0:00:06.795,0:00:09.825
4.300 yıl önce antik Sümer'de

0:00:09.825,0:00:15.643
Ur şehrindeki en güçlü insan[br]uçsuz bucaksız çöle sürgün edildi.

0:00:15.643,0:00:17.753
Onun adı Enheduanna'ydı.

0:00:17.753,0:00:22.410
Ay tanrısının baş rahibesi[br]ve tarihin bilinen ilk yazarıydı.

0:00:22.410,0:00:27.776
Sürgün edildiği tarihe kadar[br]42 ilahi ve 3 destansı şiir yazmıştı—

0:00:27.776,0:00:30.956
Fakat onun Sümer'e bıraktığı etki[br]bununla da sınırlı kalmadı.

0:00:30.956,0:00:34.700
Enheduanna, Sappho'dan [br]1700 yıl önce yaşamıştı,

0:00:34.700,0:00:36.970
Homer'den ise 1.500 yıl önce,

0:00:36.970,0:00:41.140
ve "ulusların babası" olarak bilinen[br]Abraham'dan yaklaşık 500 yıl önce.

0:00:41.140,0:00:45.800
Dicle ve Fırat nehirlerinin [br]arasındaki bölgede;

0:00:45.800,0:00:49.230
ilk şehir ve yüksek kültürlerin oluştuğu[br]Mezopotamya'da dünyaya geldi.

0:00:49.230,0:00:53.192
Babası, tarihteki ilk imparatorluğun [br]kurucusu olan Büyük Sargon'du.

0:00:53.192,0:00:58.190
Mezopotamya'daki bağımsız şehir[br]devletlerini tek bayrak altında topladı.

0:00:58.190,0:01:01.690
Sargon, Akad dilini konuşan [br]kuzeyli bir Sami'ydi,

0:01:01.690,0:01:06.132
ve güneydeki daha eski Sümer şehirleri[br]onu yabancı bir istilacı olarak görüyordu.

0:01:06.132,0:01:09.296
Sık sık bağımsızlıklarını [br]geri kazanmak için ayaklanarak

0:01:09.296,0:01:11.692
yeni hanedanlığı tehdit ettiler.

0:01:11.692,0:01:13.722
Kültürler arasında bir köprü kurmak için,

0:01:13.722,0:01:17.822
Sargon, [br]tek kızı olan Enheduanna'yı

0:01:17.822,0:01:20.242
en önemli tapınağa[br]baş rahibe olarak atadı.

0:01:20.242,0:01:22.972
Hanedanlıktaki kadınlar[br]dini rollere sahiptiler.

0:01:22.972,0:01:27.542
Enheduanna, Sümerce ve Akadca [br]dillerinde okuma-yazma

0:01:27.542,0:01:30.340
ve matematiksel hesaplamalar [br]yapmak için öğretim gördü.

0:01:30.340,0:01:34.252
Yazı, dünyada ilk olarak Sümer'de,[br]bir muhasebe sistemi olarak başladı ve

0:01:34.252,0:01:39.117
tüccarlar diğer ülkelerdeki tüccarlarla[br]iletişim kurabilmeye başladılar.

0:01:39.117,0:01:42.837
Defter tutmada kullanılan [br]piktogram sistemi,

0:01:42.837,0:01:46.071
Enheduanna'nın doğumundan [br]yaklaşık 300 yıl önce yazıya dönüşmüştü.

0:01:46.071,0:01:49.001
Çivi yazısı denilen[br]bu ilk yazı şekli,

0:01:49.001,0:01:54.304
kamış kalem yumuşak kile [br]bastırılarak oluşturuluyordu.

0:01:54.304,0:01:56.154
Enheduanna'ya kadar

0:01:56.154,0:02:00.011
bu yazı tarzı bireysel yazarlara [br]atfedilebilen orijinal eserlerdense

0:02:00.011,0:02:04.768
genellikle defter tutma[br]ve kopya çıkarma biçimini aldı.

0:02:04.768,0:02:09.571
Ur, dar sokakları olan,[br]çok katlı tuğla evler, ambar

0:02:09.571,0:02:13.591
ve sulama alanından oluşan [br]34 bin nüfuslu bir şehirdi.

