0:00:00.844,0:00:03.222
Khi nghĩ về định kiến và thiên vị,

0:00:03.222,0:00:05.366
ta thường nghĩ đến những người[br]độc ác và ngu xuẩn

0:00:05.366,0:00:07.820
làm điều ngu xuẩn và độc ác.

0:00:07.820,0:00:09.890
Điều này được tóm tắt rất hay

0:00:09.890,0:00:12.358
bởi nhà phê bình người Anh [br]William Hazlitt

0:00:12.358,0:00:15.293
ông viết, [br]"Định kiến là con đẻ của ngu dốt."

0:00:15.293,0:00:17.405
Tôi muốn thuyết phục mọi người

0:00:17.405,0:00:19.040
rằng ở đây có sự nhầm lẫn.

0:00:19.040,0:00:20.772
Tôi sẽ cố thuyết phục

0:00:20.772,0:00:22.495
rằng định kiến và thiên vị

0:00:22.495,0:00:25.783
là tự nhiên, [br]và nhiều khi hợp lí,

0:00:25.783,0:00:27.614
thậm chí phù hợp với đạo đức,

0:00:27.614,0:00:29.866
một khi chúng ta hiểu điều này,

0:00:29.866,0:00:32.375
chúng ta sẽ ở chỗ tốt hơn [br]để nhận biết chúng

0:00:32.375,0:00:33.432
khi chúng đi vào chỗ sai,

0:00:33.432,0:00:35.200
khi chúng để lại [br]những hậu quả tệ hại,

0:00:35.200,0:00:37.525
và chúng ta ở một vị trí tốt hơn[br]để biết cần phải làm gì

0:00:37.525,0:00:39.207
khi điều đó xảy ra.

0:00:39.207,0:00:42.234
Vậy, hãy bắt đầu với sự rập khuôn.[br]Hãy nhìn vào tôi,

0:00:42.234,0:00:44.480
bạn biết tên tôi, [br]bạn biết vài điều về tôi,

0:00:44.480,0:00:46.309
và bạn có thể đưa ra [br]những đánh giá.

0:00:46.309,0:00:48.573
Bạn có thể đoán [br]về chủng tộc của tôi,

0:00:48.623,0:00:51.387
liên kết chính trị của tôi[br]niềm tin tôn giáo của tôi

0:00:51.387,0:00:54.463
Và quan trọng là, đánh giá đó [br]có xu hướng đúng.

0:00:54.473,0:00:56.352
Chúng ta rất giỏi những thứ này.

0:00:56.352,0:00:57.974
Và chúng ta giỏi [br]những thứ như vậy

0:00:57.974,0:01:00.907
vì khả năng nhận dạng mẫu người[br]của chúng ta

0:01:00.907,0:01:03.910
không phải là một nhận định[br]tùy ý trong đầu,

0:01:03.910,0:01:06.260
mà là một kết quả cụ thể

0:01:06.260,0:01:07.916
của một quá trình [br]khái quát chung hơn,

0:01:07.916,0:01:09.735
qua những cái [br]chúng ta trải nghiệm

0:01:09.735,0:01:10.975
với sự vật và con người [br]trong thế giới

0:01:10.975,0:01:12.675
rồi được ta sắp xếp phân loại,

0:01:12.675,0:01:14.781
và ta có thể dùng kinh nghiệm[br]để khái quát hóa

0:01:14.781,0:01:17.271
về những trường hợp mới [br]thuộc những phân loại đó.

0:01:17.271,0:01:19.800
Mọi người ở đây [br]đều có nhiều kinh nghiệm

0:01:19.800,0:01:21.607
với những cái ghế, những quả táo [br]và những con chó,

0:01:21.607,0:01:23.470
và dựa vào đó, [br]bạn có thể thấy

0:01:23.480,0:01:25.748
những trường hợp mới/xa lạ[br]và bạn có thể ức đoán,

0:01:25.748,0:01:27.418
bạn có thể ngồi trên ghế,

0:01:27.418,0:01:29.684
bạn có thể ăn quả táo, [br]con chó sẽ sủa.

0:01:29.684,0:01:31.393
Nhưng bây giờ, [br]có thể ta đã nhầm.

0:01:31.393,0:01:32.783
Cái ghế có thể sập [br]nếu bạn ngồi lên,

0:01:32.783,0:01:33.863
quả táo có thể có độc, [br]con chó có thể không sủa,

0:01:33.863,0:01:37.975
và thực tế, đây là con chó Tessie của tôi,[br]nó không sủa.

0:01:37.975,0:01:41.044
Nhưng phần lớn trường hợp khác, [br]chúng ta giỏi việc này.

0:01:41.044,0:01:42.794
Đa phần, chúng ta đều đoán đúng

0:01:42.794,0:01:44.774
cả về lĩnh vực xã hội [br]và không thuộc về xã hội,

0:01:44.774,0:01:46.664
và nếu chúng ta[br]không thể làm điều đó,

0:01:46.664,0:01:49.593
nếu ta không thể đoán định[br]những ca mới chúng ta gặp phải,

0:01:49.593,0:01:51.279
thì chúng ta đã không thể tồn tại.

0:01:51.279,0:01:54.789
Và thực tế, Hazlitt sau này[br]trong một bài luận rất hay

0:01:54.789,0:01:55.889
đã thừa nhận điều này.

