1
00:00:06,795 --> 00:00:09,825
٤٣٠٠ ساڵ لەمەو بەر
لە سۆمەری کۆن،

2
00:00:09,825 --> 00:00:15,643
بەھێزترین کەسایەتی شاری ئێر دورخرایەوە
بۆ ناو بیابانی گەورە.

3
00:00:15,643 --> 00:00:17,753
ناوی ئەو ئینھیدوانا بوو.

4
00:00:17,753 --> 00:00:22,410
ئەو گەورە قەشەی خودای مانگ و یەکەم
نوسەری ناسراویی مێژوو بوو.

5
00:00:22,410 --> 00:00:27,776
لە کاتی دورکەوتنەوەی، ئەو ٤٢ سرودی ئاینی و
سێ داستانی بە ھۆنراوە نوسیوە.

6
00:00:27,776 --> 00:00:30,956
و ئەمە کۆتایی ئەو نەبوو لەگەڵ وڵاتی سۆمەر.

7
00:00:30,956 --> 00:00:34,700
ئینھیدوانا ١٧٠٠ ساڵ پێش
سافۆ دەژیا.

8
00:00:34,700 --> 00:00:36,970
١٥٠٠ ساڵ پێش ھۆمیرۆس،

9
00:00:36,970 --> 00:00:41,140
و نزیکەی ٥٠٠ ساڵ بەر لە باوکە ئیبراھیم
کە لە ئینجیل ناوی ھاتووە.

10
00:00:41,140 --> 00:00:45,800
ئەو لە میزۆپۆتامیا لە دایک بوو، زەوی نێوان
ڕووباری دیجلە و فوڕات.

11
00:00:45,800 --> 00:00:49,230
و شوێنی لە دایک بوونی یەکەم شار و
کلتوری بەرز.

12
00:00:49,230 --> 00:00:53,192
باوکی پاشا سارگۆنی گەورە بوو، بنیادنەری
یەکەم ئیمپراتۆریەت لە مێژوودا،

13
00:00:53,192 --> 00:00:58,190
کە شارە سەربەخۆکانی میزۆپۆتامیای داگیر کرد
لە ژێر ئاڵایەکی یەكگرتوودا.

14
00:00:58,190 --> 00:01:01,690
سارگۆن سامییەکی باکووری بوو کە بە ئەکەدی
قسەی دەکرد،

15
00:01:01,690 --> 00:01:06,132
و شارە کۆنەکانی تری سۆمەریی ئەویان وەک
داگیرکەرێک دەبینی.

16
00:01:06,132 --> 00:01:09,296
ئەوان زۆر جار شۆڕشیان دەکرد بۆ 
بەدەستھێنانەوەی سەربەخۆیی،

17
00:01:09,296 --> 00:01:11,692
و شکاندنی بنەماڵەی دەسەڵاتداری نوێ.

18
00:01:11,692 --> 00:01:13,722
بۆ لێک نزیک کردنەوەی کلتورەکان،

19
00:01:13,722 --> 00:01:17,822
سارگۆن کچەکەی دیاری کرد، ئینھیدوانا،
وەک قەشەی گەورە

20
00:01:17,822 --> 00:01:20,242
لە پەرستگا زۆر گرنگەکانی ئیمپراتۆریەتەکە.

21
00:01:20,242 --> 00:01:22,972
کچەکەی خێزانی شاھانە بەشێوەیەکی ئاسایی
خزمەتی ئاینیی کرد،

22
00:01:22,972 --> 00:01:27,542
و ئەو و دەیتوانی بخوێنێتەوە و بنوسێت
بە ھەردوو زمانی ئەکەدی و سۆمەری،

23
00:01:27,542 --> 00:01:30,340
و دەیتوانی کردە بیرکاریەکان بکات.

24
00:01:30,340 --> 00:01:34,252
یەکەم نوسینی جیھان وەک سیستەمێکی 
ژمێریاری لە سۆمەرەوە دەرکەوت،

25
00:01:34,252 --> 00:01:39,117
ڕێی دەدا بە بازرگانەکان بدوێن لە دوریەکی
زۆرەوە لەگەڵ بازرگانانی دەرەوە.

