0:00:00.908,0:00:02.825
Myśląc o uprzedzeniach i stronniczości,

0:00:02.825,0:00:05.330
zwykle myślimy o głupich i złych ludziach,

0:00:05.330,0:00:07.177
którzy robią głupie i złe rzeczy.

0:00:07.192,0:00:09.866
Dobrze to podsumowuje

0:00:09.866,0:00:11.658
brytyjski krytyk William Hazlitt,

0:00:11.658,0:00:15.671
który napisał: „Uprzedzenie[br]jest dzieckiem ignorancji”.

0:00:15.671,0:00:17.761
Chcę dziś was przekonać,

0:00:17.761,0:00:19.330
że to błędna myśl.

0:00:19.330,0:00:20.741
Chcę was przekonać,

0:00:20.741,0:00:22.283
że uprzedzenia i stronniczość

0:00:22.283,0:00:25.575
są naturalne, często racjonalne,

0:00:25.575,0:00:27.491
a czasem nawet moralne.

0:00:27.491,0:00:29.492
Myślę, że kiedy to zrozumiemy,

0:00:29.492,0:00:32.120
będziemy lepiej pojmować uprzedzenia,

0:00:32.120,0:00:33.902
zwłaszcza kiedy przyjmują zły obrót,

0:00:33.902,0:00:35.423
kiedy mają straszne konsekwencje

0:00:35.423,0:00:37.158
i będziemy wiedzieć,

0:00:37.158,0:00:38.908
co robić w takich sytuacjach.

0:00:38.908,0:00:41.208
Zacznijmy od stereotypów.

0:00:41.208,0:00:44.721
Patrzycie na mnie, znacie moje imię,[br]znacie pewne fakty o mnie

0:00:44.721,0:00:46.593
i możecie stworzyć opinię na mój temat.

0:00:46.593,0:00:48.741
Możecie próbować odgadnąć moją narodowość,

0:00:48.741,0:00:51.908
przynależność polityczną, [br]przekonania religijne.

0:00:51.908,0:00:54.284
Te osądy zwykle są trafne.

0:00:54.284,0:00:56.491
Jesteśmy w tym bardzo dobrzy,

0:00:56.491,0:00:58.491
a to dlatego,

0:00:58.491,0:01:00.658
że zdolność do "szufladkowania" ludzi

0:01:00.658,0:01:03.450
nie jest jakimś kaprysem naszego umysłu,

0:01:03.450,0:01:07.825
a raczej konkretnym przykładem[br]bardziej ogólnego procesu,

0:01:07.825,0:01:09.680
dzięki któremu zdobywamy doświadczenie

0:01:09.680,0:01:12.400
ze skategoryzowanymi[br]rzeczami i ludźmi na świecie

0:01:12.416,0:01:15.221
i wykorzystujemy to doświadczenie, [br]żeby tworzyć uogólnienia

0:01:15.221,0:01:17.268
na temat nowych przykładów tych kategorii.

0:01:17.268,0:01:19.068
Każdy z nas ma spore doświadczenie

0:01:19.068,0:01:21.700
z krzesłami, jabłkami i psami

0:01:21.700,0:01:24.330
i na tej podstawie może zobaczyć

0:01:24.330,0:01:26.283
nieznane przykłady i ocenić,

0:01:26.283,0:01:27.617
że mógłby usiąść na krześle,

0:01:27.617,0:01:29.616
zjeść jabłko, że pies może zaszczekać.

0:01:29.616,0:01:31.561
Ale możemy się mylić.

0:01:31.561,0:01:33.475
Krzesło może się złamać pod nami,

0:01:33.475,0:01:35.805
jabłko może być zatrute,[br]a pies może nie szczekać.

0:01:35.805,0:01:38.533
W istocie to mój pies Tessie, [br]który nie szczeka.

0:01:38.533,0:01:40.911
Ale przeważnie jesteśmy w tym dobrzy.

0:01:40.911,0:01:42.296
Przeważnie zgadujemy dobrze

0:01:42.296,0:01:44.117
w sferze społecznej i innych,

0:01:44.117,0:01:46.540
a gdybyśmy nie mogli tego robić,

0:01:46.540,0:01:50.325
nie mogli tworzyć przypuszczeń na temat [br]nowych przypadków, które nas spotykają,

0:01:50.325,0:01:51.689
nie przetrwalibyśmy.

0:01:51.689,0:01:52.829
Hazlitt potwierdza to

0:01:52.829,0:01:55.298
w dalszej części[br]swojego wspaniałego eseju.

