რაღაცეები
ახალ ობიექტებზე, რომლებსაც ვხვდებით,

00:01:50.419 --> 00:01:51.640
ვერ გადავრჩებოდით.

00:01:51.640 --> 00:01:54.509
სხვათა შორის ჰეზლიტი მოგვიანებით
თავის შესანიშნავ ესეში

00:01:54.509 --> 00:01:55.994
ამას აღიარებს.

00:01:55.994 --> 00:01:58.746
ის წერს: "წინასწარგანწყობისა
და მიჩვევის დახმარების გარეშე

00:01:58.746 --> 00:02:00.876
ოთახში გზას ვერ გავიკვლევდი;

00:02:00.876 --> 00:02:03.568
არ მეცოდინებოდა როგორ მოვქცეულიყავი
ნებისმიერ ვითარებაში,

00:02:03.568 --> 00:02:07.531
ან რა მეგრძნო
ნებისმიერ ცხოვრებისეულ ურთიერთობაში."

00:02:07.531 --> 00:02:09.040
ავიღოთ მიკერძოება.

00:02:09.040 --> 00:02:10.748
ზოგჯერ ჩვენ ვყოფთ მსოფლიოს

00:02:10.748 --> 00:02:13.659
როგორც ჩვენ მათ წინააღმდეგ,
ჩვენიანებად და მათიანებად.

00:02:13.659 --> 00:02:14.910
ზოგჯერ როცა ამას ვაკეთებთ,

00:02:14.910 --> 00:02:16.467
ვხვდებით რომ არასწორად ვიქცევით

00:02:16.467 --> 00:02:18.140
და გვრცხვენია ამის.

00:02:18.140 --> 00:02:19.933
თუმცა, სხვა შემთხვევაში
ვამაყობთ ამით.

00:02:19.933 --> 00:02:21.436
საჯაროდ ვაღიარებთ ამას.

00:02:21.436 --> 00:02:22.718
ჩემი საყვარელი მაგალითია,

00:02:22.718 --> 00:02:25.310
უკანასკნელი არჩევნების წინ
რესპუბლიკელების დებატებისას,

00:02:25.310 --> 00:02:27.837
მაყურებლისგან წამოსული შეკითხვა.

NOTE Paragraph

00:02:27.837 --> 00:02:30.129
(ვიდეო) ანდერსონ კუპერი:
გადავდივართ შეკითხვებზე

00:02:30.129 --> 00:02:34.310
შეკითხვა საგარეო დახმარებაზე? დიახ, მემ.

NOTE Paragraph

00:02:34.310 --> 00:02:36.546
ქალი: ამერიკელი ხალხი იტანჯება

00:02:36.546 --> 00:02:39.183
ჩვენს ქვეყანაში ამჟამად.

00:02:39.183 --> 00:02:42.531
რატომ ვაგრძელებთ სხვა ქვეყნებისთვის

00:02:42.531 --> 00:02:43.847
დახმარების გაგზავნას

00:02:43.847 --> 00:02:47.950
როცა ჩვენ თავად გვჭირდება
საკუთარი თავის დახმარება?

NOTE Paragraph

00:02:47.950 --> 00:02:49.645
აკ: გუბერნატორო პერი,

NOTE Paragraph

00:02:49.645 --> 00:02:51.012
(აპლოდისმენტები)

00:02:51.012 --> 00:02:53.350
რიკ პერი: რა თქმა უნდა, მე ვფიქრობ ეს...

NOTE Paragraph

00:02:53.350 --> 00:02:55.120
პოლ ბლუმი: სცენაზე მყოფი
ადამიანებიდან

00:02:55.120 --> 00:02:56.981
თითოეული დაეთანხმა შეკითხვის პათოსს,

00:02:56.981 --> 00:02:58.750
რომ როგორც ამერიკელებს,

00:02:58.750 --> 00:03:01.226
ამერიკელები მეტად უნდა გვადარდებდეს
ვიდრე სხვა ხალხი.

00:03:01.226 --> 00:03:04.091
მართლაც, ზოგადად ადამიანები

00:03:04.091 --> 00:03:07.599
სოლიდარობით, ლოიალობით, სიამაყით,
პატრიოტიზმით არიან განმსჭვალულები

00:03:07.599 --> 00:03:10.275
მათი ქვეყნის,
ან მათი ეთნიკური ჯგუფის მიმართ.

00:03:10.275 --> 00:03:13.640
პოლიტიკური კუთვნილების განურჩევლად
ბევრი ადამიანი ამაყობს ამერიკელობით

00:03:13.640 --> 00:03:15.712
და ისინი სხვა ქვეყნებს
ამერიკას ამჯობინებენ.

00:03:15.712 --> 00:03:18.312
სხვა ქვეყნის მაცხოვრებლები
იმავეს ფიქრობენ საკუთარ ერზე

00:03:18.312 --> 00:03:20.798
იგივეს ვგრძნობთ ეთნოსზეც.

NOTE Paragraph

00:03:20.798 --> 00:03:22.522
ზოგმა თქვენგანმა ეს შეიძლება უარყოს.

00:03:22.522 --> 00:03:24.243
ზოგი თქვენგანი შეიძლება კოსმოპოლიტია

00:03:24.243 --> 00:03:26.577
და ფიქრობს, რომ ეთნოსი
და ნაციონალობა არ უნდა იყოს

00:03:26.577 --> 00:03:28.700
მორალური ფაქტორი.