0:01:55.899,0:01:58.204
Ông viết, "Không có sự giúp đỡ của [br]định kiến và thói quen,

0:01:58.204,0:02:00.756
tôi đã không thể tìm đường[br]qua căn phòng

0:02:00.756,0:02:03.408
hay không biết xử lý[br]trong các tình huống,

0:02:03.408,0:02:07.891
hoặc cảm giác ra sao[br]trong bất kỳ quan hệ nào ở đời."

0:02:07.891,0:02:08.991
Hay nói về thiên vị.

0:02:08.991,0:02:11.358
Đôi khi chúng ta [br]phân chia thế giới

0:02:11.358,0:02:13.938
thành ta với họ, [br]hay trong nhóm và ngoài nhóm

0:02:13.938,0:02:15.200
đôi khi chúng ta làm như vậy

0:02:15.200,0:02:16.920
chúng ta biết mình làm sai

0:02:16.920,0:02:18.480
và chúng ta thấy cũng xấu hổ.

0:02:18.480,0:02:19.740
Nhưng có những lúc,[br]chúng ta thấy tự hào

0:02:19.740,0:02:21.293
Chúng ta công khai [br]thừa nhận điều đó.

0:02:21.293,0:02:23.006
Ví dụ yêu thích của tôi về điều này

0:02:23.006,0:02:24.458
là câu hỏi từ vị khán giả

0:02:24.458,0:02:27.980
trong buổi tranh luận của Đảng Cộng Hòa [br]trước vòng bầu cử cuối cùng

0:02:28.000,0:02:30.447
(Video) Anderson Cooper: Xin mời câu hỏi,

0:02:30.447,0:02:33.999
từ khán phòng, về viện trợ nước ngoài? [br]Mời bà.

0:02:33.999,0:02:36.426
Khán giả: người dân Mỹ đang chịu khó khăn

0:02:36.426,0:02:39.046
trong chính nước mình ngay bây giờ

0:02:39.046,0:02:41.453
Tại sao chúng ta tiếp tục gửi viện trợ

0:02:41.453,0:02:43.131
cho các quốc gia khác

0:02:43.131,0:02:46.997
khi chúng ta cần những trợ giúp đó [br]cho chính mình?

0:02:46.997,0:02:49.570
AC: Thống Đốc Perry, vấn đề này thế nào?

0:02:49.570,0:02:50.105
(Vỗ tay)

0:02:50.105,0:02:52.682
Rick Perry: hoàn toàn, tôi nghĩ là nó ___

0:02:52.682,0:02:55.040
Paul Bloom: Mỗi người trên sân khấu

0:02:55.040,0:02:57.600
đều đồng ý với lập luận [br]trong câu hỏi của bà ấy,

0:02:57.620,0:03:00.041
nghĩa là: là người Mỹ, [br]chúng ta nên quan tâm hơn

0:03:00.051,0:03:01.726
đến người Mỹ [br]hơn là đến những người khác

0:03:01.726,0:03:04.296
Thực tế chung là người ta thường [br]bị ảnh hưởng

0:03:04.296,0:03:07.321
bởi cảm giác đoàn kết, [br]trung thành, tự hào, ái quốc

0:03:07.321,0:03:09.559
đối với đất nước [br]hay dân tộc mình.

0:03:09.559,0:03:12.725
Bất kể quan điểm chính trị, [br]nhiều người thấy tự hào là người Mỹ

0:03:12.725,0:03:15.090
và họ ưu ái nước Mỹ[br]hơn các nước khác

0:03:15.090,0:03:18.442
Công dân các nước khác [br]cũng cảm thấy tương tự về dân tộc mình

0:03:18.442,0:03:20.822
và chúng ta cũng cảm thấy như thế [br]về sắc tộc của chúng ta.

0:03:20.822,0:03:22.962
Nào, có thể vài bạn [br]sẽ phản đối điều này.

0:03:22.962,0:03:24.712
Một số người có thể[br]quá theo chủ nghĩa quốc tế

0:03:24.712,0:03:26.653
nên bạn nghĩ rằng [br]sắc tộc và dân tộc

0:03:26.653,0:03:28.817
không nên có ảnh hưởng đạo đức nào

0:03:28.817,0:03:31.270
Nhưng ngay cả những người [br]thời lưu cũng công nhận rằng

0:03:31.270,0:03:32.482
có sự lôi kéo

0:03:32.482,0:03:34.896
về nhóm người trong phạm vi[br]bạn bè và gia đình,

0:03:34.896,0:03:37.357
hay những người mà bạn thân thiết

0:03:37.357,0:03:38.728
vì chính bạn cũng có phân biệt

0:03:38.728,0:03:40.839
giữa ta với họ

0:03:40.839,0:03:43.064
Sự phân biệt này đủ tự nhiên

0:03:43.064,0:03:45.977
và đủ đạo đức, [br]nhưng có thể chệch hướng

0:03:45.977,0:03:48.001
đây là một phần của nghiên cứu

0:03:48.001,0:03:50.560
do nhà tâm lý xã hội vĩ đại Henri Tajfel.