0:02:13.591,0:02:17.496
Baş rahibe olarak Enheduanna,[br]şehir için tahıl depoluyordu,

0:02:17.496,0:02:21.396
yüzlerce tapınak çalışanını yönetiyordu,[br]kutsal rüyaları yorumluyordu,

0:02:21.396,0:02:23.766
ve her ay, yeni ay festivaline [br]başkanlık ediyor,

0:02:23.766,0:02:27.216
ve ekinoksları kutlayan ayinleri [br]yönetiyordu.

0:02:27.216,0:02:30.576
Enheduanna, eski Sümer kültürüyle [br]yeni Akad medeniyetini

0:02:30.576,0:02:32.846
birleştirmeyi amaç edinmişti.

0:02:32.846,0:02:36.286
Bunun için, iki kültürün[br]mitolojisini birleştirerek

0:02:36.286,0:02:38.616
42 ilahi yazdı.

0:02:38.616,0:02:41.886
Her Mezopotamya şehri[br]bir tanrı tarafından yönetiliyordu.

0:02:41.886,0:02:46.146
Bu yüzden, ilahiler, her büyük şehrin[br]yönetici tanrısına adanmıştı.

0:02:46.146,0:02:49.986
Enheduanna, şehirlerin tapınaklarını[br]ve tanrının katkılarını övdü,

0:02:49.986,0:02:54.251
panteonda tanrıların [br]diğer tanrılarla ilişkilerini anlattı.

0:02:54.251,0:02:58.276
Bir zamanlar hissiz olan tanrıları[br]insanlaştırdı—

0:02:58.276,0:03:01.905
artık tanrılar da acı çekiyor, savaşıyor[br]ve seviyorlardı.

0:03:01.905,0:03:06.408
Enheduanna'nın yaptığı[br]en değerli edebi katkı ise;

0:03:06.408,0:03:10.501
evrene kıvılcım saçan[br]kutsal ve kaotik bir enerjiye sahip olan,

0:03:10.501,0:03:14.836
savaş ve tutku tanrıçası[br]Inanna'ya yazdığı şiirdi.

0:03:14.836,0:03:18.131
Inanna, her tür cinsel anlatımda övülmüş

0:03:18.131,0:03:22.301
ve o kadar güçlü addedilmişti ki;[br]fahişe, hadım ya da karşı cinsin

0:03:22.301,0:03:27.856
kıyafetlerini giyen hizmetkarları[br]gibi cinsiyet sınırlarını aştı.

0:03:27.856,0:03:33.406
Enheduanna Inanna'yı en güçlü tanrı olarak[br]panteonun en tepesine yerleştirdi.

0:03:33.406,0:03:38.317
Inanna'ya övgüleri; bir yazarın [br]ilk kez "ben" zamirini kullandığı

0:03:38.317,0:03:43.486
ve yazının derin ve özel duyguları[br]aktarmak için bir araç olduğu bir ilktir.

0:03:43.486,0:03:47.106
Enheduanna'nın babası olan [br]Kral Sargon'un ölümünden sonra,

0:03:47.106,0:03:51.118
bir komutan iktidar boşluğundan [br]faydalandı ve darbe yaptı.

0:03:51.118,0:03:55.550
Hükümdar ailenin güçlü bir üyesi [br]olduğundan Enheduanna hedefti

0:03:55.550,0:03:58.072
ve komutan da onu Ur'dan sürgün etti.

0:03:58.072,0:04:02.118
Yeğeni olan efsanevi Sümer kralı Naram-Sin

0:04:02.118,0:04:07.148
nihayetinde ayaklanmayı durdurdu[br]ve teyzesini yeniden baş rahibe yaptı.

0:04:07.148,0:04:11.753
Enheduanna toplamda 40 yıl boyunca[br]baş rahibe olarak hizmet etti.

0:04:11.753,0:04:14.463
Ölümünden sonra tanrısallaştı,

0:04:14.463,0:04:18.996
ve şiirleri 500 yıldan fazla bir zaman[br]kopyalandı, incelendi

0:04:18.996,0:04:21.181
ve tüm imparatorlukta sergilendi.

0:04:21.181,0:04:24.186
Şiirleri;[br]Eski Ahit'i,

0:04:24.186,0:04:27.336
Homer'in destanlarını[br]ve Hristiyan ilahilerini etkiledi.

0:04:27.336,0:04:30.556
Bugün hala [br]Enheduanna'nın mirası,

0:04:30.556,0:04:33.296
zamana yenik düşmeyen [br]tabletlerde varlığını sürdürüyor.