0:00:00.000,0:00:07.000
Mirëmëngjes. Si jeni? Ka qenë mrekullueshëm, apo jo?

0:00:07.000,0:00:11.000
Unë jam magjepsur nga e tëra kjo.

0:00:11.000,0:00:15.000
Në fakt, unë tani po largohem. (Qeshje)

0:00:15.000,0:00:19.000
Ishin tri tema, apo jo,

0:00:19.000,0:00:23.000
gjatë kësaj konference të cilat janë relevante

0:00:23.000,0:00:25.000
me atë për të cilën unë dua të flas sot.

0:00:25.000,0:00:29.000
Njëra është dëshmia e kreativitetit të jashtzakonshëm njerëzor

0:00:29.000,0:00:32.000
në të gjitha prezentimet që kishim

0:00:32.000,0:00:35.000
dhe në të gjithe njerëzit këtu. Vetë llojllojshmëria

0:00:35.000,0:00:38.000
dhe gama e tij (kreativitetit). E dyta është që

0:00:38.000,0:00:41.000
ai (kreativiteti) na vendos në një vend ku nuk e kemi idenë se çdo të ndodh

0:00:41.000,0:00:43.000
në kuptimin e së ardhmes. Pa asnje ide

0:00:43.000,0:00:45.000
se si do të zhvillohet mëtej

0:00:45.000,0:00:48.000
Une interesohem për edukimin --

0:00:48.000,0:00:51.000
në fakt, unë mendoj se ne të gjithë interesohemi mbi edukimin.

0:00:51.000,0:00:53.000
Apo jo? Unë e konsideroj këtë shumë interesante.

0:00:53.000,0:00:56.000
Nëse ndodheni në një darkë, dhe ju thoni

0:00:56.000,0:00:59.000
se ju punoni në arsim --

0:00:59.000,0:01:06.000
në fakt, nëse punoni në arsim shumë rrallë ftoheni nëpër darka.

0:01:06.000,0:01:09.000
(Qeshje) Ngase nuk ftoheni.

0:01:09.000,0:01:14.000
E çuditërisht herën e dytë edhe më hiq. Kjo është e çuditshme.

0:01:14.000,0:01:16.000
Por nëse jeni të ftuar, dhe i thuani dikujt

0:01:16.000,0:01:18.000
e dini, ata pyesin "Çfarë punë bëni ju?"

0:01:18.000,0:01:20.000
dhe ju i thoni se punoni në arsim

0:01:20.000,0:01:24.000
ju mund të shihni zbehjen në fytyrat e tyre. Pastaj thonë në vehte:

0:01:24.000,0:01:30.000
"Oh Zot", e dini, "Ku më qëlloi mua? Unë që dal vetëm një herë në javë."(Qeshje)

0:01:30.000,0:01:32.000
Por, nëse i pyesni ata mbi arsimin,

0:01:32.000,0:01:34.000
ju i vendosni me shpatulla pas murit. Sepse ajo është një prej atyre gjërave

0:01:34.000,0:01:37.000
që qëndron thellë tek njerëzit, apo jo?

0:01:37.000,0:01:40.000
Sikurse feja, paraja e gjërat tjera.

0:01:40.000,0:01:44.000
Une interesohem së tepermi për asimin, dhe mendoj se ne të gjithë e bëjmë.

0:01:44.000,0:01:46.000
Ne kemi një interes të madh personal për të,

0:01:46.000,0:01:49.000
pjesërisht pasi arsimi është ai që

0:01:49.000,0:01:52.000
do të na çojë në këtë të ardhme të cilën nuk po mund t'a kapim.

0:01:52.000,0:01:55.000
Paramendoni, fëmijët që fillojnë shkollën sivjet,

0:01:55.000,0:02:01.000
do të dalin në pension në vitin 2065. Askush nuk e di --

0:02:01.000,0:02:04.000
përkundër gjithë përvojës që u parashtrua këtu këto katër ditë --

0:02:04.000,0:02:06.000
se si do të duket bota

0:02:06.000,0:02:08.000
pas pesë vitesh. Dhe prapë ne mendojmë

0:02:08.000,0:02:11.000
se jemi duke i arsimuar ata për këtë. Prandaj paparashikueshmëria, mendoj unë,

0:02:11.000,0:02:13.000
është e jashtëzakonshme.

0:02:13.000,0:02:15.000
Dhe pjesa e trete e kesaj është që

0:02:15.000,0:02:20.000
ne të gjithë pajtohemi se megjithatë

0:02:20.000,0:02:23.000
fëmijët kanë kapacitetet të jashtëzakonshme --

0:02:23.000,0:02:25.000
kapacitete inovative. Mendoj se Sirena mbrëmjen e kaluar ishte e mahnitshme,

0:02:25.000,0:02:28.000
apo jo? Vetëm të shihnit se çfarë ajo mund të bënte.

0:02:28.000,0:02:33.000
Dhe ajo është e jashtëzakonshme, por unë mendoj se ajo nuk ishte, në përgjithësi,

0:02:33.000,0:02:36.000
e jashtëzakonshme në tërësinë e fëmijërisë.

