WEBVTT

00:00:00.844 --> 00:00:03.222
Als we aan vooroordelen denken,

00:00:03.222 --> 00:00:05.366
denken we vaak aan domme 
en gemene mensen

00:00:05.366 --> 00:00:07.820
die domme en gemene dingen doen.

00:00:07.820 --> 00:00:09.890
Dit beeld wordt goed samengevat

00:00:09.890 --> 00:00:12.358
door de Britse criticus William Hazlitt,

00:00:12.358 --> 00:00:15.293
die schreef: ''Vooroordelen 
zijn het kind van onwetendheid.''

00:00:15.293 --> 00:00:17.405
Ik wil proberen jullie 
ervan te overtuigen

00:00:17.405 --> 00:00:19.040
dat die uitspraak niet klopt.

00:00:19.040 --> 00:00:22.372
Ik wil proberen om jullie 
ervan te overtuigen dat vooroordelen

00:00:22.375 --> 00:00:25.783
natuurlijk zijn, vaak rationeel,

00:00:25.783 --> 00:00:27.614
en vaak zelfs moreel zijn.

00:00:27.614 --> 00:00:29.866
Ik geloof dat we, als we dit begrijpen,

00:00:29.866 --> 00:00:32.375
beter in staat zijn om ze te doorzien

00:00:32.375 --> 00:00:33.432
als het verkeerd gaat,

00:00:33.432 --> 00:00:35.350
als ze vreselijke gevolgen hebben.

00:00:35.350 --> 00:00:37.525
Zo weten we beter wat te doen

00:00:37.525 --> 00:00:39.207
als dit gebeurt.

NOTE Paragraph

00:00:39.207 --> 00:00:41.244
We beginnen met stereotypen.

00:00:41.244 --> 00:00:44.480
Je kijkt naar mij, je kent mijn naam en
enkele dingen over mij.

00:00:44.480 --> 00:00:46.309
Je zou je een oordeel kunnen vormen.

00:00:46.309 --> 00:00:49.162
Je zou kunnen raden naar mijn etniciteit,

00:00:49.162 --> 00:00:52.443
mijn politieke kleur, mijn geloof.

00:00:52.443 --> 00:00:54.542
En deze beoordelingen kloppen vaak nog ook.

00:00:54.542 --> 00:00:56.724
We zijn erg goed in dit soort dingen.

00:00:56.724 --> 00:01:00.850
Dit komt doordat onze vaardigheid 
om mensen te stereotyperen

00:01:00.850 --> 00:01:04.195
niet een willekeurig trekje is 
van onze hersenen,

00:01:04.195 --> 00:01:06.511
maar eerder een specifiek voorbeeld

00:01:06.511 --> 00:01:08.166
van een algemener proces,

00:01:08.166 --> 00:01:09.785
het feit dat wij ervaring hebben

00:01:09.785 --> 00:01:11.326
met zaken en mensen in de wereld

00:01:11.326 --> 00:01:12.575
die in categorieën vallen,

00:01:12.575 --> 00:01:15.081
en dat we die ervaring gebruiken 
om te generaliseren

00:01:15.081 --> 00:01:17.390
over nieuwe voorbeelden 
binnen deze categorieën.

00:01:17.390 --> 00:01:19.757
Iedereen heeft veel ervaring

00:01:19.757 --> 00:01:22.010
met stoelen, appels en honden.

00:01:22.010 --> 00:01:23.646
Op basis daarvan kan je

00:01:23.646 --> 00:01:25.998
bij onbekende voorbeelden meteen raden

00:01:25.998 --> 00:01:29.874
dat je op de stoel kunt zitten, de appel 
kunt eten, en dat de hond zal blaffen.

00:01:29.879 --> 00:01:31.783
Nu zijn vergissingen mogelijk.

00:01:31.783 --> 00:01:33.443
De stoel kan inzakken,

00:01:33.443 --> 00:01:35.225
de appel zou giftig kunnen zijn,

00:01:35.225 --> 00:01:36.975
en misschien blaft de hond niet -

00:01:36.975 --> 00:01:39.714
dit is trouwens mijn hond Tessie, 
die niet blaft.

00:01:39.714 --> 00:01:42.490
Maar meestal zijn we er goed in.

00:01:42.490 --> 00:01:44.044
Meestal kloppen onze gissingen

00:01:44.044 --> 00:01:46.003
op sociaal zowel als niet-sociaal vlak,

00:01:46.003 --> 00:01:50.620
en als we niet in staat zouden zijn om te 
raden naar nieuwe gevallen die we ervaren,

00:01:50.620 --> 00:01:52.509
zouden we niet overleven.

00:01:52.509 --> 00:01:55.844
Later in zijn prachtige essay 
geeft Hazlitt dit toe.