26
00:01:39,117 --> 00:01:42,837
سیستەمە ھێماییەکەیان گەشەی کرد بوو
بۆ نووسین

27
00:01:42,837 --> 00:01:46,071
‎نزیکەی ٣٠٠ ساڵ بەر لە لە دایک بوونی
ئینھیدوانا.

28
00:01:46,071 --> 00:01:49,001
ئەم شێوازە سەرەتاییەی نووسین،
پێی دەوترا بزماری،

29
00:01:49,001 --> 00:01:54,304
بە قەڵەمی دارین دەنووسرا، دەپەستێورا لەسەر
لەوحەی قوڕینی نەرم تا شێوەی مێخی وەربگرێت.

30
00:01:54,304 --> 00:01:56,154
بەڵام ھەتا کاتی ئینھیدوانا،

31
00:01:56,154 --> 00:02:00,011
ئەم نووسینە بە زۆری شێوەی پاراستنی تۆمار و
لەبەرگیراوەی وەرگرت،

32
00:02:00,011 --> 00:02:04,768
زیاتر لە کارە بنەڕەتیەکەی بۆ 
تاکی نوسەر.

33
00:02:04,768 --> 00:02:09,571
شارەکەی ئینھیدوانا ''ئێر'' شارێکی ٣٤ ھەزار
کەسی بوو لەگەڵ شەقامی تەنگ و

34
00:02:09,571 --> 00:02:13,591
خانووی خشتی چەند نھۆم، عەمباری دانەوێڵە،
و جۆگەی ئاودێری تیا بوو.

35
00:02:13,591 --> 00:02:17,496
و قەشەی گەورە، ئینھیدوانا توانی دانەوێڵە
زەخیرە بکات بۆ شارەکە،

36
00:02:17,496 --> 00:02:21,396
چاودێری سەدان کرێکاری پەرستگەی دەکرد،
خەونە پیرۆزەکانی لێک دەدایەوە،

37
00:02:21,396 --> 00:02:23,766
و سەرۆکایەتی ڤیستیڤاڵی مانگانەی 
"مانگی نوێ و

38
00:02:23,766 --> 00:02:27,216
ئاھەنگی یەکسان بوونی شەو و ڕۆژ دەکرد.

39
00:02:27,216 --> 00:02:30,576
ئینھیدوانا دەستی کرد بە یەکخستنی
کلتوری کۆنی سۆمەریی

40
00:02:30,576 --> 00:02:32,846
لەگەڵ شارستانیەتی نوێی ئەکەدی.

41
00:02:32,846 --> 00:02:36,286
بۆ بەدەستھێنانی ئەمە، ٤٢ سروودی
ئاینی نووسی

42
00:02:36,286 --> 00:02:38,616
کە ئەفسانەی ھەردوو نەتەوەکەی 
تێکەڵ کرد.

43
00:02:38,616 --> 00:02:41,886
ھەر شارێکی میزۆپۆتامیا بەڕێوە دەبرا
له‌لایه‌ن خوایەکی پارێزەرەوە،

44
00:02:41,886 --> 00:02:46,146
بۆیە سرودەکانی تەرخان کردبوو بۆ ئەوخودا-
یانەی کە شارە گرنگەکانیان بەڕێوە دەبرد.

45
00:02:46,146 --> 00:02:49,986
ئەو ڕێزی پەرستگەی شارەکانی دەگرت
تایبەتمەندیەکانی خواکانی دەپەرست،

46
00:02:49,986 --> 00:02:54,251
و پەیوەندی نێوان خوای ڕوون دەکردەوە
بە خواوەندەکانەوە لە پەرستگە دا.

47
00:02:54,251 --> 00:02:58,276
لە نوسینەکانیدا،
خواکانی بە مرۆڤ چواندووە"

48
00:02:58,276 --> 00:03:03,608
ئەوان ئازار دەچێژن، شەڕ دەکەن، خۆشەویستی
دەکەن و وەڵامی داواکانی مرۆڤ دەدەنەوە.