0:02:36.000,0:02:39.000
Çka keni ju atje është një person me dedikim të jashtëzakonshëm

0:02:39.000,0:02:41.000
e cila e ka gjetur talentin. Dhe pretendimi im është se,

0:02:41.000,0:02:43.000
të gjithë fëmijët kanë talente të hatashme.

0:02:43.000,0:02:45.000
Dhe ne ua shkapërderdhim ato, në mënyre mjaft të ashpër.

0:02:45.000,0:02:48.000
Prandaj unë dëshiroj të diskutoj mbi arsimin dhe

0:02:48.000,0:02:51.000
dëshiroj në të njëjtën kohë të diskutoj mbi kreativitetin. Qëndrimi im është se

0:02:51.000,0:02:54.000
kreativiteti tashmë është po aq i rëndesishëm në arsim sikurse shkrim-leximi,

0:02:54.000,0:02:58.000
prandaj ne duhet ti trajtojmë me të njëjtin status

0:02:58.000,0:03:06.000
(duartrokitje) Ju falemderit. Kjo ishte e tëra, prandaj.

0:03:06.000,0:03:10.000
Ju faleminderit shumë. (Qeshje) Kështu, më kane mbetuar edhe 15 minuta.

0:03:10.000,0:03:17.000
Kështu, unë kam lindur me.... -- jo. (Qeshje)

0:03:17.000,0:03:21.000
Kohëve të fundit dëgjova një histori të veqantë -- Kam shumë qejf ta tregoj --

0:03:21.000,0:03:25.000
për një vajzë të vogël në orën e saj te vizatimit. Ajo ishte gjashtë vjeq

0:03:25.000,0:03:27.000
dhe qëndronte në prapavijë, duke vizatuar

0:03:27.000,0:03:29.000
dhe mësuesja tha se kjo vajzë e vogël gati asnjëherë

0:03:29.000,0:03:33.000
nuk ishte e vëmendshme, përveqse në orën e vizatimit.

0:03:33.000,0:03:35.000
Mësuesja ishte e habitur dhe iu afrua asaj

0:03:35.000,0:03:38.000
dhe e pyeti, "Çfarë je duke vizatuar?"

0:03:38.000,0:03:41.000
Dhe vajza iu përgjigj, "Jam duke vizatuar portretin e Zotit."

0:03:41.000,0:03:44.000
Dhe mësuesja tha, "Por askush nuk e di se si duket Zoti."

0:03:44.000,0:03:51.000
Dhe vajza u përgjigj, "Do t'a dinë shumë shpejt"

0:03:51.000,0:03:52.000
(Qeshje)

0:03:52.000,0:03:57.000
Kur djali im ishte katër vjeq në Angli --

0:03:57.000,0:04:00.000
në fakt ai ishte katër vjeq kudo, për të qenë i sinqertë. (qeshje)

0:04:00.000,0:04:06.000
Nëse tregohemi strikt për këtë gjë, kudo që të shkonte, ai ishte kater vjec ate vit.

0:04:06.000,0:04:08.000
Ai luante në teatër pjesën 'Nativity' (Lindja e Krishtit)

0:04:08.000,0:04:11.000
A ju kujtohet ajo histori? Jo? Ishte e madhe.

0:04:11.000,0:04:14.000
Ishte një histori e madhe. Mel Gibson bëri vazhdimin.

0:04:14.000,0:04:19.000
Ndoshta ju e keni parë atë: "Nativity II". Por Jamesi luante rolin e Jozefit.

0:04:19.000,0:04:22.000
për të cilin gjë ne të gjithë ishim të emocionuar.

0:04:22.000,0:04:24.000
Ne e konsideronim këtë si një nga rolet kryesore.

0:04:24.000,0:04:26.000
Ne e mbushëm banesën plot me agjentë të veshur me T-shirts ku shkruhej:

0:04:26.000,0:04:29.000
"James Robinson është Jozefi" (qeshje)

0:04:29.000,0:04:31.000
Ai nuk duhet të fliste, por ju e dini pjesen

0:04:31.000,0:04:34.000
kur tre mbreterit vijnë. Ata vinë duke sjellur dhurata,

0:04:34.000,0:04:36.000
Ata sollën flori, mëlmesa dhe ëmbëlsira.

0:04:36.000,0:04:38.000
Kjo ka ndodhur me të vërtetë. Ne ishim ulur atje

0:04:38.000,0:04:40.000
dhe mendoj se ata sapo kishin dalë nga sekuenca

0:04:40.000,0:04:42.000
sepse ne biseduam me djaloshin e vogël pastaj dhe i thamë,

0:04:42.000,0:04:44.000
"A je mirë me këtë?" Kurse ai tha, "Po, pse, ishte keq?"

0:04:44.000,0:04:46.000
Ato vetëm sa ndërruan vendet, kjo qe e tëra

0:04:46.000,0:04:47.000
Sidoqoftë, tre djelmoshat hynë brenda,

0:04:47.000,0:04:49.000
katër vjeqarët me lecka qaji në kokat e tyre --

0:04:49.000,0:04:52.000
dhe ata i vendosën kutiat e tyre poshtë,

0:04:52.000,0:04:54.000
dhe djaloshi i parë tha: "Unë të solla flori"

0:04:54.000,0:04:57.000
dhe djaloshi i dytë tha: "Unë të solla ëmbëlsira"

0:04:57.000,0:05:11.000
dhe djaloshi i tretë tha: "Franku t'i dërgoi këto" (qeshje)

0:05:11.000,0:05:13.000
Çka kanë të përbashkët këto gjëra është se fëmijët do ta provojnë fatin.