00:01:55.844 --> 00:01:58.536
Hij schrijft: ''Zonder 
vooroordelen en gewoontes

00:01:58.536 --> 00:02:00.876
zou ik de weg niet kunnen 
vinden in een kamer,

00:02:00.876 --> 00:02:03.588
me in geen enkele situatie 
weten te gedragen,

00:02:03.588 --> 00:02:07.291
en niet weten hoe ik me in een 
relatie in het leven moest voelen.''

00:02:07.291 --> 00:02:09.040
Of neem bijvoorbeeld partijdigheid.

00:02:09.040 --> 00:02:10.748
Soms verdelen we de wereld in

00:02:10.748 --> 00:02:13.749
wij tegen hen, in groepsleden 
tegen buitenstaanders.

00:02:13.749 --> 00:02:16.470
En als we dat doen, weten we soms 
dat wij iets fout doen

00:02:16.470 --> 00:02:18.140
en voelen wij er ons schuldig bij.

00:02:18.140 --> 00:02:21.443
Maar soms voelen wij ons juist trots
en geven we het openlijk toe.

00:02:21.443 --> 00:02:22.878
Mijn favoriete voorbeeld

00:02:22.878 --> 00:02:25.120
is een vraag uit het publiek

00:02:25.120 --> 00:02:27.837
in een Republikeins debat 
vóór de afgelopen verkiezingen.

NOTE Paragraph

00:02:27.837 --> 00:02:30.129
(Video) Anderson Cooper: Uw vraag,

00:02:30.129 --> 00:02:34.310
de vraag in de hal, over hulp 
aan het buitenland?

NOTE Paragraph

00:02:34.310 --> 00:02:39.103
Vrouw: De Amerikaanse bevolking 
heeft het moeilijk in ons land, nu.

00:02:39.103 --> 00:02:42.531
Waarom blijven wij hulp sturen

00:02:42.531 --> 00:02:43.847
aan het buitenland

00:02:43.847 --> 00:02:47.950
als wij alle hulp zelf goed kunnen gebruiken?

NOTE Paragraph

00:02:47.950 --> 00:02:49.645
AC: Gouverneur Perry, hoe zit dat?

NOTE Paragraph

00:02:49.645 --> 00:02:51.012
(Applaus)

00:02:51.012 --> 00:02:53.350
Rick Perry: Absoluut, ik denk dat het --

NOTE Paragraph

00:02:53.350 --> 00:02:55.010
Paul Bloom: Iedereen op het podium

00:02:55.010 --> 00:02:56.981
was het eens met de stelling in haar vraag,

00:02:56.981 --> 00:03:01.020
dat wij als Amerikanen meer moeten geven
om Amerikanen dan om anderen.

00:03:01.226 --> 00:03:04.091
Mensen laten zich vaker meeslepen

00:03:04.091 --> 00:03:07.599
door gevoelens van solidariteit, 
loyaliteit, trots en patriottisme

00:03:07.599 --> 00:03:10.315
jegens hun eigen land of etnische groep.

00:03:10.315 --> 00:03:13.650
Los van hun politieke voorkeur 
zijn velen trots om Amerikaan te zijn.

00:03:13.650 --> 00:03:15.462
Ze geven de voorkeur aan Amerikanen.

00:03:15.462 --> 00:03:18.312
Inwoners van andere landen
voelen hetzelfde voor hun land,

00:03:18.312 --> 00:03:20.798
en evenzo voor onze etnische afkomst.

NOTE Paragraph

00:03:20.798 --> 00:03:22.482
Sommigen wijzen dit misschien af.

00:03:22.482 --> 00:03:24.203
Sommigen zijn zo kosmopolitisch

00:03:24.213 --> 00:03:26.547
dat je denkt dat etnische 
en nationale afkomst

00:03:26.547 --> 00:03:28.700
geen moreel effect zouden moeten hebben.

00:03:28.700 --> 00:03:31.462
Maar zelfs verfijnde mensen 
zoals jullie aanvaarden

00:03:31.462 --> 00:03:37.436
dat men neigt naar de ingroep, vrienden 
en familie, mensen die je nabij zijn.

00:03:37.436 --> 00:03:38.979
En dus maak zelfs jij 
een onderscheid

00:03:38.979 --> 00:03:40.954
tussen ons en zij.

NOTE Paragraph

00:03:40.954 --> 00:03:43.557
Dit onderscheid is natuurlijk

00:03:43.557 --> 00:03:46.481
en vaak ook moreel,
maar het kan fout gaan.

00:03:46.481 --> 00:03:48.210
Dit was voorwerp van het onderzoek

00:03:48.210 --> 00:03:50.969
van de grote sociale psycholoog
Henri Tajfel.

