WEBVTT

00:00:06.795 --> 00:00:09.825
٤٣٠٠ ساڵ لەمەو بەر
لە سۆمەری کۆن،

00:00:09.825 --> 00:00:15.643
بەھێزترین کەسایەتی شاری ئێر دورخرایەوە
بۆ ناو بیابانی گەورە.

NOTE Paragraph

00:00:15.643 --> 00:00:17.753
ناوی ئەو ئینھیدوانا بوو.

00:00:17.753 --> 00:00:22.410
ئەو گەورە قەشەی خودای مانگ و یەکەم
نوسەری ناسراویی مێژوو بوو.

00:00:22.410 --> 00:00:27.776
لە کاتی دورکەوتنەوەی، ئەو ٤٢ سرودی ئاینی و
سێ داستانی بە ھۆنراوە نوسیوە.

00:00:27.776 --> 00:00:30.956
و ئەمە کۆتایی ئەو نەبوو لەگەڵ وڵاتی سۆمەر.

NOTE Paragraph

00:00:30.956 --> 00:00:34.700
ئینھیدوانا ١٧٠٠ ساڵ پێش
سافۆ دەژیا.

00:00:34.700 --> 00:00:36.970
١٥٠٠ ساڵ پێش ھۆمیرۆس،

00:00:36.970 --> 00:00:41.140
و نزیکەی ٥٠٠ ساڵ بەر لە باوکە ئیبراھیم
کە لە ئینجیل ناوی ھاتووە.

00:00:41.140 --> 00:00:45.800
ئەو لە میزۆپۆتامیا لە دایک بوو، زەوی نێوان
ڕووباری دیجلە و فوڕات.

00:00:45.800 --> 00:00:49.230
و شوێنی لە دایک بوونی یەکەم شار و
کلتوری بەرز.

00:00:49.230 --> 00:00:53.192
باوکی پاشا سارگۆنی گەورە بوو، بنیادنەری
یەکەم ئیمپراتۆریەت لە مێژوودا،

00:00:53.192 --> 00:00:58.190
کە شارە سەربەخۆکانی میزۆپۆتامیای داگیر کرد
لە ژێر ئاڵایەکی یەگرتوودا.

00:00:58.190 --> 00:01:01.690
سارگۆن سامییەکی باکووری بوو کە بە ئەکەدی
قسەی دەکرد،

00:01:01.690 --> 00:01:06.132
و شارە کۆنەکانی تری سۆمەریی ئەویان وەک
داگیرکەرێک دەبینی.

00:01:06.132 --> 00:01:09.296
ئەوان زۆر جار شۆڕشیان دەکرد بۆ 
بەدەستھێنانەوەی سەربەخۆیی،

00:01:09.296 --> 00:01:11.692
و شکاندنی بنەماڵەی دەسەڵاتداری نوێ.

NOTE Paragraph

00:01:11.692 --> 00:01:13.722
بۆ لێک نزیک کردنەوەی کلتورەکان،

00:01:13.722 --> 00:01:17.822
سارگۆن کچەکەی دیاری کرد، ئینھیدوانا،
وەک قەشەی گەورە

00:01:17.822 --> 00:01:20.242
لە پەرستگا زۆر گرنگەکانی ئیمپراتۆریەتەکە.

00:01:20.242 --> 00:01:22.972
کچەکەی خێزانی شاھانە بەشێوەیەکی ئاسایی
خزمەتی ئاینیی کرد،

00:01:22.972 --> 00:01:27.542
و ئەو و دەیتوانی بخوێنێتەوە و بنوسێت
بە ھەردوو زمانی ئەکەدی و سۆمەری،

00:01:27.542 --> 00:01:30.340
و دەیتوانی کردە بیرکاریەکان بکات.

NOTE Paragraph

00:01:30.340 --> 00:01:34.252
یەکەم نوسینی جیھان وەک سیستەمێکی 
ژمێریاری لە سۆمەرەوە دەرکەوت،

00:01:34.252 --> 00:01:39.117
ڕێی دەدا بە بازرگانەکان بدوێن لە دوریەکی
زۆرەوە لەگەڵ بازرگانانی دەرەوە.