0:05:13.000,0:05:16.000
Nëse nuk e dinë, ata do ta provojnë.

0:05:16.000,0:05:19.000
A kam të drejtë? Ata nuk kanë frikë nga të gabuarit.

0:05:19.000,0:05:24.000
Tani, unë nuk po them se të jesh gabim është e barasvlefshme me të qenurit kreativ.

0:05:24.000,0:05:25.000
Ajo çka ne dimë është

0:05:25.000,0:05:28.000
se nëse nuk je i përgaditur për të qenë gabim,

0:05:28.000,0:05:31.000
nuk do të arrish të krijosh asgjë origjinale.

0:05:31.000,0:05:34.000
Nëse nuk je i përgatitur për të bërë gabime. Dhe kur të rriten,

0:05:34.000,0:05:36.000
shumica e këtyre fëmijeve kanë humbur këtë kapacitet.

0:05:36.000,0:05:39.000
Ata kane frikë nga të qenurit gabim.

0:05:39.000,0:05:41.000
Për më tepër, ne në këtë mënyrë i udhëheqim ndërrmarjet tona,

0:05:41.000,0:05:44.000
Ne i stigmatizojmë gabimet. Dhe tashmë ne jemi duke drejtuar

0:05:44.000,0:05:47.000
sisteme kombetare edukimi ku

0:05:47.000,0:05:50.000
gabimet janë gjëja më e keqe që mund të bësh.

0:05:50.000,0:05:53.000
Dhe si rezultat po i edukojmë njerezit jashtë

0:05:53.000,0:05:56.000
kapacitetit të tyre kreativ. Pikaso njëherë patë thënë këtë:

0:05:56.000,0:05:59.000
Ai tha se të gjithë fëmijët janë artist të lindur.

0:05:59.000,0:06:03.000
Problemi është si të mbesim artist teksa rritemi. Unë e besoj këtë me plotë pasion,

0:06:03.000,0:06:05.000
se ne nuk bëhemi më kreativ duke u rritur,

0:06:05.000,0:06:08.000
por përkundrazi. Ose më saktë, ne edukohemi jashtë tij.

0:06:08.000,0:06:10.000
Pse është kështu?

0:06:10.000,0:06:14.000
Une jetoja në Stratfort-on-Avon deri para pesë viteve.

0:06:14.000,0:06:16.000
Në fakt, në u shpërngulem nga Statford ne Los Angeles.

0:06:16.000,0:06:20.000
Mund t'a imagjinoni çfarë tranzicioni pa brenga ka qenë.

0:06:20.000,0:06:22.000
(Qeshje) Në të vërtetë,

0:06:22.000,0:06:24.000
në jetonim në një vend të quajtur Snitterfield,

0:06:24.000,0:06:26.000
në periferi të Stratfordi, vendi ku

0:06:26.000,0:06:31.000
babai i Shekspirit kishte lindur. A ju erdhi nje mendim i ri ndërmend? Mua me erdhi.

0:06:31.000,0:06:33.000
Ju nuk e mendonit se Shekspiri ka pasur baba, apo jo?

0:06:33.000,0:06:35.000
Apo jo? Sepse ju nuk e paramendoni

0:06:35.000,0:06:37.000
Shekspirin si fëmijë, apo jo?

0:06:37.000,0:06:40.000
Shekspirin shtatë vjeq? Unë nuk e kam menduar këtë. Domethënë, ai ka

0:06:40.000,0:06:42.000
qenë shtatë vjeq dikur. Ai ishte nxënës

0:06:42.000,0:06:51.000
në klasës e Anglishtës së dikujt, apo jo? Sa e bezdishme duhet të ketë qene?

0:06:51.000,0:07:05.000
(Qeshje) Mësuesi "Duhet të punosh më shumë." Të dërgohej në shtrat nga babi i tij, e dini,

0:07:05.000,0:07:08.000
duke i thënë Shekspirit, "Shko në shtrat, menjeherë,"

0:07:08.000,0:07:10.000
Duke i thënë William Shekspirit, "dhe hiqe nga dora ate pendë.

0:07:10.000,0:07:18.000
Dhe mjaft fole ashtu. Po i ngatërron të gjithë."

0:07:18.000,0:07:23.000
(Qeshje)

0:07:23.000,0:07:26.000
Sidoqoftë, ne u zhvendosëm nga Stratford në Los Angeles,

0:07:26.000,0:07:30.000
dhe une dua të them vetem pak fjalë për tranzicionin në fakt.

0:07:30.000,0:07:33.000
Djali im nuk donte të vinte.

0:07:33.000,0:07:36.000
Unë kam dy fëmijë. Djali është 21 vjec tashmë; vajza 16.

0:07:36.000,0:07:38.000
Djali nuk dëshironte të vinte në Los Angeles. E dashuronte qytetin,

0:07:38.000,0:07:43.000
por ai kishte një të dashur në Angli. Ajo ishte dashuria e jetës së tij, Sarah.