00:03:50.969 --> 00:03:53.574
TaJfel werd geboren in Polen in 1919.

00:03:53.574 --> 00:03:55.713
Hij trok naar Frankrijk 
voor zijn studie,

00:03:55.713 --> 00:03:58.268
want als Jood kon hij 
in Polen niet studeren.

00:03:58.268 --> 00:04:02.058
Hij nam dienst in het Franse leger 
tijdens de Tweede Wereldoorlog.

00:04:02.061 --> 00:04:05.370
Hij kwam terecht 
in een krijgsgevangenkamp.

00:04:05.370 --> 00:04:07.628
Het was een vreselijke tijd voor hem,

00:04:07.628 --> 00:04:09.796
want als zou ontdekt worden
dat hij Joods was,

00:04:09.796 --> 00:04:13.398
zou hij naar het concentratiekamp gaan,
wat hij wellicht niet zou overleven.

00:04:13.400 --> 00:04:15.987
En inderdaad, toen hij vrijkwam 
na de oorlog

00:04:15.987 --> 00:04:18.492
waren de meeste van zijn vrienden
en familie dood.

00:04:18.492 --> 00:04:20.329
Hij hield zich 
met allerlei bezig.

00:04:20.329 --> 00:04:21.860
Hij hielp oorlogswezen.

00:04:21.860 --> 00:04:23.591
Maar hij had levenslang interesse

00:04:23.591 --> 00:04:25.586
voor de wetenschap
van het vooroordeel.

00:04:25.586 --> 00:04:27.586
Toen een prestigieuze Britse beurs

00:04:27.586 --> 00:04:29.641
voor de studie van stereotypen vrijkwam,


00:04:29.641 --> 00:04:31.268
vroeg hij ze aan en kreeg hij ze,

00:04:31.268 --> 00:04:33.188
de start van zijn geweldige carrière.

00:04:33.188 --> 00:04:35.457
Die begon met het inzicht

00:04:35.457 --> 00:04:37.777
dat de manier waarop de meeste mensen

00:04:37.777 --> 00:04:39.893
over de Holocaust dachten, fout was.

00:04:39.893 --> 00:04:42.299
De meesten zagen die toentertijd

00:04:42.299 --> 00:04:46.950
als een uiting van een tragisch gebrek
aan Duitse kant,

00:04:47.204 --> 00:04:51.038
een genetische fout, een autoritaire
persoonlijkheid.

00:04:51.038 --> 00:04:53.096
Tajfel wees dat af.

00:04:53.096 --> 00:04:55.529
Hij zei dat we in de Holocaust

00:04:55.529 --> 00:04:57.560
slechts een overdrijving zien

00:04:57.560 --> 00:04:59.728
van normale psychologische processen

00:04:59.728 --> 00:05:01.489
die in elk van ons bestaan.

00:05:01.489 --> 00:05:04.384
Om dat uit te zoeken, deed hij 
een reeks klassieke studies

00:05:04.384 --> 00:05:05.918
met Britse adolescenten.

00:05:05.918 --> 00:05:10.027
In één ervan stelde hij 
de Britse adolescenten allerlei vragen.

00:05:10.027 --> 00:05:12.433
Op basis van hun antwoorden zei hij dan:

00:05:12.433 --> 00:05:15.797
"Ik heb jullie antwoorden bekeken,
en op die basis ben je ofwel

00:05:15.797 --> 00:05:17.363
-- zei hij tegen de helft --

00:05:17.363 --> 00:05:20.320
"een Kandinsky-fan, 
je houdt van het werk van Kandinsky,

00:05:20.320 --> 00:05:23.298
of een Klee-fan,
je houdt van het werk van Klee."

00:05:23.298 --> 00:05:25.204
Het sloeg nergens op: hun antwoorden

00:05:25.204 --> 00:05:27.404
hadden niets te maken 
met Kandinsky of Klee.

00:05:27.404 --> 00:05:30.132
Ze hadden er waarschijnlijk
nooit van gehoord.

00:05:30.132 --> 00:05:32.872
Hij deelde ze gewoon willekeurig in.

00:05:32.872 --> 00:05:36.143
Maar hij stelde vast dat 
de categorieën belangrijk waren,

00:05:36.143 --> 00:05:38.654
want als hij de proefpersonen
later geld gaf,

00:05:38.654 --> 00:05:40.330
gaven ze dat liever

00:05:40.330 --> 00:05:42.130
aan leden van hun eigen groep

00:05:42.130 --> 00:05:43.963
dan aan leden van de andere groep.