00:03:28.700 --> 00:03:31.462
მაგრამ თქვენნაირი დახვეწილებიც კი
დაეთანხმებით,

00:03:31.462 --> 00:03:33.296
რომ უნდა არსებობდეს რაღაც
მიკერძოება

00:03:33.296 --> 00:03:35.997
მეგობრებისა და ოჯახის წევრების მიმართ.
იმ ხალხის მიმართ,

00:03:35.997 --> 00:03:37.418
ვისთანაც ახლოს ხართ.

00:03:37.418 --> 00:03:38.979
ამიტომ თქვენც ასხვავებთ,

00:03:38.979 --> 00:03:40.954
'ჩვენ' და 'მათ'.

NOTE Paragraph

00:03:40.954 --> 00:03:43.557
ეს განსხვავება საკმაოდ ბუნებრივია

00:03:43.557 --> 00:03:46.481
და ხშირად მორალურიც,
მაგრამ ის შეიძლება დამახინჯდეს.

00:03:46.481 --> 00:03:48.320
სწორედ ეს იყო
დიდი სოციალური ფსიქოლოგის

00:03:48.320 --> 00:03:50.969
ჰენრი ტეჯფელის კვლევის ნაწილი.

00:03:50.969 --> 00:03:53.574
ტეჯფელი 1919 წელს პოლონეთში დაიბადა.

00:03:53.574 --> 00:03:55.903
იგი უნვერსიტეტში სასწავლებლად
საფრანგეთში წავიდა,

00:03:55.903 --> 00:03:58.298
რადგან როგორც ებრაელს,
არ შეეძლო პოლონეთში ესწავლა.

00:03:58.298 --> 00:04:00.428
შემდეგ, მეორე მსოფლიო ომისას

00:04:00.428 --> 00:04:02.221
საფრანგეთის არმიის რიგებში ჩარიცხეს.

00:04:02.221 --> 00:04:03.830
შემდეგ ტყვედ აიყვანეს

00:04:03.830 --> 00:04:05.741
და სამხედრო პატიმრების ბანაკში აღმოჩნდა.

00:04:05.741 --> 00:04:07.568
ეს მისთვის საშინელი პერიოდი იყო,

00:04:07.568 --> 00:04:09.336
რადგან მისი ებრაელობა რომ აღმოეჩინათ,

00:04:09.336 --> 00:04:11.408
შეიძლება საკონცენტრაციო ბანაკში
გადაეყვანათ,

00:04:11.408 --> 00:04:13.400
სადაც ალბათ ვერ გადარჩებოდა.

00:04:13.400 --> 00:04:15.977
მართლაც, როცა ომი დამთავრდა და გამოუშვეს,

00:04:15.977 --> 00:04:18.752
მისი მეგობრების და ოჯახის წევრების
უმრავლესობა მკვდარი იყო.

00:04:18.752 --> 00:04:20.609
ის სხვადასხვა აქტივობით იყო დაკავებული.

00:04:20.609 --> 00:04:21.860
ის ომის ობლებს ეხმარებოდა,

00:04:21.860 --> 00:04:23.691
მაგრამ მისი ხანგრძლივი ინტერესის სფერო

00:04:23.691 --> 00:04:25.356
წინასწარგანწყობის მეცნიერება იყო.

00:04:25.356 --> 00:04:27.996
როცა პრესტიჟულ ბრიტანულ სტიპენდიაზე
კონკურსი გამოცხადდა,

00:04:27.996 --> 00:04:29.641
მანაც შეიტანა განაცხადი

00:04:29.641 --> 00:04:30.998
და მოიპოვა ის.

00:04:30.998 --> 00:04:33.188
ეს იყო
მისი შესანიშნავი კარიერის დასაწყისი.

00:04:33.188 --> 00:04:35.937
მისი კარიერა კი ისეთი აზრით დაიწყო,

00:04:35.937 --> 00:04:37.777
რომელიც უმრავლესობის წარმოდგენას

00:04:37.777 --> 00:04:39.893
ჰოლოკოსტზე ეწინააღმდეგებოდა.

00:04:39.893 --> 00:04:42.299
ბევრი ხალხი, უმრავლესობა იმ დროში,

00:04:42.299 --> 00:04:44.200
ჰოლოკოსტს უყურებდა,

00:04:44.200 --> 00:04:47.204
როგორც გერმანელების
რაღაც ტრაგიკულ დეფექტს,

00:04:47.204 --> 00:04:51.038
რაღაც გენეტიკურ,
ავტორიტარულ პიროვნულ თვისებას

00:04:51.038 --> 00:04:53.096
და ტეჯფელმა ეს უარყო.

00:04:53.096 --> 00:04:55.569
ტეჯფელმა თქვა,
რომ რაც ჰოლოკოსტის დროს ვნახეთ,

00:04:55.569 --> 00:04:57.950
არის ნორმალური ფსიქოლოგიური პროცესების

00:04:57.950 --> 00:04:59.698
გადამეტება.

00:04:59.698 --> 00:05:01.489
პროცესების, რომელიც ყოველ ჩვენგანშია.

00:05:01.489 --> 00:05:04.174
ამის შესასწავლად
მან ბრიტანელ ახალგაზრდებზე,

00:05:04.174 --> 00:05:05.918
კლასიკური კვლევების სერია ჩაატარა.

00:05:05.918 --> 00:05:07.467
ერთ-ერთ კვლევაში,

00:05:07.467 --> 00:05:10.019
მან ბრიტანელ ახალგაზრდებს
სხვადასხვა კითხვები დაუსვა.

00:05:10.019 --> 00:05:11.903
შემდეგ პასუხებზე დაყრდნობით თქვა:

00:05:11.903 --> 00:05:14.260
"თქვენს პასუხებს შევხედე
და მათზე დაყრდნობით,

00:05:14.260 --> 00:05:16.357
დავადგინე რომ თქვენ ხართ ან"...