0:03:50.560,0:03:52.999
Tajfel sinh ở Ba Lan vào năm 1919

0:03:52.999,0:03:55.444
Ông rời sang Pháp học đại học,

0:03:55.444,0:03:58.533
bởi vì ở Ba Lan, [br]người Do Thái không thể học đại học

0:03:58.533,0:04:00.818
Sau đó, ông nhập ngũ vào quân đội Pháp

0:04:00.818,0:04:02.358
trong Chiến tranh Thế giới II

0:04:02.358,0:04:03.741
Ông bị bắt và bị giam

0:04:03.741,0:04:05.150
trong một trại tù binh

0:04:05.150,0:04:07.451
Đó là thời gian khủng khiếp với ông,

0:04:07.451,0:04:09.848
vì nếu bị phát hiện là người Do Thái,

0:04:09.848,0:04:12.126
ông có thể bị chuyển đến trại tập trung,

0:04:12.126,0:04:14.318
nơi ông chắc chắn không thể sống sót.

0:04:14.318,0:04:16.380
Chiến tranh kết thúc, ông được thả

0:04:16.380,0:04:18.857
hầu hết bạn bè [br]và gia đình của ông đều chết.

0:04:18.857,0:04:20.892
Ông tham gia vào [br]các hoạt động khác nhau.

0:04:20.892,0:04:22.259
Ông giúp đỡ trẻ em mồ côi [br]trong chiến tranh.

0:04:22.259,0:04:24.420
Tuy nhiên, từ lâu [br]ông đã có sự quan tâm

0:04:24.420,0:04:25.991
dành cho khoa học về định kiến,

0:04:25.991,0:04:27.666
nên khi có một học bổng [br]uy tín của Anh Quốc

0:04:27.666,0:04:29.726
về định kiến được mở ra, ông đã đăng ký

0:04:29.726,0:04:30.981
và ông đã dành được nó,

0:04:30.981,0:04:33.258
sau đó, ông bắt đầu [br]sự nghiệp ấn tượng của mình.

0:04:33.258,0:04:35.588
Điểm khởi đầu sự nghiệp [br]là sự thấu hiểu

0:04:35.588,0:04:37.807
rằng cách mà hầu hết mọi người nghĩ

0:04:37.807,0:04:40.257
về Holocaust - nạn diệt chủng người Do Thái - [br]là sai lầm.

0:04:40.257,0:04:42.723
Nhiều người, hầu hết lúc đó đều cho rằng,

0:04:42.723,0:04:44.809
Holocaust là một kiểu đại diện cho

0:04:44.809,0:04:47.660
một số sai lầm bi kịch [br]của một bộ phận người Đức

0:04:47.660,0:04:50.794
một số sự thoái hóa gen, [br]một số cá nhân độc tài.

0:04:50.794,0:04:53.178
Tajfel phản đối điều này.

0:04:53.178,0:04:56.016
Ông cho rằng những gì [br]chúng ta thấy ở Holocaust

0:04:56.016,0:04:57.409
chỉ là sự cường điệu

0:04:57.409,0:04:59.230
của quá trình tâm lý tự nhiên

0:04:59.230,0:05:00.828
tồn tại trong mỗi chúng ta.

0:05:00.828,0:05:04.569
Để khám phá điều này, ông tiến hành [br]một loạt nghiên cứu kinh điển

0:05:04.569,0:05:06.374
với các người Anh trưởng thành.

0:05:06.374,0:05:09.078
trong một nghiên cứu của mình, ông đã

0:05:09.078,0:05:10.607
đặt đủ các loại câu hỏi cho họ,

0:05:10.607,0:05:12.409
sau đó, dựa vào câu trả lời của họ, ông nói

0:05:12.409,0:05:14.383
"Tôi đã xem xét các câu trả lời, và dựa vào đó,

0:05:14.383,0:05:16.140
tôi xác định rằng bạn hoặc là" -

0:05:16.140,0:05:17.847
ông nói với một nửa trong số họ -

0:05:17.847,0:05:20.603
''một người yêu Kadinsky, [br]bạn yêu tác phẩm của Kadinsky.

0:05:20.603,0:05:23.610
hoặc là một người yêu Klee, [br]bạn yêu tác phẩm của Klee."

0:05:23.610,0:05:25.138
Điều này hoàn toàn không có thật.

0:05:25.138,0:05:28.164
Các câu trả lời không có gì liên quan [br]đến Kadinsky hay Klee cả.

0:05:28.164,0:05:30.892
Họ có lẽ chưa bao giờ nghe nói [br]đến những nghệ sĩ này.

0:05:30.892,0:05:32.952
Tajfel chỉ ngẫu hứng chia họ ra như vậy.

0:05:32.952,0:05:36.313
Nhưng ông khám phá ra rằng [br]các mục phân loại là quan trọng,

0:05:36.313,0:05:39.434
Vì vậy khi sau đó ông đưa [br]cho các đối tượng nghiên cứu tiền

0:05:39.434,0:05:40.740
họ thích đưa tiền đó

0:05:40.740,0:05:42.570
cho các thành viên trong nhóm của họ

0:05:42.570,0:05:44.773
hơn là cho thành viên trong nhóm khác.

0:05:44.773,0:05:47.170
Tệ hơn nữa, [br]điều họ thực sự thích thú nhất là

0:05:47.170,0:05:48.576
đặt ra những khác biệt

0:05:48.576,0:05:50.412
giữa nhóm họ và các nhóm khác,

0:05:50.412,0:05:52.680
vì thế họ dành hết tiền [br]cho nhóm mình

0:05:52.680,0:05:57.118
nếu nhờ vậy họ cho nhóm khác ít tiền hơn.

