1
00:00:00,844 --> 00:00:03,222
Als we aan vooroordelen denken,

2
00:00:03,222 --> 00:00:05,366
denken we vaak aan domme 
en gemene mensen

3
00:00:05,366 --> 00:00:07,820
die domme en gemene dingen doen.

4
00:00:07,820 --> 00:00:09,890
Dit beeld wordt goed samengevat

5
00:00:09,890 --> 00:00:12,358
door de Britse criticus William Hazlitt,

6
00:00:12,358 --> 00:00:15,293
die schreef: ''Vooroordelen 
zijn het kind van onwetendheid.''

7
00:00:15,293 --> 00:00:17,405
Ik wil proberen jullie 
ervan te overtuigen

8
00:00:17,405 --> 00:00:19,040
dat die uitspraak niet klopt.

9
00:00:19,040 --> 00:00:22,372
Ik wil proberen om jullie 
ervan te overtuigen dat vooroordelen

10
00:00:22,375 --> 00:00:25,783
natuurlijk zijn, vaak rationeel,

11
00:00:25,783 --> 00:00:27,614
en vaak zelfs moreel zijn.

12
00:00:27,614 --> 00:00:29,866
Ik geloof dat we, als we dit begrijpen,

13
00:00:29,866 --> 00:00:32,375
beter in staat zijn om ze te doorzien

14
00:00:32,375 --> 00:00:33,432
als het verkeerd gaat,

15
00:00:33,432 --> 00:00:35,350
als ze vreselijke gevolgen hebben.

16
00:00:35,350 --> 00:00:37,525
Zo weten we beter wat te doen

17
00:00:37,525 --> 00:00:39,207
als dit gebeurt.

18
00:00:39,207 --> 00:00:41,244
We beginnen met stereotypen.

19
00:00:41,244 --> 00:00:44,480
Je kijkt naar mij, je kent mijn naam en
enkele dingen over mij.

20
00:00:44,480 --> 00:00:46,309
Je zou je een oordeel kunnen vormen.

21
00:00:46,309 --> 00:00:49,162
Je zou kunnen raden naar mijn etniciteit,

22
00:00:49,162 --> 00:00:52,443
mijn politieke kleur, mijn geloof.

23
00:00:52,443 --> 00:00:54,542
En deze beoordelingen kloppen vaak nog ook.

24
00:00:54,542 --> 00:00:56,724
We zijn erg goed in dit soort dingen.

25
00:00:56,724 --> 00:01:00,850
Dit komt doordat onze vaardigheid 
om mensen te stereotyperen

26
00:01:00,850 --> 00:01:04,195
niet een willekeurig trekje is 
van onze hersenen,

27
00:01:04,195 --> 00:01:06,511
maar eerder een specifiek voorbeeld

28
00:01:06,511 --> 00:01:08,166
van een algemener proces,

29
00:01:08,166 --> 00:01:09,785
het feit dat wij ervaring hebben

30
00:01:09,785 --> 00:01:11,326
met zaken en mensen in de wereld

31
00:01:11,326 --> 00:01:12,575
die in categorieën vallen,

32
00:01:12,575 --> 00:01:15,081
en dat we die ervaring gebruiken 
om te generaliseren

33
00:01:15,081 --> 00:01:17,390
over nieuwe voorbeelden 
binnen deze categorieën.

34
00:01:17,390 --> 00:01:19,757
Iedereen heeft veel ervaring

35
00:01:19,757 --> 00:01:22,010
met stoelen, appels en honden.

36
00:01:22,010 --> 00:01:23,646
Op basis daarvan kan je

37
00:01:23,646 --> 00:01:25,998
bij onbekende voorbeelden meteen raden

38
00:01:25,998 --> 00:01:29,874
dat je op de stoel kunt zitten, de appel 
kunt eten, en dat de hond zal blaffen.

39
00:01:29,879 --> 00:01:31,783
Nu zijn vergissingen mogelijk.

40
00:01:31,783 --> 00:01:33,443
De stoel kan inzakken,

41
00:01:33,443 --> 00:01:35,225
de appel zou giftig kunnen zijn,

42
00:01:35,225 --> 00:01:36,975
en misschien blaft de hond niet -

43
00:01:36,975 --> 00:01:39,714
dit is trouwens mijn hond Tessie, 
die niet blaft.

44
00:01:39,714 --> 00:01:42,490
Maar meestal zijn we er goed in.

45
00:01:42,490 --> 00:01:44,044
Meestal kloppen onze gissingen

46
00:01:44,044 --> 00:01:46,003
op sociaal zowel als niet-sociaal vlak,

47
00:01:46,003 --> 00:01:50,620
en als we niet in staat zouden zijn om te 
raden naar nieuwe gevallen die we ervaren,

48
00:01:50,620 --> 00:01:52,509
zouden we niet overleven.

