1
00:00:01,611 --> 00:00:03,222
Ön yargı ve yanlılığı
düşündüğümüzde

2
00:00:03,222 --> 00:00:05,366
aptalca ve kötü şeyler yapan

3
00:00:05,366 --> 00:00:07,820
aptal ve kötü insanları 
düşünmeye meyilliyiz.

4
00:00:07,820 --> 00:00:09,890
Bu fikir, İngiliz eleştirmen

5
00:00:09,890 --> 00:00:11,978
William Hazlıtt tarafından

6
00:00:11,978 --> 00:00:15,293
''Ön yargı cehaletin çocuğudur.''
şeklinde güzelce özetlenmiştir.

7
00:00:15,293 --> 00:00:17,405
Burada sizi bunun yanlış olduğuna

8
00:00:17,405 --> 00:00:19,040
ikna etmek istiyorum.

9
00:00:19,040 --> 00:00:20,772
Sizi

10
00:00:20,772 --> 00:00:22,495
ön yargı ve taraflılığın

11
00:00:22,495 --> 00:00:25,783
doğal olduğuna, çoğunlukla rasyonel 
ve hatta

12
00:00:25,783 --> 00:00:27,614
etik olduğuna
ikna etmek istiyorum.

13
00:00:27,614 --> 00:00:29,866
Bunu bir defa anlarsak

14
00:00:29,866 --> 00:00:32,375
bunlara dair şeyler yolunda gitmediğinde,

15
00:00:32,375 --> 00:00:33,432
kötü sonuçlandığında

16
00:00:33,432 --> 00:00:35,200
onlardan anlam çıkarabilmemiz için

17
00:00:35,200 --> 00:00:37,525
ne yapılacağını bilmek için 
daha iyi bir noktada

18
00:00:37,525 --> 00:00:39,207
olacağımızı düşünüyorum.

19
00:00:39,207 --> 00:00:42,234
Belli başlı şeylerle başlayalım. 
Siz bana bakarsınız,

20
00:00:42,234 --> 00:00:44,480
adımı ve hakkımda belli 
başlı şeyler bilirsiniz

21
00:00:44,480 --> 00:00:46,309
ve yargılamalar yaparsınız.

22
00:00:46,309 --> 00:00:48,632
Etnik kökenim, politik yaklaşımım,

23
00:00:48,632 --> 00:00:51,473
dini inançlarım hakkında
tahminler yürütebilirsiniz.

24
00:00:51,473 --> 00:00:54,542
Ve gerçek şu ki, bu yargılamalar 
genellikle doğru çıkar.

25
00:00:54,542 --> 00:00:56,724
Bu tarz durumlarda bir hayli iyiyizdir.

26
00:00:56,724 --> 00:00:58,207
Bu tarz durumlarda 
çok iyiyiz

27
00:00:58,207 --> 00:01:00,940
çünkü insanlar hakkında
atıp tutma kabiliyetimiz

28
00:01:00,940 --> 00:01:04,194
zihnimizin keyfi olarak verdiği
bir yanıt değil,

29
00:01:04,194 --> 00:01:06,511
daha çok

30
00:01:06,511 --> 00:01:08,166
dünyadaki kategorilere ayrılmış
insanlar ve diğer şeylerlerle

31
00:01:08,166 --> 00:01:09,785
birlikte deneyimlediğimiz

32
00:01:09,785 --> 00:01:11,326
daha genel bir sürecin

33
00:01:11,326 --> 00:01:12,575
bir uygulamasıdır

34
00:01:12,575 --> 00:01:15,031
ve bu kategorilerin 
aşamalarını genellemek için

35
00:01:15,031 --> 00:01:17,390
deneyimlerimizi kullanabiliriz.

36
00:01:17,390 --> 00:01:19,097
Buradaki herkes

37
00:01:19,097 --> 00:01:21,180
sandalyelere, elmalara, köpeklere ve

38
00:01:21,180 --> 00:01:23,286
buna dayanan çok sayıda 
tecrübeye sahiptir.

39
00:01:23,286 --> 00:01:25,998
Benzersiz örnekleri görebilir,
tahmin edebilirsiniz.

40
00:01:25,998 --> 00:01:27,314
Sandalyeye oturabilir,

41
00:01:27,314 --> 00:01:29,879
elmayı yiyebilirsiniz, 
köpek de havlayabilir.

42
00:01:29,879 --> 00:01:31,643
Yanılıyor da olabiliriz.

43
00:01:31,643 --> 00:01:33,443
Oturduğunuzda sandalye kırılabilir,

44
00:01:33,443 --> 00:01:35,665
elma zehirli olabilir,
köpek de havlamayabilir.

45
00:01:35,665 --> 00:01:38,535
Örneğin bu benim köpeğim Tessie.
Kendisi havlamaz.

46
00:01:38,535 --> 00:01:41,294
Ama çoğunlukla, bu işte iyiyiz.

47
00:01:41,294 --> 00:01:43,210
Çoğunlukla, hem sosyal hem de diğer

48
00:01:43,210 --> 00:01:45,024
alanlarda iyi tahminler yürütüyoruz.

49
00:01:45,024 --> 00:01:46,973
Bunu yapamayacak olsaydık,

50
00:01:46,973 --> 00:01:50,189
karşılaştığımız yeni durumlarda 
tahmin yürütemeyecek olsaydık

51
00:01:50,189 --> 00:01:51,640
hayatta kalamazdık.

52
00:01:51,640 --> 00:01:54,509
Aslında, Hazlitt de
muhteşem denemesinde

53
00:01:54,509 --> 00:01:55,994
daha sonra bunu kabulleniyor.

