WEBVTT

00:00:01.611 --> 00:00:03.222
Ön yargı ve yanlılığı
düşündüğümüzde

00:00:03.222 --> 00:00:05.366
aptalca ve kötü şeyler yapan

00:00:05.366 --> 00:00:07.820
aptal ve kötü insanları 
düşünmeye meyilliyiz.

00:00:07.820 --> 00:00:09.890
Bu fikir, İngiliz eleştirmen

00:00:09.890 --> 00:00:11.978
William Hazlıtt tarafından

00:00:11.978 --> 00:00:15.293
''Ön yargı cehaletin çocuğudur.''
şeklinde güzelce özetlenmiştir.

00:00:15.293 --> 00:00:17.405
Burada sizi bunun yanlış olduğuna

00:00:17.405 --> 00:00:19.040
ikna etmek istiyorum.

00:00:19.040 --> 00:00:20.772
Sizi

00:00:20.772 --> 00:00:22.495
ön yargı ve taraflılığın

00:00:22.495 --> 00:00:25.783
doğal olduğuna, çoğunlukla rasyonel 
ve hatta

00:00:25.783 --> 00:00:27.614
etik olduğuna
ikna etmek istiyorum.

00:00:27.614 --> 00:00:29.866
Bunu bir defa anlarsak

00:00:29.866 --> 00:00:32.375
bunlara dair şeyler yolunda gitmediğinde,

00:00:32.375 --> 00:00:33.432
kötü sonuçlandığında

00:00:33.432 --> 00:00:35.200
onlardan anlam çıkarabilmemiz için

00:00:35.200 --> 00:00:37.525
ne yapılacağını bilmek için 
daha iyi bir noktada

00:00:37.525 --> 00:00:39.207
olacağımızı düşünüyorum.

00:00:39.207 --> 00:00:42.234
Belli başlı şeylerle başlayalım. 
Siz bana bakarsınız,

00:00:42.234 --> 00:00:44.480
adımı ve hakkımda belli 
başlı şeyler bilirsiniz

00:00:44.480 --> 00:00:46.309
ve yargılamalar yaparsınız.

00:00:46.309 --> 00:00:48.632
Etnik kökenim, politik yaklaşımım,

00:00:48.632 --> 00:00:51.473
dini inançlarım hakkında
tahminler yürütebilirsiniz.

00:00:51.473 --> 00:00:54.542
Ve gerçek şu ki, bu yargılamalar 
genellikle doğru çıkar.

00:00:54.542 --> 00:00:56.724
Bu tarz durumlarda bir hayli iyiyizdir.

00:00:56.724 --> 00:00:58.207
Bu tarz durumlarda 
çok iyiyiz

00:00:58.207 --> 00:01:00.940
çünkü insanlar hakkında
atıp tutma kabiliyetimiz

00:01:00.940 --> 00:01:04.194
zihnimizin keyfi olarak verdiği
bir yanıt değil,

00:01:04.194 --> 00:01:06.511
daha çok

00:01:06.511 --> 00:01:08.166
dünyadaki kategorilere ayrılmış
insanlar ve diğer şeylerlerle

00:01:08.166 --> 00:01:09.785
birlikte deneyimlediğimiz

00:01:09.785 --> 00:01:11.326
daha genel bir sürecin

00:01:11.326 --> 00:01:12.575
bir uygulamasıdır

00:01:12.575 --> 00:01:15.031
ve bu kategorilerin 
aşamalarını genellemek için

00:01:15.031 --> 00:01:17.390
deneyimlerimizi kullanabiliriz.

00:01:17.390 --> 00:01:19.097
Buradaki herkes

00:01:19.097 --> 00:01:21.180
sandalyelere, elmalara, köpeklere ve

00:01:21.180 --> 00:01:23.286
buna dayanan çok sayıda 
tecrübeye sahiptir.

00:01:23.286 --> 00:01:25.998
Benzersiz örnekleri görebilir,
tahmin edebilirsiniz.

00:01:25.998 --> 00:01:27.314
Sandalyeye oturabilir,

00:01:27.314 --> 00:01:29.879
elmayı yiyebilirsiniz, 
köpek de havlayabilir.

00:01:29.879 --> 00:01:31.643
Yanılıyor da olabiliriz.

00:01:31.643 --> 00:01:33.443
Oturduğunuzda sandalye kırılabilir,

00:01:33.443 --> 00:01:35.665
elma zehirli olabilir,
köpek de havlamayabilir.

00:01:35.665 --> 00:01:38.535
Örneğin bu benim köpeğim Tessie.
Kendisi havlamaz.

00:01:38.535 --> 00:01:41.294
Ama çoğunlukla, bu işte iyiyiz.

00:01:41.294 --> 00:01:43.210
Çoğunlukla, hem sosyal hem de diğer

00:01:43.210 --> 00:01:45.024
alanlarda iyi tahminler yürütüyoruz.

00:01:45.024 --> 00:01:46.973
Bunu yapamayacak olsaydık,

00:01:46.973 --> 00:01:50.189
karşılaştığımız yeni durumlarda 
tahmin yürütemeyecek olsaydık

00:01:50.189 --> 00:01:51.640
hayatta kalamazdık.

00:01:51.640 --> 00:01:54.509
Aslında, Hazlitt de
muhteşem denemesinde

00:01:54.509 --> 00:01:55.994
daha sonra bunu kabulleniyor.