00:05:43.963 --> 00:05:46.290
Erger nog, ze maakten het liefst

00:05:46.290 --> 00:05:50.222
een verschil tussen de eigen 
en andere groepen,

00:05:50.222 --> 00:05:52.770
en gaven geld voor hun eigen groep op

00:05:52.770 --> 00:05:58.018
als ze daardoor de andere groep
nog minder konden geven. (Gelach)

NOTE Paragraph

00:05:58.018 --> 00:06:00.236
Deze voorkeur vertoont zich al snel.

00:06:00.236 --> 00:06:02.536
Mijn echtgenote en collega Karen Wynn

00:06:02.536 --> 00:06:05.627
deed in Yale een reeks studies 
met baby's die ze confronteert

00:06:05.627 --> 00:06:09.194
met poppen die een voorkeur hebben
voor een bepaald voedsel.

00:06:09.194 --> 00:06:11.526
Sommige poppen zijn dol op groenen bonen.

00:06:11.526 --> 00:06:14.001
Andere houden van graham crackers.

00:06:14.001 --> 00:06:16.370
Ze testen de voedselvoorkeuren
van de baby's

00:06:16.370 --> 00:06:19.060
en dat is meestal graham crackers.

00:06:19.060 --> 00:06:23.562
De vraag is of dat impact heeft
op hoe ze de poppen behandelen.

00:06:23.562 --> 00:06:24.788
Nou en of.

00:06:24.788 --> 00:06:26.307
Ze verkiezen de pop


00:06:26.307 --> 00:06:29.786
die dezelfde smaak heeft als zij.

00:06:29.786 --> 00:06:32.342
Ze verkiezen zelfs poppen


00:06:32.342 --> 00:06:35.327
die de pop straffen met de andere smaak.

00:06:35.327 --> 00:06:37.604
(Gelach)

NOTE Paragraph

00:06:37.604 --> 00:06:41.026
We zien voortdurend dit soort psychologie
van 'in-groep' en 'uit-groep'.

00:06:41.026 --> 00:06:43.200
We zien het in politieke botsingen

00:06:43.200 --> 00:06:45.314
tussen groepen met diverse ideologieën.

00:06:45.314 --> 00:06:48.940
In extreme mate 
zien we het in oorlogen,

00:06:48.940 --> 00:06:52.157
waarbij de uit-groep 
niet enkel minder krijgt,

00:06:52.157 --> 00:06:53.745
maar ontmenselijkt wordt,

00:06:53.745 --> 00:06:55.985
zoals toen de nazi's de joden

00:06:55.985 --> 00:06:58.070
als ongedierte of luizen zagen,

00:06:58.070 --> 00:07:02.306
of de Amerikanen de Japanners als ratten.

NOTE Paragraph

00:07:02.306 --> 00:07:04.520
Stereotypen kunnen verkeerd uitpakken.

00:07:04.520 --> 00:07:06.781
Ze zijn vaak rationeel en nuttig,

00:07:06.781 --> 00:07:09.675
maar soms zijn ze irrationeel
en geven ze het foute antwoord.

00:07:09.675 --> 00:07:12.978
En soms hebben ze volstrekt
immorele gevolgen.

00:07:12.978 --> 00:07:15.781
Het meest bestudeerde geval

00:07:15.781 --> 00:07:17.448
is dat van racisme.

00:07:17.448 --> 00:07:20.879
Er was een fascinerend onderzoek
voor de verkiezingen van 2008

00:07:20.879 --> 00:07:24.225
waarbij sociale psychologen keken
naar de mate waarin

00:07:24.225 --> 00:07:27.397
kandidaten met Amerika 
werden geassocieerd,

00:07:27.397 --> 00:07:31.002
onbewust, met de Amerikaanse vlag.

00:07:31.002 --> 00:07:34.438
Eén van die onderzoeken vergeleek
Obama met McCain.

00:07:34.438 --> 00:07:37.766
Ze stelden vast dat McCain als meer
Amerikaans gold dan Obama.

00:07:37.766 --> 00:07:40.339
Tot op zekere hoogte 
wekt dat geen verbazing.

00:07:40.339 --> 00:07:42.257
McCain is een gevierde oorlogsheld.

00:07:42.257 --> 00:07:44.116
Vele mensen zeiden letterlijk

00:07:44.116 --> 00:07:46.616
dat hij een Amerikaanser verhaal had
dan Obama.

00:07:46.616 --> 00:07:48.693
Maar ze vergeleken Obama ook

00:07:48.693 --> 00:07:51.069
met de Britse premier Tony Blair.

00:07:51.069 --> 00:07:53.330
Ze stelden vast dat Blair ook gold

00:07:53.330 --> 00:07:55.837
als Amerikaanser dan Obama,

00:07:55.837 --> 00:07:57.910
hoewel de proefpersonen expliciet begrepen

00:07:57.910 --> 00:08:00.900
dat hij helemaal niet Amerikaans is.