54
00:01:55,994 --> 00:01:58,536
"Genel yargı ve hükümlerin yardımı olmadan

55
00:01:58,536 --> 00:02:00,876
odadaki yolumu bulamaz;

56
00:02:00,876 --> 00:02:03,328
ne koşullar içinde kendimi nasıl
gerçekleştireceğimi

57
00:02:03,328 --> 00:02:07,531
ne de hayatla ilgili herhangi bir 
durumda ne hissedeceğimi kestiremezdim."

58
00:02:07,531 --> 00:02:09,039
Ya da yanlılığı ele alın.

59
00:02:09,039 --> 00:02:10,747
Şimdi bazen, biz dünyayı

60
00:02:10,747 --> 00:02:12,889
biz ve ötekiler olarak ayırıyoruz, 
bir grup diğerine karşı

61
00:02:12,889 --> 00:02:14,520
ve bazen bunu yaptığımızda

62
00:02:14,520 --> 00:02:16,467
yanlış bir şey yaptığımızı biliyoruz,

63
00:02:16,467 --> 00:02:18,480
bir bakıma da bundan
utanç duyuyoruz.

64
00:02:18,480 --> 00:02:20,563
Ama diğer zamanlarda
bundan gurur duyuyoruz.

65
00:02:20,563 --> 00:02:22,086
Açık bir şekilde kabul ediyoruz.

66
00:02:22,086 --> 00:02:23,138
Benim favori örneğim

67
00:02:23,138 --> 00:02:25,559
geçen seçimlerden önceki 
Cumhuriyetçi bir tartışma

68
00:02:25,559 --> 00:02:28,492
sırasında seyircilerden 
gelen bir soru.

69
00:02:28,492 --> 00:02:30,129
(Video) Anderson Cooper:

70
00:02:30,129 --> 00:02:32,268
soru yabancı yardımla ilgili? 
Evet, hanımefendi.

71
00:02:34,407 --> 00:02:36,546
Seyirci: Amerikan halkı ülkemizde

72
00:02:36,546 --> 00:02:39,183
şu an acı çekiyor.

73
00:02:39,183 --> 00:02:41,581
Neden diğer ülkelere

74
00:02:41,581 --> 00:02:43,847
tüm bu yardımlara 
kendimizin ihtiyacı varken

75
00:02:43,847 --> 00:02:47,950
yardım göndermeye devam ediyoruz?

76
00:02:47,950 --> 00:02:49,945
Sunucu: Vali Perry, 
buna ne dersiniz?

77
00:02:49,945 --> 00:02:51,012
(Alkış)

78
00:02:51,012 --> 00:02:53,350
Rick Perry: Kesinlikle, bence bu..

79
00:02:53,350 --> 00:02:55,010
Paul Bloom: Sahnedeki herkes

80
00:02:55,010 --> 00:02:56,391
seyircinin sorusuna katılıyor

81
00:02:56,391 --> 00:02:59,130
bu da Amerikalılar olarak,
Amerikalıları diğer insanlardan

82
00:02:59,130 --> 00:03:00,956
daha fazla önemsemeliyiz.

83
00:03:00,956 --> 00:03:04,091
Hatta, genelde insanlar kendi ülkeleri
ya da etnik grupları için

84
00:03:04,091 --> 00:03:07,599
dayanışma, sadakat, gurur, vatanseverlik

85
00:03:07,599 --> 00:03:09,705
gibi duyguların etkisi altındadır.

86
00:03:09,705 --> 00:03:13,400
Politikadan bağımsız olarak, pek çok 
insan Amerikalı olmaktan gurur duyar

87
00:03:13,400 --> 00:03:16,092
ve Amerikalılara diğer ülke 
vatandaşlarına nazaran iltimas tanır.

88
00:03:16,092 --> 00:03:18,312
Diğer ülke vatandaşları da kendi 
ulusları için aynı duyguları hisseder

89
00:03:18,312 --> 00:03:20,798
ve biz de kendi etniğimizle
aynı duyguları hissederiz.

90
00:03:20,798 --> 00:03:22,482
Şimdi bazılarınız karşı çıkabilir.

91
00:03:22,482 --> 00:03:24,203
Bazılarınız kozmopolit olabilir

92
00:03:24,213 --> 00:03:26,547
etnik ve milliyetin ahlaki egemenlik

93
00:03:26,547 --> 00:03:28,700
taşımaması gerektiğini düşünebilir.

94
00:03:28,700 --> 00:03:31,462
ama siz entelektüeller bile

95
00:03:31,462 --> 00:03:33,296
arkadaş ve aile gibi yakın olduğunuz

96
00:03:33,296 --> 00:03:35,997
iç gruba doğru bir çekim olması

97
00:03:35,997 --> 00:03:37,418
gerektiğini kabul eder.

98
00:03:37,418 --> 00:03:38,979
Yani siz bile onlar ve biz

99
00:03:38,979 --> 00:03:40,954
diye bir ayrım yapıyorsunuz.

100
00:03:40,954 --> 00:03:43,557
Şimdi, bu ayrım yeterince doğal

101
00:03:43,557 --> 00:03:46,481
ve çoğunlukla yeterince ahlaki,
ama ters gidebilir.

102
00:03:46,481 --> 00:03:48,210
Bu büyük sosyal psikolog

103
00:03:48,210 --> 00:03:50,969
Henri Tajfel'in araştırmasının parçasıydı.