0:07:43.000,0:07:45.000
Dhe e njihte atë prej një muaji.

0:07:45.000,0:07:48.000
Kini kujdes, ato sapo kaluan përvjetorin e tyre të katërt,

0:07:48.000,0:07:52.000
sepse koha është mjaft e gjatë kur je 16 vjeq.

0:07:52.000,0:07:54.000
Gjithësesi, ai ishte mjaft i mërzitur në aeroplan,

0:07:54.000,0:07:56.000
dhe tha, "Une kurrë nuk do të gjej një vajzë tjetër si Sarah."

0:07:56.000,0:07:58.000
Dhe ne ishim mjaft të kënaqur me këtë fakt, sinqerisht,

0:07:58.000,0:08:10.000
pasi ajo ishte arsyeja kryesore pse ne po iknim nga vendi.

0:08:10.000,0:08:13.000
(Qeshje)

0:08:13.000,0:08:16.000
Por ka diqka që të bën përshtypje kur vjen në Amerikë

0:08:16.000,0:08:18.000
dhe kur udhëton nëpër botë :

0:08:18.000,0:08:22.000
Çdo sistem edukimi në Tokë ka të njëjtën hierarki lëndësh.

0:08:22.000,0:08:24.000
Secili. Nuk ka rëndësi se ku shkon.

0:08:24.000,0:08:26.000
Do mendoni se është ndryshe, por nuk është.

0:08:26.000,0:08:29.000
Në krye janë matematika dhe gjuhët,

0:08:29.000,0:08:31.000
më pas shkencat shoqërore dhe në fund fare vijnë artet.

0:08:31.000,0:08:33.000
Në çdo vend të botës.

0:08:33.000,0:08:36.000
Dhe pothuajse në çdo sistem,

0:08:36.000,0:08:38.000
ekziston edhe një hierarki brenda artit.

0:08:38.000,0:08:40.000
Arti dhe muzikës zakonisht i jepet një status më i lartë në shkolla

0:08:40.000,0:08:43.000
e më pas vijnë drama dhe vallëzimi. Nuk ekziston sistem edukimi në planet

0:08:43.000,0:08:45.000
që u mëson fëmijëve vallëzim çdo ditë

0:08:45.000,0:08:48.000
në të njëjtën menyrë sesi ju mësojmë matematikën. Pse?

0:08:48.000,0:08:50.000
Pse jo? Unë mendoj se kjo është goxha e rëndësishme.

0:08:50.000,0:08:53.000
Unë mendoj se matematika është mjaft e rëndësishme, por edhe vallëzimi poashtu.

0:08:53.000,0:08:56.000
Fëmijët kërcejnë gjatë gjithë kohës nëse ua lejojmë, të gjithe do kishim bërë, apo jo!.

0:08:56.000,0:08:59.000
Të gjithë ne kemi trupat tanë, apo jo? Apo e kam humbur një takim?

0:08:59.000,0:09:03.000
(Qeshje) Sinqerisht, ajo çka ndodh është se,

0:09:03.000,0:09:05.000
ndërsa fëmijët rriten, ne fillojme ti edukojmë ata

0:09:05.000,0:09:08.000
në mënyrë progresive prej belit e lart. Dhe më pas fokusohemi tek kokat e tyre.

0:09:08.000,0:09:10.000
Dhe paksa në njërën anë.

0:09:10.000,0:09:14.000
Sikur te ishit duke vizituar edukimin, si nje alien,

0:09:14.000,0:09:17.000
dhe te pyesesh "Per cfare shërben edukimi publik?"

0:09:17.000,0:09:19.000
Mendoj se do te arrinit në përfundimin - nese do te shihnit rezultatet

0:09:19.000,0:09:21.000
se kush arrin suksesin me kete,

0:09:21.000,0:09:23.000
kush e ben te gjithe ate qe duhet bere,

0:09:23.000,0:09:26.000
kush fiton te gjithe piket, kush jane ata qe fitojne --

0:09:26.000,0:09:29.000
une mendoj se do te arrinit ne perfundimin se i gjithe synimi i edukimit publik

0:09:29.000,0:09:30.000
neper te gjithe boten

0:09:30.000,0:09:34.000
eshte te prodhoj profesor universitetesh. Apo jo?

0:09:34.000,0:09:36.000
Ata jane njerezit qe arrijne majen.

0:09:37.000,0:09:40.000
Edhe une isha nje prej atyre, prandaj. (Qeshje)

0:09:40.000,0:09:44.000
Edhe mua me pelqejne profesoret e universiteteve, megjithate,

0:09:44.000,0:09:48.000
ne nuk duhet ti mbajme ata si simboli me i larte i te gjithe arritjeve njerezore.

0:09:48.000,0:09:50.000
Ata jane thjeshte nje forme jete,

0:09:50.000,0:09:52.000
thjeshte nje forme tjeter jete. Por ata jane mjaft te çuditshem,

0:09:52.000,0:09:54.000
dhe e them kete fale simpatise qe kam per ta.

0:09:54.000,0:09:57.000
Sipas eksperiences sime, ka dicka te çuditshme tek profesoret --

0:09:57.000,0:10:00.000
jo tek te gjithe, por zakonisht -- ata jetojne ne kokat e tyre.

