1
00:00:06,795 --> 00:00:09,825
Prije 4300 godina u drevnom Sumeru

2
00:00:09,825 --> 00:00:15,643
najmoćnija je osoba u gradu Uru
bila prognana da luta golemom pustinjom.

3
00:00:15,643 --> 00:00:17,753
Njeno ime bilo je Enheduana.

4
00:00:17,753 --> 00:00:22,410
Ona je bila visoka svećenica boga Mjeseca
i prva poznata spisateljica u svijetu.

5
00:00:22,410 --> 00:00:27,776
Prije nego što je prognana,
napisala je 42 himne i tri epske pjesme

6
00:00:27,776 --> 00:00:30,956
i tu nije bio kraj njenog stvaralaštva.

7
00:00:30,956 --> 00:00:34,700
Enheduana je živjela 1700 godina
prije Sapfe,

8
00:00:34,700 --> 00:00:36,970
1500 godina prije Homera

9
00:00:36,970 --> 00:00:41,140
i oko 500 godina prije
biblijskog patrijarha Abrahama.

10
00:00:41,140 --> 00:00:45,800
Rođena je u Mezopotamiji,
zemlji između rijeka Eufrata i Tigrisa,

11
00:00:45,800 --> 00:00:49,230
na mjestu gdje su nastali
prvi gradovi i visoke kulture.

12
00:00:49,230 --> 00:00:53,192
Njen otac bio je kralj Sargon Veliki,
prvi čovjek koji je osnovao carstvo.

13
00:00:53,192 --> 00:00:58,190
Osvojio je nezavisne gradove-države
Mezopotamije pod ujedinjenom zastavom.

14
00:00:58,190 --> 00:01:01,690
Sargon Veliki bio je sjeverni Semit,
koji je govorio akadski jezik

15
00:01:01,690 --> 00:01:06,132
i stariji sumerski gradovi na jugu
smatrali su ga stranim agresorom.

16
00:01:06,132 --> 00:01:09,296
Često su dizali pobune
kako bi vratili nezavisnost

17
00:01:09,296 --> 00:01:11,692
slamajući njegovu novu dinastiju.

18
00:01:11,692 --> 00:01:13,722
Kako bi premostio jaz između kultura,

19
00:01:13,722 --> 00:01:17,822
Sargon je svoju kćer jedinicu Enheduanu
imenovao visokom svećenicom

20
00:01:17,822 --> 00:01:20,242
u najvažnijem hramu u carstvu.

21
00:01:20,242 --> 00:01:23,392
Članice kraljevske obitelji
tradicionalno su imale religijske uloge,

22
00:01:23,392 --> 00:01:27,542
ona je bila obrazovana da čita i piše
sumerski i akadski jezik,

23
00:01:27,542 --> 00:01:29,730
kao i da računa.

24
00:01:30,340 --> 00:01:34,252
Prvo pismo na svijetu nastalo je u Sumeru
kao sustav obračuna troškova

25
00:01:34,252 --> 00:01:39,117
koji je trgovcima omogućio komunikaciju
s drugim trgovcima izvan carstva.

26
00:01:39,117 --> 00:01:42,837
Njihov piktogramski sustav bilježenja
razvio se u slova

27
00:01:42,837 --> 00:01:45,901
oko 300 godina prije Enheduanina rođenja.

28
00:01:46,021 --> 00:01:50,921
To rano pismo zvano klinopis
pisano je pisaljkom od trske

29
00:01:50,921 --> 00:01:54,434
koja se lagano utiskivala u meku glinu
i radila znakove oblika klina.

30
00:01:54,514 --> 00:01:56,154
Do Enheduanina vremena

31
00:01:56,154 --> 00:02:00,011
ovo je pismo većinom bilo korišteno
za bilježenje i transkripciju,

32
00:02:00,011 --> 00:02:04,438
a ne u pisanju originalnih djela
individualnih pisaca.

33
00:02:04,768 --> 00:02:09,571
Enheduanin Ur bio je grad od 34 000 ljudi
s uskim ulicama,

34
00:02:09,571 --> 00:02:13,491
kućama od cigle na više katova,
žitnicama i navodnjavanjem.