00:01:55.994 --> 00:01:58.536
"Genel yargı ve hükümlerin yardımı olmadan

00:01:58.536 --> 00:02:00.876
odadaki yolumu bulamaz;

00:02:00.876 --> 00:02:03.328
ne koşullar içinde kendimi nasıl
gerçekleştireceğimi

00:02:03.328 --> 00:02:07.531
ne de hayatla ilgili herhangi bir 
durumda ne hissedeceğimi kestiremezdim."

00:02:07.531 --> 00:02:09.039
Ya da yanlılığı ele alın.

00:02:09.039 --> 00:02:10.747
Şimdi bazen, biz dünyayı

00:02:10.747 --> 00:02:12.889
biz ve ötekiler olarak ayırıyoruz, 
bir grup diğerine karşı

00:02:12.889 --> 00:02:14.520
ve bazen bunu yaptığımızda

00:02:14.520 --> 00:02:16.467
yanlış bir şey yaptığımızı biliyoruz,

00:02:16.467 --> 00:02:18.480
bir bakıma da bundan
utanç duyuyoruz.

00:02:18.480 --> 00:02:20.563
Ama diğer zamanlarda
bundan gurur duyuyoruz.

00:02:20.563 --> 00:02:22.086
Açık bir şekilde kabul ediyoruz.

00:02:22.086 --> 00:02:23.138
Benim favori örneğim

00:02:23.138 --> 00:02:25.559
geçen seçimlerden önceki 
Cumhuriyetçi bir tartışma

00:02:25.559 --> 00:02:28.492
sırasında seyircilerden 
gelen bir soru.

00:02:28.492 --> 00:02:30.129
(Video) Anderson Cooper:

00:02:30.129 --> 00:02:32.268
soru yabancı yardımla ilgili? 
Evet, hanımefendi.

00:02:34.407 --> 00:02:36.546
Seyirci: Amerikan halkı ülkemizde

00:02:36.546 --> 00:02:39.183
şu an acı çekiyor.

00:02:39.183 --> 00:02:41.581
Neden diğer ülkelere

00:02:41.581 --> 00:02:43.847
tüm bu yardımlara 
kendimizin ihtiyacı varken

00:02:43.847 --> 00:02:47.950
yardım göndermeye devam ediyoruz?

00:02:47.950 --> 00:02:49.945
Sunucu: Vali Perry, 
buna ne dersiniz?

00:02:49.945 --> 00:02:51.012
(Alkış)

00:02:51.012 --> 00:02:53.350
Rick Perry: Kesinlikle, bence bu..

00:02:53.350 --> 00:02:55.010
Paul Bloom: Sahnedeki herkes

00:02:55.010 --> 00:02:56.391
seyircinin sorusuna katılıyor

00:02:56.391 --> 00:02:59.130
bu da Amerikalılar olarak,
Amerikalıları diğer insanlardan

00:02:59.130 --> 00:03:00.956
daha fazla önemsemeliyiz.

00:03:00.956 --> 00:03:04.091
Hatta, genelde insanlar kendi ülkeleri
ya da etnik grupları için

00:03:04.091 --> 00:03:07.599
dayanışma, sadakat, gurur, vatanseverlik

00:03:07.599 --> 00:03:09.705
gibi duyguların etkisi altındadır.

00:03:09.705 --> 00:03:13.400
Politikadan bağımsız olarak, pek çok 
insan Amerikalı olmaktan gurur duyar

00:03:13.400 --> 00:03:16.092
ve Amerikalılara diğer ülke 
vatandaşlarına nazaran iltimas tanır.

00:03:16.092 --> 00:03:18.312
Diğer ülke vatandaşları da kendi 
ulusları için aynı duyguları hisseder

00:03:18.312 --> 00:03:20.798
ve biz de kendi etniğimizle
aynı duyguları hissederiz.

00:03:20.798 --> 00:03:22.482
Şimdi bazılarınız karşı çıkabilir.

00:03:22.482 --> 00:03:24.203
Bazılarınız kozmopolit olabilir

00:03:24.213 --> 00:03:26.547
etnik ve milliyetin ahlaki egemenlik

00:03:26.547 --> 00:03:28.700
taşımaması gerektiğini düşünebilir.

00:03:28.700 --> 00:03:31.462
ama siz entelektüeller bile

00:03:31.462 --> 00:03:33.296
arkadaş ve aile gibi yakın olduğunuz

00:03:33.296 --> 00:03:35.997
iç gruba doğru bir çekim olması

00:03:35.997 --> 00:03:37.418
gerektiğini kabul eder.

00:03:37.418 --> 00:03:38.979
Yani siz bile onlar ve biz

00:03:38.979 --> 00:03:40.954
diye bir ayrım yapıyorsunuz.

00:03:40.954 --> 00:03:43.557
Şimdi, bu ayrım yeterince doğal

00:03:43.557 --> 00:03:46.481
ve çoğunlukla yeterince ahlaki,
ama ters gidebilir.

00:03:46.481 --> 00:03:48.210
Bu büyük sosyal psikolog

00:03:48.210 --> 00:03:50.969
Henri Tajfel'in araştırmasının parçasıydı.