49
00:01:52,509 --> 00:01:55,844
Later in zijn prachtige essay 
geeft Hazlitt dit toe.

50
00:01:55,844 --> 00:01:58,536
Hij schrijft: ''Zonder 
vooroordelen en gewoontes

51
00:01:58,536 --> 00:02:00,876
zou ik de weg niet kunnen 
vinden in een kamer,

52
00:02:00,876 --> 00:02:03,588
me in geen enkele situatie 
weten te gedragen,

53
00:02:03,588 --> 00:02:07,291
en niet weten hoe ik me in een 
relatie in het leven moest voelen.''

54
00:02:07,291 --> 00:02:09,040
Of neem bijvoorbeeld partijdigheid.

55
00:02:09,040 --> 00:02:10,748
Soms verdelen we de wereld in

56
00:02:10,748 --> 00:02:13,749
wij tegen hen, in groepsleden 
tegen buitenstaanders.

57
00:02:13,749 --> 00:02:16,470
En als we dat doen, weten we soms 
dat wij iets fout doen

58
00:02:16,470 --> 00:02:18,140
en voelen wij er ons schuldig bij.

59
00:02:18,140 --> 00:02:21,443
Maar soms voelen wij ons juist trots
en geven we het openlijk toe.

60
00:02:21,443 --> 00:02:22,878
Mijn favoriete voorbeeld

61
00:02:22,878 --> 00:02:25,120
is een vraag uit het publiek

62
00:02:25,120 --> 00:02:27,837
in een Republikeins debat 
vóór de afgelopen verkiezingen.

63
00:02:27,837 --> 00:02:30,129
(Video) Anderson Cooper: Uw vraag,

64
00:02:30,129 --> 00:02:34,310
de vraag in de hal, over hulp 
aan het buitenland?

65
00:02:34,310 --> 00:02:39,103
Vrouw: De Amerikaanse bevolking 
heeft het moeilijk in ons land, nu.

66
00:02:39,103 --> 00:02:42,531
Waarom blijven wij hulp sturen

67
00:02:42,531 --> 00:02:43,847
aan het buitenland

68
00:02:43,847 --> 00:02:47,950
als wij alle hulp zelf goed kunnen gebruiken?

69
00:02:47,950 --> 00:02:49,645
AC: Gouverneur Perry, hoe zit dat?

70
00:02:49,645 --> 00:02:51,012
(Applaus)

71
00:02:51,012 --> 00:02:53,350
Rick Perry: Absoluut, ik denk dat het --

72
00:02:53,350 --> 00:02:55,010
Paul Bloom: Iedereen op het podium

73
00:02:55,010 --> 00:02:56,981
was het eens met de stelling in haar vraag,

74
00:02:56,981 --> 00:03:01,020
dat wij als Amerikanen meer moeten geven
om Amerikanen dan om anderen.

75
00:03:01,226 --> 00:03:04,091
Mensen laten zich vaker meeslepen

76
00:03:04,091 --> 00:03:07,599
door gevoelens van solidariteit, 
loyaliteit, trots en patriottisme

77
00:03:07,599 --> 00:03:10,315
jegens hun eigen land of etnische groep.

78
00:03:10,315 --> 00:03:13,650
Los van hun politieke voorkeur 
zijn velen trots om Amerikaan te zijn.

79
00:03:13,650 --> 00:03:15,462
Ze geven de voorkeur aan Amerikanen.

80
00:03:15,462 --> 00:03:18,312
Inwoners van andere landen
voelen hetzelfde voor hun land,

81
00:03:18,312 --> 00:03:20,798
en evenzo voor onze etnische afkomst.

82
00:03:20,798 --> 00:03:22,482
Sommigen wijzen dit misschien af.

83
00:03:22,482 --> 00:03:24,203
Sommigen zijn zo kosmopolitisch

84
00:03:24,213 --> 00:03:26,547
dat je denkt dat etnische 
en nationale afkomst

85
00:03:26,547 --> 00:03:28,700
geen moreel effect zouden moeten hebben.

86
00:03:28,700 --> 00:03:31,462
Maar zelfs verfijnde mensen 
zoals jullie aanvaarden

87
00:03:31,462 --> 00:03:37,436
dat men neigt naar de ingroep, vrienden 
en familie, mensen die je nabij zijn.

88
00:03:37,436 --> 00:03:38,979
En dus maak zelfs jij 
een onderscheid

89
00:03:38,979 --> 00:03:40,954
tussen ons en zij.

90
00:03:40,954 --> 00:03:43,557
Dit onderscheid is natuurlijk

91
00:03:43,557 --> 00:03:46,481
en vaak ook moreel,
maar het kan fout gaan.

92
00:03:46,481 --> 00:03:48,210
Dit was voorwerp van het onderzoek

93
00:03:48,210 --> 00:03:50,969
van de grote sociale psycholoog
Henri Tajfel.