00:05:16.357 --> 00:05:17.363
ნახევარს უთხრა:

00:05:17.363 --> 00:05:20.320
"კანდინსკის მოყვარული,
თქვენ გიყვართ კანდინსკის ნამუშევრები",

00:05:20.320 --> 00:05:23.298
ან: "კლიის მოყვარული,
თქვენ გიყვართ კლიის ნამუშევრები"

00:05:23.298 --> 00:05:24.844
ეს სრული ფიქცია იყო.

00:05:24.844 --> 00:05:27.934
მათ პასუხებს კავშირი არ ჰქონდა,
არც კანდინსკისთან და არც კლიისთან.

00:05:27.934 --> 00:05:30.202
მათ ალბათ ამ ხელოვანების შესახებ
არც კი სმენიათ.

00:05:30.202 --> 00:05:32.872
მან უბრალოდ შემთხვევითად დაჰყო ისინი.

00:05:32.872 --> 00:05:36.143
აღმოჩნდა რომ ეს კატეგორიები
მნიშვნელოვანი იყო.

00:05:36.143 --> 00:05:38.654
როცა მან მოგვიანებით
გამოსაცდელებს ფული მისცა,

00:05:38.654 --> 00:05:40.330
ისინი ამ ფულს უფრო მეტად

00:05:40.330 --> 00:05:42.130
საკუთარი ჯგუფის წევრებს
უნაწილებდნენ,

00:05:42.130 --> 00:05:43.963
ვიდრე სხვა ჯგუფისას.

00:05:43.963 --> 00:05:46.290
უფრო მეტიც, ისინი დაინტერესებულები იყვნენ

00:05:46.290 --> 00:05:48.296
საკუთარ ჯგუფსა და სხვა ჯგუფს შორის

00:05:48.296 --> 00:05:50.862
განსხვავების მიღწევით.

00:05:50.862 --> 00:05:53.250
მაგალითად,
ისინი თმობდნენ ფულს საკუთარი ჯგუფისთვის,

00:05:53.250 --> 00:05:57.908
თუ ამით სხვა ჯგუფისთვის
ნაკლების მიცემა მოუწევდათ.

NOTE Paragraph

00:05:57.908 --> 00:06:00.236
ჩანს რომ ასეთი მიკერძოება
ძალიან ადრე ვლინდება.

00:06:00.236 --> 00:06:02.536
ჩემმა კოლეგამ და ცოლმა, კარენ ვინმა,

00:06:02.536 --> 00:06:04.497
იელში ბავშვებზე, კვლევების სერია ჩაატარა,

00:06:04.497 --> 00:06:06.979
სადაც ბავშვებს თოჯინები წარუდგინა.

00:06:06.979 --> 00:06:09.244
ყოველ თოჯინას საყვარელი საჭმელი აქვს.

00:06:09.244 --> 00:06:12.126
მაგალითად, ერთ-ერთ თოჯინას შეიძლება
მწვანე ლობიო უყვარდეს.

00:06:12.126 --> 00:06:14.001
მეორეს - კრეკერები.

00:06:14.001 --> 00:06:16.370
ბავშვების საყვარელი საჭმელიც დგინდება.

00:06:16.370 --> 00:06:19.060
როგორც წესი ეს კრეკერებია.

00:06:19.060 --> 00:06:21.672
საინტერესოა, აქვს თუ არა ამას მნიშვნელობა.

00:06:21.672 --> 00:06:24.788
იმისთვის თუ როგორ ექცევიან
ბავშვები თოჯინებს? აღმოჩნდა რომ აქვს.

00:06:24.788 --> 00:06:26.717
ისინი იმ თოჯინას ანიჭებენ უპირატესობას,

00:06:26.717 --> 00:06:29.786
რომელსაც მათნაირი გემოვნება აქვს.

00:06:29.786 --> 00:06:32.342
უფრო მეტიც,
ისინი იმ თოჯინას ანიჭებენ უპირატესობას,

00:06:32.342 --> 00:06:35.327
რომელიც სჯის თოჯინას,
რომელსაც სხვა გემოვნება აქვს.

00:06:35.327 --> 00:06:37.604
(სიცილი)

NOTE Paragraph

00:06:37.604 --> 00:06:41.236
ჩვენ ამ 'ჩვენიანები' 'მათიანები'
ფსიქოლოგიას ვხედავთ მუდმივად.

00:06:41.236 --> 00:06:42.900
ჩვენ ვხედავთ ამას
პოლიტიკურ ბრძოლაში

00:06:42.900 --> 00:06:45.314
სხვადასხვა იდეოლოგიების ჯგუფებში.

00:06:45.314 --> 00:06:48.940
ვხედავთ ამის უკიდურესობას
ომის შემთხვევაში,

00:06:48.940 --> 00:06:52.157
როცა 'მათიანები'
არა მხოლოდ ნაკლებს ღებულობენ,

00:06:52.157 --> 00:06:53.895
არამედ მათ არაადამიანურად ეპყრობიან,

00:06:53.895 --> 00:06:55.985
როგორც ნაცისტებს წარმოედგინათ ებრაელები

00:06:55.985 --> 00:06:58.070
როგორც პარაზიტები, ან ტილები.

00:06:58.070 --> 00:07:02.306
ან ამერიკელებს წარმოედგინათ იაპონელები,
როგორც ვირთხები.

NOTE Paragraph

00:07:02.306 --> 00:07:04.520
სტერეოტიპებიც შეიძლება დამახინჯებული იყოს.

00:07:04.520 --> 00:07:06.781
ხშირად ისინი რაციონალური და გამოსადეგია,

00:07:06.781 --> 00:07:08.355
მაგრამ ზოგჯერ ირაციონალურია,

00:07:08.355 --> 00:07:09.581
არასწორ პასუხებს იძლევა.