0:01:55.298,0:01:58.283
Pisze: "Bez pomocy uprzedzeń i zwyczajów

0:01:58.283,0:02:00.804
nie wiedziałbym,[br]jak przejść przez swój pokój,

0:02:00.804,0:02:03.200
jak się zachować w danej sytuacji

0:02:03.200,0:02:07.760
czy co czuć w danym momencie życia".

0:02:07.760,0:02:09.176
Weźmy pod uwagę stronniczość.

0:02:09.176,0:02:11.955
Dzielimy świat na "my" kontra "oni",

0:02:11.955,0:02:13.741
na "nasz krąg" kontra "ich krąg",

0:02:13.741,0:02:14.950
i czasem robiąc to,

0:02:14.950,0:02:16.283
czujemy, że robimy coś złego

0:02:16.283,0:02:17.950
i wstydzimy się tego.

0:02:17.950,0:02:19.576
Ale czasami jesteśmy z tego dumni.

0:02:19.576,0:02:21.750
Otwarcie się do tego przyznajemy.

0:02:21.750,0:02:25.270
Moim ulubionym przykładem[br]jest pytanie zadane przez widownię

0:02:25.283,0:02:28.450
podczas debaty republikanów[br]przed ostatnimi wyborami.

0:02:28.453,0:02:31.098
(Wideo) Anderson Cooper:[br]Czas na pytania od widowni

0:02:31.098,0:02:33.668
o pomoc zagraniczną, oddajemy pani głos.

0:02:33.668,0:02:36.973
Kobieta: Amerykanie cierpią

0:02:36.973,0:02:39.471
tutaj, w naszym kraju.

0:02:39.471,0:02:44.165
Dlaczego nadal wysyłamy[br]pomoc zagraniczną do innych krajów,

0:02:44.165,0:02:47.450
kiedy sami potrzebujemy[br]każdej dostępnej pomocy?

0:02:47.450,0:02:49.825
AC: Gubernatorze, co pan na to?

0:02:49.825,0:02:51.166
(Brawa)

0:02:51.166,0:02:53.676
Rick Perry: Oczywiście, myślę...

0:02:53.676,0:02:55.271
Paul Bloom: Każda osoba na scenie

0:02:55.271,0:02:57.019
zgadza się z przesłanką jej pytania,

0:02:57.019,0:02:59.370
bo jako Amerykanie[br]powinniśmy bardziej dbać

0:02:59.370,0:03:00.706
o Amerykanów niż o innych.

0:03:00.706,0:03:03.950
Zwykle poprzez poczucie solidarności,

0:03:03.950,0:03:07.283
lojalności, dumy, patriotyzmu,[br]ludzie skłaniają się

0:03:07.283,0:03:10.158
w stronę swego kraju lub grupy etnicznej.

0:03:10.158,0:03:13.491
Niezależnie od polityki wielu ludzi[br]jest dumnych z bycia Amerykanami

0:03:13.491,0:03:15.700
i przedkłada Amerykanów[br]nad inne narodowości.

0:03:15.700,0:03:18.520
Obywatele innych krajów czują [br]to samo wobec swojego narodu,

0:03:18.520,0:03:20.495
dotyczy to też przynależności etnicznej.

0:03:20.495,0:03:22.491
Niektórzy mogą się z tym nie zgodzić.

0:03:22.491,0:03:24.355
Niektórzy z was mogą być kosmopolitami,

0:03:24.355,0:03:26.593
którzy uważają,[br]że grupa etniczna czy narodowość

0:03:26.593,0:03:28.533
nie powinny kierować moralnością.

0:03:28.533,0:03:31.413
Ale nawet wy akceptujecie

0:03:31.413,0:03:33.419
pewne przywiązanie do grupy wewnętrznej

0:03:33.419,0:03:35.505
obejmującej przyjaciół i rodzinę,

0:03:35.505,0:03:37.241
do bliskich wam osób.

0:03:37.241,0:03:39.151
Nawet wy dokonujecie rozróżnienia

0:03:39.151,0:03:40.330
między „my” a „oni”.

0:03:40.330,0:03:43.366
To rozróżnienie jest naturalne

0:03:43.366,0:03:46.158
i często moralne,[br]ale może przybrać zły obrót.

0:03:46.158,0:03:47.575
Opisano to w badaniu

0:03:47.575,0:03:50.450
psychologa społecznego, Henriego Tajfela.

0:03:50.450,0:03:52.923
Tajfel urodził się w Polsce w 1919 roku.

0:03:52.923,0:03:55.594
Wyjechał na studia do Francji,

0:03:55.594,0:03:57.953
bo jako Żyd nie mógł studiować w Polsce.

0:03:57.968,0:04:00.533
Później wstąpił do francuskiego wojska

0:04:00.533,0:04:01.843
podczas II wojny światowej.