94
00:03:50,969 --> 00:03:53,574
TaJfel werd geboren in Polen in 1919.

95
00:03:53,574 --> 00:03:55,713
Hij trok naar Frankrijk 
voor zijn studie,

96
00:03:55,713 --> 00:03:58,268
want als Jood kon hij 
in Polen niet studeren.

97
00:03:58,268 --> 00:04:02,058
Hij nam dienst in het Franse leger 
tijdens de Tweede Wereldoorlog.

98
00:04:02,061 --> 00:04:05,370
Hij kwam terecht 
in een krijgsgevangenkamp.

99
00:04:05,370 --> 00:04:07,628
Het was een vreselijke tijd voor hem,

100
00:04:07,628 --> 00:04:09,796
want als zou ontdekt worden
dat hij Joods was,

101
00:04:09,796 --> 00:04:13,398
zou hij naar het concentratiekamp gaan,
wat hij wellicht niet zou overleven.

102
00:04:13,400 --> 00:04:15,987
En inderdaad, toen hij vrijkwam 
na de oorlog

103
00:04:15,987 --> 00:04:18,492
waren de meeste van zijn vrienden
en familie dood.

104
00:04:18,492 --> 00:04:20,329
Hij hield zich 
met allerlei bezig.

105
00:04:20,329 --> 00:04:21,860
Hij hielp oorlogswezen.

106
00:04:21,860 --> 00:04:23,591
Maar hij had levenslang interesse

107
00:04:23,591 --> 00:04:25,586
voor de wetenschap
van het vooroordeel.

108
00:04:25,586 --> 00:04:27,586
Toen een prestigieuze Britse beurs

109
00:04:27,586 --> 00:04:29,641
voor de studie van stereotypen vrijkwam,


110
00:04:29,641 --> 00:04:31,268
vroeg hij ze aan en kreeg hij ze,

111
00:04:31,268 --> 00:04:33,188
de start van zijn geweldige carrière.

112
00:04:33,188 --> 00:04:35,457
Die begon met het inzicht

113
00:04:35,457 --> 00:04:37,777
dat de manier waarop de meeste mensen

114
00:04:37,777 --> 00:04:39,893
over de Holocaust dachten, fout was.

115
00:04:39,893 --> 00:04:42,299
De meesten zagen die toentertijd

116
00:04:42,299 --> 00:04:46,950
als een uiting van een tragisch gebrek
aan Duitse kant,

117
00:04:47,204 --> 00:04:51,038
een genetische fout, een autoritaire
persoonlijkheid.

118
00:04:51,038 --> 00:04:53,096
Tajfel wees dat af.

119
00:04:53,096 --> 00:04:55,529
Hij zei dat we in de Holocaust

120
00:04:55,529 --> 00:04:57,560
slechts een overdrijving zien

121
00:04:57,560 --> 00:04:59,728
van normale psychologische processen

122
00:04:59,728 --> 00:05:01,489
die in elk van ons bestaan.

123
00:05:01,489 --> 00:05:04,384
Om dat uit te zoeken, deed hij 
een reeks klassieke studies

124
00:05:04,384 --> 00:05:05,918
met Britse adolescenten.

125
00:05:05,918 --> 00:05:10,027
In één ervan stelde hij 
de Britse adolescenten allerlei vragen.

126
00:05:10,027 --> 00:05:12,433
Op basis van hun antwoorden zei hij dan:

127
00:05:12,433 --> 00:05:15,797
"Ik heb jullie antwoorden bekeken,
en op die basis ben je ofwel

128
00:05:15,797 --> 00:05:17,363
-- zei hij tegen de helft --

129
00:05:17,363 --> 00:05:20,320
"een Kandinsky-fan, 
je houdt van het werk van Kandinsky,

130
00:05:20,320 --> 00:05:23,298
of een Klee-fan,
je houdt van het werk van Klee."

131
00:05:23,298 --> 00:05:25,204
Het sloeg nergens op: hun antwoorden

132
00:05:25,204 --> 00:05:27,404
hadden niets te maken 
met Kandinsky of Klee.

133
00:05:27,404 --> 00:05:30,132
Ze hadden er waarschijnlijk
nooit van gehoord.

134
00:05:30,132 --> 00:05:32,872
Hij deelde ze gewoon willekeurig in.

135
00:05:32,872 --> 00:05:36,143
Maar hij stelde vast dat 
de categorieën belangrijk waren,

136
00:05:36,143 --> 00:05:38,654
want als hij de proefpersonen
later geld gaf,

137
00:05:38,654 --> 00:05:40,330
gaven ze dat liever

138
00:05:40,330 --> 00:05:42,130
aan leden van hun eigen groep

139
00:05:42,130 --> 00:05:43,963
dan aan leden van de andere groep.