00:07:09.581 --> 00:07:10.798
ზოგ შემთხვევაში

00:07:10.798 --> 00:07:12.973
პირდაპირ ამორალურ შედეგებამდე მივყავართ.

00:07:12.973 --> 00:07:15.781
ყველაზე ფართედ შესწავლილი ასეთი მაგალითი,

00:07:15.781 --> 00:07:17.448
რასის შემთხვევაა.

00:07:17.448 --> 00:07:18.855
2008 წლის არჩევნებამდე

00:07:18.855 --> 00:07:20.929
შესანიშნავი კვლევა ჩატარდა,

00:07:20.929 --> 00:07:23.955
სადაც სოციალური ფსიქოლოგები დააკვირდნენ,

00:07:23.955 --> 00:07:27.397
თუ რამდენად იყვნენ კანდიდატები
ამერიკასთან ასოცირებულები,

00:07:27.397 --> 00:07:31.002
როგორც ამერიკის დროშასთან
ქვეცნობიერი ასოციაცია.

00:07:31.002 --> 00:07:32.358
მათ ერთ-ერთ ასეთ კვლევაში,

00:07:32.358 --> 00:07:34.372
ობამა და მაკკეინი შეადარეს და აღმოჩნდა,

00:07:34.372 --> 00:07:37.766
რომ მაკკეინი უფრო მეტად აღიქმება
ამერიკელად, ვიდრე ობამა.

00:07:37.766 --> 00:07:40.339
ხალხი არც არის ამით ძალიან გაკვირვებული.

00:07:40.339 --> 00:07:42.257
მაკკეინი ომის გმირია

00:07:42.257 --> 00:07:43.926
და ბევრი დაუფარავად იტყვის,

00:07:43.926 --> 00:07:46.746
რომ მას მეტი აკავშირებს
ამერიკის ისტორიასთან ვიდრე ობამას.

00:07:46.746 --> 00:07:48.613
მაგრამ ობამა ბრიტანელ პრემიერ მინისტრს,

00:07:48.613 --> 00:07:51.069
ტონი ბლერსაც შედარდა

00:07:51.069 --> 00:07:53.330
და აღმოჩნდა რომ ბლერიც

00:07:53.330 --> 00:07:55.837
ობამაზე უფრო მეტად აღიქმება ამერიკელად,

00:07:55.837 --> 00:07:58.220
მიუხედავად იმისა რომ გამოსაცდელებმა
ცხადად იცოდნენ,

00:07:58.220 --> 00:08:00.900
რომ ბლერი საერთოდ არ არის ამერიკელი.

00:08:00.900 --> 00:08:02.324
მაგრამ ისინი რასაკვირველია

00:08:02.324 --> 00:08:05.375
კანის ფერზე რეაგირებდნენ.

NOTE Paragraph

00:08:05.375 --> 00:08:07.426
ამ სტერეოტიპებს და მიკერძოებას,

00:08:07.426 --> 00:08:08.976
მსოფლიოს მასშტაბით რეალური,

00:08:08.976 --> 00:08:11.748
უმნიშვნელო და მნიშვნელოვანი შედეგები აქვს.

00:08:11.748 --> 00:08:14.410
ერთ-ერთ ბოლო კვლევაში,

00:08:14.410 --> 00:08:17.679
ბეისბოლის ბარათები დადეს
eBay-ზე გასაყიდად.

00:08:17.679 --> 00:08:20.413
ზოგი მათგანი თეთრკანიან ხელს ეჭირა,


00:08:20.413 --> 00:08:21.631
ზოგი - შავკანიანს.

00:08:21.631 --> 00:08:23.210
ბარათები კი ერთნაირი იყო.

00:08:23.210 --> 00:08:24.624
შავკანიანებს რომლებიც ეჭირათ,

00:08:24.624 --> 00:08:26.741
მათ მნიშვნელოვნად ნაკლები
განაცხადები მიიღეს,

00:08:26.741 --> 00:08:29.005
თეთრკანიან ხელში მყოფებთან შედარებით.

00:08:29.005 --> 00:08:31.367
სტენფორდის კვლევაში,

00:08:31.367 --> 00:08:35.597
ფსიქოლოგებმა
თეთრკანიანი ადამიანის მკვლელობებისთვის

00:08:35.597 --> 00:08:39.166
გასამართლებული ადამიანების
საქმეები გამოიკვლიეს.

00:08:39.166 --> 00:08:41.970
როგორც აღმოჩნდა, ყველა სხვა ფაქტორის
მუდმივობის პირობებში,

00:08:41.970 --> 00:08:44.340
უფრო დიდი შანსია სიკვდილით დაგსაჯონ,

00:08:44.340 --> 00:08:46.317
თუ გამოიყურებით როგორც მარჯვენა მამაკაცი,

00:08:46.317 --> 00:08:48.090
ვიდრე მარცხენა.

00:08:48.090 --> 00:08:50.119
დიდ წილად იმიტომ,

00:08:50.119 --> 00:08:52.653
რომ მარჯვენა მამაკაცი
პროტოტიპულად უფრო შავკანიანია,

00:08:52.653 --> 00:08:55.143
პროტოტიპულად უფრო აფრო-ამერიკელი

00:08:55.143 --> 00:08:57.572
და ეს გავლენას ახდენს
ადამიანების გადაწყვეტილებაზე,

00:08:57.572 --> 00:08:59.243
თუ რა გააკეთონ მასთან დაკავშირებით.

NOTE Paragraph

00:08:59.243 --> 00:09:00.730
ახლა როცა ვიცით ამის შესახებ,

00:09:00.730 --> 00:09:02.307
როგორ შევებრძოლოთ?