0:05:57.118,0:06:00.056
Sự thiên vị được thể hiện [br]từ khi còn nhỏ.

0:06:00.056,0:06:02.626
Bạn đồng nghiệp và là vợ tôi,[br]Karen Wynn, ở đại học Yale

0:06:02.626,0:06:04.727
đã làm một loạt nghiên cứu với trẻ em

0:06:04.727,0:06:06.949
cô ấy đã đưa cho các em [br]những con thú bông,

0:06:06.949,0:06:09.394
và các con thú bông [br]có sự ưu tiên với đồ ăn

0:06:09.394,0:06:11.836
Một trong những con thú bông [br]có thể thích đậu xanh,

0:06:11.836,0:06:13.541
Con khác có thể thích bánh quy giòn.

0:06:13.541,0:06:16.250
Họ thí nghiệm với các em bé [br]có sự ưu tiên với đồ ăn

0:06:16.250,0:06:18.850
các em bé thông thường [br]thích bánh quy giòn hơn.

0:06:18.850,0:06:20.972
Nhưng vấn đề là điều đó [br]có ảnh hưởng

0:06:20.972,0:06:24.998
đến cách các em đối xử với thú bông không? [br]Nó có ảnh hưởng rất nhiều.

0:06:24.998,0:06:26.967
Các bé có xu hướng thích thú bông

0:06:26.967,0:06:28.756
có cùng sở thích ăn uống với mình,

0:06:28.756,0:06:31.312
tệ hơn nữa, [br]các bé thích những thú bông

0:06:31.312,0:06:34.797
trừng trị các thú bông khác [br]vì có sở thích ăn uống khác.

0:06:34.797,0:06:37.604
(Cười)

0:06:37.604,0:06:40.436
Chúng ta luôn thấy tâm lý [br]trong và ngoài nhóm.

0:06:40.436,0:06:42.900
Chúng ta thấy [br]trong mâu thuẫn chính trị

0:06:42.900,0:06:45.074
giữa các nhóm[br]có hệ tư tưởng khác biệt.

0:06:45.074,0:06:48.670
Chúng ta thấy trong các trường hợp [br]cực đoan của chiến tranh,

0:06:48.670,0:06:51.827
khi nhóm ngoại không chỉ nhận được ít hơn

0:06:51.827,0:06:53.335
mà còn bị đối xử vô nhân đạo,

0:06:53.335,0:06:55.985
như quan điểm của Nazi [br]cho người Do Thái

0:06:55.985,0:06:57.440
là sâu bọ, chấy rận,

0:06:57.440,0:07:01.196
hay quan điểm của người Mỹ [br]coi người Nhật là chuột cống.

0:07:01.196,0:07:03.550
Định kiến cũng có thể bị méo mó.

0:07:03.550,0:07:06.251
Thường thì chúng có lý và hữu ích,

0:07:06.251,0:07:08.355
nhưng đôi khi chúng lại vô lý

0:07:08.355,0:07:10.251
chúng đưa ra các câu trả lời sai

0:07:10.251,0:07:11.478
và những lúc khác

0:07:11.478,0:07:13.963
dẫn đến những hậu quả vô đạo đức.

0:07:13.963,0:07:16.381
Trường hợp được nghiên cứu nhiều nhất

0:07:16.381,0:07:17.448
là vấn đề chủng tộc.

0:07:17.448,0:07:19.175
Có một nghiên cứu hấp dẫn

0:07:19.175,0:07:20.929
trước cuộc bầu cử năm 2008

0:07:20.929,0:07:23.955
trong đó các nhà tâm lý xã hội [br]tìm hiểu khía cạnh

0:07:23.955,0:07:27.397
điều gì làm cho các ứng viên [br]được liên kết với nước Mỹ,

0:07:27.397,0:07:31.002
tựa như sự liên tưởng vô thức [br]với lá cờ Mỹ.

0:07:31.002,0:07:32.358
Một trong các nghiên cứu so sánh

0:07:32.358,0:07:34.372
Obama và McCain, và họ thấy rằng McCain

0:07:34.372,0:07:37.766
được cho là Mỹ hơn Obama,

0:07:37.766,0:07:40.339
Ở một chừng mực nào đó, [br]người ta không ngạc nhiên nghe điều này

0:07:40.339,0:07:42.257
McCain là anh hùng chiến tranh nổi tiếng,

0:07:42.257,0:07:43.916
và nhiều người dứt khoát nói rằng

0:07:43.916,0:07:46.616
ông ấy "Mỹ hoá" hơn Obama.

0:07:46.616,0:07:48.553
Nhưng họ cũng so sánh Obama

0:07:48.553,0:07:51.069
với Thủ tướng Anh Tony Blair,

0:07:51.069,0:07:53.330
và họ tìm ra rằng Blair cũng được cho là

0:07:53.330,0:07:55.837
"Mỹ hoá" hơn Obama,

0:07:55.837,0:07:57.910
ngay cả khi các đối tượng rõ ràng hiểu rằng

0:07:57.910,0:08:00.900
ông ấy không phải là người Mỹ.