0:04:01.843,0:04:03.866
Został schwytany i uwięziony

0:04:03.866,0:04:05.200
w obozie jenieckim.

0:04:05.200,0:04:07.367
Był to dla niego przeraźliwy czas,

0:04:07.367,0:04:08.990
bo gdyby odkryto, że jest Żydem,

0:04:08.990,0:04:11.243
zostałby przeniesiony[br]do obozu koncentracyjnego,

0:04:11.243,0:04:13.200
którego prawdopodobnie nie przeżyłby.

0:04:13.200,0:04:15.962
Po zakończeniu wojny, [br]kiedy został uwolniony,

0:04:15.962,0:04:18.325
większość jego przyjaciół[br]i rodziny nie żyła.

0:04:18.325,0:04:19.868
Zajmował się różnymi rzeczami.

0:04:19.868,0:04:21.491
Pomagał sierotom wojennym,

0:04:21.491,0:04:23.408
jednak przede wszystkim interesowała go

0:04:23.408,0:04:24.700
nauka o uprzedzeniach,

0:04:24.700,0:04:26.371
więc gdy pojawiło się

0:04:26.371,0:04:29.011
prestiżowe brytyjskie stypendium[br]na badania stereotypów,

0:04:29.011,0:04:30.991
złożył wniosek, dostał stypendium

0:04:30.991,0:04:32.700
i rozpoczął wspaniałą karierę.

0:04:32.700,0:04:35.330
Jej punktem wyjściowym było spostrzeżenie,

0:04:35.330,0:04:39.636
że większość ludzi[br]niewłaściwie myślała o Holokauście.

0:04:39.658,0:04:41.950
Wielu ludzi, większość w tamtych czasach,

0:04:41.950,0:04:44.283
postrzegało Holokaust jako rodzaj

0:04:44.283,0:04:46.854
tragicznego błędu ze strony Niemców,

0:04:46.854,0:04:50.825
skazę genetyczną, osobowość autorytarną.

0:04:50.825,0:04:53.750
Tajfel to odrzucił.

0:04:53.750,0:04:55.860
Powiedział, że to,[br]co widzimy w Holokauście,

0:04:55.860,0:04:57.658
jest tylko wyolbrzymieniem

0:04:57.658,0:04:59.492
normalnych procesów psychologicznych,

0:04:59.492,0:05:01.658
które zachodzą w każdym z nas.

0:05:01.658,0:05:03.991
Żeby to zbadać, przeprowadził serię badań

0:05:03.991,0:05:05.950
na brytyjskich nastolatkach.

0:05:05.950,0:05:07.491
W jednym z badań

0:05:07.491,0:05:09.658
zadawał im różne pytania,

0:05:09.658,0:05:11.870
a potem, na podstawie odpowiedzi, mówił:

0:05:11.870,0:05:14.706
"Przejrzałem wasze odpowiedzi[br]i na ich podstawie ustaliłem

0:05:14.706,0:05:15.980
że jesteście albo...",

0:05:15.980,0:05:17.366
powiedział połowie z nich,

0:05:17.366,0:05:19.991
"albo miłośnikami Kandinskiego, [br]uwielbiacie jego prace,

0:05:19.991,0:05:22.908
lub miłośnikami Klee,[br]uwielbiacie jego prace".

0:05:22.908,0:05:24.818
Było to zupełnie zmyślone.

0:05:24.818,0:05:27.491
Odpowiedzi nie miały nic wspólnego[br]z Kandinskim lub Klee.

0:05:27.491,0:05:29.948
Prawdopodobnie nie słyszeli[br]nawet o tych artystach.

0:05:29.948,0:05:32.450
Po prostu podzielił ich[br]losowo na dwie grupy.

0:05:32.450,0:05:35.741
Odkrył jednak, że te kategorie[br]miały znaczenie,

0:05:35.741,0:05:38.575
więc kiedy później dał badanym pieniądze,

0:05:38.575,0:05:39.658
woleli je przekazać

0:05:39.658,0:05:41.658
członkom swojej grupy

0:05:41.658,0:05:43.366
niż członkom drugiej grupy.

0:05:43.366,0:05:46.450
Co gorsza byli najbardziej zainteresowani

0:05:46.450,0:05:47.658
wyznaczeniem różnicy

0:05:47.658,0:05:50.241
między swoją grupą a innymi grupami,

0:05:50.241,0:05:52.908
więc rezygnowali z pieniędzy[br]na rzecz swojej grupy,

0:05:52.908,0:05:56.750
jeśli tym sposobem druga grupa[br]miałaby jeszcze mniej.

