1
00:00:06,795 --> 00:00:09,825
4.300 yıl önce antik Sümer'de

2
00:00:09,825 --> 00:00:15,643
Ur şehrindeki en güçlü insan
uçsuz bucaksız çöle sürgün edildi.

3
00:00:15,643 --> 00:00:17,753
Onun adı Enheduanna'ydı.

4
00:00:17,753 --> 00:00:22,410
Ay tanrısının baş rahibesi
ve tarihin bilinen ilk yazarıydı.

5
00:00:22,410 --> 00:00:27,776
Sürgün edildiği tarihe kadar
42 ilahi ve 3 destansı şiir yazmıştı—

6
00:00:27,776 --> 00:00:30,956
Fakat onun Sümer'e bıraktığı etki
bununla da sınırlı kalmadı.

7
00:00:30,956 --> 00:00:34,700
Enheduanna, Sappho'dan 
1700 yıl önce yaşamıştı,

8
00:00:34,700 --> 00:00:36,970
Homer'den ise 1.500 yıl önce,

9
00:00:36,970 --> 00:00:41,140
ve "ulusların babası" olarak bilinen
Abraham'dan yaklaşık 500 yıl önce.

10
00:00:41,140 --> 00:00:45,800
Dicle ve Fırat nehirlerinin 
arasındaki bölgede;

11
00:00:45,800 --> 00:00:49,230
ilk şehir ve yüksek kültürlerin oluştuğu
Mezopotamya'da dünyaya geldi.

12
00:00:49,230 --> 00:00:53,192
Babası, tarihteki ilk imparatorluğun 
kurucusu olan Büyük Sargon'du.

13
00:00:53,192 --> 00:00:58,190
Mezopotamya'daki bağımsız şehir
devletlerini tek bayrak altında topladı.

14
00:00:58,190 --> 00:01:01,690
Sargon, Akad dilini konuşan 
kuzeyli bir Sami'ydi,

15
00:01:01,690 --> 00:01:06,132
ve güneydeki daha eski Sümer şehirleri
onu yabancı bir istilacı olarak görüyordu.

16
00:01:06,132 --> 00:01:09,296
Sık sık bağımsızlıklarını 
geri kazanmak için ayaklanarak

17
00:01:09,296 --> 00:01:11,692
yeni hanedanlığı tehdit ettiler.

18
00:01:11,692 --> 00:01:13,722
Kültürler arasında bir köprü kurmak için,

19
00:01:13,722 --> 00:01:17,822
Sargon, 
tek kızı olan Enheduanna'yı

20
00:01:17,822 --> 00:01:20,242
en önemli tapınağa
baş rahibe olarak atadı.

21
00:01:20,242 --> 00:01:22,972
Hanedanlıktaki kadınlar
dini rollere sahiptiler.

22
00:01:22,972 --> 00:01:27,542
Enheduanna, Sümerce ve Akadca 
dillerinde okuma-yazma

23
00:01:27,542 --> 00:01:30,340
ve matematiksel hesaplamalar 
yapmak için öğretim gördü.

24
00:01:30,340 --> 00:01:34,252
Yazı, dünyada ilk olarak Sümer'de,
bir muhasebe sistemi olarak başladı ve

25
00:01:34,252 --> 00:01:39,117
tüccarlar diğer ülkelerdeki tüccarlarla
iletişim kurabilmeye başladılar.

26
00:01:39,117 --> 00:01:42,837
Defter tutmada kullanılan 
piktogram sistemi,

27
00:01:42,837 --> 00:01:46,071
Enheduanna'nın doğumundan 
yaklaşık 300 yıl önce yazıya dönüşmüştü.

28
00:01:46,071 --> 00:01:49,001
Çivi yazısı denilen
bu ilk yazı şekli,

29
00:01:49,001 --> 00:01:54,304
kamış kalem yumuşak kile 
bastırılarak oluşturuluyordu.

30
00:01:54,304 --> 00:01:56,154
Enheduanna'ya kadar

31
00:01:56,154 --> 00:02:00,011
bu yazı tarzı bireysel yazarlara 
atfedilebilen orijinal eserlerdense

32
00:02:00,011 --> 00:02:04,768
genellikle defter tutma
ve kopya çıkarma biçimini aldı.

33
00:02:04,768 --> 00:02:09,571
Ur, dar sokakları olan,
çok katlı tuğla evler, ambar

34
00:02:09,571 --> 00:02:13,591
ve sulama alanından oluşan 
34 bin nüfuslu bir şehirdi.