00:09:02.307 --> 00:09:03.929
არსებობს სხვადასხვა გზა.

00:09:03.929 --> 00:09:05.363
ერთ-ერთია ადამიანურ,

00:09:05.363 --> 00:09:07.409
ემოციურ რეაქციებზე აპელირება.

00:09:07.409 --> 00:09:09.542
ხალხის თანაგრძნობაზე გათვლა.

00:09:09.542 --> 00:09:11.415
ხშირად ამას ისტორიებით ვაკეთებთ.

00:09:11.415 --> 00:09:13.980
თუ თქვენ ლიბერალი მშობელი ხართ

00:09:13.980 --> 00:09:15.852
და გინდათ თქვენი ბავშვი

00:09:15.852 --> 00:09:18.136
არატრადიციული ოჯახის
ღირსეულობაში დაარწმუნოთ,

00:09:18.136 --> 00:09:20.719
შეიძლება მას ეს წიგნი მისცეთ:
["ჰიზერს ორი დედა ჰყავს"]

00:09:20.719 --> 00:09:22.715
თუ კონსერვატორი ხართ,
სხვა დამოკიდებულებით

00:09:22.715 --> 00:09:24.156
შეიძლება ასეთი წიგნი მისცეთ.

00:09:24.156 --> 00:09:27.115
(სიცილი) ["მიშველე! დედა!
ჩემი საწოლის ქვეშ ლიბერალები არიან!"]

00:09:27.115 --> 00:09:29.321
ზოგადად ისტორიებმა
შეიძლება უნიშვნელო უცნობები,

00:09:29.321 --> 00:09:31.473
მნიშვნელოვან ადამიანებად აქციონ

00:09:31.473 --> 00:09:34.158
და ის რომ ჩვენ გვაღელვებს ადამიანები,
როცა მათზე,

00:09:34.158 --> 00:09:35.890
როგორც ინდივიდებზე ვკონცენტრირდებით,

00:09:35.890 --> 00:09:38.139
ისტორიის მანძილზე ბევრჯერ გამოვლინდა.

00:09:38.139 --> 00:09:40.722
ამბობენ, რომ სტალინმა თქვა:

00:09:40.722 --> 00:09:42.389
"ერთი ადამიანის სიკვდილი ტრაგედიაა,

00:09:42.389 --> 00:09:44.379
მილიონების კი - სტატისტიკა"

00:09:44.379 --> 00:09:45.830
დედა ტერეზამ თქვა:

00:09:45.830 --> 00:09:47.831
"მასების დანახვაზე, არაფერს მოვიმოქმედებ.

00:09:47.831 --> 00:09:49.696
თუ ერთს დავინახავ - დავეხმარები "

00:09:49.696 --> 00:09:51.766
ფსიქოლოგებმა ეს გამოიკვლიეს.

00:09:51.766 --> 00:09:53.117
მაგალითად, ერთ-ერთ კვლევაში,

00:09:53.117 --> 00:09:55.850
ხალხს მიაწოდეს ფაქტები კრიზისულ სიტუაციაზე

00:09:55.850 --> 00:10:00.106
და დააკვირდნენ
რამდენ შემოწირულობას გაიღებდნენ

00:10:00.106 --> 00:10:01.690
ამ კრიზისის დასაძლევად.

00:10:01.690 --> 00:10:03.527
სხვა ჯგუფს არ მიაწოდეს არცერთი ფაქტი,

00:10:03.527 --> 00:10:05.625
მაგრამ მოუყვნენ ადამიანზე,

00:10:05.625 --> 00:10:08.065
უთხრეს სახელი და აჩვენეს სახე

00:10:08.065 --> 00:10:11.284
და როგორც აღმოჩნდა მათ ბევრად მეტი გასცეს.

00:10:11.284 --> 00:10:13.265
ეს ყველაფერი არაა საიდუმლო იმ ხალხისთვის,

00:10:13.265 --> 00:10:15.256
ვინც ქველმოქვედებითაა დაკავებული.

00:10:15.256 --> 00:10:17.904
ისინი ცდილობენ არ დატვირთონ ადამიანები

00:10:17.904 --> 00:10:19.227
ფაქტებითა და სტატისტიკით,

00:10:19.227 --> 00:10:20.419
არამედ სახეებს აჩვენებენ,

00:10:20.419 --> 00:10:21.985
ადამიანის სახეებს.

00:10:21.985 --> 00:10:25.212
შეიძლება თითოული ადამიანის მიმართ
სიმპათიის გამოწვევით,

00:10:25.212 --> 00:10:27.363
ამ სიმპათიის
მთელ იმ ჯგუფზე გავრცელება მოხდეს,

00:10:27.363 --> 00:10:30.061
რომელსაც ეს ინდივიდი ეკუთვნის.

NOTE Paragraph

00:10:30.061 --> 00:10:32.527
ეს ჰარიეტ ბიჩერ სტოუა.

00:10:32.527 --> 00:10:34.970
შეიძლება გამოგონილიც არის,
მაგრამ ამბობენ,

00:10:34.970 --> 00:10:37.044
რომ პრეზიდენტმა ლინკოლნმა

00:10:37.044 --> 00:10:39.152
ის სამოქალაქო ომის დროს
თეთრ სახლში დაპატიჟა

00:10:39.152 --> 00:10:40.376
და უთხრა:

00:10:40.376 --> 00:10:43.430
"მაშ თქვენ ხართ ის პატარა ქალბატონი,
რომელმაც ეს დიდი ომი დაიწყო"

00:10:43.430 --> 00:10:45.355
ამაში ის: "ბიძია თომას ქოხს" გულისხმობდა

00:10:45.355 --> 00:10:47.706
"ბიძია თომას ქოხი"
დიდი ფილოსოგიის, თეოლოგიის,

00:10:47.706 --> 00:10:50.850
ან თუნდაც ლიტერატურის წიგნი არ არის,

00:10:50.850 --> 00:10:53.365
მაგრამ ის დიდ საქმეს აკეთებს.