0:05:56.750,0:06:00.393
Ta stronniczość zdaje się[br]pojawiać bardzo wcześnie.

0:06:00.393,0:06:03.336
Moja żona i współpracowniczka[br]z Uniwersytetu Yale, Karen Wynn,

0:06:03.336,0:06:05.166
przeprowadziła szereg badań z dziećmi,

0:06:05.166,0:06:07.366
przedstawiając im maskotki

0:06:07.366,0:06:09.366
z określonymi preferencjami żywieniowymi.

0:06:09.366,0:06:11.325
Jedna lubi zieloną fasolkę,

0:06:11.325,0:06:13.408
inna lubi krakersy.

0:06:13.408,0:06:15.866
Sprawdzane są[br]preferencje żywieniowe dzieci,

0:06:15.866,0:06:18.575
które zwykle wolą krakersy.

0:06:18.575,0:06:23.330
Pytanie: czy ma to wpływ na sposób,[br]w jaki dzieci traktują maskotki?

0:06:23.330,0:06:25.150
Ma ogromne znaczenie.

0:06:25.150,0:06:26.491
Dzieci zwykle wolą maskotkę,

0:06:26.491,0:06:29.273
która ma takie same[br]preferencje żywieniowe jak one,

0:06:29.273,0:06:32.200
co gorsza, wolą maskotki,

0:06:32.200,0:06:35.116
które wymierzają kary[br]maskotkom z innym gustem.

0:06:35.116,0:06:37.408
(Śmiech)

0:06:37.408,0:06:41.450
Wszędzie widzimy ten rodzaj psychologii[br]grupy wewnętrznej i zewnętrznej.

0:06:41.450,0:06:42.783
W starciach politycznych

0:06:42.783,0:06:44.866
między grupami o różnych ideologiach,

0:06:44.866,0:06:48.700
w skrajnych przypadkach wojny,

0:06:48.700,0:06:51.658
gdzie grupa zewnętrzna[br]nie tylko dostaje mniej,

0:06:51.658,0:06:53.158
wręcz się ją odczłowiecza,

0:06:53.158,0:06:56.346
jak przy nazistowskim postrzeganiu Żydów

0:06:56.346,0:06:58.116
jako robactwa lub wszy,

0:06:58.116,0:07:01.658
lub amerykańskim postrzeganiu[br]Japończyków jako szczurów.

0:07:01.658,0:07:04.450
Stereotypy też mogą przybrać zły obrót.

0:07:04.450,0:07:06.576
Często są racjonalne i przydatne,

0:07:06.576,0:07:08.533
ale czasami są irracjonalne,

0:07:08.533,0:07:09.491
dają złe odpowiedzi,

0:07:09.491,0:07:10.658
a innym razem

0:07:10.658,0:07:13.855
prowadzą do niemoralnych konsekwencji.

0:07:13.855,0:07:16.553
Przypadkiem najszerzej badanym

0:07:16.553,0:07:17.743
jest przypadek rasy.

0:07:17.759,0:07:19.399
Przeprowadzono fascynujące badanie

0:07:19.399,0:07:20.700
przed wyborami w 2008 roku,

0:07:20.700,0:07:24.159
w którym psycholodzy społeczni badali,

0:07:24.159,0:07:26.950
w jakim stopniu kandydaci[br]kojarzą się z Ameryką,

0:07:26.950,0:07:30.353
ściślej z amerykańską flagą.

0:07:30.353,0:07:32.241
W jednym z badań porównywali

0:07:32.241,0:07:34.366
Obamę i McCaina i odkryli, że McCaina

0:07:34.366,0:07:37.575
postrzega się jako bardziej[br]amerykańskiego niż Obamę.

0:07:37.575,0:07:39.950
Słysząc to, ludzie nie są zbyt zaskoczeni.

0:07:39.950,0:07:41.908
McCain jest znanym bohaterem wojennym

0:07:41.908,0:07:43.700
i wielu przyznałoby otwarcie,

0:07:43.700,0:07:46.950
że jego historia jest bardziej[br]amerykańska niż Obamy.

0:07:46.950,0:07:48.825
Ale porównano też Obamę

0:07:48.825,0:07:51.451
z brytyjskim premierem Tonym Blairem

0:07:51.451,0:07:53.528
i okazało się, że Blair[br]też jest postrzegany

0:07:53.528,0:07:56.121
jako bardziej amerykański,

0:07:56.121,0:07:57.668
mimo że badani dobrze wiedzieli,

0:07:57.668,0:07:59.616
że nie jest Amerykaninem.

0:07:59.616,0:08:01.908
Ale reagowali oczywiście

0:08:01.908,0:08:04.366
na kolor skóry.