00:01:39.117 --> 00:01:42.837
سیستەمە ھێماییەکەیان گەشەی کرد بوو
بۆ نووسین

00:01:42.837 --> 00:01:46.071
‎نزیکەی ٣٠٠ ساڵ بەر لە لە دایک بوونی
ئینھیدوانا.

00:01:46.071 --> 00:01:49.001
ئەم شێوازە سەرەتاییەی نووسین،
پێی دەوترا بزماری،

00:01:49.001 --> 00:01:54.304
بە قەڵەمی دارین دەنووسرا، دەپەستێورا لەسەر
لەوحەی قوڕینی نەرم تا شێوەی مێخی وەربگرێت.

00:01:54.304 --> 00:01:56.154
بەڵام ھەتا کاتی ئینھیدوانا،

00:01:56.154 --> 00:02:00.011
ئەم نووسینە بە زۆری شێوەی پاراستنی تۆمار و
لەبەرگیراوەی وەرگرت،

00:02:00.011 --> 00:02:04.768
زیاتر لە کارە بنەڕەتیەکەی بۆ 
تاکی نوسەر.

NOTE Paragraph

00:02:04.768 --> 00:02:09.571
شارەکەی ئینھیدوانا ''ئێر'' شارێکی ٣٤ ھەزار
کەسی بوو لەگەڵ شەقامی تەنگ و

00:02:09.571 --> 00:02:13.591
خانووی خشتی چەند نھۆم، عەمباری دانەوێڵە،
و جۆگەی ئاودێری تیا بوو.

00:02:13.591 --> 00:02:17.496
و قەشەی گەورە، ئینھیدوانا توانی دانەوێڵە
زەخیرە بکاتە بۆ شارەکە،

00:02:17.496 --> 00:02:21.396
چاودێری سەدان کرێکاری پەرستگەی دەکرد،
خەونە پیرۆزەکانی لێک دەدایەوە،

00:02:21.396 --> 00:02:23.766
و سەرۆکایەتی ڤیستیڤاڵی مانگانەی 
"مانگی نوێ و

00:02:23.766 --> 00:02:27.216
ئاھەنگی یەکسان بوونی شەو و ڕۆژ دەکرد.

NOTE Paragraph

00:02:27.216 --> 00:02:30.576
ئینھیدوانا دەستی کرد بە یەکخستنی
کلتوری کۆنی سۆمەریی

00:02:30.576 --> 00:02:32.846
لەگەڵ شارستانیەتی نوێی ئەکەدی.

00:02:32.846 --> 00:02:36.286
بۆ بەدەستھێنانی ئەمە، ٤٢ سروودی
ئاینی نووسی

00:02:36.286 --> 00:02:38.616
کە ئەفسانەی ھەردوو نەتەوەکەی 
تێکەڵ کرد.

00:02:38.616 --> 00:02:41.886
ھەر شارێکی میزۆپۆتامیا بەڕێوە دەبرا لەلایەن
خوایەکی پارێزەرەوە،

00:02:41.886 --> 00:02:46.146
بۆیە سروودەکانی تەرخان کردبوو بۆ ئەو
خودایانەی کە شارە گرنگەکانیان بەڕێوە دەبرد.

00:02:46.146 --> 00:02:49.986
ئەو ڕێزی پەرستگەی شارەکان دەگرت
تایبەتمەندیەکانی خواکانی دەپەرست،

00:02:49.986 --> 00:02:54.251
و پەیوەندی نێوان خوای ڕوون دەکردەوە
بە خواوەندەکانەوە لە پەرستگە دا.

00:02:54.251 --> 00:02:58.276
لە نوسینەکانیدا،
خواکانی بە مرۆڤ چواندووە"

00:02:58.276 --> 00:03:03.608
ئەوان ئازار دەچێژن، شەڕ دەکەن، خۆشەویستی
دەکەن و وەڵامی داواکانی مرۆڤ دەدەنەوە.