00:08:00.900 --> 00:08:02.584
Ze reageerden uiteraard

00:08:02.584 --> 00:08:04.735
op zijn huidskleur.

NOTE Paragraph

00:08:05.375 --> 00:08:08.816
Deze stereotiepen en voorkeuren
hebben gevolgen in het echte leven

00:08:08.816 --> 00:08:11.748
die tegelijk subtiel 
en erg belangrijk zijn.

00:08:11.748 --> 00:08:14.410
In een recent onderzoek zette men

00:08:14.410 --> 00:08:17.679
op eBay baseballplaatjes te koop.

00:08:17.679 --> 00:08:20.413
Sommige werden vastgehouden
door een blanke hand,

00:08:20.413 --> 00:08:21.631
andere door een zwarte.

00:08:21.631 --> 00:08:23.210
Het waren dezelfde plaatjes.

00:08:23.210 --> 00:08:26.554
Voor de plaatjes in de zwarte hand
werd substantieel minder geboden

00:08:26.554 --> 00:08:29.005
dan voor de plaatjes in de blanke hand.

00:08:29.005 --> 00:08:31.367
In een onderzoek uit Stanford

00:08:31.367 --> 00:08:35.597
onderzochten psychologen 
de zaak van mensen

00:08:35.597 --> 00:08:39.166
die waren veroordeeld 
voor moord op een blanke.

00:08:39.166 --> 00:08:41.970
Bleek dat als je al de rest gelijk houdt,

00:08:41.970 --> 00:08:44.820
er een veel grotere kans is
dat je wordt geëxecuteerd

00:08:44.820 --> 00:08:48.127
als je er uitziet als de man rechts
dan als de man links.

00:08:48.127 --> 00:08:50.119
Dat komt vooral doordat

00:08:50.119 --> 00:08:52.653
de man rechts er meer uitziet


00:08:52.653 --> 00:08:55.493
als het prototype van een zwarte,
een Afrikaanse Amerikaan.

00:08:55.493 --> 00:08:57.332
Dat beïnvloedt blijkbaar de beslissing

00:08:57.332 --> 00:08:59.103
over wat er met hem moet gebeuren.

NOTE Paragraph

00:08:59.103 --> 00:09:00.650
Nu we dit weten,

00:09:00.650 --> 00:09:02.307
wat kunnen we eraan doen?

00:09:02.307 --> 00:09:03.929
Er zijn meerdere wegen.

00:09:03.929 --> 00:09:05.363
Een weg is beroep doen

00:09:05.363 --> 00:09:07.409
op de emotionele respons van mensen,

00:09:07.409 --> 00:09:09.542
op hun empathie.

00:09:09.542 --> 00:09:11.415
Dat doen we vaak door verhalen.

00:09:11.415 --> 00:09:13.980
Als je je kinderen vrij opvoedt

00:09:13.980 --> 00:09:15.622
en ze wilt aanmoedigen

00:09:15.622 --> 00:09:18.106
om te geloven in niet-traditionele 
gezinsmodellen

00:09:18.106 --> 00:09:20.859
kan je ze zo'n boek geven
[Heather heeft twee mama's].

00:09:20.859 --> 00:09:22.835
Een conservatief geeft dit soort boek.

00:09:22.835 --> 00:09:26.086
[Help! Mama! Er zitten vrijdenkers 
onder mijn bed!] (Gelach)

00:09:26.086 --> 00:09:28.991
Meestal kunnen verhalen 
anonieme vreemdelingen

00:09:28.991 --> 00:09:31.603
veranderen in mensen die ertoe doen.

00:09:31.603 --> 00:09:33.868
Het idee dat we om mensen geven

00:09:33.868 --> 00:09:36.020
als we hen als individu bekijken,

00:09:36.020 --> 00:09:38.139
is van alle tijden.

00:09:38.139 --> 00:09:40.722
Er is een apocrief citaat van Stalin

00:09:40.722 --> 00:09:42.329
"Eén enkele dood is een tragedie,

00:09:42.329 --> 00:09:44.379
1 miljoen doden zijn een statistiek."

00:09:44.379 --> 00:09:47.840
Moeder Teresa zei: "Als ik naar de massa 
kijk, zal ik nooit handelen.

00:09:47.840 --> 00:09:49.906
Als ik naar één mens kijk wel."

00:09:49.906 --> 00:09:51.766
Psychologen hebben dit verkend.