140
00:05:43,963 --> 00:05:46,290
Erger nog, ze maakten het liefst

141
00:05:46,290 --> 00:05:50,222
een verschil tussen de eigen 
en andere groepen,

142
00:05:50,222 --> 00:05:52,770
en gaven geld voor hun eigen groep op

143
00:05:52,770 --> 00:05:58,018
als ze daardoor de andere groep
nog minder konden geven. (Gelach)

144
00:05:58,018 --> 00:06:00,236
Deze voorkeur vertoont zich al snel.

145
00:06:00,236 --> 00:06:02,536
Mijn echtgenote en collega Karen Wynn

146
00:06:02,536 --> 00:06:05,627
deed in Yale een reeks studies 
met baby's die ze confronteert

147
00:06:05,627 --> 00:06:09,194
met poppen die een voorkeur hebben
voor een bepaald voedsel.

148
00:06:09,194 --> 00:06:11,526
Sommige poppen zijn dol op groenen bonen.

149
00:06:11,526 --> 00:06:14,001
Andere houden van graham crackers.

150
00:06:14,001 --> 00:06:16,370
Ze testen de voedselvoorkeuren
van de baby's

151
00:06:16,370 --> 00:06:19,060
en dat is meestal graham crackers.

152
00:06:19,060 --> 00:06:23,562
De vraag is of dat impact heeft
op hoe ze de poppen behandelen.

153
00:06:23,562 --> 00:06:24,788
Nou en of.

154
00:06:24,788 --> 00:06:26,307
Ze verkiezen de pop


155
00:06:26,307 --> 00:06:29,786
die dezelfde smaak heeft als zij.

156
00:06:29,786 --> 00:06:32,342
Ze verkiezen zelfs poppen


157
00:06:32,342 --> 00:06:35,327
die de pop straffen met de andere smaak.

158
00:06:35,327 --> 00:06:37,604
(Gelach)

159
00:06:37,604 --> 00:06:41,026
We zien voortdurend dit soort psychologie
van 'in-groep' en 'uit-groep'.

160
00:06:41,026 --> 00:06:43,200
We zien het in politieke botsingen

161
00:06:43,200 --> 00:06:45,314
tussen groepen met diverse ideologieën.

162
00:06:45,314 --> 00:06:48,940
In extreme mate 
zien we het in oorlogen,

163
00:06:48,940 --> 00:06:52,157
waarbij de uit-groep 
niet enkel minder krijgt,

164
00:06:52,157 --> 00:06:53,745
maar ontmenselijkt wordt,

165
00:06:53,745 --> 00:06:55,985
zoals toen de nazi's de joden

166
00:06:55,985 --> 00:06:58,070
als ongedierte of luizen zagen,

167
00:06:58,070 --> 00:07:02,306
of de Amerikanen de Japanners als ratten.

168
00:07:02,306 --> 00:07:04,520
Stereotypen kunnen verkeerd uitpakken.

169
00:07:04,520 --> 00:07:06,781
Ze zijn vaak rationeel en nuttig,

170
00:07:06,781 --> 00:07:09,675
maar soms zijn ze irrationeel
en geven ze het foute antwoord.

171
00:07:09,675 --> 00:07:12,978
En soms hebben ze volstrekt
immorele gevolgen.

172
00:07:12,978 --> 00:07:15,781
Het meest bestudeerde geval

173
00:07:15,781 --> 00:07:17,448
is dat van racisme.

174
00:07:17,448 --> 00:07:20,879
Er was een fascinerend onderzoek
voor de verkiezingen van 2008

175
00:07:20,879 --> 00:07:24,225
waarbij sociale psychologen keken
naar de mate waarin

176
00:07:24,225 --> 00:07:27,397
kandidaten met Amerika 
werden geassocieerd,

177
00:07:27,397 --> 00:07:31,002
onbewust, met de Amerikaanse vlag.

178
00:07:31,002 --> 00:07:34,438
Eén van die onderzoeken vergeleek
Obama met McCain.

179
00:07:34,438 --> 00:07:37,766
Ze stelden vast dat McCain als meer
Amerikaans gold dan Obama.

180
00:07:37,766 --> 00:07:40,339
Tot op zekere hoogte 
wekt dat geen verbazing.

181
00:07:40,339 --> 00:07:42,257
McCain is een gevierde oorlogsheld.

182
00:07:42,257 --> 00:07:44,116
Vele mensen zeiden letterlijk

183
00:07:44,116 --> 00:07:46,616
dat hij een Amerikaanser verhaal had
dan Obama.

184
00:07:46,616 --> 00:07:48,693
Maar ze vergeleken Obama ook

185
00:07:48,693 --> 00:07:51,069
met de Britse premier Tony Blair.

186
00:07:51,069 --> 00:07:53,330
Ze stelden vast dat Blair ook gold

187
00:07:53,330 --> 00:07:55,837
als Amerikaanser dan Obama,

188
00:07:55,837 --> 00:07:57,910
hoewel de proefpersonen expliciet begrepen

189
00:07:57,910 --> 00:08:00,900
dat hij helemaal niet Amerikaans is.