00:10:53.365 --> 00:10:55.863
ადამიანებს იმათ ადგილზე აყენებს,

00:10:55.863 --> 00:10:58.196
ვის ადგილზეც ისინი ვერ აღმოჩნდებოდნენ,

00:10:58.196 --> 00:11:00.598
ის მათ მონობას აგრძნობინებს.

00:11:00.598 --> 00:11:02.379
სწორედ ეს შეიძლება ყოფილიყო

00:11:02.379 --> 00:11:04.243
დიდი სოციალური ცვლილების კატალიზატორი.

NOTE Paragraph

00:11:04.243 --> 00:11:06.345
ბოლო ათწლეულების ამერიკას თუ შევხედავთ,

00:11:06.345 --> 00:11:09.414
შეგვიძლია ვივარაუდოთ,

00:11:09.414 --> 00:11:12.563
რომ "ქოსბის შოუს" მსგავსმა შოუებმა,
რადიკალურად შეცვალეს

00:11:12.563 --> 00:11:15.171
ამერიკელების დამოკიდებულება
აფრო-ამერიკელების მიმართ,

00:11:15.171 --> 00:11:18.234
"უილი და გრეისის" და "თანამედროვე ოჯახის"
მსგავსმა შოუებმა კი,

00:11:18.234 --> 00:11:19.627
შეცვალეს მათი დამოკიდებულება

00:11:19.627 --> 00:11:21.057
გეი კაცების და ქალების მიმართ.

00:11:21.057 --> 00:11:23.352
არ მგონია გადაჭარბებული იმის თქმა,

00:11:23.352 --> 00:11:26.013
რომ ამერიკაში მორალური ცვლილების
მთავარი კარტალიზატორი,

00:11:26.013 --> 00:11:28.906
სიტუაციური კომედიები იყო.

NOTE Paragraph

00:11:28.906 --> 00:11:30.352
თუმცა, მხოლოდ ემოციები არ არის

00:11:30.352 --> 00:11:31.838
და მინდა გონიერების ძალაზე

00:11:31.838 --> 00:11:33.833
ყურადღების გამახვილებით დავასრულო.

00:11:33.833 --> 00:11:35.989
სტივენ პინკერი თავის შესანიშნავ წიგნში:

00:11:35.989 --> 00:11:37.732
"ჩვენი ბუნების საუკეთესო ანგელოზები"

00:11:37.732 --> 00:11:39.228
ამბობს: ძველ აღთქმაში წერია,

00:11:39.228 --> 00:11:41.810
რომ გიყვარდეს მეზობელი შენი.

00:11:41.810 --> 00:11:44.532
ახალ აღთქმაში წერია:
გიყვარდეს მტერი შენი,

00:11:44.532 --> 00:11:47.218
მაგრამ სინამდვილეში,
მე არცერთი მათგანი არ მიყვარს,

00:11:47.218 --> 00:11:48.885
მაგრამ მაინც არ მინდა მათი მოკვლა.

00:11:48.885 --> 00:11:50.931
მე ვიცი, რომ მათ წინაშე ვალდებულება მაქვს,

00:11:50.931 --> 00:11:54.221
მაგრამ ჩემი მორალური გრძნობები
და წარმოდგენები იმაზე,

00:11:54.221 --> 00:11:55.934
თუ როგორ უნდა მოვექცე მათ,

00:11:55.934 --> 00:11:57.921
სიყვარულზე არ არის დაფუძნებული,

00:11:57.921 --> 00:11:59.940
არამედ ეფუძნება
ადამიანის უფლების გაგებას.

00:11:59.940 --> 00:12:02.613
წარმოდგენას, რომ მათი სიცოცხლე
ისეთივე ფასეულია მათთვის,

00:12:02.613 --> 00:12:04.499
როგორც ჩემი - ჩემთვის.

00:12:04.499 --> 00:12:06.431
ამის დასტურად ის დიდი ფილოსოფოსის,

00:12:06.431 --> 00:12:08.279
ადამ სმითის ისტორიას ჰყვება.

00:12:08.279 --> 00:12:09.965
მინდა ეს ისტორია მეც გიამბოთ.

00:12:09.965 --> 00:12:11.261
თუმცა მე მას,

00:12:11.261 --> 00:12:12.939
ცოტა თანამედროვეობისკენ შევცვლი.

NOTE Paragraph

00:12:12.939 --> 00:12:14.840
ადამ სმითი იწყებს თხოვნით წარმოიდგინოთ

00:12:14.840 --> 00:12:16.741
ათასობით ადამიანის სიკვდილი.

00:12:16.741 --> 00:12:18.781
თან ეს სიკვდილი,

00:12:18.781 --> 00:12:21.020
თქვენთვის უცნობ ქვეყანაში ხდება.

00:12:21.020 --> 00:12:24.574
ეს შეიძლება იყოს ჩინეთი, ინდოეთი,
ან ქვეყანა აფრიკაში.

00:12:24.574 --> 00:12:27.058
სმითი კითხულობს რა იქნება თქვენი რეაქცია?

00:12:27.058 --> 00:12:29.365
თქვენ იტყვით, ძალიან სამწუხაროა

00:12:29.365 --> 00:12:31.241
და ჩვეულ რიტმში განაგრძნობთ ცხოვრებას.