0:10:00.000,0:10:02.000
Ata jetojne atje larte dhe paksa ne nje ane.

0:10:02.000,0:10:06.000
Ata jane pa trupa, sic e dini, ne nje kuptim te drejteperdrejte.

0:10:06.000,0:10:08.000
Ata e shikojnë trupin e tyre

0:10:08.000,0:10:17.000
si nje forme transporti per kokat e tyre, apo jo?

0:10:17.000,0:10:24.000
(Qeshje) Është menyrë e dergimit te kokave te tyre neper mbledhje

0:10:24.000,0:10:27.000
Nese deshironi nje deshmi te vertet per eksperiencen jasht-trupore,

0:10:27.000,0:10:30.000
gjeje menyren, futu brenda ne nje konference rezidentale

0:10:30.000,0:10:32.000
te akademikeve te moshuar,

0:10:32.000,0:10:35.000
dhe shkoni ne diskoteken e tyre ne naten e fundit.

0:10:35.000,0:10:39.000
(Qeshje) Dhe aty do te shihni -- burra dhe gra te rritur

0:10:39.000,0:10:43.000
duke u rrenqethur ne menyre te pakontrollueshme, jashte ritmit,

0:10:43.000,0:10:47.000
duke pritur qe ajo te mbaroje ne menyre te tille qe ata te shkojne ne shtepi dhe te shkruajne mbi te.

0:10:47.000,0:10:53.000
Tashme sistemi yn edukativ parashtrohet si ideja e aftesises akademike.

0:10:53.000,0:10:56.000
Dhe ka nje arsye.

0:10:56.000,0:10:58.000
I gjithe sistemi edukativ eshte i shpikur -- ne te gjithe boten, nuk ka pasur

0:10:58.000,0:11:00.000
sisteme arsimi publike, me te vertete, perpara shekullit te 19-te.

0:11:00.000,0:11:03.000
Te gjitha u zhvilluan

0:11:03.000,0:11:04.000
per te permbushur nevojat e industrializimit.

0:11:04.000,0:11:07.000
Prandaj edhe hierarkia eshte ndare ne dy ide.

0:11:07.000,0:11:11.000
E para, ajo e cila thote se lendet pershtatshme per pune

0:11:11.000,0:11:13.000
jane ne krye. Prandaj ty te kane larguar me dashamiresi

0:11:13.000,0:11:15.000
nga gjerat ne shkolle qe ne femijeri, gjera te cilat ti i pelqeje,

0:11:15.000,0:11:17.000
me pretekstin se ti kurre

0:11:17.000,0:11:20.000
nuk do te mund te gjeje nje pune duke bere ate gje. Apo jo?

0:11:20.000,0:11:22.000
Mos u merr me muzike, ti nuk do te besh nje muzikant;

0:11:22.000,0:11:24.000
mos u merr me art, ti nuk do te behesh nje artist.

0:11:25.000,0:11:29.000
Keshillat dashamirese -- tashme thellesisht te gabuara. E gjithe bota

0:11:29.000,0:11:30.000
eshte e perfshire ne nje revolucion.

0:11:30.000,0:11:33.000
Dhe e dyta, eshte aftesia akademike, e cila me te vertete qe ka arritur te dominoj

0:11:33.000,0:11:34.000
pikepampjen tone mbi inteligjencen,

0:11:34.000,0:11:37.000
pasi universitetet krijojnje sistemin sipas imazhit te tyre.

0:11:37.000,0:11:39.000
Nese e mendoni mire, i gjithe sistemi

0:11:39.000,0:11:41.000
i edukimit publik perreth botes eshte nje proces i zgjatur

0:11:41.000,0:11:43.000
drej hyrjes ne univeristet.

0:11:43.000,0:11:46.000
Dhe pasoja eshte se shume persona jashtezakonisht te talentuar

0:11:46.000,0:11:48.000
briliant dhe kreativ mendojne se nuk jane te tille,

0:11:48.000,0:11:50.000
pasi lendet ne te cilat ata ishin te mire ne shkolle

0:11:50.000,0:11:54.000
nuk iu jepej rendesi, ose ishin shpesh te stigmatizuara.

0:11:54.000,0:11:56.000
Dhe une mendoj se nuk mund te vazhdojme ne kete rruge.

0:11:56.000,0:11:58.000
Ne 30 vitet e ardhshme, sipas UNESCO-s,

0:11:58.000,0:12:01.000
me shume njerez ne te gjithe boten do te diplomohen

0:12:01.000,0:12:03.000
fale edukimit sesa ndonjehere, qe nga fillimi i historise.

0:12:03.000,0:12:05.000
Me shume njerez, dhe ky eshte kombinimi

0:12:05.000,0:12:07.000
i te gjithe gjerave per te cilat folem --

0:12:07.000,0:12:10.000
tekonologjia dhe efekti i saj transformues ne pune, demografia

0:12:10.000,0:12:12.000
dhe shperthimi gjigant ne popullsi.

0:12:12.000,0:12:15.000
Papritur, diplomat nuk vlejn më. A nuk eshte kjo e vertete?

0:12:15.000,0:12:19.000
Kur une isha student, nese ti kishe nje diplome, ti kishe nje pune.