0:08:00.900,0:08:02.324
Họ đã trả lời, tất nhiên,

0:08:02.324,0:08:05.375
là vì màu da của ông ấy.

0:08:05.375,0:08:07.426
ĐỊnh kiến và sự thiên vị

0:08:07.426,0:08:09.076
có những hậu quả hiện thực,

0:08:09.076,0:08:12.008
tinh tế và hết sức quan trọng.

0:08:12.008,0:08:14.710
Trong một nghiên cứu gần đây, [br]các nhà nghiên cứu

0:08:14.710,0:08:17.539
cho một quảng cáo lên eBay [br]bán thẻ bóng chày

0:08:17.539,0:08:20.413
Một số thẻ được cầm [br]bởi người da trắng

0:08:20.413,0:08:21.631
số khác do người da đen cầm

0:08:21.631,0:08:23.210
Chúng đều cùng là một loại thẻ.

0:08:23.210,0:08:24.454
Những thẻ do người da đen cầm

0:08:24.454,0:08:26.521
được trả giá ít hơn đáng kể

0:08:26.521,0:08:29.005
so với những thẻ người da trắng cầm.

0:08:29.005,0:08:31.367
Trong một nghiên cứu tiến hành [br]tại Stanford,

0:08:31.367,0:08:35.597
các nhà tâm lý nghên cứu [br]các trường hợp của người

0:08:35.597,0:08:39.166
bị kết án do giết chết một người da trắng.

0:08:39.166,0:08:41.970
Kết quả là, các thông tin như nhau

0:08:41.970,0:08:44.340
bạn có rất nhiều khả năng sẽ bị hành hình

0:08:44.340,0:08:46.117
nếu bạn trông giống người đàn ông bên phải

0:08:46.117,0:08:48.090
hơn người đàn ông bên trái,

0:08:48.090,0:08:50.119
nguyên nhân chủ yếu là vì

0:08:50.119,0:08:52.653
người bên phải trông giống hơn[br]với nguyên mẫu người da đen,

0:08:52.653,0:08:55.283
với nguyên mẫu người Mỹ gốc Phi,

0:08:55.283,0:08:57.332
và điều đó ảnh hưởng [br]đến phán quyết của người ta

0:08:57.332,0:08:59.103
về việc nên làm gì với anh ta.

0:08:59.103,0:09:00.650
Bây giờ chúng ta đã hiểu về nó,

0:09:00.650,0:09:02.307
vậy chúng ta đối phó ra sao?

0:09:02.307,0:09:03.929
Có một vài con đường.

0:09:03.929,0:09:05.363
Một cách là giáo dục

0:09:05.363,0:09:07.409
về phản ứng tâm lý

0:09:07.409,0:09:09.542
về sự cảm thông,

0:09:09.542,0:09:11.415
mà chúng ta thường làm[br]qua các câu chuyện.

0:09:11.415,0:09:13.980
Nếu bạn là một vị phụ huynh cởi mở

0:09:13.980,0:09:15.852
bạn muốn khuyến khích con cái

0:09:15.852,0:09:18.226
tin vào các tiêu chuẩn [br]của gia đình phi truyền thống,

0:09:18.226,0:09:20.499
bạn có thể cho con xem sách như thế này. [br][''Heather có hai mẹ'']

0:09:20.499,0:09:22.225
Nếu bạn là người bảo thủ và quan điểm khác,

0:09:22.225,0:09:24.156
bạn có thể cho con bạn xem sách như thế này.

0:09:24.156,0:09:25.905
(Cười) [''Cứu! Mẹ ơi! Có người Tự do[br]ở dưới giường con!'']

0:09:25.905,0:09:29.241
Nói chung, các câu chuyện có thể biến đổi

0:09:29.241,0:09:31.473
những người xa lạ vô danh [br]thành những người quan trọng,

0:09:31.473,0:09:34.158
và ý nghĩ chúng ta [br]quan tâm đến người khác

0:09:34.158,0:09:35.860
khi chúng ta tập trung vào họ[br]với tư cách là những cá nhân

0:09:35.860,0:09:38.139
là điều đã được chứng minh qua suốt lịch sử

0:09:38.139,0:09:40.722
Stalin có thể đã nói

0:09:40.722,0:09:42.339
''Một cái chết là một bi kịch,

0:09:42.339,0:09:44.379
triệu cái chết là một thống kê''

0:09:44.379,0:09:45.830
Mẹ Teresa đã nói

0:09:45.830,0:09:47.371
''Nếu tôi nhìn vào đám đông, [br]tôi sẽ không thể hành động.

0:09:47.371,0:09:49.696
Nếu tôi nhìn vào cá thể,[br]thì tôi có thể.''

0:09:49.696,0:09:51.766
Các nhà tâm lý [br]đã nghiên cứu điều này.

0:09:51.766,0:09:53.067
Ví dụ, trong một nghiên cứu

0:09:53.067,0:09:55.850
người ta nhận được một danh sách [br]về vấn đề của một khủng hoảng,

0:09:55.850,0:10:00.106
để xem họ sẽ đóng góp tới mức nào

0:10:00.106,0:10:01.690
để giải quyết vấn đề đó,

0:10:01.690,0:10:03.527
một nhóm khác [br]không nhận được thông tin nào

0:10:03.527,0:10:05.625
nhưng họ được cho biết về một cá nhân

0:10:05.625,0:10:08.065
với tên tuổi và nhận dạng,

0:10:08.065,0:10:11.284
Kết quả là họ đóng góp nhiều hơn.