00:09:51.766 --> 00:09:53.067
In een onderzoek

00:09:53.067 --> 00:09:55.850
gaven ze mensen een lijst 
feiten over een crisis,

00:09:55.850 --> 00:09:59.986
en je zag hoeveel ze zouden geven

00:09:59.986 --> 00:10:01.690
om de crisis op te lossen.

00:10:01.690 --> 00:10:03.637
Een andere groep kreeg geen informatie,

00:10:03.637 --> 00:10:05.625
maar wel een verhaal over een individu.

00:10:05.625 --> 00:10:08.065
Ze kregen een naam en een gezicht.

00:10:08.065 --> 00:10:11.284
Bleek dat zij meer gaven.

00:10:11.284 --> 00:10:15.235
Dit is geen geheim voor mensen 
die met liefdadigheid bezig zijn.

00:10:15.236 --> 00:10:18.997
Ze overstelpen je niet 
met feiten en statistieken.

00:10:18.997 --> 00:10:22.009
Toon ze eerder gezichten,
toon ze mensen.

00:10:22.009 --> 00:10:26.242
Het is mogelijk dat de sympathie 
die we hebben voor een individu

00:10:26.242 --> 00:10:29.973
zich uitbreidt tot op de groep
waartoe dat individu behoort.

NOTE Paragraph

00:10:30.061 --> 00:10:32.527
Dit is Harriet Beecher Stowe.

00:10:32.527 --> 00:10:34.970
Er is een wellicht apocrief verhaal

00:10:34.970 --> 00:10:37.044
dat president Lincoln haar uitnodigde

00:10:37.044 --> 00:10:39.042
op het Witte Huis tijdens de burgeroorlog,

00:10:39.042 --> 00:10:40.436
en dat hij zei:

00:10:40.436 --> 00:10:43.290
"U bent dus het dametje
dat deze grote oorlog begon."

00:10:43.290 --> 00:10:45.495
Hij had het over 
'De negerhut van oom Tom'.

00:10:45.495 --> 00:10:47.706
Dat is geen groot filosofisch werk,

00:10:47.706 --> 00:10:50.850
geen theologie en wellicht 
zelfs geen literatuur,

00:10:50.850 --> 00:10:53.365
maar wat het heel goed kan,

00:10:53.365 --> 00:10:55.863
is ons dwingen om ons 
te verplaatsen in mensen

00:10:55.863 --> 00:10:58.196
in wiens schoenen we anders 
nooit zouden staan,

00:10:58.196 --> 00:11:00.598
in de schoenen van slaven.

00:11:00.598 --> 00:11:04.449
Dat kan best de katalysator geweest zijn
van een grote sociale verandering.

NOTE Paragraph

00:11:04.449 --> 00:11:08.804
Recenter, als je kijkt naar Amerika 
in de jongste decennia,

00:11:08.804 --> 00:11:12.563
kunnen we aannemen 
dat series als 'The Cosby Show'

00:11:12.563 --> 00:11:15.471
de houding tegenover Afrikaans-Amerikanen
radicaal wijzigde,

00:11:15.471 --> 00:11:18.234
terwijl series als 'Will en Grace' 
en 'Modern Family'

00:11:18.234 --> 00:11:21.367
de Amerikaanse houding tegenover 
homo's en lesbiennes wijzigden.

00:11:21.367 --> 00:11:23.352
Het is niet overdreven

00:11:23.352 --> 00:11:26.633
om te zeggen dat de grootste katalysator 
van morele verandering

00:11:26.633 --> 00:11:28.906
in Amerika komische series waren.

NOTE Paragraph

00:11:28.906 --> 00:11:30.782
Maar het gaat niet alleen om emoties.

00:11:30.782 --> 00:11:33.838
Ik wil besluiten met een beroep
op de kracht van de rede.

00:11:33.838 --> 00:11:38.208
Ergens in zijn mooie boek 'Ons betere ik',
zegt Steven Pinker:

00:11:38.208 --> 00:11:42.148
"In het oude testament moet je 
van je buren houden,

00:11:42.148 --> 00:11:44.380
in het nieuwe testament van je vijand,

00:11:44.380 --> 00:11:47.122
maar ik hou van 
geen van beiden, niet echt,

00:11:47.122 --> 00:11:48.885
maar ik wil ze niet vermoorden.

00:11:48.885 --> 00:11:50.751
Ik weet dat ik verplichtingen heb,

00:11:50.751 --> 00:11:54.221
maar mijn morele gevoelens jegens hen, 
mijn morele geloof

00:11:54.221 --> 00:11:56.184
over hoe ik mij jegens hen 
moet gedragen,

00:11:56.184 --> 00:11:57.981
is niet op liefde gebaseerd,

00:11:57.981 --> 00:11:59.920
maar wel op mensenrechten,

00:11:59.920 --> 00:12:02.423
een geloof dat hun leven 
even waardevol is voor hen

00:12:02.423 --> 00:12:04.499
als het mijne voor mij."