190
00:08:00,900 --> 00:08:02,584
Ze reageerden uiteraard

191
00:08:02,584 --> 00:08:04,735
op zijn huidskleur.

192
00:08:05,375 --> 00:08:08,816
Deze stereotiepen en voorkeuren
hebben gevolgen in het echte leven

193
00:08:08,816 --> 00:08:11,748
die tegelijk subtiel 
en erg belangrijk zijn.

194
00:08:11,748 --> 00:08:14,410
In een recent onderzoek zette men

195
00:08:14,410 --> 00:08:17,679
op eBay baseballplaatjes te koop.

196
00:08:17,679 --> 00:08:20,413
Sommige werden vastgehouden
door een blanke hand,

197
00:08:20,413 --> 00:08:21,631
andere door een zwarte.

198
00:08:21,631 --> 00:08:23,210
Het waren dezelfde plaatjes.

199
00:08:23,210 --> 00:08:26,554
Voor de plaatjes in de zwarte hand
werd substantieel minder geboden

200
00:08:26,554 --> 00:08:29,005
dan voor de plaatjes in de blanke hand.

201
00:08:29,005 --> 00:08:31,367
In een onderzoek uit Stanford

202
00:08:31,367 --> 00:08:35,597
onderzochten psychologen 
de zaak van mensen

203
00:08:35,597 --> 00:08:39,166
die waren veroordeeld 
voor moord op een blanke.

204
00:08:39,166 --> 00:08:41,970
Bleek dat als je al de rest gelijk houdt,

205
00:08:41,970 --> 00:08:44,820
er een veel grotere kans is
dat je wordt geëxecuteerd

206
00:08:44,820 --> 00:08:48,127
als je er uitziet als de man rechts
dan als de man links.

207
00:08:48,127 --> 00:08:50,119
Dat komt vooral doordat

208
00:08:50,119 --> 00:08:52,653
de man rechts er meer uitziet


209
00:08:52,653 --> 00:08:55,493
als het prototype van een zwarte,
een Afrikaanse Amerikaan.

210
00:08:55,493 --> 00:08:57,332
Dat beïnvloedt blijkbaar de beslissing

211
00:08:57,332 --> 00:08:59,103
over wat er met hem moet gebeuren.

212
00:08:59,103 --> 00:09:00,650
Nu we dit weten,

213
00:09:00,650 --> 00:09:02,307
wat kunnen we eraan doen?

214
00:09:02,307 --> 00:09:03,929
Er zijn meerdere wegen.

215
00:09:03,929 --> 00:09:05,363
Een weg is beroep doen

216
00:09:05,363 --> 00:09:07,409
op de emotionele respons van mensen,

217
00:09:07,409 --> 00:09:09,542
op hun empathie.

218
00:09:09,542 --> 00:09:11,415
Dat doen we vaak door verhalen.

219
00:09:11,415 --> 00:09:13,980
Als je je kinderen vrij opvoedt

220
00:09:13,980 --> 00:09:15,622
en ze wilt aanmoedigen

221
00:09:15,622 --> 00:09:18,106
om te geloven in niet-traditionele 
gezinsmodellen

222
00:09:18,106 --> 00:09:20,859
kan je ze zo'n boek geven
[Heather heeft twee mama's].

223
00:09:20,859 --> 00:09:22,835
Een conservatief geeft dit soort boek.

224
00:09:22,835 --> 00:09:26,086
[Help! Mama! Er zitten vrijdenkers 
onder mijn bed!] (Gelach)

225
00:09:26,086 --> 00:09:28,991
Meestal kunnen verhalen 
anonieme vreemdelingen

226
00:09:28,991 --> 00:09:31,603
veranderen in mensen die ertoe doen.

227
00:09:31,603 --> 00:09:33,868
Het idee dat we om mensen geven

228
00:09:33,868 --> 00:09:36,020
als we hen als individu bekijken,

229
00:09:36,020 --> 00:09:38,139
is van alle tijden.

230
00:09:38,139 --> 00:09:40,722
Er is een apocrief citaat van Stalin

231
00:09:40,722 --> 00:09:42,329
"Eén enkele dood is een tragedie,

232
00:09:42,329 --> 00:09:44,379
1 miljoen doden zijn een statistiek."

233
00:09:44,379 --> 00:09:47,840
Moeder Teresa zei: "Als ik naar de massa 
kijk, zal ik nooit handelen.

234
00:09:47,840 --> 00:09:49,906
Als ik naar één mens kijk wel."

235
00:09:49,906 --> 00:09:51,766
Psychologen hebben dit verkend.