00:03:50.969 --> 00:03:53.434
Tajfel, 1919'da Polonya'da doğdu,

00:03:53.434 --> 00:03:55.533
Fransa'da üniversiteye 
gitmek için ayrıldı

00:03:55.533 --> 00:03:58.268
çünkü bir Yahudi olarak Polonya'da
üniversiteye gidemezdi.

00:03:58.268 --> 00:04:00.778
daha sonra II. Dünya Savaşında

00:04:00.778 --> 00:04:02.061
Fransız ordusuna katıldı.

00:04:02.061 --> 00:04:03.830
Esir düştü ve kendisini bir savaş

00:04:03.830 --> 00:04:05.361
kampında mahkum olarak buldu,

00:04:05.361 --> 00:04:07.348
onun için korkunç zamanlardı

00:04:07.348 --> 00:04:09.526
çünkü Yahudi olduğunun
ortaya çıkması halinde

00:04:09.526 --> 00:04:11.408
yüksek olasıkla kurtulamayacağı

00:04:11.408 --> 00:04:13.400
bir toplama kampına gönderilebilirdi.

00:04:13.400 --> 00:04:15.987
Hatta, savaş sona erip
serbest bırakıldığında

00:04:15.987 --> 00:04:18.492
pek çok arkadaşı ve ailesi ölmüştü.

00:04:18.492 --> 00:04:20.329
Birçok farklı uğraşın içinde bulundu.

00:04:20.329 --> 00:04:21.860
Savaş yetimlerine yardım etti.

00:04:21.860 --> 00:04:23.591
Ancak ön yargı bilimine

00:04:23.591 --> 00:04:25.136
uzun soluklu bir ilgisi vardı

00:04:25.136 --> 00:04:27.796
klişeler üzerine saygıdeğer
bir İngiliz bursu

00:04:27.796 --> 00:04:29.641
açılınca başvurdu

00:04:29.641 --> 00:04:30.998
ve kazandı,

00:04:30.998 --> 00:04:33.188
sonrasında bu harika kariyerine başladı.

00:04:33.188 --> 00:04:35.937
Kariyerini başlatan

00:04:35.937 --> 00:04:37.777
çoğu insanın soykırımın yanlış

00:04:37.777 --> 00:04:39.893
olduğunu düşünme şekliyle ilgili
görüşüydü.

00:04:39.893 --> 00:04:42.299
Çoğu insan zamanında

00:04:42.299 --> 00:04:44.200
soykırımı Alman tarafında

00:04:44.200 --> 00:04:47.204
bir çeşit trajik defoyu temsil eden,

00:04:47.204 --> 00:04:51.038
genetik bir kusur, 
otoriter kişilik yapısı gibi gördü.

00:04:51.038 --> 00:04:53.096
Tajfel bunu reddetti.

00:04:53.096 --> 00:04:55.639
Tajfel soykırımda gördüğümüzün

00:04:55.639 --> 00:04:57.950
her birimizin içinde olan

00:04:57.950 --> 00:04:59.728
normal psikolojik sürecin yalnızca

00:04:59.728 --> 00:05:01.489
abartılı bir tezahürü
olduğunu söyledi.

00:05:01.489 --> 00:05:04.174
Bunu araştırmak için, İngiliz gençlerle

00:05:04.174 --> 00:05:05.918
bir dizi klasik çalışma yaptı.

00:05:05.918 --> 00:05:07.467
Çalışmalarından birinde yaptığı,

00:05:07.467 --> 00:05:10.019
İngiliz gençlere çok çeşitli
sorular sormak oldu

00:05:10.019 --> 00:05:11.903
ve cevaplara göre, dedi ki

00:05:11.903 --> 00:05:14.260
"Cevaplarınıza baktım,
ve cevaplarınıza dayanarak

00:05:14.260 --> 00:05:16.357
"Siz..."

00:05:16.357 --> 00:05:17.363
yarısına

00:05:17.363 --> 00:05:20.320
"...Kandinsky ve
onun çalışmalarına hayransınız."

00:05:20.320 --> 00:05:23.298
diger yarısına da "...Klee ve
onun çalışmalarına hayransınız." dedi.

00:05:23.298 --> 00:05:25.114
Tamamiyle sahteydi.

00:05:25.114 --> 00:05:27.404
Cevapların Kandinsky ya da 
Klee'yle alakası yoktu

00:05:27.404 --> 00:05:30.132
Muhtemelen sanatçıları duymamışlardı bile

00:05:30.132 --> 00:05:32.872
Sadece rastgele ayırmıştı.

00:05:32.872 --> 00:05:36.143
Bulduğu ise kategorilerin önemli olduğuydu

00:05:36.143 --> 00:05:38.654
daha sonra deneklere para verdiğinde,

00:05:38.654 --> 00:05:40.330
parayı diğer gruptansa

00:05:40.330 --> 00:05:42.130
kendi grup üyelerine

00:05:42.130 --> 00:05:43.963
vermeyi tercih ettiler.

00:05:43.963 --> 00:05:46.290
Daha kötüsü, en çok kendi grupları

00:05:46.290 --> 00:05:48.296
ve diğer grup arasında

00:05:48.296 --> 00:05:50.862
bir farklılık kurmaya meraklıydılar,

00:05:50.862 --> 00:05:52.770
eğer böyle yaparak diğer gruba
daha bile az verebileceklerse

00:05:52.770 --> 00:05:58.018
kendi grupları için
paradan vazgeçeceklerdi

00:05:58.018 --> 00:06:00.236
Bu taraflılık çok erken
zamanlarda ortaya çıkıyor gibi.