104
00:03:50,969 --> 00:03:53,434
Tajfel, 1919'da Polonya'da doğdu,

105
00:03:53,434 --> 00:03:55,533
Fransa'da üniversiteye 
gitmek için ayrıldı

106
00:03:55,533 --> 00:03:58,268
çünkü bir Yahudi olarak Polonya'da
üniversiteye gidemezdi.

107
00:03:58,268 --> 00:04:00,778
daha sonra II. Dünya Savaşında

108
00:04:00,778 --> 00:04:02,061
Fransız ordusuna katıldı.

109
00:04:02,061 --> 00:04:03,830
Esir düştü ve kendisini bir savaş

110
00:04:03,830 --> 00:04:05,361
kampında mahkum olarak buldu,

111
00:04:05,361 --> 00:04:07,348
onun için korkunç zamanlardı

112
00:04:07,348 --> 00:04:09,526
çünkü Yahudi olduğunun
ortaya çıkması halinde

113
00:04:09,526 --> 00:04:11,408
yüksek olasıkla kurtulamayacağı

114
00:04:11,408 --> 00:04:13,400
bir toplama kampına gönderilebilirdi.

115
00:04:13,400 --> 00:04:15,987
Hatta, savaş sona erip
serbest bırakıldığında

116
00:04:15,987 --> 00:04:18,492
pek çok arkadaşı ve ailesi ölmüştü.

117
00:04:18,492 --> 00:04:20,329
Birçok farklı uğraşın içinde bulundu.

118
00:04:20,329 --> 00:04:21,860
Savaş yetimlerine yardım etti.

119
00:04:21,860 --> 00:04:23,591
Ancak ön yargı bilimine

120
00:04:23,591 --> 00:04:25,136
uzun soluklu bir ilgisi vardı

121
00:04:25,136 --> 00:04:27,796
klişeler üzerine saygıdeğer
bir İngiliz bursu

122
00:04:27,796 --> 00:04:29,641
açılınca başvurdu

123
00:04:29,641 --> 00:04:30,998
ve kazandı,

124
00:04:30,998 --> 00:04:33,188
sonrasında bu harika kariyerine başladı.

125
00:04:33,188 --> 00:04:35,937
Kariyerini başlatan

126
00:04:35,937 --> 00:04:37,777
çoğu insanın soykırımın yanlış

127
00:04:37,777 --> 00:04:39,893
olduğunu düşünme şekliyle ilgili
görüşüydü.

128
00:04:39,893 --> 00:04:42,299
Çoğu insan zamanında

129
00:04:42,299 --> 00:04:44,200
soykırımı Alman tarafında

130
00:04:44,200 --> 00:04:47,204
bir çeşit trajik defoyu temsil eden,

131
00:04:47,204 --> 00:04:51,038
genetik bir kusur, 
otoriter kişilik yapısı gibi gördü.

132
00:04:51,038 --> 00:04:53,096
Tajfel bunu reddetti.

133
00:04:53,096 --> 00:04:55,639
Tajfel soykırımda gördüğümüzün

134
00:04:55,639 --> 00:04:57,950
her birimizin içinde olan

135
00:04:57,950 --> 00:04:59,728
normal psikolojik sürecin yalnızca

136
00:04:59,728 --> 00:05:01,489
abartılı bir tezahürü
olduğunu söyledi.

137
00:05:01,489 --> 00:05:04,174
Bunu araştırmak için, İngiliz gençlerle

138
00:05:04,174 --> 00:05:05,918
bir dizi klasik çalışma yaptı.

139
00:05:05,918 --> 00:05:07,467
Çalışmalarından birinde yaptığı,

140
00:05:07,467 --> 00:05:10,019
İngiliz gençlere çok çeşitli
sorular sormak oldu

141
00:05:10,019 --> 00:05:11,903
ve cevaplara göre, dedi ki

142
00:05:11,903 --> 00:05:14,260
"Cevaplarınıza baktım,
ve cevaplarınıza dayanarak

143
00:05:14,260 --> 00:05:16,357
"Siz..."

144
00:05:16,357 --> 00:05:17,363
yarısına

145
00:05:17,363 --> 00:05:20,320
"...Kandinsky ve
onun çalışmalarına hayransınız."

146
00:05:20,320 --> 00:05:23,298
diger yarısına da "...Klee ve
onun çalışmalarına hayransınız." dedi.

147
00:05:23,298 --> 00:05:25,114
Tamamiyle sahteydi.

148
00:05:25,114 --> 00:05:27,404
Cevapların Kandinsky ya da 
Klee'yle alakası yoktu

149
00:05:27,404 --> 00:05:30,132
Muhtemelen sanatçıları duymamışlardı bile

150
00:05:30,132 --> 00:05:32,872
Sadece rastgele ayırmıştı.

151
00:05:32,872 --> 00:05:36,143
Bulduğu ise kategorilerin önemli olduğuydu

152
00:05:36,143 --> 00:05:38,654
daha sonra deneklere para verdiğinde,

153
00:05:38,654 --> 00:05:40,330
parayı diğer gruptansa

154
00:05:40,330 --> 00:05:42,130
kendi grup üyelerine

155
00:05:42,130 --> 00:05:43,963
vermeyi tercih ettiler.

156
00:05:43,963 --> 00:05:46,290
Daha kötüsü, en çok kendi grupları

157
00:05:46,290 --> 00:05:48,296
ve diğer grup arasında

158
00:05:48,296 --> 00:05:50,862
bir farklılık kurmaya meraklıydılar,

159
00:05:50,862 --> 00:05:52,770
eğer böyle yaparak diğer gruba
daha bile az verebileceklerse

160
00:05:52,770 --> 00:05:58,018
kendi grupları için
paradan vazgeçeceklerdi

161
00:05:58,018 --> 00:06:00,236
Bu taraflılık çok erken
zamanlarda ortaya çıkıyor gibi.