NOTE Paragraph

00:03:03.608 --> 00:03:06.408
بە نرخترین کاری وێژەیی ئینھیدوانا

00:03:06.408 --> 00:03:10.501
ئەو ھۆنراوەیە بوو کە بۆ ئینانای نووسی
خوای شەڕ و ئارەزوو،

00:03:10.501 --> 00:03:14.836
وزە ئاژاوەیی و پیرۆزەکە کە
درەوشانەوە دەدات بە گەردوون.

00:03:14.836 --> 00:03:18.131
ئینانا خۆشی دەبینی لە ھەمو جۆرەکانی
دەستەواژەی ڕەگەزی

00:03:18.131 --> 00:03:22.301
و زۆر بەھێز بوو کە تەنانەت 
سنورەکانی ڕەگەزیی تێدەپەڕاند،

00:03:22.301 --> 00:03:27.856
ئەوانەی دەچوونە لای، بریتی بوون لە سۆزانی،
خەسێندراو، و پۆشەرانی جلی ڕەگەزی بەرامبەر.

NOTE Paragraph

00:03:27.856 --> 00:03:33.406
ئینھیدوانا ئینانای دانا لە سەرووی پەرستگە
وەک بەھێزترین خوداوەند.

00:03:33.406 --> 00:03:38.317
ھۆنراوەکانی بۆ ئینانا، یەکەم جار بوو نوسەرێک
جێناوی من بەکار بھێنێت لە نوسینەکەیدا،

00:03:38.317 --> 00:03:43.486
و یەکەم جار بوو نووسین بەکار بێت بۆ
پەی بردن، بە ھەستە قوڵ و نھێنیەکان.

NOTE Paragraph

00:03:43.486 --> 00:03:47.106
دوای مردنی باوکی ئینھیدوانا،
پاشا سارگۆن،

00:03:47.106 --> 00:03:51.118
جەنەڕاڵێک سوودی لەم بۆشاییە سیاسیە
وەرگرت و دەستەڵاتی گرتە دەست.

00:03:51.118 --> 00:03:55.550
وەک ئەندامێکی بەھێزی بنەماڵەی دەسەڵاتدار
ئینھیدوانا ئامانج بوو،

00:03:55.550 --> 00:03:58.072
و جەنەڕاڵەکە ئەوی دور خستەوە لە ئێر.

00:03:58.072 --> 00:04:02.118
خوشکەزاکەی،
پاشا ئەفسانەییەکەی سۆمەری نەرام-سین،

00:04:02.118 --> 00:04:07.148
لە کۆتاییدا شکستی بە یاخیبوونەکە ھێنا و
پوری گەڕاندەوە وەک قەشەی گەورە.

NOTE Paragraph

00:04:07.148 --> 00:04:11.753
بە گشتی، ئینھیدوانا خزمەتی کرد وەک
قەشەی گەورە بۆ ماوەی ٤٠ ساڵ.

00:04:11.753 --> 00:04:14.463
دوای مردنی بوو، 
خواوەندێکی بچووک،

00:04:14.463 --> 00:04:18.996
و ھۆنراوەکانی لەبەرگیرانەوە و دەخوێندران
و دەوترانەوە لە ھەموو ئیمپراتۆریەتەکەدا

00:04:18.996 --> 00:04:21.181
بۆ ماوەی زیاتر لە ٥٠٠ ساڵ.

00:04:21.181 --> 00:04:24.186
ھۆنراوەکانی کاری کردە سەر
"پەرتووکی عیبری "پەیمانی کۆن،

00:04:24.186 --> 00:04:27.336
و داستانەکانی ھۆمیرۆس، و سروودە
ئاینیەکانی مەسیحیەت.

00:04:27.336 --> 00:04:30.556
ئەمڕۆ، میراتیی ئینھیدوانا ھێشتا
بوونی ماوە،

00:04:30.556 --> 00:04:33.636
لەسەر ئەو تاتە قوڕانەی کە
لەو کاتەوە تا ئێستا بێ زیان ماونەتەوە.