WEBVTT

00:00:07.250 --> 00:00:11.075
Eski bir batıl inancın söylediğine
göre adı asla bir tiyatroda dahi

00:00:11.075 --> 00:00:16.036
anılmaması gereken çok
güçlü bir oyun var.

00:00:16.036 --> 00:00:21.676
Cadılıkla başlayıp kopmuş
kanlı kellelerle biten.

00:00:21.676 --> 00:00:26.167
Bilmecelerle, kehanetlerle,
kabus imgelemleriyle

00:00:26.167 --> 00:00:28.968
ve bir sürü acımasız
cinayetle dolu bir oyun.

00:00:28.968 --> 00:00:34.537
William Shakespeare'in
kimi zaman "İskoç Oyunu"

00:00:34.537 --> 00:00:38.018
ya da "Macbeth'in Trajedisi"
diye anılan oyunu.

00:00:38.018 --> 00:00:41.697
İlk kez Londra'daki Globe Tiyatrosu'nda
1606'da sahnelenen Macbeth,

00:00:41.697 --> 00:00:44.933
Shakespeare'in en kısa trajedisi.

00:00:44.933 --> 00:00:48.194
Aynı zamanda en çok olay
içerenlerinden de bir tanesi.

00:00:48.194 --> 00:00:51.515
5 perdelik oyunda tahtı çalan,

00:00:51.515 --> 00:00:53.381
dehşetle hüküm süren

00:00:53.381 --> 00:00:55.635
ve kanlı bir sona kavuşan

00:00:55.635 --> 00:00:58.810
İskoç bir soylunun
hikâyesini anlatıyor.

00:00:58.810 --> 00:01:02.317
Oyun boyunca hırs,

00:01:02.317 --> 00:01:03.266
güç

00:01:03.266 --> 00:01:04.311
ve şiddet hakkında

00:01:04.311 --> 00:01:08.721
Shakespeare dönemindeki siyasete
doğrudan göndermelerde bulunan

00:01:08.721 --> 00:01:12.922
ve bizim zamanımızda da yankılanmaya
devam eden önemli sorular soruyor.

00:01:12.922 --> 00:01:17.212
17. yüzyılın başlarında, İngiltere
siyasi anlamda istikrarsızdı.

00:01:17.212 --> 00:01:21.971
Kraliçe I. Elizabeth, 1603'te
ardında bir varis bırakmadan öldü

00:01:21.971 --> 00:01:23.458
ve beklenmedik bir şekilde

00:01:23.458 --> 00:01:29.352
danışmanları tacı İskoçya kralı
James Stewart'a giydirdi.

00:01:29.352 --> 00:01:32.502
İki yıl sonra James, Barut Komplosu isimli


00:01:32.502 --> 00:01:35.632
bir suikast girişimiyle
karşı karşıya geldi.

00:01:35.632 --> 00:01:37.963
Bir kralı meşru yapan şeyin
ne olduğu soruları

00:01:37.963 --> 00:01:41.243
herkesin dilindeydi.

00:01:41.243 --> 00:01:44.593
Shakespeare, Macbeth isimli
ölüm saçan 11. yüzyıl İskoç kralının

00:01:44.593 --> 00:01:47.152
ve diğer birkaç İskoç
soylunun hikâyelerini

00:01:47.152 --> 00:01:51.353
bir araya getirip uyarladığında

00:01:51.353 --> 00:01:55.432
elinde sağlam materyaller
olduğunu biliyor olmalıydı.

00:01:55.432 --> 00:01:58.793
Holinshed'in Vakayinamesi'nde
onların hikâyelerini buldu.

00:01:58.793 --> 00:02:03.325
Bu, İngiltere ve İrlanda'nın 16.
yüzyıldaki tarihini anlatan bir eser.

00:02:03.325 --> 00:02:06.583
Shakespeare aynı zamanda hikâyesini

00:02:06.583 --> 00:02:09.354
her kesimden olan gürültücü
izleyici kitlesinin dikkatini

00:02:09.354 --> 00:02:13.254
hemen çekecek bir şekilde
anlatması gerektiğini biliyordu.

00:02:13.254 --> 00:02:16.055
Globe Tiyatrosu, toplumun her
tabakasından insana açıktı.

00:02:16.055 --> 00:02:19.263
Zengin patronlar sahneyi
balkonlardan izlerken,

00:02:19.263 --> 00:02:22.336
yoksul insanlar gösteriyi
çukur denilen üstü açık kısımda

00:02:22.336 --> 00:02:25.715
izlemek için bir penny ödüyordu.

00:02:25.715 --> 00:02:30.924
Performanslar sırasında konuşmak,
yuhalamak ve tezahürat alışılagelmişti.

00:02:30.924 --> 00:02:36.545
Oyunlar başarısız olduğunda sahneye
eşya fırlatan izleyiciler bile vardı.

00:02:36.545 --> 00:02:40.015
Macbeth, kelimenin tam anlamıyla
bir gümbürtüyle perdesini açar.

00:02:40.015 --> 00:02:42.946
Gök gürler ve üç cadı belirir.

00:02:42.946 --> 00:02:44.466
Macbeth isminde,

00:02:44.466 --> 00:02:48.345
soylu bir İskoç savaş kahramanını
aradıklarını söylerler ve sonra

00:02:48.345 --> 00:02:52.136
çivisi çıkmış bir dünyayı öngören
bir lanet okuyarak uçarlar.