162
00:06:00,236 --> 00:06:02,536
İş arkadaşım ve eşim, Karen Wynn, Yale'de

163
00:06:02,536 --> 00:06:04,147
bebeklerle bir dizi
çalışmada bulundu

164
00:06:04,147 --> 00:06:06,979
burada bebeklere kuklalar sunuyor,

165
00:06:06,979 --> 00:06:09,244
bu kuklaların belli
yiyecek tercihleri var.

166
00:06:09,244 --> 00:06:11,426
Kuklalardan biri bezelye seviyor olabilir.

167
00:06:11,426 --> 00:06:14,001
Diğeri kraker sevebilir.

168
00:06:14,001 --> 00:06:16,370
Bebeklerin kendi yemek tercihlerini
test ettiler

169
00:06:16,370 --> 00:06:19,060
ve bebekler genelde krakeri tercih etti.

170
00:06:19,060 --> 00:06:21,672
Ama soru şu, bu bebeklerin kuklalara

171
00:06:21,672 --> 00:06:24,788
nasıl davrandığını etkiliyor mu?
Gayet etkiliyor.

172
00:06:24,788 --> 00:06:26,307
Genelde kendileriyle aynı

173
00:06:26,307 --> 00:06:29,786
yemek zevkine sahip 
kuklaları tercih ediyorlar

174
00:06:29,786 --> 00:06:32,342
ve kötüsü, farklı yemek 
tercihine sahip kuklayı

175
00:06:32,342 --> 00:06:35,327
cezalandıran kuklaları 
tercih ediyorlar.

176
00:06:35,327 --> 00:06:37,604
(Kahkaha)

177
00:06:37,604 --> 00:06:41,236
Bu tür grup-içi, grup-dışı psikolojisini 
sürekli görüyoruz.

178
00:06:41,236 --> 00:06:42,900
Farklı ideolojilerdeki

179
00:06:42,900 --> 00:06:45,314
politik çatışmalarda görüyoruz.

180
00:06:45,314 --> 00:06:48,940
Aşırı ucunu, savaş durumlarında görüyoruz

181
00:06:48,940 --> 00:06:52,157
dış gruba sadece az vererek değil

182
00:06:52,157 --> 00:06:53,745
insanlıktan çıkararak

183
00:06:53,745 --> 00:06:55,985
aynı Nazi'lerin Yahudilere 
haşerat ya da bit gibi

184
00:06:55,985 --> 00:06:58,070
baktığı perspektifte

185
00:06:58,070 --> 00:07:02,306
ya da Amerikalıların Japonlara 
fare yakıştırmasında görüyoruz.

186
00:07:02,306 --> 00:07:04,520
Genellemeler de ters gidebilir.

187
00:07:04,520 --> 00:07:06,781
Yani bazen rasyonel ve faydalılar

188
00:07:06,781 --> 00:07:08,355
ancak bazen akıl dışılar

189
00:07:08,355 --> 00:07:09,581
yanlış cevaplar veriyorlar

190
00:07:09,581 --> 00:07:10,798
ve diğer zamanlarda

191
00:07:10,798 --> 00:07:12,973
tamamiyle ahlak dışı sonuçlara
sebep oluyorlar.

192
00:07:12,973 --> 00:07:15,781
En çok üzerinde çalışılan

193
00:07:15,781 --> 00:07:17,448
konu ırk meselesi.

194
00:07:17,448 --> 00:07:18,855
2008 seçimleri öncesinde

195
00:07:18,855 --> 00:07:20,929
sosyal psikologların, hangi adayların

196
00:07:20,929 --> 00:07:23,955
Amerikan bayrağıyla bilinçsiz 
bir eşleştirmenin olduğu

197
00:07:23,955 --> 00:07:27,397
ve ne ölçüde Amerika ile 
özdeşleştirildiğine derinlemesine

198
00:07:27,397 --> 00:07:31,002
baktığı harika bir çalışma vardı.

199
00:07:31,002 --> 00:07:32,125
Çalışmalarının birinde

200
00:07:32,125 --> 00:07:33,248
Obama ve McCain'i karşılaştırdılar.

201
00:07:34,372 --> 00:07:37,766
McCain'in Obama'dan daha
Amerikalı algılandığını keşfettiler ve

202
00:07:37,766 --> 00:07:40,339
bir noktaya kadar, insanlar
bunu duymaktan şaşırmadılar.

203
00:07:40,339 --> 00:07:42,257
McCain ünlü bir savaş kahramanı ve

204
00:07:42,257 --> 00:07:43,916
pek çok insan açıkça onun
Obama'dan daha

205
00:07:43,916 --> 00:07:46,616
Amerikalı bir hikayesi 
olduğunu söyleyecektir.

206
00:07:46,616 --> 00:07:48,553
Ama Obama'yı da İngiliz Başbakan

207
00:07:48,553 --> 00:07:51,069
Tony Blair ile karşılaştırdılar

208
00:07:51,069 --> 00:07:53,330
ve Blair'in da Obama'dan daha

209
00:07:53,330 --> 00:07:55,837
Amerikalı bulunduğunu gördüler

210
00:07:55,837 --> 00:07:57,910
ki Amerikalı olmadığını

211
00:07:57,910 --> 00:08:00,900
açıkça 
bildikleri halde.