0:10:11.284,0:10:13.145
Tôi nghĩ không có gì bí mật ở đây cả

0:10:13.145,0:10:15.256
với những người tham gia [br]hoạt động từ thiện.

0:10:15.256,0:10:17.904
Người ta thường không dồn cho mọi người

0:10:17.904,0:10:19.227
những thông tin và số liệu.

0:10:19.227,0:10:20.249
Mà bạn cho họ xem những khuôn mặt,

0:10:20.249,0:10:21.985
bạn giới thiệu con người với họ.

0:10:21.985,0:10:25.212
Có thể là bằng cách[br]mở rộng sự cảm thông tới

0:10:25.212,0:10:27.183
một cá nhân, có thể họ sẽ mở rộng

0:10:27.183,0:10:30.061
tới cộng đồng của cá nhân đó.

0:10:30.061,0:10:32.527
Đây là Harriet Beecher Stowe.

0:10:32.527,0:10:34.970
Câu chuyện, có lẽ chỉ là giai thoại,

0:10:34.970,0:10:37.044
rằng Tổng thống Lincoln mời cô ấy

0:10:37.044,0:10:39.042
tới Nhà Trắng vào giữa cuộc Nội chiến

0:10:39.042,0:10:40.626
và nói với cô ấy rằng,

0:10:40.626,0:10:43.290
''Cô là cô gái nhỏ bé [br]đã bắt đầu cuộc chiến lớn lao này."

0:10:43.290,0:10:45.175
Ông nói về cuốn ''Túp lều bác Tôm''

0:10:45.175,0:10:47.706
"Túp lều bác Tôm" không phải là [br]một cuốn sách tuyệt tác về triết học

0:10:47.706,0:10:50.850
về thần học hay kể cả của văn học,

0:10:50.850,0:10:53.365
nhưng nó đã làm được một điều to lớn

0:10:53.365,0:10:55.863
là giúp cho người ta đặt mình vào hoàn cảnh

0:10:55.863,0:10:58.196
của những người mà họ không bao giờ muốn rơi vào

0:10:58.196,0:11:00.598
hoàn cảnh của những người nô lệ.

0:11:00.598,0:11:02.379
Đó có thể là một chất xúc tác

0:11:02.379,0:11:03.983
cho sự thay đổi lớn lao của xã hội.

0:11:03.983,0:11:06.345
Mới gần đây, hãy nhìn vào nước Mỹ

0:11:06.345,0:11:09.414
trong vài thập kỷ qua

0:11:09.414,0:11:12.563
có một vài lý do để tin rằng những show [br]như "The Cosby Show''

0:11:12.563,0:11:15.251
đã thay đổi căn bản thái độ của người Mỹ [br]với người Mỹ gốc Phi,

0:11:15.251,0:11:18.234
trong khi những show như [br]''Will và Grace'' hay ''Gia đình hiện đại''

0:11:18.234,0:11:19.597
thay đổi thái độ của người Mỹ

0:11:19.597,0:11:20.897
đối với người đồng tính nam và nữ.

0:11:20.897,0:11:23.352
Không phải là cường điệu khi nói rằng

0:11:23.352,0:11:26.013
chất xúc tác chính ở Mỹ cho sự thay đổi đạo đức

0:11:26.013,0:11:28.906
là một vở hài kịch của tình huống.

0:11:28.906,0:11:30.322
Nó không chỉ là vấn đề của cảm xúc,

0:11:30.322,0:11:31.598
Tôi muốn kết thúc bằng lời kêu gọi

0:11:31.598,0:11:33.833
sử dụng sức mạnh của lý trí.

0:11:33.833,0:11:35.989
Ở một vài điểm trong cuốn sách tuyệt vời

0:11:35.989,0:11:38.462
''Những Thiên thần thánh thiện [br]của bản tính chúng ta'',

0:11:38.462,0:11:39.228
Steven Pinker chỉ ra

0:11:39.228,0:11:41.810
Kinh Cựu Ước nói [br]hãy yêu thương người lân cận của bạn,

0:11:41.810,0:11:44.532
còn Kinh Tân Ước nói, [br]hãy yêu thương kẻ thù của bạn.

0:11:44.532,0:11:47.218
nhưng tôi không yêu thương ai [br]trong số đó cả, thật sự không,

0:11:47.218,0:11:48.885
tuy nhiên tôi cũng chẳng muốn [br]giết chết họ.

0:11:48.885,0:11:50.751
Tôi biết tôi có nghĩa vụ của tôi với họ,

0:11:50.751,0:11:54.221
đạo đức của tôi có thiện cảm với họ,[br]niềm tin đạo đức của tôi

0:11:54.221,0:11:55.934
định hướng cách ứng xử của tôi với họ,

0:11:55.934,0:11:57.981
nhưng đó không phải xuất phát từ tình yêu.