00:06:00.236 --> 00:06:02.536
İş arkadaşım ve eşim, Karen Wynn, Yale'de

00:06:02.536 --> 00:06:04.147
bebeklerle bir dizi
çalışmada bulundu

00:06:04.147 --> 00:06:06.979
burada bebeklere kuklalar sunuyor,

00:06:06.979 --> 00:06:09.244
bu kuklaların belli
yiyecek tercihleri var.

00:06:09.244 --> 00:06:11.426
Kuklalardan biri bezelye seviyor olabilir.

00:06:11.426 --> 00:06:14.001
Diğeri kraker sevebilir.

00:06:14.001 --> 00:06:16.370
Bebeklerin kendi yemek tercihlerini
test ettiler

00:06:16.370 --> 00:06:19.060
ve bebekler genelde krakeri tercih etti.

00:06:19.060 --> 00:06:21.672
Ama soru şu, bu bebeklerin kuklalara

00:06:21.672 --> 00:06:24.788
nasıl davrandığını etkiliyor mu?
Gayet etkiliyor.

00:06:24.788 --> 00:06:26.307
Genelde kendileriyle aynı

00:06:26.307 --> 00:06:29.786
yemek zevkine sahip 
kuklaları tercih ediyorlar

00:06:29.786 --> 00:06:32.342
ve kötüsü, farklı yemek 
tercihine sahip kuklayı

00:06:32.342 --> 00:06:35.327
cezalandıran kuklaları 
tercih ediyorlar.

00:06:35.327 --> 00:06:37.604
(Kahkaha)

00:06:37.604 --> 00:06:41.236
Bu tür grup-içi, grup-dışı psikolojisini 
sürekli görüyoruz.

00:06:41.236 --> 00:06:42.900
Farklı ideolojilerdeki

00:06:42.900 --> 00:06:45.314
politik çatışmalarda görüyoruz.

00:06:45.314 --> 00:06:48.940
Aşırı ucunu, savaş durumlarında görüyoruz

00:06:48.940 --> 00:06:52.157
dış gruba sadece az vererek değil

00:06:52.157 --> 00:06:53.745
insanlıktan çıkararak

00:06:53.745 --> 00:06:55.985
aynı Nazi'lerin Yahudilere 
haşerat ya da bit gibi

00:06:55.985 --> 00:06:58.070
baktığı perspektifte

00:06:58.070 --> 00:07:02.306
ya da Amerikalıların Japonlara 
fare yakıştırmasında görüyoruz.

00:07:02.306 --> 00:07:04.520
Genellemeler de ters gidebilir.

00:07:04.520 --> 00:07:06.781
Yani bazen rasyonel ve faydalılar

00:07:06.781 --> 00:07:08.355
ancak bazen akıl dışılar

00:07:08.355 --> 00:07:09.581
yanlış cevaplar veriyorlar

00:07:09.581 --> 00:07:10.798
ve diğer zamanlarda

00:07:10.798 --> 00:07:12.973
tamamiyle ahlak dışı sonuçlara
sebep oluyorlar.

00:07:12.973 --> 00:07:15.781
En çok üzerinde çalışılan

00:07:15.781 --> 00:07:17.448
konu ırk meselesi.

00:07:17.448 --> 00:07:18.855
2008 seçimleri öncesinde

00:07:18.855 --> 00:07:20.929
sosyal psikologların, hangi adayların

00:07:20.929 --> 00:07:23.955
Amerikan bayrağıyla bilinçsiz 
bir eşleştirmenin olduğu

00:07:23.955 --> 00:07:27.397
ve ne ölçüde Amerika ile 
özdeşleştirildiğine derinlemesine

00:07:27.397 --> 00:07:31.002
baktığı harika bir çalışma vardı.

00:07:31.002 --> 00:07:32.125
Çalışmalarının birinde

00:07:32.125 --> 00:07:33.248
Obama ve McCain'i karşılaştırdılar.

00:07:34.372 --> 00:07:37.766
McCain'in Obama'dan daha
Amerikalı algılandığını keşfettiler ve

00:07:37.766 --> 00:07:40.339
bir noktaya kadar, insanlar
bunu duymaktan şaşırmadılar.

00:07:40.339 --> 00:07:42.257
McCain ünlü bir savaş kahramanı ve

00:07:42.257 --> 00:07:43.916
pek çok insan açıkça onun
Obama'dan daha

00:07:43.916 --> 00:07:46.616
Amerikalı bir hikayesi 
olduğunu söyleyecektir.

00:07:46.616 --> 00:07:48.553
Ama Obama'yı da İngiliz Başbakan

00:07:48.553 --> 00:07:51.069
Tony Blair ile karşılaştırdılar

00:07:51.069 --> 00:07:53.330
ve Blair'in da Obama'dan daha

00:07:53.330 --> 00:07:55.837
Amerikalı bulunduğunu gördüler

00:07:55.837 --> 00:07:57.910
ki Amerikalı olmadığını

00:07:57.910 --> 00:08:00.900
açıkça 
bildikleri halde.