212
00:08:00,900 --> 00:08:02,324
Ama tabii ki teninin rengine

213
00:08:02,324 --> 00:08:05,375
göre tepki veriyorlardı.

214
00:08:05,375 --> 00:08:07,426
Bu genellemeler ve taraflılığın

215
00:08:07,426 --> 00:08:08,876
incelikli ve çok önemli

216
00:08:08,876 --> 00:08:11,748
gerçek-dünya sonuçları var.

217
00:08:11,748 --> 00:08:14,410
Yakın zamanda yapılan bir çalışmada, 
araştırmacılar

218
00:08:14,410 --> 00:08:17,679
eBay'e beysbol kart
reklamları yerleştirdiler.

219
00:08:17,679 --> 00:08:20,413
Bazılarını tutanların elleri beyaz,

220
00:08:20,413 --> 00:08:21,631
bazıları siyahtı.

221
00:08:21,631 --> 00:08:23,210
Kartlar ise aynıydı.

222
00:08:23,210 --> 00:08:24,454
Siyahlar tarafından tutulanlar

223
00:08:24,454 --> 00:08:26,521
beyazlar tarafından 
tutulanlara göre

224
00:08:26,521 --> 00:08:29,005
kayda değer ölçüde daha az teklif aldı.

225
00:08:29,005 --> 00:08:31,367
Standford'da yapılan araştırmada

226
00:08:31,367 --> 00:08:35,597
psikologlar beyaz bir insanın cinayetinden

227
00:08:35,597 --> 00:08:39,166
mahkum olmuş insanların
vakalarını incelediler.

228
00:08:39,166 --> 00:08:41,970
Görünen o ki, diğer her şey 
sabit tutulduğunda

229
00:08:41,970 --> 00:08:44,340
eğer soldakinden çok

230
00:08:44,340 --> 00:08:46,117
sağdaki adama benziyorsanız

231
00:08:46,117 --> 00:08:48,090
idam edilme ihtimaliniz daha yüksek.

232
00:08:48,090 --> 00:08:50,119
Büyük ölçüde böyle, çünkü

233
00:08:50,119 --> 00:08:52,653
sağdaki adam daha prototip siyah

234
00:08:52,653 --> 00:08:54,933
daha prototip bir 
Afrikalı-Amerikalı gözüküyor

235
00:08:54,933 --> 00:08:57,202
ve anlaşılan o ki bu, 
insanların onunla ilgili

236
00:08:57,202 --> 00:08:59,533
ne yapılması gerektiği yönündeki
kararlarını etkiliyor.

237
00:08:59,533 --> 00:09:01,110
Yani şimdi bunu öğrendik

238
00:09:01,110 --> 00:09:03,007
peki bununla nasıl 
mücadele edeceğiz?

239
00:09:03,007 --> 00:09:04,439
Birçok farklı yol var.

240
00:09:04,439 --> 00:09:05,363
Biri

241
00:09:05,363 --> 00:09:07,409
insanların duygusal tepkilerine

242
00:09:07,409 --> 00:09:09,542
ve empatilerine hitap etmek

243
00:09:09,542 --> 00:09:11,415
bunu da çoğu kez hikayeler üstünden yaparız.

244
00:09:11,415 --> 00:09:13,980
Eğer liberal bir ebeveynseniz

245
00:09:13,980 --> 00:09:15,852
ve çocuklarınızı geleneksel olmayan
ailelerin esasına

246
00:09:15,852 --> 00:09:18,226
inanmaları yönünde 
teşvik etmek istiyorsanız

247
00:09:18,226 --> 00:09:20,499
onlara bunun gibi bir kitap verebilirsiniz. 
["Heather'in iki annesi var"]

248
00:09:20,499 --> 00:09:22,225
Eğer muhafazakarsanız ve 
farklı bir tavrınız varsa,

249
00:09:22,225 --> 00:09:24,156
onlara böyle bir kitap verebilirsiniz.

250
00:09:24,156 --> 00:09:25,905
(Gülüşmeler) 
["Anne yetiş! Yatağımın altında liberaller var"]

251
00:09:25,905 --> 00:09:29,241
Ama genelde, hikayeler

252
00:09:29,241 --> 00:09:31,473
isimsiz yabancıları önemli kılabilir

253
00:09:31,473 --> 00:09:34,158
ve fikir şu ki; insanlara birey
olarak odaklandığımızda

254
00:09:34,158 --> 00:09:35,860
onları önemsiyoruz

255
00:09:35,860 --> 00:09:38,139
tarih boyunca kendini kanıtlamış bir fikir

256
00:09:38,139 --> 00:09:40,722
Stalin'in söylediği varsayılan bir söz

257
00:09:40,722 --> 00:09:42,339
"Bir kişinin ölümü trajedi,

258
00:09:42,339 --> 00:09:44,379
bir milyonun işe ölümü istatistiktir"

259
00:09:44,379 --> 00:09:45,830
ve Rahibe Teresa demiştir ki

260
00:09:45,830 --> 00:09:47,371
"Eğer kitlelere bakacak olursam, 
asla harekete geçmem.

261
00:09:47,371 --> 00:09:49,696
eğer birine bakarsam, geçerim."

262
00:09:49,696 --> 00:09:51,766
Psikologlar bunu araştırdılar.