0:12:19.000,0:12:22.000
Nese ti nuk kishe nje pune, kjo vinte prej faktit se ti nuk e doje nje te tille.

0:12:22.000,0:12:25.000
Dhe sinqerisht, une nuk e doja nje.(qeshje)

0:12:25.000,0:12:30.000
Por tani, femijet me nje diplome shpesh

0:12:30.000,0:12:31.000
shkojne ne shtepi per te luajtur me video lojra,

0:12:31.000,0:12:34.000
pasi te duhet nje Master per nje pune ku me pare kerkohej vetem nje diplome baçelor.

0:12:34.000,0:12:37.000
dhe nje Doktorature per tjetren.

0:12:37.000,0:12:39.000
Ky është një proces i inflacionit akademik

0:12:39.000,0:12:41.000
Dhe kjo tregon se e gjithe struktura e edukimit

0:12:41.000,0:12:43.000
po leviz poshte kembeve tona. Ne duhet te rishikojme ne menyre radikale

0:12:43.000,0:12:44.000
pikepamjen tone mbi intelegjencen.

0:12:44.000,0:12:46.000
Ne dime tre gjera per intelegjencen.

0:12:46.000,0:12:49.000
Nje, ajo eshte e shumellojshme. Ne mendojme mbi boten ne te gjitha menyrat

0:12:49.000,0:12:51.000
permes se cilave e perjetojme ate. Ne mendojme vizualisht,

0:12:51.000,0:12:54.000
ne mendojme me ane te tingujve, ne mendojne kinestetikisht.

0:12:54.000,0:12:57.000
Ne mendojme ne terma abstrakt. Ne mendojme ne levizje.

0:12:57.000,0:12:59.000
Se dyti, intelegjenca eshte dinamike.

0:12:59.000,0:13:02.000
Nese shihni nderveprimet ne trurin njerezor, sic degjuam

0:13:02.000,0:13:05.000
dje ne nje numer prezantimesh,

0:13:05.000,0:13:07.000
intelegjenca eshte interaktive, ne menyre te mrekullueshme.

0:13:07.000,0:13:10.000
Truri nuk eshte i ndare ne dhoma.

0:13:10.000,0:13:13.000
Ne fakt, kreativiteti -- te cilin une e cilesoj si procesi

0:13:13.000,0:13:15.000
i te paturit ide origjinale te cilat kane vlere --

0:13:15.000,0:13:18.000
shpesh del ne pah fale nderveprimit

0:13:18.000,0:13:21.000
te menyrave apo disciplinave te ndryshme me ane te te cilave ne i shohim gjerat.

0:13:21.000,0:13:23.000
Truri eshte qellimisht.. -- meqe ra fjala,

0:13:23.000,0:13:26.000
ekziston nje grumbull nervash qe bashkon te dy hemisferat e trurit

0:13:26.000,0:13:28.000
i cili quhet corpus callosum. Eshte me i trashe tek femrat.

0:13:28.000,0:13:30.000
Duke vazhduar nga Helena dje, une mendoj

0:13:30.000,0:13:34.000
se kjo eshte arsyeja pse grate jane me te afta per te bere disa pune njeheresh.

0:13:34.000,0:13:36.000
Pasi ju jeni me te zonja, apo jo?

0:13:36.000,0:13:39.000
Ekziston nje grumbull kerkimesh, por une e di prej eksperiences sime personale.

0:13:39.000,0:13:41.000
Nese gruaja im eshte duke gatuar nje vakt ne shtepi --

0:13:41.000,0:13:45.000
c'ka nuk ndodh shpesh, fatmiresisht. (Qeshje)

0:13:45.000,0:13:48.000
Por, ajo po e ben -- jo, ajo eshte me te vertete e mire per disa gjera --

0:13:48.000,0:13:50.000
por, nese ajo eshte duke gatuar, sic mund ta dini,

0:13:50.000,0:13:52.000
ajo merret edhe me njerezit ne telefon,

0:13:52.000,0:13:55.000
flet me femijet, lyen tavanin,

0:13:55.000,0:13:58.000
ndersa eshte duke bere nje operacion me zemer te hapur ne anen tjeter.

0:13:58.000,0:14:01.000
Nese une jam duke gatuar, dera eshte e mbyllur, femijet jane jashte,

0:14:01.000,0:14:04.000
telefoni eshte i mbyllur, nese ajo futet brenda une inatosem.

0:14:04.000,0:14:17.000
Dhe them "Terri, te lutem, une po perpiqem te fergoj nje veze ketu. Me le rehat." (Qeshje)

0:14:17.000,0:14:19.000
Ne fakt, ju mund ta njihni kete thenie e vjeter filozofike,

0:14:19.000,0:14:22.000
nese nje peme bie ne nje pyll dhe asnje nuk e degjon,

0:14:22.000,0:14:25.000
a ka ndodhur? Iu kujtohet ai tregimi i vjeter?