00:08:00.900 --> 00:08:02.324
Ama tabii ki teninin rengine

00:08:02.324 --> 00:08:05.375
göre tepki veriyorlardı.

00:08:05.375 --> 00:08:07.426
Bu genellemeler ve taraflılığın

00:08:07.426 --> 00:08:08.876
incelikli ve çok önemli

00:08:08.876 --> 00:08:11.748
gerçek-dünya sonuçları var.

00:08:11.748 --> 00:08:14.410
Yakın zamanda yapılan bir çalışmada, 
araştırmacılar

00:08:14.410 --> 00:08:17.679
eBay'e beysbol kart
reklamları yerleştirdiler.

00:08:17.679 --> 00:08:20.413
Bazılarını tutanların elleri beyaz,

00:08:20.413 --> 00:08:21.631
bazıları siyahtı.

00:08:21.631 --> 00:08:23.210
Kartlar ise aynıydı.

00:08:23.210 --> 00:08:24.454
Siyahlar tarafından tutulanlar

00:08:24.454 --> 00:08:26.521
beyazlar tarafından 
tutulanlara göre

00:08:26.521 --> 00:08:29.005
kayda değer ölçüde daha az teklif aldı.

00:08:29.005 --> 00:08:31.367
Standford'da yapılan araştırmada

00:08:31.367 --> 00:08:35.597
psikologlar beyaz bir insanın cinayetinden

00:08:35.597 --> 00:08:39.166
mahkum olmuş insanların
vakalarını incelediler.

00:08:39.166 --> 00:08:41.970
Görünen o ki, diğer her şey 
sabit tutulduğunda

00:08:41.970 --> 00:08:44.340
eğer soldakinden çok

00:08:44.340 --> 00:08:46.117
sağdaki adama benziyorsanız

00:08:46.117 --> 00:08:48.090
idam edilme ihtimaliniz daha yüksek.

00:08:48.090 --> 00:08:50.119
Büyük ölçüde böyle, çünkü

00:08:50.119 --> 00:08:52.653
sağdaki adam daha prototip siyah

00:08:52.653 --> 00:08:54.933
daha prototip bir 
Afrikalı-Amerikalı gözüküyor

00:08:54.933 --> 00:08:57.202
ve anlaşılan o ki bu, 
insanların onunla ilgili

00:08:57.202 --> 00:08:59.533
ne yapılması gerektiği yönündeki
kararlarını etkiliyor.

00:08:59.533 --> 00:09:01.110
Yani şimdi bunu öğrendik

00:09:01.110 --> 00:09:03.007
peki bununla nasıl 
mücadele edeceğiz?

00:09:03.007 --> 00:09:04.439
Birçok farklı yol var.

00:09:04.439 --> 00:09:05.363
Biri

00:09:05.363 --> 00:09:07.409
insanların duygusal tepkilerine

00:09:07.409 --> 00:09:09.542
ve empatilerine hitap etmek

00:09:09.542 --> 00:09:11.415
bunu da çoğu kez hikayeler üstünden yaparız.

00:09:11.415 --> 00:09:13.980
Eğer liberal bir ebeveynseniz

00:09:13.980 --> 00:09:15.852
ve çocuklarınızı geleneksel olmayan
ailelerin esasına

00:09:15.852 --> 00:09:18.226
inanmaları yönünde 
teşvik etmek istiyorsanız

00:09:18.226 --> 00:09:20.499
onlara bunun gibi bir kitap verebilirsiniz. 
["Heather'in iki annesi var"]

00:09:20.499 --> 00:09:22.225
Eğer muhafazakarsanız ve 
farklı bir tavrınız varsa,

00:09:22.225 --> 00:09:24.156
onlara böyle bir kitap verebilirsiniz.

00:09:24.156 --> 00:09:25.905
(Gülüşmeler) 
["Anne yetiş! Yatağımın altında liberaller var"]

00:09:25.905 --> 00:09:29.241
Ama genelde, hikayeler

00:09:29.241 --> 00:09:31.473
isimsiz yabancıları önemli kılabilir

00:09:31.473 --> 00:09:34.158
ve fikir şu ki; insanlara birey
olarak odaklandığımızda

00:09:34.158 --> 00:09:35.860
onları önemsiyoruz

00:09:35.860 --> 00:09:38.139
tarih boyunca kendini kanıtlamış bir fikir

00:09:38.139 --> 00:09:40.722
Stalin'in söylediği varsayılan bir söz

00:09:40.722 --> 00:09:42.339
"Bir kişinin ölümü trajedi,

00:09:42.339 --> 00:09:44.379
bir milyonun işe ölümü istatistiktir"

00:09:44.379 --> 00:09:45.830
ve Rahibe Teresa demiştir ki

00:09:45.830 --> 00:09:47.371
"Eğer kitlelere bakacak olursam, 
asla harekete geçmem.

00:09:47.371 --> 00:09:49.696
eğer birine bakarsam, geçerim."

00:09:49.696 --> 00:09:51.766
Psikologlar bunu araştırdılar.