00:12:31.241 --> 00:12:33.780
თუ მაგალითად გადაშლით The New
York Times-ს ინტერნეტში

00:12:33.780 --> 00:12:36.650
და ამ ამბავს წაიკითხავთ,
პრინციპში მსგავსი რამ მუდმივად ხდება

00:12:36.650 --> 00:12:37.941
ჩვენ ვაგრძელებთ ცხოვრებას.

00:12:37.941 --> 00:12:40.135
თუმცა, ამის ნაცვლად, სმითი გთხოვთ

00:12:40.135 --> 00:12:41.389
წარმოიდგინოთ, რომ გაიგეთ,

00:12:41.389 --> 00:12:43.928
რომ ხვალ ნეკა თითს გაჭრიან.

00:12:43.928 --> 00:12:46.597
სმითი ამბობს, თქვენთვის
ეს ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება.

00:12:46.597 --> 00:12:47.508
ამაზე ფიქრით,

00:12:47.508 --> 00:12:48.861
იმ ღამეს ვერ დაიძინებთ.

00:12:48.861 --> 00:12:50.880
ისმის კითხვა:

00:12:50.880 --> 00:12:53.346
გასწირავდით თუ არა ათასობით სიცოცხლეს,

00:12:53.346 --> 00:12:55.315
თქვენი ნეკა თითის შენარჩუნების სანაცვლოდ?

00:12:55.315 --> 00:12:57.633
შეგიძლიათ გულში უპასუხოთ,

00:12:57.633 --> 00:13:00.552
მაგრამ სმითი პასუხობს, რომ ვერანაირად,

00:13:00.552 --> 00:13:02.244
ეს ხომ საშინელი აზრია.

00:13:02.244 --> 00:13:04.275
ეს შემდეგ კითხვას აჩენს,

00:13:04.275 --> 00:13:05.649
როგორც სმითი ამბობს:

00:13:05.649 --> 00:13:07.707
"როგორ ხდება,
რომ ჩვენი პასიური გრძნობები ,

00:13:07.707 --> 00:13:09.975
თითქმის ყოველთვის ასეთი 
საშინელი და ეგოისტურია,

00:13:09.975 --> 00:13:11.440
ხოლო ჩვენი აქტიური პრინციპები,

00:13:11.440 --> 00:13:13.313
ხშირად გულუხვი და კეთილშობილი?"

00:13:13.313 --> 00:13:15.363
და სმითი პასუხობს: "ეს არის გონიერება,

00:13:15.363 --> 00:13:17.138
პრინციპი და ნამუსი.

00:13:17.138 --> 00:13:18.679
ისინი ისე ჩაგვესმის,

00:13:18.679 --> 00:13:22.104
რომ ჩვენს ყველაზე თავდაჯერებულ
ვნებებსაც კი ახშობს

00:13:22.104 --> 00:13:24.591
და გვარწმუნებს,
რომ მხოლოდ ერთ-ერთი ვართ სიმრავლიდან

00:13:24.591 --> 00:13:26.222
და სხვებზე მეტი არ ვართ."

NOTE Paragraph

00:13:26.222 --> 00:13:28.347
ამ უკანასკნელს,

00:13:28.347 --> 00:13:31.555
ხშირად მიუკერძოებლობის პრინციპს ეძახიან.

00:13:31.555 --> 00:13:34.184
მიუკერძოებლობის ეს პრინციპი,

00:13:34.184 --> 00:13:35.931
მსოფლიოს ყველა რელიგიაში,

00:13:35.951 --> 00:13:38.209
ოქროს წესის ყველა ვერსიაში

00:13:38.209 --> 00:13:40.663
და მსოფლიოს ყველა
მორალურ ფილოსოფიაში ვლინდება,

00:13:40.663 --> 00:13:41.970
სხვადასხვა ფორმით,

00:13:41.970 --> 00:13:44.964
მაგრამ ყველა იზიარებს წარმოდგენას,
რომ მორალური მსჯელობა

00:13:44.964 --> 00:13:47.949
მიუკერძოებელი პოზიციიდან უნდა ვაწარმოოთ.

NOTE Paragraph

00:13:47.949 --> 00:13:49.771
ჩემი აზრით
ამის საუკეთესო გამოხატულება,

00:13:49.771 --> 00:13:52.856
არა თეოლოგის, ან ფილოსოფოსის,

00:13:52.856 --> 00:13:54.213
არამედ ჰამფრი ბოგარტია

00:13:54.213 --> 00:13:55.760
ფილმ "კასაბლანკის" ბოლოს.

00:13:55.760 --> 00:13:59.536
ასე რომ გაფრთხილება სპოილერზე.
ის შეყვარებულს ეუბნება,

00:13:59.536 --> 00:14:00.676
რომ საერთო სიკეთისთვის

00:14:00.676 --> 00:14:02.379
უნდა დაშორდნენ და ამასთან ამბობს...

00:14:02.379 --> 00:14:04.143
მის აქცენტს ვერ გავაკეთებ...

00:14:04.143 --> 00:14:05.915
მაგრამ ამბობს: "ადვილი მისახვედრია,

00:14:05.915 --> 00:14:07.654
რომ სამი პატარა ადამიანის პრობლემები

00:14:07.654 --> 00:14:10.385
ბევრს არაფერს ნიშნავს ამ გიჟურ სამყაროში"

NOTE Paragraph

00:14:10.385 --> 00:14:13.665
ჩვენს გონიერებას შეუძლია
ვნებები დაგვაძლევინოს.

00:14:13.665 --> 00:14:15.381
ჩვენს გონიერებას შეუძლია

00:14:15.381 --> 00:14:16.742
განავრცოს ჩვენი თანაგრძნობა.