236
00:09:51,766 --> 00:09:53,067
In een onderzoek

237
00:09:53,067 --> 00:09:55,850
gaven ze mensen een lijst 
feiten over een crisis,

238
00:09:55,850 --> 00:09:59,986
en je zag hoeveel ze zouden geven

239
00:09:59,986 --> 00:10:01,690
om de crisis op te lossen.

240
00:10:01,690 --> 00:10:03,637
Een andere groep kreeg geen informatie,

241
00:10:03,637 --> 00:10:05,625
maar wel een verhaal over een individu.

242
00:10:05,625 --> 00:10:08,065
Ze kregen een naam en een gezicht.

243
00:10:08,065 --> 00:10:11,284
Bleek dat zij meer gaven.

244
00:10:11,284 --> 00:10:15,235
Dit is geen geheim voor mensen 
die met liefdadigheid bezig zijn.

245
00:10:15,236 --> 00:10:18,997
Ze overstelpen je niet 
met feiten en statistieken.

246
00:10:18,997 --> 00:10:22,009
Toon ze eerder gezichten,
toon ze mensen.

247
00:10:22,009 --> 00:10:26,242
Het is mogelijk dat de sympathie 
die we hebben voor een individu

248
00:10:26,242 --> 00:10:29,973
zich uitbreidt tot op de groep
waartoe dat individu behoort.

249
00:10:30,061 --> 00:10:32,527
Dit is Harriet Beecher Stowe.

250
00:10:32,527 --> 00:10:34,970
Er is een wellicht apocrief verhaal

251
00:10:34,970 --> 00:10:37,044
dat president Lincoln haar uitnodigde

252
00:10:37,044 --> 00:10:39,042
op het Witte Huis tijdens de burgeroorlog,

253
00:10:39,042 --> 00:10:40,436
en dat hij zei:

254
00:10:40,436 --> 00:10:43,290
"U bent dus het dametje
dat deze grote oorlog begon."

255
00:10:43,290 --> 00:10:45,495
Hij had het over 
'De negerhut van oom Tom'.

256
00:10:45,495 --> 00:10:47,706
Dat is geen groot filosofisch werk,

257
00:10:47,706 --> 00:10:50,850
geen theologie en wellicht 
zelfs geen literatuur,

258
00:10:50,850 --> 00:10:53,365
maar wat het heel goed kan,

259
00:10:53,365 --> 00:10:55,863
is ons dwingen om ons 
te verplaatsen in mensen

260
00:10:55,863 --> 00:10:58,196
in wiens schoenen we anders 
nooit zouden staan,

261
00:10:58,196 --> 00:11:00,598
in de schoenen van slaven.

262
00:11:00,598 --> 00:11:04,449
Dat kan best de katalysator geweest zijn
van een grote sociale verandering.

263
00:11:04,449 --> 00:11:08,804
Recenter, als je kijkt naar Amerika 
in de jongste decennia,

264
00:11:08,804 --> 00:11:12,563
kunnen we aannemen 
dat series als 'The Cosby Show'

265
00:11:12,563 --> 00:11:15,471
de houding tegenover Afrikaans-Amerikanen
radicaal wijzigde,

266
00:11:15,471 --> 00:11:18,234
terwijl series als 'Will en Grace' 
en 'Modern Family'

267
00:11:18,234 --> 00:11:21,367
de Amerikaanse houding tegenover 
homo's en lesbiennes wijzigden.

268
00:11:21,367 --> 00:11:23,352
Het is niet overdreven

269
00:11:23,352 --> 00:11:26,633
om te zeggen dat de grootste katalysator 
van morele verandering

270
00:11:26,633 --> 00:11:28,906
in Amerika komische series waren.

271
00:11:28,906 --> 00:11:30,782
Maar het gaat niet alleen om emoties.

272
00:11:30,782 --> 00:11:33,838
Ik wil besluiten met een beroep
op de kracht van de rede.

273
00:11:33,838 --> 00:11:38,208
Ergens in zijn mooie boek 'Ons betere ik',
zegt Steven Pinker:

274
00:11:38,208 --> 00:11:42,148
"In het oude testament moet je 
van je buren houden,

275
00:11:42,148 --> 00:11:44,380
in het nieuwe testament van je vijand,

276
00:11:44,380 --> 00:11:47,122
maar ik hou van 
geen van beiden, niet echt,

277
00:11:47,122 --> 00:11:48,885
maar ik wil ze niet vermoorden.

278
00:11:48,885 --> 00:11:50,751
Ik weet dat ik verplichtingen heb,

279
00:11:50,751 --> 00:11:54,221
maar mijn morele gevoelens jegens hen, 
mijn morele geloof

280
00:11:54,221 --> 00:11:56,184
over hoe ik mij jegens hen 
moet gedragen,

281
00:11:56,184 --> 00:11:57,981
is niet op liefde gebaseerd,

282
00:11:57,981 --> 00:11:59,920
maar wel op mensenrechten,

283
00:11:59,920 --> 00:12:02,423
een geloof dat hun leven 
even waardevol is voor hen

284
00:12:02,423 --> 00:12:04,499
als het mijne voor mij."