263
00:09:51,766 --> 00:09:53,067
Örneğin, bir çalışmada

264
00:09:53,067 --> 00:09:55,850
insanlara bir krizle ilgili
bir dizi bilgi verildi

265
00:09:55,850 --> 00:10:00,106
ve krizi çözmek için ne kadar

266
00:10:00,106 --> 00:10:01,690
bağışta bulunacaklarına bakıldı

267
00:10:01,690 --> 00:10:03,527
diğer grupla hiçbir
bilgi paylaşılmadı

268
00:10:03,527 --> 00:10:05,625
ama bir kişiden bahsedildi

269
00:10:05,625 --> 00:10:08,065
onlarla kişinin yüzü ve ismi paylaşıldı

270
00:10:08,065 --> 00:10:11,284
bu kişiler çok daha fazla 
yardımda bulundular.

271
00:10:11,284 --> 00:10:13,145
Bunların hiçbirinin hayır işleriyle

272
00:10:13,145 --> 00:10:15,256
uğraşanlara sır olduğunu sanmıyorum.

273
00:10:15,256 --> 00:10:17,904
İnsanlar genelde diğer insanları

274
00:10:17,904 --> 00:10:19,227
istatistik ve bilgilerle 
boğmazlar.

275
00:10:19,227 --> 00:10:20,249
Daha ziyade, 
yüzler gösterirler,

276
00:10:20,249 --> 00:10:21,985
insanları gösterirler.

277
00:10:21,985 --> 00:10:25,212
Bir bireye karşı duyduğumuz sempatinin

278
00:10:25,212 --> 00:10:27,183
genişletilerek o kişinin olduğu gruba da

279
00:10:27,183 --> 00:10:30,061
yayılabilmesi mümkün.

280
00:10:30,061 --> 00:10:32,527
Bu Harriet Beecher Stowe.

281
00:10:32,527 --> 00:10:34,970
Bu hikaye, belki uydurma,

282
00:10:34,970 --> 00:10:37,044
Başkan Lincoln

283
00:10:37,044 --> 00:10:39,042
Sivil Savaş'ın ortasında 
Beyaz Saray'a çağırıp,

284
00:10:39,042 --> 00:10:40,626
ona şöyle demiştir

285
00:10:40,626 --> 00:10:43,290
"Demek büyük savaşı başlatan
küçük hanım sizsiniz"

286
00:10:43,290 --> 00:10:45,175
"Tom Amca'nın Kulübesi" nden
bahsediyordu.

287
00:10:45,175 --> 00:10:47,706
"Tom Amca'nın Kulübesi" büyük bir felsefe

288
00:10:47,706 --> 00:10:50,850
ya da teoloji hatta edebi 
bir kitap bile değil

289
00:10:50,850 --> 00:10:53,365
ama insanları kendilerini 
başkalarının yerine koymaları için

290
00:10:53,365 --> 00:10:55,863
normalde koymayacakları insanlar için

291
00:10:55,863 --> 00:10:58,196
kölelerin yerine koydurması açısından

292
00:10:58,196 --> 00:11:00,598
harika bir iş yapıyor.

293
00:11:00,598 --> 00:11:02,379
ve bu büyük bir sosyal değişim için

294
00:11:02,379 --> 00:11:03,983
bir katalizör olabilirdi.

295
00:11:03,983 --> 00:11:06,345
Yakın zamanda, Amerika'ya bakarak

296
00:11:06,345 --> 00:11:09,414
son birkaç onyılda

297
00:11:09,414 --> 00:11:12,563
"The Cosby Show" gibi programların 
Amerikalıların

298
00:11:12,563 --> 00:11:15,251
Afrikalı-Amerikalılara karşı tavırlarında

299
00:11:15,251 --> 00:11:18,234
"Will and Grace" ve
"Modern Family" gibi programlarınsa

300
00:11:18,234 --> 00:11:19,597
eşcinsel kadın ve erkeklerep
karşı tavrında

301
00:11:19,597 --> 00:11:20,897
büyük değişim yarattığına inanmak 
için bazı sebepler var.

302
00:11:20,897 --> 00:11:23,352
Şunu söylemenin abartı olduğunu düşünmüyorum:

303
00:11:23,352 --> 00:11:26,013
Amerikadaki ahlaki değişim için büyük katalizör

304
00:11:26,013 --> 00:11:28,906
durum komedisi haline geldi.

305
00:11:28,906 --> 00:11:30,322
Ama yalnızca duygular değil

306
00:11:30,322 --> 00:11:31,598
mantığın gücüne dikkat çekerek

307
00:11:31,598 --> 00:11:33,833
noktalamak istiyorum.

308
00:11:33,833 --> 00:11:35,989
Bir noktada bu harika kitapta

309
00:11:35,989 --> 00:11:37,212
"The Better Angels of Our Nature,""

310
00:11:37,212 --> 00:11:39,228
Steven Pinker diyor ki;

311
00:11:39,228 --> 00:11:41,810
Eski Ahit komşunuzu sevin der,

312
00:11:41,810 --> 00:11:44,532
ve Yeni Ahit düşmanınızı sevin

313
00:11:44,532 --> 00:11:47,218
ama ben aslında ikisini de sevmiyorum,

314
00:11:47,218 --> 00:11:48,885
ama onları öldürmek de istemiyorum.

315
00:11:48,885 --> 00:11:50,751
Onlara karşı sorumluluklarım olduğunu biliyorum

316
00:11:50,751 --> 00:11:54,221
ama onlara karşı nasıl davranmam gerektiği

317
00:11:54,221 --> 00:11:55,934
konusunda ahlaki duygularım, inançlarım

318
00:11:55,934 --> 00:11:57,981
sevgi temeline dayanmıyor.

319
00:11:57,981 --> 00:11:59,920
İnsan haklarını anlamamda, 
onların hayatının

320
00:11:59,920 --> 00:12:02,143
benimki kadar değerli olduğu
inancında saklı.