00:14:16.742 --> 00:14:19.309
შეუძლია დაგვაწერინოს
"ბიძია თომას ქოხის" მსგავსი წიგნი,

00:14:19.309 --> 00:14:20.752
ან წაგვაკითხოს მსგავსი წიგნი.

00:14:20.752 --> 00:14:23.346
გონიერებამ შეიძლება შეგვაქმნევინოს

00:14:23.346 --> 00:14:25.308
ჩვეულებები, ტაბუები და კანონები,

00:14:25.308 --> 00:14:27.118
რომლებიც შეგვზღუდავს

00:14:27.118 --> 00:14:28.694
ვიმოქმედოთ იმპულსურად,

00:14:28.694 --> 00:14:30.773
როცა, როგორც რაციონალური არსებები,
ვგრძნობთ,

00:14:30.773 --> 00:14:32.098
რომ უნდა ვიყოთ შეზღუდულები.

00:14:32.098 --> 00:14:33.791
სწორედ ესაა კონსტიტუცია.

00:14:33.791 --> 00:14:36.712
კონსტიტუცია წარსულში შეიმუშავეს

00:14:36.712 --> 00:14:38.019
და მას ამჟამად ვიყენებთ.

00:14:38.019 --> 00:14:38.794
ის გვეუბნება,

00:14:38.794 --> 00:14:40.441
რომ არ აქვს მნიშვნელობა,

00:14:40.441 --> 00:14:43.654
თუ რამდენად გვსურს, ერთი ადამიანის
მესამე ვადით პრეზიდენტად არჩევა.

00:14:43.654 --> 00:14:45.929
არ აქვს მნიშვნელობა,
თუ რამდენად შეიძლება სურდეთ

00:14:45.929 --> 00:14:49.997
თეთრკანიან ამერიკელებს
მონობის აღდგენა, ჩვენ ამას ვერ შევძლებთ.

00:14:49.997 --> 00:14:51.673
ჩვენ საკუთარი თავები შევზღუდეთ.

NOTE Paragraph

00:14:51.673 --> 00:14:54.090
ჩვენ სხვა რამეებშიც შევიზღუდეთ თავები.

00:14:54.090 --> 00:14:56.848
ჩვენ ვიცით, რომ სამსახურში

00:14:56.848 --> 00:14:59.799
ვიღაცის აყვანის,
ან ჯილდოს მიცემის დროს

00:14:59.799 --> 00:15:02.757
ჩვენ მიკერძოებულები ვართ
მათი რასის,

00:15:02.757 --> 00:15:05.053
მათი სქესის

00:15:05.053 --> 00:15:07.268
და მათი გარეგნობის მიხედვით.

00:15:07.268 --> 00:15:09.919
ამაზე ზოგჯერ შეიძლება ვთქვათ:
"კარგი, ასეც უნდა იყოს",

00:15:09.919 --> 00:15:12.226
მაგრამ ზოგჯერ ვიტყვით:
"ეს არასწორია"

00:15:12.226 --> 00:15:14.115
და ამასთან ბრძოლისთვის,

00:15:14.115 --> 00:15:16.366
ჩვენ არა მხოლოდ მეტ ძალას ვატანთ თავს,

00:15:16.366 --> 00:15:19.367
არამედ ისეთ პირობებს ვქმნით,

00:15:19.367 --> 00:15:22.406
სადაც ეს სხვა ინფორმაციის წყაროები
ჩვენზე გავლენას ვერ მოახდენს.

00:15:22.406 --> 00:15:23.871
ამიტომ არის,
რომ ბევრი ორკესტრი

00:15:23.871 --> 00:15:26.366
მუსიკოსებს გასასინჯად
ფარდის უკნიდან უსმენს,

00:15:26.366 --> 00:15:28.290
იმისთვის რომ მხოლოდ
ის ინფორმაცია მიიღონ,

00:15:28.290 --> 00:15:30.303
რაც ფიქრობენ რომ მნიშვნელოვანია.

00:15:30.303 --> 00:15:32.626
ვფიქრობ წინასწარგანწყობა და მიკერძოება

00:15:32.626 --> 00:15:35.720
ადამიანური ბუნების
ფუნდამენტურ ორსახობას აჩვენებს.

00:15:35.720 --> 00:15:39.496
ჩვენ გვაქვს შინაგანი გრძნობები,
ინსტინქტები, ემოციები

00:15:39.496 --> 00:15:41.797
და ისინი მოქმედებენ ჩვენს 
განსჯაზე და ქმედებაზე.

00:15:41.797 --> 00:15:43.988
გვიბიძგებენ კარგისკენ, ან ცუდისკენ,

00:15:43.988 --> 00:15:47.610
მაგრამ ჩვენ ასევე გონივრული განზრახვის,

00:15:47.610 --> 00:15:49.535
ინტელექტუალური დაგეგმვის უნარი გვაქვს.

00:15:49.535 --> 00:15:51.862
ჩვენ შეგვიძლია ისინი

00:15:51.862 --> 00:15:54.455
ზოგჯერ ემოციების კვების
და გაძლიერებისთვის გამოვიყენოთ,

00:15:54.455 --> 00:15:56.573
ზოგჯერ კი - მათი ჩახშობისთვის.

00:15:56.573 --> 00:15:58.117
ამდენად, გონიერება გვეხმარება

00:15:58.117 --> 00:16:00.574
შევცვალოთ სამყარო უკეთესობისკენ

NOTE Paragraph

00:16:00.574 --> 00:16:02.918
მადლობა.

NOTE Paragraph

00:16:02.918 --> 00:16:06.623
(აპლოდისმენტები)