1
00:00:14,324 --> 00:00:15,986
Merhaba insanlar.

2
00:00:15,986 --> 00:00:17,695
Benim adım Matt

3
00:00:17,695 --> 00:00:19,450
ve önümüzdeki birkaç dakika boyunca

4
00:00:19,450 --> 00:00:21,945
beni dinleyeceksiniz.

5
00:00:21,945 --> 00:00:24,715
Ha, ha, ha, ha, ha.

6
00:00:24,715 --> 00:00:27,346
Pardon. Şaka yapıyordum.

7
00:00:29,458 --> 00:00:31,735
İşte benim normal sesim.

8
00:00:31,735 --> 00:00:33,204
Daha önce bilgisayardan gelen

9
00:00:33,204 --> 00:00:36,070
bir sesin komutlarını 
takip etmiş miydin?

10
00:00:36,070 --> 00:00:38,281
Etmedin mi? Harika!

11
00:00:38,281 --> 00:00:40,227
Seninle bir deney yapmak istiyorum

12
00:00:40,227 --> 00:00:42,521
ama deneyin içeriği hakkında 
bir şey söyleyemem,

13
00:00:42,521 --> 00:00:43,528
çünkü eğer söylersem,

14
00:00:43,528 --> 00:00:44,800
işe yaramayabilir.

15
00:00:44,800 --> 00:00:46,706
Bana güven.

16
00:00:46,706 --> 00:00:49,051
Her şey az sonra 
anlamlı hale gelecek,

17
00:00:49,051 --> 00:00:50,467
umarım.

18
00:00:50,467 --> 00:00:51,621
Eğer oturuyorsan

19
00:00:51,621 --> 00:00:54,436
ayağa kalk ve sandalyeden
biraz uzaklaş.

20
00:00:54,436 --> 00:00:56,522
Biraz sonra seni hareket ettireceğim,

21
00:00:56,522 --> 00:00:59,011
bu yüzden kendine yer aç.

22
00:00:59,011 --> 00:01:01,259
Birkaç eşyanın yerini 
değiştirmen mi gerekiyor?

23
00:01:01,259 --> 00:01:02,305
Tamam, acelemiz yok.

24
00:01:02,305 --> 00:01:03,608
Beklerim.

25
00:01:04,778 --> 00:01:05,880
Ben "üç" deyince

26
00:01:05,880 --> 00:01:08,408
tek ayak üzerinde 
zıplamaya başlayacaksın.

27
00:01:08,408 --> 00:01:10,433
Hazır mısın?

28
00:01:10,433 --> 00:01:11,478
Bir,

29
00:01:11,478 --> 00:01:12,808
iki,

30
00:01:12,808 --> 00:01:13,811
üç!

31
00:01:13,811 --> 00:01:14,696
Zıpla,

32
00:01:14,696 --> 00:01:15,521
zıpla,

33
00:01:15,521 --> 00:01:16,104
zıpla,

34
00:01:16,104 --> 00:01:17,567
zıpla,

35
00:01:17,567 --> 00:01:19,015
zıpla.

36
00:01:19,015 --> 00:01:20,267
Çok güzel!

37
00:01:20,267 --> 00:01:22,111
Şimdi zıplamaya devam ederken

38
00:01:22,111 --> 00:01:25,020
köpek gibi havlamaya da başla.

39
00:01:25,020 --> 00:01:26,450
Hav, hav;

40
00:01:26,450 --> 00:01:27,733
hav, hav;

41
00:01:27,733 --> 00:01:29,619
hav, hav.

42
00:01:29,619 --> 00:01:31,765
İşte böyle!

43
00:01:31,765 --> 00:01:33,080
Birkaç defa daha.

44
00:01:33,080 --> 00:01:35,798
Hav, hav, hav.

45
00:01:35,798 --> 00:01:37,071
Ve üç,

46
00:01:37,071 --> 00:01:37,938
iki,

47
00:01:37,938 --> 00:01:38,843
bir,

48
00:01:38,843 --> 00:01:40,130
dur!

49
00:01:40,130 --> 00:01:42,590
Rahatla, oturup biraz dinlen.

50
00:01:42,590 --> 00:01:45,033
Şimdi, benim "Başla" komutumla 
tek ayak üzerinde

51
00:01:45,033 --> 00:01:46,805
zıplamaya başladığın andan

52
00:01:46,805 --> 00:01:48,606
"dur!" dediğim ana kadar

53
00:01:48,606 --> 00:01:50,433
geçen süreyi düşünmeni istiyorum.