0:08:04.366,0:08:07.283
Te stereotypy i uprzedzenia

0:08:07.283,0:08:08.950
mają realne konsekwencje,

0:08:08.950,0:08:10.726
zarówno subtelne, jak i bardzo ważne.

0:08:10.726,0:08:14.707
W niedawno przeprowadzonym badaniu[br]naukowcy wystawili na sprzedaż

0:08:14.707,0:08:17.116
na eBay'u karty baseballowe.

0:08:17.116,0:08:20.116
Niektóre z nich trzymała biała dłoń,

0:08:20.116,0:08:21.616
inne trzymała czarna dłoń.

0:08:21.616,0:08:22.950
Były to te same karty.

0:08:22.950,0:08:24.616
Te trzymane w czarnej dłoni

0:08:24.616,0:08:27.325
otrzymały znacząco niższe oferty cenowe

0:08:27.325,0:08:28.950
niż te trzymane w białej dłoni.

0:08:28.950,0:08:31.453
Na Uniwersytecie Stanforda

0:08:31.453,0:08:34.658
psycholodzy badali przypadki osób

0:08:34.658,0:08:38.450
skazanych za morderstwo białych osób.

0:08:38.450,0:08:41.575
Przy tych samych okolicznościach

0:08:41.575,0:08:44.241
kara śmierci jest bardziej prawdopodobna,

0:08:44.241,0:08:46.200
jeśli wyglądasz jak człowiek po prawej

0:08:46.200,0:08:47.741
niż po lewej.

0:08:47.741,0:08:50.191
Przede wszystkim dlatego,

0:08:50.191,0:08:52.825
że mężczyzna po prawej jest[br]archetypowo bardziej czarny,

0:08:52.825,0:08:54.616
bardziej afroamerykański,

0:08:54.616,0:08:57.116
i to najwyraźniej wpływa na decyzje ludzi

0:08:57.116,0:08:58.700
odnośnie tego, co z nim zrobić.

0:08:58.700,0:09:00.284
Kiedy o tym wiemy,

0:09:00.284,0:09:01.950
jak możemy z tym walczyć?

0:09:01.950,0:09:03.575
Są różne sposoby.

0:09:03.575,0:09:07.911
Jednym jest przemawianie[br]do ludzkich emocji,

0:09:07.911,0:09:09.792
do ludzkiej empatii,

0:09:09.808,0:09:12.149
co często robimy poprzez opowiadania.

0:09:12.149,0:09:14.250
Jeśli jesteś liberalnym rodzicem

0:09:14.250,0:09:15.881
i chcesz przekonać swoje dzieci

0:09:15.881,0:09:17.771
do zalet nietradycyjnych rodzin,

0:09:17.771,0:09:20.501
możesz im dać taką książkę. [br]["Heather ma dwie mamusie"].

0:09:20.501,0:09:22.793
Jeśli jesteś konserwatywny[br]i masz inne podejście,

0:09:22.793,0:09:24.323
możesz im dać taką książkę.

0:09:24.323,0:09:27.210
(Śmiech) ["Pomocy! Mamo![br]Pod moim łóżkiem są liberałowie!"].

0:09:27.210,0:09:29.396
Opowieści mogą zmieniać

0:09:29.396,0:09:31.577
anonimowych obcych[br]w ludzi, którzy się liczą.

0:09:31.577,0:09:34.283
To, że troszczymy się o ludzi,

0:09:34.283,0:09:36.557
kiedy widzimy w nich jednostki,

0:09:36.557,0:09:38.491
ma odzwierciedlenie w historii.

0:09:38.491,0:09:40.211
Stalin powiedział podobno:

0:09:40.211,0:09:41.843
"Jedna śmierć to tragedia,

0:09:41.843,0:09:43.783
milion – to statystyka".

0:09:43.783,0:09:45.450
Matka Teresa powiedziała:

0:09:45.450,0:09:47.460
"Patrząc w tłum, niczego nie zrobię.

0:09:47.460,0:09:49.368
Patrząc na jednostkę, zareaguję”.

0:09:49.378,0:09:50.950
Psycholodzy badali to zjawisko.

0:09:50.950,0:09:52.908
W pewnym badaniu

0:09:52.908,0:09:55.154
uczestnicy dostali listę faktów o kryzysie

0:09:55.154,0:09:58.950
i zbadano, ile wpłaciliby na zbiórkę,

0:09:58.950,0:10:00.991
żeby rozwiązać ten kryzys.

0:10:00.991,0:10:03.690
Drugiej grupie nie podano żadnych faktów,

0:10:03.690,0:10:05.546
ale przedstawiono im jedną osobę,

0:10:05.546,0:10:07.450
podano imię i pokazano twarz.