00:09:51.766 --> 00:09:53.067
Örneğin, bir çalışmada

00:09:53.067 --> 00:09:55.850
insanlara bir krizle ilgili
bir dizi bilgi verildi

00:09:55.850 --> 00:10:00.106
ve krizi çözmek için ne kadar

00:10:00.106 --> 00:10:01.690
bağışta bulunacaklarına bakıldı

00:10:01.690 --> 00:10:03.527
diğer grupla hiçbir
bilgi paylaşılmadı

00:10:03.527 --> 00:10:05.625
ama bir kişiden bahsedildi

00:10:05.625 --> 00:10:08.065
onlarla kişinin yüzü ve ismi paylaşıldı

00:10:08.065 --> 00:10:11.284
bu kişiler çok daha fazla 
yardımda bulundular.

00:10:11.284 --> 00:10:13.145
Bunların hiçbirinin hayır işleriyle

00:10:13.145 --> 00:10:15.256
uğraşanlara sır olduğunu sanmıyorum.

00:10:15.256 --> 00:10:17.904
İnsanlar genelde diğer insanları

00:10:17.904 --> 00:10:19.227
istatistik ve bilgilerle 
boğmazlar.

00:10:19.227 --> 00:10:20.249
Daha ziyade, 
yüzler gösterirler,

00:10:20.249 --> 00:10:21.985
insanları gösterirler.

00:10:21.985 --> 00:10:25.212
Bir bireye karşı duyduğumuz sempatinin

00:10:25.212 --> 00:10:27.183
genişletilerek o kişinin olduğu gruba da

00:10:27.183 --> 00:10:30.061
yayılabilmesi mümkün.

00:10:30.061 --> 00:10:32.527
Bu Harriet Beecher Stowe.

00:10:32.527 --> 00:10:34.970
Bu hikaye, belki uydurma,

00:10:34.970 --> 00:10:37.044
Başkan Lincoln

00:10:37.044 --> 00:10:39.042
Sivil Savaş'ın ortasında 
Beyaz Saray'a çağırıp,

00:10:39.042 --> 00:10:40.626
ona şöyle demiştir

00:10:40.626 --> 00:10:43.290
"Demek büyük savaşı başlatan
küçük hanım sizsiniz"

00:10:43.290 --> 00:10:45.175
"Tom Amca'nın Kulübesi" nden
bahsediyordu.

00:10:45.175 --> 00:10:47.706
"Tom Amca'nın Kulübesi" büyük bir felsefe

00:10:47.706 --> 00:10:50.850
ya da teoloji hatta edebi 
bir kitap bile değil

00:10:50.850 --> 00:10:53.365
ama insanları kendilerini 
başkalarının yerine koymaları için

00:10:53.365 --> 00:10:55.863
normalde koymayacakları insanlar için

00:10:55.863 --> 00:10:58.196
kölelerin yerine koydurması açısından

00:10:58.196 --> 00:11:00.598
harika bir iş yapıyor.

00:11:00.598 --> 00:11:02.379
ve bu büyük bir sosyal değişim için

00:11:02.379 --> 00:11:03.983
bir katalizör olabilirdi.

00:11:03.983 --> 00:11:06.345
Yakın zamanda, Amerika'ya bakarak

00:11:06.345 --> 00:11:09.414
son birkaç onyılda

00:11:09.414 --> 00:11:12.563
"The Cosby Show" gibi programların 
Amerikalıların

00:11:12.563 --> 00:11:15.251
Afrikalı-Amerikalılara karşı tavırlarında

00:11:15.251 --> 00:11:18.234
"Will and Grace" ve
"Modern Family" gibi programlarınsa

00:11:18.234 --> 00:11:19.597
eşcinsel kadın ve erkeklerep
karşı tavrında

00:11:19.597 --> 00:11:20.897
büyük değişim yarattığına inanmak 
için bazı sebepler var.

00:11:20.897 --> 00:11:23.352
Şunu söylemenin abartı olduğunu düşünmüyorum:

00:11:23.352 --> 00:11:26.013
Amerikadaki ahlaki değişim için büyük katalizör

00:11:26.013 --> 00:11:28.906
durum komedisi haline geldi.

00:11:28.906 --> 00:11:30.322
Ama yalnızca duygular değil

00:11:30.322 --> 00:11:31.598
mantığın gücüne dikkat çekerek

00:11:31.598 --> 00:11:33.833
noktalamak istiyorum.

00:11:33.833 --> 00:11:35.989
Bir noktada bu harika kitapta

00:11:35.989 --> 00:11:37.212
"The Better Angels of Our Nature,""

00:11:37.212 --> 00:11:39.228
Steven Pinker diyor ki;

00:11:39.228 --> 00:11:41.810
Eski Ahit komşunuzu sevin der,

00:11:41.810 --> 00:11:44.532
ve Yeni Ahit düşmanınızı sevin

00:11:44.532 --> 00:11:47.218
ama ben aslında ikisini de sevmiyorum,

00:11:47.218 --> 00:11:48.885
ama onları öldürmek de istemiyorum.

00:11:48.885 --> 00:11:50.751
Onlara karşı sorumluluklarım olduğunu biliyorum

00:11:50.751 --> 00:11:54.221
ama onlara karşı nasıl davranmam gerektiği

00:11:54.221 --> 00:11:55.934
konusunda ahlaki duygularım, inançlarım

00:11:55.934 --> 00:11:57.981
sevgi temeline dayanmıyor.

00:11:57.981 --> 00:11:59.920
İnsan haklarını anlamamda, 
onların hayatının

00:11:59.920 --> 00:12:02.143
benimki kadar değerli olduğu
inancında saklı.