54
00:01:50,433 --> 00:01:51,835
Bir tahmin yap.

55
00:01:51,835 --> 00:01:55,523
Bu sürenin net saniye ya da 
dakika tahminini bekliyorum.

56
00:01:55,523 --> 00:01:58,455
Şimdi, bu sayıyı bir kağıda yaz.

57
00:01:59,520 --> 00:02:00,875
Yazdın mı?

58
00:02:00,875 --> 00:02:04,529
Geçen süre tam olarak 26 saniyeydi.

59
00:02:04,529 --> 00:02:06,083
Daha fazla mı hesapladın?

60
00:02:06,083 --> 00:02:07,993
Büyük ihtimalle.

61
00:02:07,993 --> 00:02:10,102
Peki, neden hata yaptın?

62
00:02:10,102 --> 00:02:12,637
Hatanın nedeni zaman algısıydı.

63
00:02:12,637 --> 00:02:16,005
Zaman hakkında şaşırtıcı derecede
isabetli tahminler yapabilsek de

64
00:02:16,005 --> 00:02:19,001
yeni, alışılmadık ya da dinamik 
bir deneyim esnasında,

65
00:02:19,001 --> 00:02:20,644
tek ayak üstünde zıplamak,

66
00:02:20,644 --> 00:02:23,455
bilgisayardan gelen 
bir sesin komutlarını takip etmek,

67
00:02:23,455 --> 00:02:26,006
ya da uçaktan atlamak gibi anlarda

68
00:02:26,006 --> 00:02:29,178
geçen süreleri genelde
yanlış tahmin ederiz.

69
00:02:29,178 --> 00:02:31,416
Yani, eğer ilk defa 
bungee jumping yaptığında

70
00:02:31,416 --> 00:02:34,916
aşağıya iniş süren sana
10 saniye gibi gelse de

71
00:02:34,916 --> 00:02:37,440
kayıt süresi atlayışın aslında

72
00:02:37,440 --> 00:02:39,836
5 saniyeden fazla 
sürmediğini gösterecektir.

73
00:02:39,836 --> 00:02:41,821
Bu farkın sebebi ise

74
00:02:41,821 --> 00:02:43,943
vücudunun fiziksel düşüşünün aksine

75
00:02:43,943 --> 00:02:46,370
beyninin algıladığı zamanın, 
iki nokta arasında

76
00:02:46,370 --> 00:02:48,827
düz bir çizgi izlememesidir.

77
00:02:48,827 --> 00:02:50,620
Bazı bilim insanları,
düşüş esnasında

78
00:02:50,620 --> 00:02:52,860
beynin kavisli bir yol
izlediğine inanıyor.

79
00:02:52,860 --> 00:02:54,933
Bu yol, düşerken algıladığın

80
00:02:54,933 --> 00:02:57,346
bilginin miktarından etkileniyor.

81
00:02:57,346 --> 00:02:59,125
Baylor College of Medicine'da

82
00:02:59,125 --> 00:03:01,710
bir nörolog olan David Egleman,

83
00:03:01,710 --> 00:03:04,377
zaman algısının büyük ölçüde

84
00:03:04,377 --> 00:03:06,501
beynine kaydedilen anı ve bilgilerin

85
00:03:06,501 --> 00:03:08,384
sayısından etkinlendiğini düşünüyor.

86
00:03:08,384 --> 00:03:09,802
Yeni bir deneyimi yaşarken,

87
00:03:09,802 --> 00:03:12,323
örneğin ilk defa yüksek dalış yaparken

88
00:03:12,323 --> 00:03:14,169
duyuların güçlenir.

89
00:03:14,169 --> 00:03:15,704
Görüntüleri, sesleri ve kokuları

90
00:03:15,704 --> 00:03:17,850
normalden çok daha

91
00:03:17,850 --> 00:03:19,521
ayrıntılı bir biçimde algılarsın.

92
00:03:19,521 --> 00:03:21,219
Beyninde daha fazla bilgiyi

93
00:03:21,219 --> 00:03:23,231
hafıza biçiminde depolarsın.

94
00:03:23,231 --> 00:03:25,396
Beynine kaydettiğin bilgiler
ne kadar fazlaysa

95
00:03:25,396 --> 00:03:28,206
örneğin, yüksek atlayışta
algıladığın klorin kokusu

96
00:03:28,206 --> 00:03:30,296
ya da suyun rengi gibi,

97
00:03:30,296 --> 00:03:33,288
o deneyimi o kadar uzun algılarsın.