0:14:25.000,0:14:28.000
Shume pak kohe me pare pashe nje T-shirt te mrekullueshme ku thuhej "Nese nje burre jep nje mendim

0:14:28.000,0:14:31.000
ne nje pyll, dhe asnje grua nuk e degjon,

0:14:31.000,0:14:40.000
a e ka prape gabim ai?" (Qeshje)

0:14:40.000,0:14:42.000
Dhe gjeja e trete qe ka te beje me intelegjencen

0:14:43.000,0:14:45.000
eshte se ajo eshte e veqant. Une po shkruaj nje liber te ri per momentin

0:14:45.000,0:14:47.000
te quajtur "Epifani", i cli bazohet ne nje seri

0:14:47.000,0:14:49.000
intervistash me njerez persa i perket menyres sesi ato zbuluan

0:14:49.000,0:14:51.000
talentin e tyre. Jam magjepsur nga menyra sesi njerezit kane arritur aty ku jane.

0:14:51.000,0:14:54.000
Me erdhi ideja nga nje bashkebisedim qe pata

0:14:54.000,0:14:56.000
me nje grua te mrekullueshme per te cilen shumica

0:14:56.000,0:14:58.000
ndoshta nuk ka degjuar kurre, te quajtur Gillian Lynne,

0:14:58.000,0:15:00.000
keni degjuar per te? Disa kane. Ajo eshte nje koreografe

0:15:00.000,0:15:02.000
dhe te gjithe e njohin punen e saj.

0:15:02.000,0:15:04.000
Ajo ka bere "Cats" and "Fantazmen e Operas."

0:15:04.000,0:15:08.000
Ajo eshte e mrekullueshme. Njerhere e nje kohe isha pjese e bordit te Baletit Mbreteror, ne Angli,

0:15:08.000,0:15:10.000
sic mund ta shihni.

0:15:10.000,0:15:12.000
Gjithsesi, Gillian dhe une hengrem dreke nje dite dhe une i thashe,

0:15:12.000,0:15:14.000
"Gillian, si arrite te behesh nje kercimtare?" Dhe ajo me tha

0:15:14.000,0:15:16.000
se ishte mjaft interesante, se kur ishte ne shkolle,

0:15:16.000,0:15:19.000
ajo ishte me te vertete e pashprese. Dhe shkolla, ne vitete 30-te

0:15:19.000,0:15:21.000
i shkroi prinderve te saj duke i thene "Ne mendojme se

0:15:21.000,0:15:23.000
Gillian ka nje problem me te mesuarin". Ajo nuk mund te perqendrohej,

0:15:23.000,0:15:25.000
ajo nervozohej. Mendoj se ne ditet e sotme ata do te thonin

0:15:25.000,0:15:29.000
se ajo ka ADHD. Nuk do te thonit keshtu ju? Por behet fjale per vitet 30-te,

0:15:29.000,0:15:32.000
dhe ADHD nuk ishte shpikur ne ate pike.

0:15:32.000,0:15:35.000
Nuk ishte nje semundje e disponueshme. (Qeshje)

0:15:35.000,0:15:39.000
Njerezit nuk e dinin se mund ta kishin ate.

0:15:39.000,0:15:43.000
Gjithsesi, ajo shkoi te takonte nje specialist. Keshtu, ne nje dhome prej lisi,

0:15:43.000,0:15:46.000
ne te cilen shkoi me te emen,

0:15:46.000,0:15:49.000
ajo u drejtua dhe u ul ne nje karrige ne fund,

0:15:49.000,0:15:51.000
dhe ul mbi duart e saj per 20 minuta ndersa

0:15:51.000,0:15:53.000
ky burre bisedonte me te emen per te gjitha

0:15:53.000,0:15:57.000
problemet qe Gillian po kalonte ne shkolle. Dhe ne fund te kesaj --

0:15:57.000,0:15:59.000
pasi ajo po bezdiste njerezit,

0:15:59.000,0:16:01.000
nuk i bente detyrat ne kohe dhe keshtu me rradhe,

0:16:01.000,0:16:04.000
nje femije i vogel tete vjecar, ne fund, doktori shkoi dhe u ul

0:16:04.000,0:16:06.000
afer Gillian dhe i tha, "Gillian,

0:16:06.000,0:16:08.000
i degjova te gjithe keto gjera qe mama jote

0:16:08.000,0:16:10.000
me tha, dhe duhet te flas me te privatisht."

0:16:10.000,0:16:13.000
Ai i tha, "Prit ketu, ne do te kthehemi, nuk do te largohemi per shume."

0:16:13.000,0:16:15.000
dhe ato u larguan dhe e lane vetem ate.

0:16:15.000,0:16:17.000
Por, ndersa dilnin jashte dhomes, ai e kyqi radion

0:16:17.000,0:16:19.000
qe rrinte mbi tavolinen e tij te punes. Ndersa ata

0:16:19.000,0:16:21.000
dolën jashte dhomes, ai i tha se emes,

0:16:21.000,0:16:24.000
"Qendroni dhe shikojeni ate". Ne momentin e pare kur ata dolen nga dhoma,

0:16:24.000,0:16:28.000
ajo tha, u ngrit ne kembe dhe levizi sipas muzikes.

0:16:28.000,0:16:30.000
Ata e pane per disa minuta,

0:16:30.000,0:16:33.000
dhe ai u kthye drejt se emes dhe i tha,

0:16:33.000,0:16:37.000
"Zonja Lynne, Gillian nuk eshte semure, ajo eshte nje kercimatre.