0:10:07.450,0:10:10.344
Ci ludzie byli o wiele hojniejsi.

0:10:10.344,0:10:12.450
To nic nowego

0:10:12.450,0:10:15.519
dla osób zaangażowanych[br]w działalność charytatywną.

0:10:15.519,0:10:17.119
Zwykle nie zasypuje się ludzi

0:10:17.119,0:10:18.825
faktami i statystykami.

0:10:18.825,0:10:20.242
Pokazuje się raczej twarze,

0:10:20.242,0:10:21.741
pokazuje się ludzi.

0:10:21.741,0:10:24.450
Możliwe, że wyrażając[br]współczucie wobec jednostki,

0:10:24.450,0:10:28.026
może ono być przeniesione na grupę,

0:10:28.026,0:10:29.801
do której ta jednostka należy.

0:10:29.801,0:10:32.257
To Harriet Beecher Stowe.

0:10:32.257,0:10:33.981
Historia, może zmyślona, mówi o tym,

0:10:33.981,0:10:36.258
że prezydent Lincoln zaprosił ją

0:10:36.258,0:10:38.686
do Białego Domu w trakcie wojny secesyjnej

0:10:38.686,0:10:40.241
i powiedział do niej:

0:10:40.241,0:10:43.578
"Więc ty jesteś tą małą kobietą,[br]która wywołała tę wielką wojnę”.

0:10:43.578,0:10:44.946
Mówił o "Chacie wuja Toma”.

0:10:44.946,0:10:47.431
"Chata wuja Toma" nie jest [br]wielkim dziełem filozofii

0:10:47.431,0:10:50.658
czy teologii, może nawet nie literatury,

0:10:50.658,0:10:52.200
ale skłania ludzi do tego,

0:10:52.200,0:10:55.408
żeby postawili się w sytuacji osób,

0:10:55.408,0:10:57.826
w której inaczej by się nie znaleźli,

0:10:57.826,0:10:59.989
żeby postawili się w sytuacji niewolników.

0:10:59.989,0:11:02.741
To równie dobrze mogło być katalizatorem

0:11:02.741,0:11:04.720
wielkiej przemiany społecznej.

0:11:04.720,0:11:06.063
Obserwując Amerykę

0:11:06.078,0:11:08.450
w ciągu kilku ostatnich dziesięcioleci,

0:11:08.450,0:11:12.658
można śmiało przypuszczać,[br]że takie programy jak "The Cosby Show"

0:11:12.658,0:11:15.450
radykalnie zmieniły podejście[br]Amerykanów do Afroamerykanów,

0:11:15.450,0:11:18.260
a programy takie jak[br]"Will i Grace” i "Współczesna rodzina”

0:11:18.260,0:11:19.613
zmieniły stosunek Amerykanów

0:11:19.613,0:11:21.158
do homoseksualistów.

0:11:21.158,0:11:22.915
Chyba nie przesadzam, twierdząc,

0:11:22.915,0:11:25.908
że głównym katalizatorem[br]moralnej zmiany w Ameryce

0:11:25.908,0:11:28.991
jest serial komediowy.

0:11:28.991,0:11:31.340
Ale nie chodzi tylko o emocje.

0:11:31.340,0:11:32.465
Chcę zakończyć apelem

0:11:32.465,0:11:33.616
do siły rozumu.

0:11:33.616,0:11:36.026
W znakomitej książce:

0:11:36.026,0:11:37.611
”Zmierzch przemocy”

0:11:37.611,0:11:38.953
Steven Pinker pisze,

0:11:38.953,0:11:41.367
że Stary Testament każe kochać bliźniego,

0:11:41.367,0:11:44.750
a Nowy Testament mówi,[br]żeby miłować nieprzyjaciół,

0:11:44.750,0:11:46.756
ale tak naprawdę[br]nie kocham żadnego z nich,

0:11:46.756,0:11:48.408
ale nie chcę ich zabić.

0:11:48.408,0:11:50.284
Wiem, że mam wobec nich zobowiązania,

0:11:50.284,0:11:53.325
ale moje moralne uczucia wobec nich, [br]moje moralne przekonania

0:11:53.325,0:11:56.330
odnośnie tego, jak powinienem się[br]wobec nich zachowywać,

0:11:56.330,0:11:57.741
nie opierają się na miłości.

0:11:57.741,0:12:00.330
Opierają się na rozumieniu praw człowieka,

0:12:00.330,0:12:03.095
na wierze, że ich życie jest[br]tak samo wartościowe dla nich,

0:12:03.095,0:12:04.878
jak moje życie dla mnie.