98
00:03:33,288 --> 00:03:34,817
Yani, beynine kaydettiğin

99
00:03:34,817 --> 00:03:36,711
anı ve verilerin sayısı

100
00:03:36,711 --> 00:03:38,956
o deneyimin süresine dair inancını

101
00:03:38,956 --> 00:03:41,215
doğrudan etkiler.

102
00:03:41,215 --> 00:03:42,763
Daha önce, birinin geçirdiği

103
00:03:42,763 --> 00:03:45,236
bir trafik kazasını anlattığına 
tanık oldun mu?

104
00:03:45,236 --> 00:03:48,553
Otomobil kazaları genelde 
saniyeler sürse de

105
00:03:48,553 --> 00:03:50,887
kazaya karışanlar genelde kazanın

106
00:03:50,887 --> 00:03:54,377
çok daha uzun sürdüğünü 
hissetiğini söyler.

107
00:03:54,377 --> 00:03:56,664
Zaman algısı, çocukluk döneminin

108
00:03:56,664 --> 00:03:59,614
neden hiç bitmeyecekmiş 
gibi hissedildiğini de açıklayabilir.

109
00:03:59,614 --> 00:04:02,940
Yetişkinlikte bir yıl,
göz açıp kapayıncaya kadar geçebilir

110
00:04:02,940 --> 00:04:06,012
ama çocuklar beyinlerine 
çok daha fazla bilgi kaydeder.

111
00:04:06,012 --> 00:04:08,202
Bunun sebebi, çocukken karşılaşılan

112
00:04:08,202 --> 00:04:12,071
çoğu deneyimin yeni olmasıdır.

113
00:04:12,071 --> 00:04:14,075
Aklında yer eden tüm anılar

114
00:04:14,075 --> 00:04:16,993
o kadar yoğundur ki onları hatırlamak

115
00:04:16,993 --> 00:04:20,256
seni o deneyimin yıllar boyu 
sürmüş olduğuna inandırabilir.

116
00:04:20,256 --> 00:04:22,122
Buna ek olarak, 5 yaşındayken

117
00:04:22,122 --> 00:04:25,093
bir yıl, hayatının 1/5'idir.

118
00:04:25,093 --> 00:04:28,623
Ama 25 yaşındaysan,
bir yıl, 1/25'i yapar,

119
00:04:28,623 --> 00:04:31,219
zaman algın üzerinde 
daha uzak bir etkiye sahiptir.

120
00:04:31,219 --> 00:04:32,616
Yetişkin bir bireysen

121
00:04:32,616 --> 00:04:34,295
uzak bir ülkeye ilk defa gittiğin

122
00:04:34,295 --> 00:04:37,334
bir tatili hatırlamaya çalış.

123
00:04:37,334 --> 00:04:40,093
O yeni yeri keşfettiğin iki hafta

124
00:04:40,093 --> 00:04:43,512
14 günden çok daha uzun sürmüş
gibi gelmiyor mu?

125
00:04:43,512 --> 00:04:44,973
Zaman algısı, bilimsel olması


126
00:04:44,973 --> 00:04:46,991
ve teorik alt yapısının yanı sıra,

127
00:04:46,991 --> 00:04:49,043
hayatımızı nasıl yaşamamız
gerektiğine dair

128
00:04:49,043 --> 00:04:50,684
çok önemli bir ders veriyor.

129
00:04:50,684 --> 00:04:52,279
Eminim sen de

130
00:04:52,279 --> 00:04:53,999
hayatını koltukta oturarak

131
00:04:53,999 --> 00:04:56,096
harcamaman 
gerektiğini duymuşsundur.

132
00:04:56,096 --> 00:04:58,586
İşte, zaman algısı bize 
bunun sebebini açıklıyor.

133
00:04:58,586 --> 00:05:00,027
Eğer dünyayla iç içe olur,

134
00:05:00,027 --> 00:05:01,445
yeni deneyimler yaşarsan,

135
00:05:01,445 --> 00:05:03,948
bu deneyim, tek ayak üzerinde zıplarken

136
00:05:03,948 --> 00:05:05,668
bir köpek gibi havlamak olsa bile,

137
00:05:05,668 --> 00:05:07,246
hayatını daha uzun

138
00:05:07,246 --> 00:05:10,421
ve dolu dolu yaşadığını 
hissedeceğinden emin olabilirsin.