35
00:02:13,661 --> 00:02:17,496
Kao visoka svećenica, Enheduana je
upravljala skladištenjem žitarica za grad,

36
00:02:17,496 --> 00:02:21,396
nadzirala stotine radnika u hramu,
tumačila svete snove,

37
00:02:21,396 --> 00:02:23,766
mjesečno predsjedala
festivalom mladog Mjeseca

38
00:02:23,766 --> 00:02:27,026
kao i ritualima
kojima se slave ekvinociji.

39
00:02:27,176 --> 00:02:30,576
Enheduana je započela ujedinjavanje
starije sumerske kulture

40
00:02:30,576 --> 00:02:32,846
i novije akadske civilizacije.

41
00:02:32,846 --> 00:02:36,286
Kako bi to ostvarila,
napisala je 42 religijske himne

42
00:02:36,286 --> 00:02:38,616
koje su spajale obje mitologije.

43
00:02:38,616 --> 00:02:41,886
Svakim je mezopotamskim gradom
vladalo božanstvo koje ga je štitilo

44
00:02:41,886 --> 00:02:46,146
pa su njene himne bile posvećene bogovima
koji vladaju velikim gradovima.

45
00:02:46,146 --> 00:02:49,986
Veličala je gradski hram,
slavila karakteristike boga

46
00:02:49,986 --> 00:02:54,251
i objašnjavala vezu boga
s ostalim božanstvima u panteonu.

47
00:02:54,251 --> 00:02:58,276
U svojim je zapisima ljudska svojstva
dala rezerviranim bogovima,

48
00:02:58,276 --> 00:03:03,608
sada su patili, borili se, voljeli
i slušali što ih ljudi mole.

49
00:03:03,608 --> 00:03:06,408
Enheduanin najdragocjeniji
literarni doprinos

50
00:03:06,408 --> 00:03:10,501
bila je poezija napisana u čast Inani,
božici rata i želje,

51
00:03:10,501 --> 00:03:14,526
božanskoj energiji kaosa
koja pokreće svemir.

52
00:03:14,836 --> 00:03:18,131
Inana je uživala u svim oblicima
seksualnog izražaja,

53
00:03:18,131 --> 00:03:22,301
smatrala se tako moćnom
da je nadilazila granice rodova,

54
00:03:22,301 --> 00:03:27,856
kao i neki od njenih zemaljskih sluga:
prostitutke, eunusi ili transvestiti.

55
00:03:27,856 --> 00:03:33,406
Enheduana je Inanu, najmoćnije božanstvo,
stavila u vrh panteona.

56
00:03:33,406 --> 00:03:38,317
Njene ode Inani označavaju prvi put
da je neki pisac koristio zamjenicu "ja"

57
00:03:38,317 --> 00:03:43,486
i prvi put da je netko pisanjem
istraživao duboke i privatne osjećaje.

58
00:03:43,486 --> 00:03:47,106
Nakon smrti Enheduanina oca,
Sargona Velikog,

59
00:03:47,106 --> 00:03:51,118
jedan general iskoristio je odsustvo moći
i izveo državni udar.

60
00:03:51,118 --> 00:03:55,550
Kao moćna članica vladajuće obitelji,
Enheduana je bila meta

61
00:03:55,550 --> 00:03:58,072
i general ju je prognao iz Ura.

62
00:03:58,072 --> 00:04:02,118
Njen nećak,
legendarni sumerski kralj Naram-Sin,

63
00:04:02,118 --> 00:04:07,148
ugušio je ustanak
i vratio tetu na položaj visoke svećenice.

64
00:04:07,148 --> 00:04:11,753
Enheduana je kao visoka svećenica
služila 40 godina.

65
00:04:11,753 --> 00:04:14,463
Nakon smrti, postala je manje božanstvo

66
00:04:14,463 --> 00:04:18,996
i njena je poezija bila prepisivana,
proučavana i izvođena diljem carstva

67
00:04:18,996 --> 00:04:21,181
više od 500 godina.

68
00:04:21,181 --> 00:04:24,186
Njene su pjesme utjecale na
hebrejski Stari zavjet,

69
00:04:24,186 --> 00:04:27,336
Homerove epove i kršćanske himne.

70
00:04:27,336 --> 00:04:30,556
Enheduanino nasljeđe postoji još i danas

71
00:04:30,556 --> 00:04:33,296
na glinenim pločicama
koje su odoljele testu vremena.