49
00:03:03,608 --> 00:03:06,408
بە نرخترین کاری وێژەیی ئینھیدوانا

50
00:03:06,408 --> 00:03:10,501
ئەو ھۆنراوەیە بوو کە بۆ ئینانای نووسی
خوای شەڕ و ئارەزوو،

51
00:03:10,501 --> 00:03:14,836
وزە ئاژاوەیی و پیرۆزەکە کە
درەوشانەوە دەدات بە گەردوون.

52
00:03:14,836 --> 00:03:18,131
ئینانا خۆشی دەبینی لە ھەمو جۆرەکانی
دەستەواژەی ڕەگەزی

53
00:03:18,131 --> 00:03:22,301
و زۆر بەھێز بوو کە تەنانەت 
سنورەکانی ڕەگەزیی تێدەپەڕاند،

54
00:03:22,301 --> 00:03:27,856
ئەوانەی دەچوونە لای، بریتی بوون لە سۆزانی،
خەسێندراو، و پۆشەرانی جلی ڕەگەزی بەرامبەر.

55
00:03:27,856 --> 00:03:33,406
ئینھیدوانا ئینانای دانا لە سەرووی پەرستگە
وەک بەھێزترین خوداوەند.

56
00:03:33,406 --> 00:03:38,317
ھۆنراوەکانی بۆ ئینانا، یەکەم جار بوو نوو-
سه‌رێك جێناوی من بەکار بێنێت لە نوسینیدا،

57
00:03:38,317 --> 00:03:43,486
و یەکەم جار بوو نووسین بەکار بێت بۆ
پەی بردن، بە ھەستە قوڵ و نھێنیەکان.

58
00:03:43,486 --> 00:03:47,106
دوای مردنی باوکی ئینھیدوانا،
پاشا سارگۆن،

59
00:03:47,106 --> 00:03:51,118
جەنەڕاڵێک سوودی لەم بۆشاییە سیاسیە
وەرگرت و دەستەڵاتی گرتە دەست.

60
00:03:51,118 --> 00:03:55,550
وەک ئەندامێکی بەھێزی بنەماڵەی دەسەڵاتدار
ئینھیدوانا ئامانج بوو،

61
00:03:55,550 --> 00:03:58,072
و جەنەڕاڵەکە ئەوی دور خستەوە لە ئێر.

62
00:03:58,072 --> 00:04:02,118
خوشکەزاکەی،
پاشا ئەفسانەییەکەی سۆمەری نەرام-سین،

63
00:04:02,118 --> 00:04:07,148
لە کۆتاییدا شکستی بە یاخیبوونەکە ھێنا و
پوری گەڕاندەوە وەک قەشەی گەورە.

64
00:04:07,148 --> 00:04:11,753
بە گشتی، ئینھیدوانا خزمەتی کرد وەک
قەشەی گەورە بۆ ماوەی ٤٠ ساڵ.

65
00:04:11,753 --> 00:04:14,463
دوای مردنی، 
بووه‌ خواوەندێکی بچووک،

66
00:04:14,463 --> 00:04:18,996
و ھۆنراوەکانی لەبەرگیرانەوە و دەخوێندران
و دەوترانەوە لە ھەموو ئیمپراتۆریەتەکەدا

67
00:04:18,996 --> 00:04:21,181
بۆ ماوەی زیاتر لە ٥٠٠ ساڵ.

68
00:04:21,181 --> 00:04:24,186
ھۆنراوەکانی کاری کردە سەر
"پەرتووکی عیبری "پەیمانی کۆن،

69
00:04:24,186 --> 00:04:27,336
و داستانەکانی ھۆمیرۆس، و سروودە
ئاینیەکانی مەسیحیەت.

70
00:04:27,336 --> 00:04:30,556
ئەمڕۆ، میراتیی ئینھیدوانا ھێشتا
بوونی ماوە،

71
00:04:30,556 --> 00:04:33,636
لەسەر ئەو تاتە قوڕانەی کە
لەو کاتەوە تا ئێستا بێ زیان ماونەتەوە.