285
00:12:04,499 --> 00:12:06,431
Hij onderbouwt dit met een verhaal

286
00:12:06,431 --> 00:12:08,279
van de grote filosoof Adam Smith.

287
00:12:08,279 --> 00:12:12,485
Ik vertel het hier met een kleine 
aanpassing aan de moderne tijd.

288
00:12:12,939 --> 00:12:15,500
Adam Smith vraagt om je in te beelden

289
00:12:15,500 --> 00:12:17,301
dat duizenden mensen sterven

290
00:12:17,301 --> 00:12:20,521
en wel in een land dat jij niet kent.

291
00:12:21,020 --> 00:12:24,574
Misschien China of India 
of een land in Afrika.

292
00:12:24,574 --> 00:12:27,058
Smith zegt : "Hoe zou jij reageren?"

293
00:12:27,058 --> 00:12:29,365
Dan zeg jij 'jammer'

294
00:12:29,365 --> 00:12:31,241
en je gaat verder met je leven.

295
00:12:31,241 --> 00:12:33,460
Als je de New York Times online raadpleegt

296
00:12:33,460 --> 00:12:36,420
en dit ziet, en dat 
gebeurt ons voortdurend,

297
00:12:36,420 --> 00:12:37,941
dan ga je verder met je leven.

298
00:12:37,941 --> 00:12:40,145
Maar stel je voor, zegt Smith,

299
00:12:40,145 --> 00:12:43,929
dat je verneemt dat je morgen
je pink zal kwijtspelen.

300
00:12:43,929 --> 00:12:46,097
Dat zou veel uitmaken, zegt Smith.

301
00:12:46,097 --> 00:12:48,718
Je zou die nacht niet slapen 
door het piekeren.

302
00:12:48,721 --> 00:12:50,880
De vraag is dus:

303
00:12:50,880 --> 00:12:53,346
zou je duizenden levens opofferen

304
00:12:53,346 --> 00:12:55,235
om je pink te redden?

305
00:12:55,235 --> 00:12:58,243
Antwoord daar veilig 
in je eigen hoofd op. (Gelach)

306
00:12:58,243 --> 00:13:00,552
Smith zegt: helemaal niet,

307
00:13:00,552 --> 00:13:02,244
wat een vreselijke gedachte.

308
00:13:02,244 --> 00:13:04,275
En zo rijst de vraag,

309
00:13:04,275 --> 00:13:05,649
met de woorden van Smith:

310
00:13:05,649 --> 00:13:07,867
"Als onze passieve gevoelens haast altijd

311
00:13:07,867 --> 00:13:09,315
zo vies en egoïstisch zijn,

312
00:13:09,315 --> 00:13:13,093
waarom zijn onze actieve principes
dan vaak zo genereus en edel?"

313
00:13:13,093 --> 00:13:17,108
Zijn antwoord is: "Door rede,
principes en geweten.

314
00:13:17,108 --> 00:13:18,679
Die zegt ons, met een stem

315
00:13:18,679 --> 00:13:22,104
die in staat is om de meest
pretentieuze van onze passies te verbazen,

316
00:13:22,104 --> 00:13:23,891
dat wij maar één uit de massa zijn,

317
00:13:23,891 --> 00:13:26,352
en op geen enkele wijze 
beter dan anderen."

318
00:13:26,352 --> 00:13:28,507
Dit laatste deel wordt vaak beschreven

319
00:13:28,507 --> 00:13:31,555
als het principe van onpartijdigheid.

320
00:13:31,555 --> 00:13:34,184
Dit principe komt op de proppen

321
00:13:34,184 --> 00:13:35,931
in alle religies ter wereld,

322
00:13:35,951 --> 00:13:38,209
in alle versies van de gulden regel,

323
00:13:38,209 --> 00:13:40,663
en in alle moraalfilosofieën ter wereld.

324
00:13:40,663 --> 00:13:41,970
Ze verschillen vaak,

325
00:13:41,970 --> 00:13:45,184
maar ze delen de premisse
dat we moraliteit moeten beoordelen

326
00:13:45,184 --> 00:13:47,949
vanuit een soort onpartijdig standpunt.

327
00:13:47,949 --> 00:13:49,771
De beste uitwerking van deze visie

328
00:13:49,771 --> 00:13:52,856
komt voor mij niet 
van een theoloog of filosoof,

329
00:13:52,856 --> 00:13:54,213
maar van Humphrey Bogart

330
00:13:54,213 --> 00:13:55,750
aan het einde van 'Casablanca'.