321
00:12:02,143 --> 00:12:04,499
Bunu desteklemek için,

322
00:12:04,499 --> 00:12:06,431
büyük filozof

323
00:12:06,431 --> 00:12:08,279
Adam Smith'ten bir hikaye anlatır

324
00:12:08,279 --> 00:12:09,965
ben de bu hikayeyi

325
00:12:09,965 --> 00:12:11,261
modern zamanlar için biraz

326
00:12:11,261 --> 00:12:12,939
değiştirerek anlatmak istiyorum.

327
00:12:12,939 --> 00:12:14,840
Adam Smith binlerce insanın
ölümünü hayal etmenizi

328
00:12:14,840 --> 00:12:16,741
isteyerek başlar

329
00:12:16,741 --> 00:12:18,781
ve binlerce insanı hayal edin

330
00:12:18,781 --> 00:12:21,020
tanımadığınız bir ülkede

331
00:12:21,020 --> 00:12:24,574
Çin ya da Hindistan olabilir
ya da Afrika'da bir ülke.

332
00:12:24,574 --> 00:12:27,058
Smith soruyor, nasıl tepki verirdiniz?

333
00:12:27,058 --> 00:12:29,365
derdiniz ki, bu çok kötü

334
00:12:29,365 --> 00:12:31,241
ve hayatınıza devam ederdiniz.

335
00:12:31,241 --> 00:12:33,460
The New York Times online ya da
başkasını açarsanız

336
00:12:33,460 --> 00:12:36,420
keşfedersiniz , aslında bu bize sürekli olur

337
00:12:36,420 --> 00:12:37,941
hayatlarımıza devam ederiz.

338
00:12:37,941 --> 00:12:40,135
Ama onun yerine, Smith'in

339
00:12:40,135 --> 00:12:41,389
bunu yarın öğreneceğinizi söylediğini hayal edin

340
00:12:41,389 --> 00:12:43,928
serçe parmağınız kesilecek.

341
00:12:43,928 --> 00:12:46,097
Smith bu durumun farkettireceğini söyler.

342
00:12:46,097 --> 00:12:47,508
o gece bunu merak ederek

343
00:12:47,508 --> 00:12:48,861
uyuyamazdınız.

344
00:12:48,861 --> 00:12:50,880
Şu soruyu gündeme getirir:

345
00:12:50,880 --> 00:12:53,346
serçe parmağınızı kurtarmak için

346
00:12:53,346 --> 00:12:55,315
binlerce yaşamı feda eder miydiniz?

347
00:12:55,315 --> 00:12:57,633
Şimdi bunu kendi kafanızın
özelinde cevaplayın,

348
00:12:57,633 --> 00:13:00,552
ama Smith diyor ki, kesinlikle hayır

349
00:13:00,552 --> 00:13:02,244
ne felaket bir düşünce.

350
00:13:02,244 --> 00:13:04,275
Ve şu soruyu akla getirir

351
00:13:04,275 --> 00:13:05,649
Smith der ki:

352
00:13:05,649 --> 00:13:07,867
" pasif duygularımız neredeyse her zaman

353
00:13:07,867 --> 00:13:09,315
çok bencil ve çok çıkarcıyken,

354
00:13:09,315 --> 00:13:10,780
etkin ilkelerimiz bu derece

355
00:13:10,780 --> 00:13:13,313
cömert ve asıl olabilmekte?"

356
00:13:13,313 --> 00:13:15,363
Smith'in cevabı şu olur: "Bu mantık,

357
00:13:15,363 --> 00:13:17,138
prensip, vicdan."

358
00:13:17,138 --> 00:13:18,679
Bize

359
00:13:18,679 --> 00:13:22,104
en küstahça tutkularımızı
şaşırtmaya muktedir bir sesle

360
00:13:22,104 --> 00:13:23,781
"biz biri diğerinden daha iyi

361
00:13:23,781 --> 00:13:26,222
olmayan çokluğun biriyiz "diye seslenir.

362
00:13:26,222 --> 00:13:28,347
ve bu son kısım sıklıkla

363
00:13:28,347 --> 00:13:31,555
tarafsızlık prensibi olarak ifa edilir.

364
00:13:31,555 --> 00:13:34,184
ve tarafsızlık prensibi kendisini

365
00:13:34,184 --> 00:13:35,931
dünyanın tüm dinlerinde ortaya koyar

366
00:13:35,951 --> 00:13:38,209
altın oranın tüm farklı versiyonlarında

367
00:13:38,209 --> 00:13:40,663
ve pek çok açıdan farklılık gösteren

368
00:13:40,663 --> 00:13:42,330
dünyanın tüm ahlaki felselerinde

369
00:13:42,330 --> 00:13:44,964
ama ahlaki, bir çeşit tarafsız bakıştan

370
00:13:44,964 --> 00:13:47,949
değerlendirmemiz gerektiğini varsayar.

371
00:13:47,949 --> 00:13:49,771
Bu fikrin en temiz ifadesi aslında

372
00:13:49,771 --> 00:13:52,856
bana göre, bir ilahiyatçı 
ya da filozoftan değil

373
00:13:52,856 --> 00:13:54,213
ama "Casablanca"nın sonunda

374
00:13:54,213 --> 00:13:55,760
Humphrey Bogart'tan gelir.