35
00:02:13,591 --> 00:02:17,496
Baş rahibe olarak Enheduanna,
şehir için tahıl depoluyordu,

36
00:02:17,496 --> 00:02:21,396
yüzlerce tapınak çalışanını yönetiyordu,
kutsal rüyaları yorumluyordu,

37
00:02:21,396 --> 00:02:23,766
ve her ay, yeni ay festivaline 
başkanlık ediyor,

38
00:02:23,766 --> 00:02:27,216
ve ekinoksları kutlayan ayinleri 
yönetiyordu.

39
00:02:27,216 --> 00:02:30,576
Enheduanna, eski Sümer kültürüyle 
yeni Akad medeniyetini

40
00:02:30,576 --> 00:02:32,846
birleştirmeyi amaç edinmişti.

41
00:02:32,846 --> 00:02:36,286
Bunun için, iki kültürün
mitolojisini birleştirerek

42
00:02:36,286 --> 00:02:38,616
42 ilahi yazdı.

43
00:02:38,616 --> 00:02:41,886
Her Mezopotamya şehri
bir tanrı tarafından yönetiliyordu.

44
00:02:41,886 --> 00:02:46,146
Bu yüzden, ilahiler, her büyük şehrin
yönetici tanrısına adanmıştı.

45
00:02:46,146 --> 00:02:49,986
Enheduanna, şehirlerin tapınaklarını
ve tanrının katkılarını övdü,

46
00:02:49,986 --> 00:02:54,251
panteonda tanrıların 
diğer tanrılarla ilişkilerini anlattı.

47
00:02:54,251 --> 00:02:58,276
Bir zamanlar hissiz olan tanrıları
insanlaştırdı—

48
00:02:58,276 --> 00:03:01,905
artık tanrılar da acı çekiyor, savaşıyor
ve seviyorlardı.

49
00:03:01,905 --> 00:03:06,408
Enheduanna'nın yaptığı
en değerli edebi katkı ise;

50
00:03:06,408 --> 00:03:10,501
evrene kıvılcım saçan
kutsal ve kaotik bir enerjiye sahip olan,

51
00:03:10,501 --> 00:03:14,836
savaş ve tutku tanrıçası
Inanna'ya yazdığı şiirdi.

52
00:03:14,836 --> 00:03:18,131
Inanna, her tür cinsel anlatımda övülmüş

53
00:03:18,131 --> 00:03:22,301
ve o kadar güçlü addedilmişti ki;
fahişe, hadım ya da karşı cinsin

54
00:03:22,301 --> 00:03:27,856
kıyafetlerini giyen hizmetkarları
gibi cinsiyet sınırlarını aştı.

55
00:03:27,856 --> 00:03:33,406
Enheduanna Inanna'yı en güçlü tanrı olarak
panteonun en tepesine yerleştirdi.

56
00:03:33,406 --> 00:03:38,317
Inanna'ya övgüleri; bir yazarın 
ilk kez "ben" zamirini kullandığı

57
00:03:38,317 --> 00:03:43,486
ve yazının derin ve özel duyguları
aktarmak için bir araç olduğu bir ilktir.

58
00:03:43,486 --> 00:03:47,106
Enheduanna'nın babası olan 
Kral Sargon'un ölümünden sonra,

59
00:03:47,106 --> 00:03:51,118
bir komutan iktidar boşluğundan 
faydalandı ve darbe yaptı.

60
00:03:51,118 --> 00:03:55,550
Hükümdar ailenin güçlü bir üyesi 
olduğundan Enheduanna hedefti

61
00:03:55,550 --> 00:03:58,072
ve komutan da onu Ur'dan sürgün etti.

62
00:03:58,072 --> 00:04:02,118
Yeğeni olan efsanevi Sümer kralı Naram-Sin

63
00:04:02,118 --> 00:04:07,148
nihayetinde ayaklanmayı durdurdu
ve teyzesini yeniden baş rahibe yaptı.

64
00:04:07,148 --> 00:04:11,753
Enheduanna toplamda 40 yıl boyunca
baş rahibe olarak hizmet etti.

65
00:04:11,753 --> 00:04:14,463
Ölümünden sonra tanrısallaştı,

66
00:04:14,463 --> 00:04:18,996
ve şiirleri 500 yıldan fazla bir zaman
kopyalandı, incelendi

67
00:04:18,996 --> 00:04:21,181
ve tüm imparatorlukta sergilendi.

68
00:04:21,181 --> 00:04:24,186
Şiirleri;
Eski Ahit'i,

69
00:04:24,186 --> 00:04:27,336
Homer'in destanlarını
ve Hristiyan ilahilerini etkiledi.

70
00:04:27,336 --> 00:04:30,556
Bugün hala 
Enheduanna'nın mirası,

71
00:04:30,556 --> 00:04:33,296
zamana yenik düşmeyen 
tabletlerde varlığını sürdürüyor.