0:12:04.878,0:12:06.851
Pinker popiera swoją tezę opowieścią

0:12:06.851,0:12:08.576
wielkiego filozofa, Adama Smitha,

0:12:08.576,0:12:10.051
którą też chcę wam przekazać,

0:12:10.051,0:12:11.071
trochę dopasowując ją

0:12:11.071,0:12:12.366
do współczesności.

0:12:12.366,0:12:14.919
Adam Smith najpierw prosi,[br]żebyście wyobrazili sobie

0:12:14.919,0:12:16.604
śmierć tysięcy ludzi w kraju,

0:12:16.604,0:12:20.461
który nie jest ci znany.

0:12:20.461,0:12:24.648
Mogą to być Chiny, Indie[br]lub kraj w Afryce.

0:12:24.648,0:12:27.215
Smith pyta, jakbyś zareagował?

0:12:27.215,0:12:29.058
Powiedzielibyście: "Wielka szkoda!",

0:12:29.058,0:12:31.205
a wasze życie toczyłoby się dalej.

0:12:31.205,0:12:33.445
Otworzylibyście stronę "New York Timesa"

0:12:33.445,0:12:36.238
i przeczytali o tym,[br]a to się przecież zdarza na co dzień,

0:12:36.238,0:12:37.851
i żylibyście dalej swoim życiem.

0:12:37.851,0:12:39.991
Potem Smith każe sobie wyobrazić,

0:12:39.991,0:12:41.408
że dowiadujesz się, że jutro

0:12:41.408,0:12:44.296
mają ci odciąć mały palec.

0:12:44.296,0:12:46.151
Smith uważa, że to miałoby znaczenie.

0:12:46.151,0:12:47.471
Nie mógłbyś spać w nocy,

0:12:47.471,0:12:48.655
ciągle byś o tym myślał.

0:12:48.655,0:12:51.110
Tu trzeba zadać pytanie:

0:12:51.110,0:12:53.617
Czy poświęciłbyś tysiące istnień,

0:12:53.617,0:12:55.283
żeby uratować swój mały palec?

0:12:55.283,0:12:57.850
Odpowiedzcie sobie w myśli na to pytanie.

0:12:57.850,0:13:00.491
Smith twierdzi, że absolutnie nie,

0:13:00.491,0:13:01.908
co za niedorzeczna myśl.

0:13:01.908,0:13:03.366
Rodzi to pytanie,

0:13:03.366,0:13:05.340
jak to ujmuje Smith:

0:13:05.340,0:13:08.020
"Skoro nasze bierne uczucia[br]są prawie zawsze

0:13:08.020,0:13:09.232
wstrętne i samolubne,

0:13:09.232,0:13:11.552
jak to możliwe,[br]że nasze aktywne zasady są często

0:13:11.552,0:13:13.061
tak hojne i szlachetne?”.

0:13:13.061,0:13:15.283
Odpowiedź jest następująca:

0:13:15.293,0:13:16.783
"To rozum, prawo i sumienie

0:13:16.783,0:13:18.325
przemawiają do nas,

0:13:18.325,0:13:21.750
mówią nam, choć czujemy się wyjątkowi,

0:13:21.750,0:13:23.700
że jesteśmy tylko jednymi z wielu,

0:13:23.700,0:13:26.340
i pod żadnym względem[br]nie jesteśmy lepsi niż inni".

0:13:26.340,0:13:28.218
Ta ostatnia część jest często opisywana

0:13:28.218,0:13:31.176
jako zasada bezstronności.

0:13:31.176,0:13:33.566
Ta zasada pojawia się

0:13:33.566,0:13:36.048
we wszystkich religiach świata,

0:13:36.048,0:13:38.331
we wszystkich odmianach złotej zasady

0:13:38.331,0:13:40.516
i we wszystkich[br]teoriach etycznych na świecie,

0:13:40.516,0:13:42.910
które różnią się od siebie[br]pod wieloma względami,

0:13:42.910,0:13:46.045
ale opierają się na założeniu,[br]że powinniśmy osądzać moralne czyny

0:13:46.045,0:13:48.265
z bezstronnego punktu widzenia.

0:13:48.265,0:13:50.655
Według mnie ten pogląd[br]został najlepiej wyrażony

0:13:50.655,0:13:52.988
nie przez teologa czy filozofa,

0:13:52.988,0:13:54.680
ale przez Humphreya Bogarta

0:13:54.680,0:13:55.840
pod koniec "Casablanki”.

0:13:55.840,0:13:57.548
Uwaga, spoiler!