0:16:37.000,0:16:39.000
Dergoje ne nje shkolle kercimi."

0:16:39.000,0:16:41.000
Une e pyeta, "Çfare ndodhi?

0:16:41.000,0:16:44.000
Ajo me tha, "Ajo e beri. Nuk mund te te pershkruaj sesa e mrekullueshme ishte.

0:16:44.000,0:16:46.000
Shkuam ne ate klase dhe ajo ishte plote

0:16:46.000,0:16:49.000
me njerez si une. Njerez qe nuk mund te qendronin ne nje vend.

0:16:49.000,0:16:52.000
Njerez qe duhet te leviznin per te menduar". Qe duhet te leviznin per te menduar.

0:16:52.000,0:16:54.000
Ata benin balet, ata benin tap (lloj kercimi), ata benin jazz,

0:16:54.000,0:16:56.000
ata benin kercim modern, ata benin kercim bashkekohor.

0:16:56.000,0:16:59.000
Perfundimisht ajo beri nje audicion per Shkollen e Baletit Mbreteror,

0:16:59.000,0:17:01.000
u be nje soliste dhe pati nje karriere te mrekullueshme

0:17:01.000,0:17:03.000
tek Baleti Mbreteror. Me pas u diplomua

0:17:03.000,0:17:05.000
nga Shkolla e Baletit Mbreteror dhe

0:17:05.000,0:17:08.000
themeloi kompanine e vet - Kompania e Kercimit te Gillian Lynne --

0:17:08.000,0:17:11.000
dhe takoi Andrew Lloyd Weber. Ajo ka qene pergjegjese per

0:17:11.000,0:17:13.000
disa nga produksionet me te sukseshme

0:17:13.000,0:17:18.000
te teatrit muzikor ne histori, ajo i ka kenaqur miliona,

0:17:18.000,0:17:21.000
dhe tashme ajo eshte nje multi-milionere. Dikush tjeter

0:17:21.000,0:17:25.000
mund ti kishte dhene ilace dhe ti thoshte

0:17:25.000,0:17:27.000
qe te qetesohej.

0:17:27.000,0:17:30.000
Tani, une mendoj.... (Duartrokitje) Une mendoj se :

0:17:30.000,0:17:32.000
Al Gore foli naten e kaluar

0:17:32.000,0:17:35.000
per ekologjine, dhe revolucionin i cili u shkaktua nga Rachel Carson.

0:17:35.000,0:17:39.000
Une besoj se e vetmja shprese e jona per te ardhmen

0:17:39.000,0:17:42.000
eshte adoptimi i nje koncepti te ri mbi ekologjine njerezore,

0:17:42.000,0:17:46.000
nje revolucion me ane te te cilit ne riformulojme konceptin tone

0:17:46.000,0:17:48.000
mbi pasurine e kapacitet njerezor.

0:17:48.000,0:17:52.000
Sistemi yn edukues i ka minuar mendjet tona ne te njejten menyre

0:17:52.000,0:17:54.000
sikurse ne qe jemi duke eksploatuar token; per nje komoditet te caktuar

0:17:54.000,0:17:57.000
Dhe ne te ardhmen, nuk do do te na sherbej neve.

0:17:57.000,0:18:00.000
Ne duhet te rimendojme principet themelore

0:18:00.000,0:18:02.000
me ane te te cilave ne po edukojme femijet tane. Ekziston

0:18:02.000,0:18:06.000
nje shprehje e mrekullueshme nga Jonas Salk, i cili tha, "Nese te gjithe insektet

0:18:06.000,0:18:09.000
do te zhdukeshin nga toka,

0:18:09.000,0:18:12.000
brenda 50 viteve e gjithe jeta ne Toke do te mbaronte.

0:18:12.000,0:18:15.000
Nese te gjitha qeniet njerezore do te zhdukeshin nga toka,

0:18:15.000,0:18:19.000
brenda 50 viteve te gjithe format e jetes do te lulezonin."

0:18:19.000,0:18:21.000
Dhe ai ka te drejte.

0:18:21.000,0:18:24.000
Ajo c'ka TED feston eshte dhurata e imagjinates njerezore.

0:18:24.000,0:18:28.000
Duhet te tregohemi te kujdesshem qe ta perdorim kete dhurate

0:18:28.000,0:18:31.000
me menquri dhe te shmangim disa nga keto skenare,

0:18:31.000,0:18:34.000
skenare per te cilet kemi folur. Dhe e vetmja menyre

0:18:35.000,0:18:38.000
per ta bere eshte duke i pare kapacitet tona krijuese

0:18:38.000,0:18:40.000
si pasurite qe ato jane dhe duke pare

0:18:40.000,0:18:43.000
femijet tane si shpresa qe ata jane. Dhe detyra jone

0:18:43.000,0:18:46.000
eshte te edukojme te gjithe qenien e tyre, ne menyre te tille qe ata te mund te perballojne te ardhmen.

0:18:46.000,0:18:49.000
Me qe ra fjala -- ne ndoshta nuk do ta shohim kete te ardhme,

0:18:49.000,0:18:52.000
por ata po. Dhe puna jone eshte qe ti ndihmojme

0:18:52.000,0:18:54.000
ata qe te krijojne dicka me te. Ju faleminderit shume