0:11:57.981,0:11:59.920
Nền tảng của điều đó l[br]à sự thấu hiểu về quyền con người,

0:11:59.920,0:12:02.143
tin rằng cuộc sống của họ có giá trị với họ

0:12:02.143,0:12:04.499
giống như cuộc sống của tôi đối với tôi,

0:12:04.499,0:12:06.431
để bổ sung cho điều này, [br]ông đã kể một câu chuyện

0:12:06.431,0:12:08.279
bởi nhà triết học vĩ đại Adam Smith

0:12:08.279,0:12:09.965
và tôi cũng muốn kể câu chuyện này,

0:12:09.965,0:12:11.261
nhưng tôi sẽ điều chỉnh một chút

0:12:11.261,0:12:12.939
cho hợp với thời hiện đại.

0:12:12.939,0:12:14.840
Adam Smith yêu cầu bạn phải tưởng tượng đến

0:12:14.840,0:12:16.741
cái chết của hàng nghìn người

0:12:16.741,0:12:18.781
và tưởng tượng hàng nghìn người đó

0:12:18.781,0:12:21.020
ở một nước không quen thuộc với bạn.

0:12:21.020,0:12:24.574
Nó có thể là Trung Quốc hay Ấn Độ [br]hoặc một nước ở châu Phi.

0:12:24.574,0:12:27.058
Smith nói bạn sẽ phản ứng thế nào?

0:12:27.058,0:12:29.365
Và bạn có thể nói, điều đó quả là tồi tệ,

0:12:29.365,0:12:31.241
và bạn tiếp tục cuộc sống của mình.

0:12:31.241,0:12:33.460
Nếu bạn mở Thời báo New York [br]trên mạng hay gì khác,

0:12:33.460,0:12:36.420
bạn thấy, trong thực tế, [br]điều này vốn luôn diễn ra,

0:12:36.420,0:12:37.941
chúng ta vẫn tiếp tục cuộc sống của mình.

0:12:37.941,0:12:40.135
Tuy nhiên, thay vì đó, Smith nói

0:12:40.135,0:12:41.389
bạn được biết rằng ngày mai

0:12:41.389,0:12:43.928
ngón tay út của bạn sẽ bị chặt đứt.

0:12:43.928,0:12:46.097
Smith chỉ ra nó sẽ là vấn đề lớn.

0:12:46.097,0:12:47.508
Bạn có thể mất ngủ đêm đó

0:12:47.508,0:12:48.861
lo lắng nghĩ đến việc ấy.

0:12:48.861,0:12:50.880
Thế thì nó đặt ra một câu hỏi:

0:12:50.880,0:12:53.346
Liệu bạn có hy sinh hàng nghìn người

0:12:53.346,0:12:55.315
để cứu ngón tay út của bạn không?

0:12:55.315,0:12:57.633
Giờ thì cứ âm thầm trả lời trong đầu nhé,

0:12:57.633,0:13:00.552
Smith cho thấy rằng , hoàn toàn không,

0:13:00.552,0:13:02.244
thật là khủng khiếp.

0:13:02.244,0:13:04.275
Và một vấn đề nữa

0:13:04.275,0:13:05.649
như cách Smith đưa ra

0:13:05.649,0:13:07.867
''Khi cảm giác thụ động của chúng ta [br]hầu như luôn luôn

0:13:07.867,0:13:09.315
là ti tiện và ích kỷ,

0:13:09.315,0:13:10.780
làm sao các nguyên tắc chủ động của chúng ta

0:13:10.780,0:13:13.313
lại hào hiệp và cao quý đến vậy?''

0:13:13.313,0:13:15.363
Câu trả lời của Smith là ''Đó là lý trí

0:13:15.363,0:13:17.138
nguyên tắc và lương tâm,

0:13:17.138,0:13:18.679
Điều này kêu gọi chúng ta

0:13:18.679,0:13:22.104
với một tiếng gọi có khả năng làm kinh ngạc [br]sự tự tin quá mức của đam mê,

0:13:22.104,0:13:23.781
chúng ta chỉ là một trong vô số,

0:13:23.781,0:13:26.222
bình đẳng như bất kỳ ai khác.''

0:13:26.222,0:13:28.347
Phần cuối này là cái thường được gọi

0:13:28.347,0:13:31.555
là nguyên tắc của sự công bằng.

0:13:31.555,0:13:34.184
Nguyên tắc này được thể hiện rõ ràng

0:13:34.184,0:13:35.931
qua tất cả tôn giáo trên thế giới,

0:13:35.951,0:13:38.209
trong tất cả hình thức khác nhau [br]của các nguyên tắc vàng

0:13:38.209,0:13:40.663
và tất cả luân lý đạo đức của thế giới,

0:13:40.663,0:13:42.450
tuy có khác nhau theo nhiều cách thức

0:13:42.450,0:13:46.054
nhưng cùng chia sẻ một tiền đề[br]rằng chúng ta nên đánh giá đạo đức

0:13:46.054,0:13:48.239
như một kiểu quan điểm về sự công bằng.