00:12:02.143 --> 00:12:04.499
Bunu desteklemek için,

00:12:04.499 --> 00:12:06.431
büyük filozof

00:12:06.431 --> 00:12:08.279
Adam Smith'ten bir hikaye anlatır

00:12:08.279 --> 00:12:09.965
ben de bu hikayeyi

00:12:09.965 --> 00:12:11.261
modern zamanlar için biraz

00:12:11.261 --> 00:12:12.939
değiştirerek anlatmak istiyorum.

00:12:12.939 --> 00:12:14.840
Adam Smith binlerce insanın
ölümünü hayal etmenizi

00:12:14.840 --> 00:12:16.741
isteyerek başlar

00:12:16.741 --> 00:12:18.781
ve binlerce insanı hayal edin

00:12:18.781 --> 00:12:21.020
tanımadığınız bir ülkede

00:12:21.020 --> 00:12:24.574
Çin ya da Hindistan olabilir
ya da Afrika'da bir ülke.

00:12:24.574 --> 00:12:27.058
Smith soruyor, nasıl tepki verirdiniz?

00:12:27.058 --> 00:12:29.365
derdiniz ki, bu çok kötü

00:12:29.365 --> 00:12:31.241
ve hayatınıza devam ederdiniz.

00:12:31.241 --> 00:12:33.460
The New York Times online ya da
başkasını açarsanız

00:12:33.460 --> 00:12:36.420
keşfedersiniz , aslında bu bize sürekli olur

00:12:36.420 --> 00:12:37.941
hayatlarımıza devam ederiz.

00:12:37.941 --> 00:12:40.135
Ama onun yerine, Smith'in

00:12:40.135 --> 00:12:41.389
bunu yarın öğreneceğinizi söylediğini hayal edin

00:12:41.389 --> 00:12:43.928
serçe parmağınız kesilecek.

00:12:43.928 --> 00:12:46.097
Smith bu durumun farkettireceğini söyler.

00:12:46.097 --> 00:12:47.508
o gece bunu merak ederek

00:12:47.508 --> 00:12:48.861
uyuyamazdınız.

00:12:48.861 --> 00:12:50.880
Şu soruyu gündeme getirir:

00:12:50.880 --> 00:12:53.346
serçe parmağınızı kurtarmak için

00:12:53.346 --> 00:12:55.315
binlerce yaşamı feda eder miydiniz?

00:12:55.315 --> 00:12:57.633
Şimdi bunu kendi kafanızın
özelinde cevaplayın,

00:12:57.633 --> 00:13:00.552
ama Smith diyor ki, kesinlikle hayır

00:13:00.552 --> 00:13:02.244
ne felaket bir düşünce.

00:13:02.244 --> 00:13:04.275
Ve şu soruyu akla getirir

00:13:04.275 --> 00:13:05.649
Smith der ki:

00:13:05.649 --> 00:13:07.867
" pasif duygularımız neredeyse her zaman

00:13:07.867 --> 00:13:09.315
çok bencil ve çok çıkarcıyken,

00:13:09.315 --> 00:13:10.780
etkin ilkelerimiz bu derece

00:13:10.780 --> 00:13:13.313
cömert ve asıl olabilmekte?"

00:13:13.313 --> 00:13:15.363
Smith'in cevabı şu olur: "Bu mantık,

00:13:15.363 --> 00:13:17.138
prensip, vicdan."

00:13:17.138 --> 00:13:18.679
Bize

00:13:18.679 --> 00:13:22.104
en küstahça tutkularımızı
şaşırtmaya muktedir bir sesle

00:13:22.104 --> 00:13:23.781
"biz biri diğerinden daha iyi

00:13:23.781 --> 00:13:26.222
olmayan çokluğun biriyiz "diye seslenir.

00:13:26.222 --> 00:13:28.347
ve bu son kısım sıklıkla

00:13:28.347 --> 00:13:31.555
tarafsızlık prensibi olarak ifa edilir.

00:13:31.555 --> 00:13:34.184
ve tarafsızlık prensibi kendisini

00:13:34.184 --> 00:13:35.931
dünyanın tüm dinlerinde ortaya koyar

00:13:35.951 --> 00:13:38.209
altın oranın tüm farklı versiyonlarında

00:13:38.209 --> 00:13:40.663
ve pek çok açıdan farklılık gösteren

00:13:40.663 --> 00:13:42.330
dünyanın tüm ahlaki felselerinde

00:13:42.330 --> 00:13:44.964
ama ahlaki, bir çeşit tarafsız bakıştan

00:13:44.964 --> 00:13:47.949
değerlendirmemiz gerektiğini varsayar.

00:13:47.949 --> 00:13:49.771
Bu fikrin en temiz ifadesi aslında

00:13:49.771 --> 00:13:52.856
bana göre, bir ilahiyatçı 
ya da filozoftan değil

00:13:52.856 --> 00:13:54.213
ama "Casablanca"nın sonunda

00:13:54.213 --> 00:13:55.760
Humphrey Bogart'tan gelir.