00:12:04.499 --> 00:12:06.431
Hij onderbouwt dit met een verhaal

00:12:06.431 --> 00:12:08.279
van de grote filosoof Adam Smith.

00:12:08.279 --> 00:12:12.485
Ik vertel het hier met een kleine 
aanpassing aan de moderne tijd.

NOTE Paragraph

00:12:12.939 --> 00:12:15.500
Adam Smith vraagt om je in te beelden

00:12:15.500 --> 00:12:17.301
dat duizenden mensen sterven

00:12:17.301 --> 00:12:20.521
en wel in een land dat jij niet kent.

00:12:21.020 --> 00:12:24.574
Misschien China of India 
of een land in Afrika.

00:12:24.574 --> 00:12:27.058
Smith zegt : "Hoe zou jij reageren?"

00:12:27.058 --> 00:12:29.365
Dan zeg jij 'jammer'

00:12:29.365 --> 00:12:31.241
en je gaat verder met je leven.

00:12:31.241 --> 00:12:33.460
Als je de New York Times online raadpleegt

00:12:33.460 --> 00:12:36.420
en dit ziet, en dat 
gebeurt ons voortdurend,

00:12:36.420 --> 00:12:37.941
dan ga je verder met je leven.

00:12:37.941 --> 00:12:40.145
Maar stel je voor, zegt Smith,

00:12:40.145 --> 00:12:43.929
dat je verneemt dat je morgen
je pink zal kwijtspelen.

00:12:43.929 --> 00:12:46.097
Dat zou veel uitmaken, zegt Smith.

00:12:46.097 --> 00:12:48.718
Je zou die nacht niet slapen 
door het piekeren.

00:12:48.721 --> 00:12:50.880
De vraag is dus:

00:12:50.880 --> 00:12:53.346
zou je duizenden levens opofferen

00:12:53.346 --> 00:12:55.235
om je pink te redden?

00:12:55.235 --> 00:12:58.243
Antwoord daar veilig 
in je eigen hoofd op. (Gelach)

00:12:58.243 --> 00:13:00.552
Smith zegt: helemaal niet,

00:13:00.552 --> 00:13:02.244
wat een vreselijke gedachte.

00:13:02.244 --> 00:13:04.275
En zo rijst de vraag,

00:13:04.275 --> 00:13:05.649
met de woorden van Smith:

00:13:05.649 --> 00:13:07.867
"Als onze passieve gevoelens haast altijd

00:13:07.867 --> 00:13:09.315
zo vies en egoïstisch zijn,

00:13:09.315 --> 00:13:13.093
waarom zijn onze actieve principes
dan vaak zo genereus en edel?"

00:13:13.093 --> 00:13:17.108
Zijn antwoord is: "Door rede,
principes en geweten.

00:13:17.108 --> 00:13:18.679
Die zegt ons, met een stem

00:13:18.679 --> 00:13:22.104
die in staat is om de meest
pretentieuze van onze passies te verbazen,

00:13:22.104 --> 00:13:23.891
dat wij maar één uit de massa zijn,

00:13:23.891 --> 00:13:26.352
en op geen enkele wijze 
beter dan anderen."

NOTE Paragraph

00:13:26.352 --> 00:13:28.507
Dit laatste deel wordt vaak beschreven

00:13:28.507 --> 00:13:31.555
als het principe van onpartijdigheid.

00:13:31.555 --> 00:13:34.184
Dit principe komt op de proppen

00:13:34.184 --> 00:13:35.931
in alle religies ter wereld,

00:13:35.951 --> 00:13:38.209
in alle versies van de gulden regel,

00:13:38.209 --> 00:13:40.663
en in alle moraalfilosofieën ter wereld.

00:13:40.663 --> 00:13:41.970
Ze verschillen vaak,

00:13:41.970 --> 00:13:45.184
maar ze delen de premisse
dat we moraliteit moeten beoordelen

00:13:45.184 --> 00:13:47.949
vanuit een soort onpartijdig standpunt.

NOTE Paragraph

00:13:47.949 --> 00:13:49.771
De beste uitwerking van deze visie

00:13:49.771 --> 00:13:52.856
komt voor mij niet 
van een theoloog of filosoof,

00:13:52.856 --> 00:13:54.213
maar van Humphrey Bogart

00:13:54.213 --> 00:13:55.750
aan het einde van 'Casablanca'.