0:13:48.239,0:13:50.291
Diễn đạt hay nhất quan điểm này

0:13:50.291,0:13:52.856
với tôi, thật sự không phải bởi nhà [br]thần học hay triết học

0:13:52.856,0:13:54.213
mà là từ Humphrey Bogart

0:13:54.213,0:13:55.760
trong phần cuối phim ''Casablanca''

0:13:55.760,0:13:58.836
Anh ta nói với người tình

0:13:58.836,0:14:00.036
rằng họ phải chia ly

0:14:00.036,0:14:02.179
cho những điều tốt đẹp cao cả,

0:14:02.179,0:14:04.663
và anh nói với cô, [br]tôi sẽ không nhại giọng anh ấy

0:14:04.663,0:14:06.315
rằng ''Chẳng khó để nhận ra '

0:14:06.315,0:14:08.164
vấn đề của ba con người nhỏ bé

0:14:08.164,0:14:11.285
đừng góp thêm vào bể khổ[br]của thế giới cuồng điên này''

0:14:11.285,0:14:13.665
Lý trí sẽ giúp chúng ta [br]chế ngự cảm xúc

0:14:13.665,0:14:15.381
Lý trí thúc đẩy chúng ta

0:14:15.381,0:14:16.602
mở rộng lòng cảm thông

0:14:16.602,0:14:18.929
thôi thúc chúng ta viết một cuốn truyện [br]như ''Túp lều Bác Tôm,''

0:14:18.929,0:14:20.652
hay đọc một cuốn truyện như vậy.

0:14:20.652,0:14:23.346
lý trí còn giúp ta sáng tạo ra

0:14:23.346,0:14:25.308
các phong tục, điều cấm kỵ và luật pháp

0:14:25.308,0:14:27.118
những thứ sẽ kiềm chế chúng ta

0:14:27.118,0:14:28.794
khỏi những hành động bốc đồng

0:14:28.794,0:14:30.383
khi, như những kẻ có lý trí, cảm thấy là

0:14:30.383,0:14:31.778
chúng ta nên kiềm chế.

0:14:31.778,0:14:33.651
Đó chính là Hiến pháp.

0:14:33.651,0:14:36.712
Hiến pháp là cái được thiết lập[br]từ trong quá khứ

0:14:36.712,0:14:38.919
được áp dụng trong hiện tại,

0:14:38.919,0:14:41.094
nó chính là cái tuyên bố

0:14:41.094,0:14:43.371
bất kể chúng ta có thể bỏ phiếu tái bầu

0:14:43.371,0:14:44.304
một vị tổng thổng yêu thích[br]cho nhiệm kỳ thứ ba

0:14:44.304,0:14:46.839
hay bất kể người Mỹ da trắng muốn chọn

0:14:46.839,0:14:49.347
duy trì chế độ nô lệ, [br]điều đó là không thể được.

0:14:49.347,0:14:51.343
Chúng ta giới hạn bản thân mình.

0:14:51.343,0:14:53.800
Và chúng ta ràng buộc bản thân[br]theo cách khác nữa.

0:14:53.800,0:14:56.848
Chúng ta biết khi phải lựa chọn ai đó

0:14:56.848,0:14:59.799
cho một công việc, một phần thưởng

0:14:59.799,0:15:02.757
chúng ta rất thiên vị bởi chủng tộc

0:15:02.757,0:15:04.260
chúng ta thiên vị bởi giới tính,

0:15:04.260,0:15:05.993
bởi sự hấp dẫn của người đó,

0:15:05.993,0:15:09.528
và đôi khi, chúng ta nói [br]''Thế đấy, kiểu nó phải thế''

0:15:09.528,0:15:11.369
Nhưng lúc khác chúng ta thấy[br]''Đó là sai lầm"

0:15:11.369,0:15:13.186
Vì thế để chiến đấu với nó,

0:15:13.186,0:15:15.225
chúng ta không chỉ phải cố gắng hơn

0:15:15.225,0:15:18.426
mà chúng ta còn phải[br]tạo nên các tình huống

0:15:18.426,0:15:21.727
trong đó các nguồn thông tin [br]không thể làm chúng ta thiên vị

0:15:21.727,0:15:23.146
Điều đó giải thích tại sao

0:15:23.146,0:15:25.621
nhiều nhạc sỹ dàn nhạc giao hưởng [br]đứng sau cánh gà,

0:15:25.621,0:15:27.296
vì thế thông tin duy nhất mà họ có

0:15:27.296,0:15:29.810
là thông tin mà họ cho là quan trọng.

0:15:29.810,0:15:31.936
Tôi nghĩ rằng định kiến và thiên vị

0:15:31.936,0:15:35.180
biểu hiện tính hai mặt căn bản [br]của bản tính con người.

0:15:35.180,0:15:39.496
Chúng ta có trực giác, bản năng, cảm xúc,

0:15:39.496,0:15:41.657
và chúng tác động lên [br]phán xét và hành động của chúng ta

0:15:41.657,0:15:43.988
kể cả tốt và xấu,

0:15:43.988,0:15:47.610
nhưng chúng ta cũng có [br]khả năng cân nhắc hợp lý

0:15:47.610,0:15:49.045
và hoạch định thông minh,

0:15:49.045,0:15:51.862
chúng ta có thể sử dụng điều này,[br]trong một vài trường hợp,

0:15:51.862,0:15:53.805
để thôi thúc và nuôi dưỡng [br]cảm xúc của chúng ta,

0:15:53.805,0:15:56.573
hoặc để kiềm chế,[br]trong những trường hợp khác.

0:15:56.573,0:15:57.807
Và đó chính là cách

0:15:57.807,0:16:00.574
lý trí giúp chúng ta [br]xây một thế giới tốt đẹp hơn.

0:16:00.574,0:16:02.918
Xin cảm ơn.

0:16:02.918,0:16:06.623
(Vỗ tay)