00:13:55.760 --> 00:13:59.536
Yani, spoiler uyarısı, sevdiği kadına

00:13:59.536 --> 00:14:00.676
herkesin yararına

00:14:00.676 --> 00:14:02.269
ayrılmaları gerektiğini söyler

00:14:02.269 --> 00:14:04.133
ve ona der ki, aksanını taklit etmeyeceğim

00:14:04.133 --> 00:14:05.915
ama der ki, "

00:14:05.915 --> 00:14:07.274
üç küçük kişinin sorunları

00:14:07.274 --> 00:14:10.385
bu çılgın dünyada beş para etmez."

00:14:10.385 --> 00:14:13.665
Mantığımız tutkularımızı göz ardı
etmemizi sağlayabilir.

00:14:13.665 --> 00:14:15.381
Mantığımız bizi empatimizi
genişletmemiz

00:14:15.381 --> 00:14:16.602
için motive edebilir

00:14:16.602 --> 00:14:18.929
"Uncle Tom's Cabin" gibi bir kitabı
yazmamız için

00:14:18.929 --> 00:14:20.652
ya da Uncle Tom's Cabin'i
okumamız için motive edebilir.

00:14:20.652 --> 00:14:23.346
ve mantığımız bizi

00:14:23.346 --> 00:14:25.308
dürtülerimizle hareket etmemize karşı sınırlayacak

00:14:25.308 --> 00:14:27.118
gelenekler ve tabular ve kanunlar

00:14:27.118 --> 00:14:28.794
yaratmamız için motive edebilir

00:14:28.794 --> 00:14:30.383
rasyonel varlıklar olarak, sınırlanmamız

00:14:30.383 --> 00:14:31.778
gerektiğini hissederiz çünkü.

00:14:31.778 --> 00:14:33.791
Anayasa budur.

00:14:33.791 --> 00:14:36.712
Bir anayasa geçmişte kurulmuş

00:14:36.712 --> 00:14:38.019
şu ana uygulanan bir şeydir.

00:14:38.019 --> 00:14:39.004
ve der ki,

00:14:39.004 --> 00:14:41.231
her ne kadar popüler bir başkanı üçüncü dönem için

00:14:41.231 --> 00:14:43.834
yeniden seçsek de,

00:14:43.834 --> 00:14:45.929
her ne kadar beyaz Amerikalılar

00:14:45.929 --> 00:14:49.997
kölelik kurumunu yeniden kurmayı 
hissetmek için seçseler de, yapamayız.

00:14:49.997 --> 00:14:51.673
Kendimizi sınırlıyoruz.

00:14:51.673 --> 00:14:54.090
ve kendimizi diğer şekillerle 
de sınırlıyoruz.

00:14:54.090 --> 00:14:56.848
Bir kişiyi bir iş, bir ödül için

00:14:56.848 --> 00:14:59.799
seçmeye geldiğine

00:14:59.799 --> 00:15:02.757
onların ırkıyla ilgili güçlü şekilde taraflıyız

00:15:02.757 --> 00:15:05.053
cinsiyetleri için taraflıyız

00:15:05.053 --> 00:15:07.268
ne kadar çekici olduklarıyla ilgili taraflıyız

00:15:07.268 --> 00:15:09.919
ve bazen diyebilir ki, " peki hoş, olması gereken bu"

00:15:09.919 --> 00:15:12.226
Ama diğer zamanlar diyoruz ki, "Bu yanlış."

00:15:12.226 --> 00:15:14.115
bununla mücadele için,

00:15:14.115 --> 00:15:16.366
daha fazla çalışmıyoruz

00:15:16.366 --> 00:15:19.367
daha ziyade yaptığımız bu diğer 
bilgi kaynaklarının

00:15:19.367 --> 00:15:22.406
bizi yanlılığa itemeyeceği koşullar kurmak

00:15:22.406 --> 00:15:23.721
pek çok orkestranın müzisyenlerini

00:15:23.721 --> 00:15:26.366
sahnenin arkasından seçmesinin sebebi bu

00:15:26.366 --> 00:15:27.610
böylelikle tek sahip oldukları bilgi

00:15:27.610 --> 00:15:30.303
önemli olduğuna inandıkları bilgi.

00:15:30.303 --> 00:15:32.626
Bence ön yargı ve taraflılık

00:15:32.626 --> 00:15:35.720
insan doğasının temel bir ikililiği.

00:15:35.720 --> 00:15:39.496
İç seslerimiz, önsezilerimiz,
duygularımız var

00:15:39.496 --> 00:15:41.657
ve bunlar yargı ve hareketlerimizi etkiler

00:15:41.657 --> 00:15:43.988
iyi ya da kötü

00:15:43.988 --> 00:15:47.610
ama aynı zamanda rasyonel 
müzakere ve akıllı planlama

00:15:47.610 --> 00:15:49.045
yeteneğine de sahibiz.

00:15:49.045 --> 00:15:51.862
ve bunları bazı durumlarda duygularımızı

00:15:51.862 --> 00:15:53.805
hızlandırmada ve
beslemede

00:15:53.805 --> 00:15:56.573
diğer durumlarda durdurma da 
kullanabiliriz.

00:15:56.573 --> 00:15:57.807
ve bu şekilde

00:15:57.807 --> 00:16:00.574
mantık bize daha iyi bir dünya 
yaratmaya yardımcı olur.

00:16:00.574 --> 00:16:02.918
Teşekkürler.

00:16:02.918 --> 00:16:06.623
(Alkış)