375
00:13:55,760 --> 00:13:59,536
Yani, spoiler uyarısı, sevdiği kadına

376
00:13:59,536 --> 00:14:00,676
herkesin yararına

377
00:14:00,676 --> 00:14:02,269
ayrılmaları gerektiğini söyler

378
00:14:02,269 --> 00:14:04,133
ve ona der ki, aksanını taklit etmeyeceğim

379
00:14:04,133 --> 00:14:05,915
ama der ki, "

380
00:14:05,915 --> 00:14:07,274
üç küçük kişinin sorunları

381
00:14:07,274 --> 00:14:10,385
bu çılgın dünyada beş para etmez."

382
00:14:10,385 --> 00:14:13,665
Mantığımız tutkularımızı göz ardı
etmemizi sağlayabilir.

383
00:14:13,665 --> 00:14:15,381
Mantığımız bizi empatimizi
genişletmemiz

384
00:14:15,381 --> 00:14:16,602
için motive edebilir

385
00:14:16,602 --> 00:14:18,929
"Uncle Tom's Cabin" gibi bir kitabı
yazmamız için

386
00:14:18,929 --> 00:14:20,652
ya da Uncle Tom's Cabin'i
okumamız için motive edebilir.

387
00:14:20,652 --> 00:14:23,346
ve mantığımız bizi

388
00:14:23,346 --> 00:14:25,308
dürtülerimizle hareket etmemize karşı sınırlayacak

389
00:14:25,308 --> 00:14:27,118
gelenekler ve tabular ve kanunlar

390
00:14:27,118 --> 00:14:28,794
yaratmamız için motive edebilir

391
00:14:28,794 --> 00:14:30,383
rasyonel varlıklar olarak, sınırlanmamız

392
00:14:30,383 --> 00:14:31,778
gerektiğini hissederiz çünkü.

393
00:14:31,778 --> 00:14:33,791
Anayasa budur.

394
00:14:33,791 --> 00:14:36,712
Bir anayasa geçmişte kurulmuş

395
00:14:36,712 --> 00:14:38,019
şu ana uygulanan bir şeydir.

396
00:14:38,019 --> 00:14:39,004
ve der ki,

397
00:14:39,004 --> 00:14:41,231
her ne kadar popüler bir başkanı üçüncü dönem için

398
00:14:41,231 --> 00:14:43,834
yeniden seçsek de,

399
00:14:43,834 --> 00:14:45,929
her ne kadar beyaz Amerikalılar

400
00:14:45,929 --> 00:14:49,997
kölelik kurumunu yeniden kurmayı 
hissetmek için seçseler de, yapamayız.

401
00:14:49,997 --> 00:14:51,673
Kendimizi sınırlıyoruz.

402
00:14:51,673 --> 00:14:54,090
ve kendimizi diğer şekillerle 
de sınırlıyoruz.

403
00:14:54,090 --> 00:14:56,848
Bir kişiyi bir iş, bir ödül için

404
00:14:56,848 --> 00:14:59,799
seçmeye geldiğine

405
00:14:59,799 --> 00:15:02,757
onların ırkıyla ilgili güçlü şekilde taraflıyız

406
00:15:02,757 --> 00:15:05,053
cinsiyetleri için taraflıyız

407
00:15:05,053 --> 00:15:07,268
ne kadar çekici olduklarıyla ilgili taraflıyız

408
00:15:07,268 --> 00:15:09,919
ve bazen diyebilir ki, " peki hoş, olması gereken bu"

409
00:15:09,919 --> 00:15:12,226
Ama diğer zamanlar diyoruz ki, "Bu yanlış."

410
00:15:12,226 --> 00:15:14,115
bununla mücadele için,

411
00:15:14,115 --> 00:15:16,366
daha fazla çalışmıyoruz

412
00:15:16,366 --> 00:15:19,367
daha ziyade yaptığımız bu diğer 
bilgi kaynaklarının

413
00:15:19,367 --> 00:15:22,406
bizi yanlılığa itemeyeceği koşullar kurmak

414
00:15:22,406 --> 00:15:23,721
pek çok orkestranın müzisyenlerini

415
00:15:23,721 --> 00:15:26,366
sahnenin arkasından seçmesinin sebebi bu

416
00:15:26,366 --> 00:15:27,610
böylelikle tek sahip oldukları bilgi

417
00:15:27,610 --> 00:15:30,303
önemli olduğuna inandıkları bilgi.

418
00:15:30,303 --> 00:15:32,626
Bence ön yargı ve taraflılık

419
00:15:32,626 --> 00:15:35,720
insan doğasının temel bir ikililiği.

420
00:15:35,720 --> 00:15:39,496
İç seslerimiz, önsezilerimiz,
duygularımız var

421
00:15:39,496 --> 00:15:41,657
ve bunlar yargı ve hareketlerimizi etkiler

422
00:15:41,657 --> 00:15:43,988
iyi ya da kötü

423
00:15:43,988 --> 00:15:47,610
ama aynı zamanda rasyonel 
müzakere ve akıllı planlama

424
00:15:47,610 --> 00:15:49,045
yeteneğine de sahibiz.

425
00:15:49,045 --> 00:15:51,862
ve bunları bazı durumlarda duygularımızı

426
00:15:51,862 --> 00:15:53,805
hızlandırmada ve
beslemede

427
00:15:53,805 --> 00:15:56,573
diğer durumlarda durdurma da 
kullanabiliriz.

428
00:15:56,573 --> 00:15:57,807
ve bu şekilde

429
00:15:57,807 --> 00:16:00,574
mantık bize daha iyi bir dünya 
yaratmaya yardımcı olur.

430
00:16:00,574 --> 00:16:02,918
Teşekkürler.

431
00:16:02,918 --> 00:16:06,623
(Alkış)