331
00:13:55,750 --> 00:14:00,666
Opgepast, ik verklap het einde: hij zegt 
zijn geliefde dat ze uit elkaar moeten

332
00:14:00,676 --> 00:14:02,069
voor een hoger belang,

333
00:14:02,069 --> 00:14:04,133
en hij zegt - ik doe het zonder accent -

334
00:14:04,133 --> 00:14:05,915
"Er is niet veel nodig om te zien

335
00:14:05,915 --> 00:14:07,644
dat de problemen van drie mensjes

336
00:14:07,644 --> 00:14:10,515
in deze maffe wereld
niet zo gek veel voorstellen."

337
00:14:10,515 --> 00:14:13,665
Onze rede kan zorgen dat we 
onze passies opzij zetten.

338
00:14:13,665 --> 00:14:16,621
Ze kan ons motiveren 
om onze empathie uit te breiden,

339
00:14:16,621 --> 00:14:19,049
om een boek te schrijven als 
'De negerhut van oom Tom',


340
00:14:19,049 --> 00:14:20,892
of zo'n boek te lezen.

341
00:14:20,892 --> 00:14:23,026
Ze kan ons motiveren

342
00:14:23,026 --> 00:14:25,308
om gewoontes en taboes 
en wetten te maken

343
00:14:25,308 --> 00:14:26,878
die ons beletten

344
00:14:26,878 --> 00:14:28,794
om op onze impulsen af te gaan

345
00:14:28,794 --> 00:14:32,083
als we, als rationele wezens, voelen
dat we moeten ingeperkt worden.

346
00:14:32,083 --> 00:14:34,101
Daar dient een grondwet voor.

347
00:14:34,101 --> 00:14:36,712
Een grondwet is iets
dat in het verleden werd opgezet

348
00:14:36,712 --> 00:14:38,609
en heden ten dage van toepassing is.

349
00:14:38,609 --> 00:14:39,554
Het zegt:

350
00:14:39,554 --> 00:14:43,841
hoe graag we ook een populaire president
een derde ambtstermijn zouden gunnen,

351
00:14:43,841 --> 00:14:45,939
hoe graag blanke Amerikanen misschien

352
00:14:45,939 --> 00:14:49,997
de slavernij opnieuw willen instellen,
dat kan niet.

353
00:14:49,997 --> 00:14:51,673
We hebben onszelf vastgelegd.

354
00:14:51,673 --> 00:14:54,090
Dat doen we ook op andere manieren.

355
00:14:54,090 --> 00:14:56,848
We weten dat als we iemand moeten kiezen

356
00:14:56,848 --> 00:14:59,799
voor een baan of een prijs,

357
00:14:59,799 --> 00:15:02,757
dat we dan sterk bevooroordeeld zijn
door ras,

358
00:15:02,757 --> 00:15:05,053
geslacht,

359
00:15:05,053 --> 00:15:07,268
hoe knap ze zijn.

360
00:15:07,268 --> 00:15:09,919
Soms zeggen we: "Zo hoort het."

361
00:15:09,919 --> 00:15:12,226
Maar soms zeggen we: "Dit is fout."

362
00:15:12,226 --> 00:15:14,115
Om dit te bevechten,

363
00:15:14,115 --> 00:15:16,366
proberen we niet gewoon harder,

364
00:15:16,366 --> 00:15:19,367
maar we zetten situaties op

365
00:15:19,367 --> 00:15:22,406
waar andere informatiebronnen
ons niet kunnen beïnvloeden.

366
00:15:22,406 --> 00:15:23,721
Daarom houden vele orkesten

367
00:15:23,721 --> 00:15:26,366
audities voor muzikanten 
achter een scherm,

368
00:15:26,366 --> 00:15:30,380
zodat ze alléén die informatie krijgen 
die ze nodig denken te hebben.

369
00:15:30,380 --> 00:15:32,626
Ik denk dat vooroordelen

370
00:15:32,626 --> 00:15:35,720
een fundamentele dualiteit
van de menselijke natuur blootleggen.

371
00:15:35,720 --> 00:15:39,496
We hebben buikgevoel, instinct, emoties.

372
00:15:39,496 --> 00:15:42,107
Die beïnvloeden onze beoordeling
en onze daden,

373
00:15:42,107 --> 00:15:43,988
positief en negatief,

374
00:15:43,988 --> 00:15:47,610
maar we zijn ook in staat 
tot rationeel oordelen

375
00:15:47,610 --> 00:15:49,045
en intelligent plannen,

376
00:15:49,045 --> 00:15:51,862
en dat kunnen we gebruiken om, soms,

377
00:15:51,862 --> 00:15:53,805
onze emotie te versnellen en te voeden,

378
00:15:53,805 --> 00:15:56,573
en soms om ze te stelpen.

379
00:15:56,573 --> 00:15:57,927
Op deze manier

380
00:15:57,927 --> 00:16:00,684
helpt de rede ons 
om de wereld te verbeteren.

381
00:16:00,684 --> 00:16:02,486
Dank je wel.

382
00:16:02,486 --> 00:16:04,403
(Applaus)