00:02:54.126 --> 00:03:01.576
"İyi kötüdür, kötü de iyi.
Uçalım sisli havada, puslu havada."

00:03:01.576 --> 00:03:05.403
Daha sonra görüldüğü üzere,
Macbeth'i ve soylu Banquo'yu bulurlar.

00:03:05.403 --> 00:03:14.054
"Selam Macbeth! Selam geleceğin
hükümdarı!" diye kehanette bulunurlar.

00:03:14.054 --> 00:03:16.745
"Kral mı?" diye düşünür Macbeth.

00:03:16.745 --> 00:03:20.674
Ancak tacı elde etmesi için
ne yapması gerekir?

00:03:20.674 --> 00:03:23.215
Macbeth ve eşi Lady Macbeth,

00:03:23.215 --> 00:03:27.550
kısa sürede bir dizi cinayet, yalan
ve ihanet dolu planlar yaparlar.

00:03:27.550 --> 00:03:28.991
Peşi sıra gelen kan gölünde,

00:03:28.991 --> 00:03:32.768
Shakespeare izleyicilere
İngiliz edebiyatındaki

00:03:32.768 --> 00:03:35.172
en hatırlanmaya değer paragrafları verir.

00:03:35.172 --> 00:03:40.565
"Çık, uğursuz leke!
Çık, diyorum!" diye ağlar

00:03:40.565 --> 00:03:44.675
kurbanlarının kanını ellerinden
silemeyeceğini düşünen Lady Macbeth.

00:03:44.675 --> 00:03:49.266
Onun suça olan takıntısı, oyun boyunca
işlenen birçok temadan biridir.

00:03:49.266 --> 00:03:52.676
Gücü kötüye kullanma,

00:03:52.676 --> 00:03:56.280
bitmeyen şiddet ve ihanet döngüsü,
siyasi çatışmaya kafa tutmaya

00:03:56.280 --> 00:03:59.316
olan evrensel yatkınlık
temalarının yanında.

00:03:59.316 --> 00:04:01.521
Shakespeare'in diline özgü olduğu üzere

00:04:01.521 --> 00:04:04.186
oyunda ilk kez kullanılan bazı cümleler

00:04:04.186 --> 00:04:08.886
öyle çok tekrar edildi ki
şimdilerde sıradan geliyorlar.

00:04:08.886 --> 00:04:12.014
"İnsan iyiliğinin sütü",

00:04:12.014 --> 00:04:14.257
"olan oldu",

00:04:14.257 --> 00:04:16.520
ve cadıların ünlü büyüsü

00:04:16.520 --> 00:04:24.177
"Katmerlen dert, üzüntü, katmerlen!
Ateş yan! Kazan fıkırda!" gibi.

00:04:24.177 --> 00:04:28.579
Fakat Shakespeare, en ilginç kısmı
Macbeth'in kendisine saklar.

00:04:28.579 --> 00:04:32.998
Oyunun sonuna doğru,
Macbeth ölümün evrenselliğini

00:04:32.998 --> 00:04:35.879
ve yaşamın anlamsızlığını temsil ediyor.

00:04:35.879 --> 00:04:40.187
"Sön kısacık mum, sön!" diye
dövünür Macbeth.

00:04:40.187 --> 00:04:42.401
"Ömür bir yürür gölge;

00:04:42.401 --> 00:04:47.207
zavallı bir kukla ki sahnede
salınıp çırpınarak saatini dolduruyor,

00:04:47.207 --> 00:04:49.739
sonra bir daha adı duyulmuyor.

00:04:49.739 --> 00:04:54.437
Bir aptalın anlattığı bir masal bu;
sırf gürültü, patırtı.

00:04:54.437 --> 00:04:57.699
bir anlama geldiği de yok."

00:04:57.699 --> 00:05:02.977
Hayat aptalın tekinin anlattığı bir masal
olabilir, ancak Macbeth öyle değil.

00:05:02.977 --> 00:05:06.709
Shakespeare'in dili ve karakterleri
kültürel bilincimize

00:05:06.709 --> 00:05:08.728
ender rastlanır bir ölçüde işledi.

00:05:08.728 --> 00:05:12.259
Yönetmenler bu hikâyeyi gücün kötüye
kullanımına ışık tutmak için kullanır.

00:05:12.259 --> 00:05:14.120
Amerikan mafyasından tutun da

00:05:14.120 --> 00:05:17.229
dünya üzerindeki diktatörlere
varıncaya kadar.

00:05:17.229 --> 00:05:19.610
Oyun birçok kez filme uyarlandı.

00:05:19.610 --> 00:05:22.870
Buna Akira Kurosawa'nın
feodal Japonya'da geçen

00:05:22.870 --> 00:05:25.201
"Kanlı Taht" filmi

00:05:25.201 --> 00:05:28.569
ve Macbeth ile rakiplerinin
birbiriyle yarışan

00:05:28.569 --> 00:05:30.531
fast food zincirlerinin müdürü oldukları

00:05:30.531 --> 00:05:34.450
modernleştirilmiş bir versiyonu
olan "Scotland, PA" filmi dahil.

00:05:34.450 --> 00:05:36.190
Gösterim nasıl olursa olsun

00:05:36.190 --> 00:05:37.890
ahlak,

00:05:37.890 --> 00:05:39.141
siyaset

00:05:39.141 --> 00:05:42.612
ve güç meseleleri günümüzde
hala geçerliliğini koruyor

00:05:42.612 --> 00:05:46.290
ve görünen o ki Shakespeare'in
Macbeth'i de öyle.