00:13:55.750 --> 00:14:00.666
Opgepast, ik verklap het einde: hij zegt 
zijn geliefde dat ze uit elkaar moeten

00:14:00.676 --> 00:14:02.069
voor een hoger belang,

00:14:02.069 --> 00:14:04.133
en hij zegt - ik doe het zonder accent -

00:14:04.133 --> 00:14:05.915
"Er is niet veel nodig om te zien

00:14:05.915 --> 00:14:07.644
dat de problemen van drie mensjes

00:14:07.644 --> 00:14:10.515
in deze maffe wereld
niet zo gek veel voorstellen."

NOTE Paragraph

00:14:10.515 --> 00:14:13.665
Onze rede kan zorgen dat we 
onze passies opzij zetten.

00:14:13.665 --> 00:14:16.621
Ze kan ons motiveren 
om onze empathie uit te breiden,

00:14:16.621 --> 00:14:19.049
om een boek te schrijven als 
'De negerhut van oom Tom',


00:14:19.049 --> 00:14:20.892
of zo'n boek te lezen.

00:14:20.892 --> 00:14:23.026
Ze kan ons motiveren

00:14:23.026 --> 00:14:25.308
om gewoontes en taboes 
en wetten te maken

00:14:25.308 --> 00:14:26.878
die ons beletten

00:14:26.878 --> 00:14:28.794
om op onze impulsen af te gaan

00:14:28.794 --> 00:14:32.083
als we, als rationele wezens, voelen
dat we moeten ingeperkt worden.

00:14:32.083 --> 00:14:34.101
Daar dient een grondwet voor.

00:14:34.101 --> 00:14:36.712
Een grondwet is iets
dat in het verleden werd opgezet

00:14:36.712 --> 00:14:38.609
en heden ten dage van toepassing is.

00:14:38.609 --> 00:14:39.554
Het zegt:

00:14:39.554 --> 00:14:43.841
hoe graag we ook een populaire president
een derde ambtstermijn zouden gunnen,

00:14:43.841 --> 00:14:45.939
hoe graag blanke Amerikanen misschien

00:14:45.939 --> 00:14:49.997
de slavernij opnieuw willen instellen,
dat kan niet.

00:14:49.997 --> 00:14:51.673
We hebben onszelf vastgelegd.

NOTE Paragraph

00:14:51.673 --> 00:14:54.090
Dat doen we ook op andere manieren.

00:14:54.090 --> 00:14:56.848
We weten dat als we iemand moeten kiezen

00:14:56.848 --> 00:14:59.799
voor een baan of een prijs,

00:14:59.799 --> 00:15:02.757
dat we dan sterk bevooroordeeld zijn
door ras,

00:15:02.757 --> 00:15:05.053
geslacht,

00:15:05.053 --> 00:15:07.268
hoe knap ze zijn.

00:15:07.268 --> 00:15:09.919
Soms zeggen we: "Zo hoort het."

00:15:09.919 --> 00:15:12.226
Maar soms zeggen we: "Dit is fout."

00:15:12.226 --> 00:15:14.115
Om dit te bevechten,

00:15:14.115 --> 00:15:16.366
proberen we niet gewoon harder,

00:15:16.366 --> 00:15:19.367
maar we zetten situaties op

00:15:19.367 --> 00:15:22.406
waar andere informatiebronnen
ons niet kunnen beïnvloeden.

00:15:22.406 --> 00:15:23.721
Daarom houden vele orkesten

00:15:23.721 --> 00:15:26.366
audities voor muzikanten 
achter een scherm,

00:15:26.366 --> 00:15:30.380
zodat ze alléén die informatie krijgen 
die ze nodig denken te hebben.

00:15:30.380 --> 00:15:32.626
Ik denk dat vooroordelen

00:15:32.626 --> 00:15:35.720
een fundamentele dualiteit
van de menselijke natuur blootleggen.

00:15:35.720 --> 00:15:39.496
We hebben buikgevoel, instinct, emoties.

00:15:39.496 --> 00:15:42.107
Die beïnvloeden onze beoordeling
en onze daden,

00:15:42.107 --> 00:15:43.988
positief en negatief,

00:15:43.988 --> 00:15:47.610
maar we zijn ook in staat 
tot rationeel oordelen

00:15:47.610 --> 00:15:49.045
en intelligent plannen,

00:15:49.045 --> 00:15:51.862
en dat kunnen we gebruiken om, soms,

00:15:51.862 --> 00:15:53.805
onze emotie te versnellen en te voeden,

00:15:53.805 --> 00:15:56.573
en soms om ze te stelpen.

00:15:56.573 --> 00:15:57.927
Op deze manier

00:15:57.927 --> 00:16:00.684
helpt de rede ons 
om de wereld te verbeteren.

NOTE Paragraph

00:16:00.684 --> 00:16:02.486
Dank je wel.

00:16:02.486 --> 00:16:04.403
(Applaus)