0:13:57.548,0:14:00.659
Mówi swojej kochance, że muszą się rozstać

0:14:00.659,0:14:02.330
dla dobra ogółu

0:14:02.330,0:14:04.250
i mówi do niej, nie będę udawał akcentu,

0:14:04.250,0:14:06.230
ale mówi: "Niewiele trzeba, aby dostrzec,

0:14:06.230,0:14:07.753
że problemy trzech małych ludzi

0:14:07.753,0:14:10.424
są zupełnie nieważne[br]w tym szalonym świecie”.

0:14:10.424,0:14:13.659
Rozum pozwala nam kontrolować popędy.

0:14:13.659,0:14:14.908
Może motywować nas

0:14:14.908,0:14:16.491
do wyrażania empatii,

0:14:16.491,0:14:18.881
do napisania książki jak "Chata wuja Toma”

0:14:18.881,0:14:20.632
lub do przeczytania takiej książki.

0:14:20.632,0:14:23.271
Rozum może motywować nas do tworzenia

0:14:23.271,0:14:25.035
zwyczajów, zakazów, praw,

0:14:25.035,0:14:26.633
które powstrzymają nas

0:14:26.633,0:14:28.428
przed działaniem pod wpływem impulsu,

0:14:28.428,0:14:30.236
kiedy czujemy, że jako istoty rozumne,

0:14:30.236,0:14:32.071
powinniśmy być ograniczeni prawem.

0:14:32.071,0:14:33.450
Do tego służy konstytucja.

0:14:33.450,0:14:35.975
Konstytucja to coś,[br]co powstało w przeszłości

0:14:35.975,0:14:37.895
i obowiązuje w teraźniejszości.

0:14:37.895,0:14:38.840
Według niej

0:14:38.840,0:14:41.292
nieważne, jak bardzo pragniemy[br]ponownie wybrać

0:14:41.292,0:14:43.423
popularnego prezydenta[br]na trzecią kadencję,

0:14:43.423,0:14:46.149
nieważne, jak mocno[br]biali Amerykanie mogą wierzyć,

0:14:46.149,0:14:49.866
że niewolnictwo powinno być[br]przywrócone, nie możemy tego zrobić.

0:14:49.866,0:14:51.116
Jesteśmy ograniczeni.

0:14:51.116,0:14:53.454
Ograniczamy się też na inne sposoby.

0:14:53.454,0:14:58.521
Wiemy, że przy wyborze kogoś do pracy,

0:14:58.521,0:15:00.031
do otrzymania nagrody,

0:15:00.031,0:15:02.851
dyskryminujemy ludzi ze względu na rasę,

0:15:02.851,0:15:04.492
płeć,

0:15:04.492,0:15:06.519
atrakcyjność

0:15:06.519,0:15:09.741
i czasami możemy powiedzieć:[br]„To dobrze, tak powinno być”,

0:15:09.741,0:15:11.783
ale innym razem mówimy: „To jest złe”.

0:15:11.783,0:15:13.533
Zatem, żeby to zwalczyć,

0:15:13.533,0:15:15.783
nie tylko staramy się bardziej,

0:15:15.783,0:15:18.200
ale też tworzymy sytuacje,

0:15:18.200,0:15:22.325
w których inne źródła informacji[br]nie mogą wpłynąć na naszą decyzję,

0:15:22.325,0:15:23.633
dlatego wiele orkiestr

0:15:23.633,0:15:25.593
przesłuchuje muzyków za zasłoną,

0:15:25.593,0:15:27.866
żeby zdobyć wyłącznie istotne informacje,

0:15:27.866,0:15:30.158
te, które mają znaczenie.

0:15:30.158,0:15:32.949
Myślę, że uprzedzenia i stronniczość

0:15:32.949,0:15:35.575
ilustrują pierwotną dwoistość[br]ludzkiej natury.

0:15:35.575,0:15:39.158
Mamy przeczucia, instynkty, emocje,

0:15:39.158,0:15:41.934
które wpływają na nasze oceny i działania

0:15:41.934,0:15:43.450
w dobry i zły sposób,

0:15:43.450,0:15:47.616
ale jesteśmy też zdolni[br]do racjonalnych przemyśleń

0:15:47.616,0:15:49.330
i inteligentnego planowania,

0:15:49.330,0:15:51.992
Tych zdolności możemy użyć[br]w niektórych sytuacjach,

0:15:51.992,0:15:54.142
żeby czasem wzmocnić emocje,

0:15:54.142,0:15:56.950
a czasem je stłumić.

0:15:56.950,0:15:58.136
W ten właśnie sposób

0:15:58.136,0:16:00.950
rozum pomaga nam tworzyć lepszy świat.

0:16:00.950,0:16:02.985
Dziękuję.

0:16:02.985,0:16:07.405
(Brawa)