1
00:00:06,795 --> 00:00:09,825
4300 năm trước, 
ở nền văn minh cổ đại Sumer,

2
00:00:09,825 --> 00:00:15,643
người quyền lực nhất thành bang Ur
đã bị lưu đày đến nơi sa mạc hoang vu.

3
00:00:15,643 --> 00:00:17,753
Tên cô ấy là Enheduanna.

4
00:00:17,753 --> 00:00:22,410
Cô là nữ thượng tế của thần mặt trăng, 
và là nhà văn đầu tiên trong lịch sử.

5
00:00:22,410 --> 00:00:27,776
Tính đến thời gian bị lưu đày, cô đã viết 
được 42 bản thánh ca và ba bài thơ sử thi.

6
00:00:27,776 --> 00:00:30,956
Và Sumer còn chưa tìm được hết
tất cả các tác phẩm của cô.

7
00:00:30,956 --> 00:00:34,700
Enheduanna sống vào 
khoảng 1700 năm trước Sappho,

8
00:00:34,700 --> 00:00:36,970
1500 năm trước Homer,

9
00:00:36,970 --> 00:00:41,140
và khoảng 500 năm trước 
tổ phụ Abraham trong Kinh Thánh.

10
00:00:41,140 --> 00:00:45,800
Cô sinh ra ở vùng Lưỡng Hà, vùng đất 
nằm giữa hai con sông Tigris và Euphrates,

11
00:00:45,800 --> 00:00:49,230
nơi khai sinh nhiều thành bang
và văn hóa đầu tiên trên thế giới.

12
00:00:49,230 --> 00:00:53,192
Cha cô chính là Sargon Đại đế, 
hoàng đế đầu tiên trong lịch sử,

13
00:00:53,192 --> 00:00:58,190
người đã chinh phục các thành bang ở vùng
Lưỡng Hà và thống nhất thành đế quốc.

14
00:00:58,190 --> 00:01:01,690
Sargon là người Bắc Semit,
nói tiếng Akkad,

15
00:01:01,690 --> 00:01:06,132
và các thành vùng Sumer ở phía nam
xem ông là kẻ xâm lược ngoại bang.

16
00:01:06,132 --> 00:01:09,296
Họ thường nổi dậy tấn công
để giành lại độc lập,

17
00:01:09,296 --> 00:01:11,692
làm lung lay triều đại mới của ông.

18
00:01:11,692 --> 00:01:13,722
Đế gắn kết các thành bang lại với nhau,

19
00:01:13,722 --> 00:01:17,822
Sargon phong con gái ông, 
Enheduanna, thành nữ tư tế

20
00:01:17,822 --> 00:01:20,242
tại đền thờ quan trọng nhất vương quốc.

21
00:01:20,242 --> 00:01:22,972
Nữ hoàng gia thường 
lo việc tôn giáo,

22
00:01:22,972 --> 00:01:27,542
và cô còn được dạy đọc và viết 
hai thứ tiếng: Sumer và Akkad,

23
00:01:27,542 --> 00:01:30,340
và cả cách làm toán.

24
00:01:30,340 --> 00:01:34,252
Chữ viết đầu tiên trên thế giới bắt nguồn
từ Sumer là một hệ thống tính toán,

25
00:01:34,252 --> 00:01:39,117
giúp các thương nhân liên lạc 
với nhau xuyên biên giới.

26
00:01:39,117 --> 00:01:42,837
Chữ tượng hình của họ phát triển
thành một hệ thống chữ viết

27
00:01:42,837 --> 00:01:46,071
vào khoảng 300 năm trước
khi Enheduanna sinh ra.

28
00:01:46,071 --> 00:01:49,001
Cách viết đầu tiên này,
gọi là chữ hình nêm,

29
00:01:49,001 --> 00:01:54,304
được viết lên đất sét ẩm bằng bút sậy 
thành các kí tự hình nêm.

30
00:01:54,304 --> 00:01:56,154
Nhưng đến thời Enheduanna,

31
00:01:56,154 --> 00:02:00,011
thì chữ viết này chỉ dùng
cho việc lưu giữ và sao chép,

32
00:02:00,011 --> 00:02:04,768
chứ chưa từng được dùng cho văn chương.

33
00:02:04,768 --> 00:02:09,571
Ur là một thành phố cổ với 34000 người 
sinh sống, với các con phố hẹp,

34
00:02:09,571 --> 00:02:13,591
các căn nhà bằng gạch nhiều tầng, 
kho thóc, và các con kênh.

35
00:02:13,591 --> 00:02:17,496
Là nữ tư tế, Enheduanna có 
quản lý việc tích trữ thóc của thành,

36
00:02:17,496 --> 00:02:21,396
giám thị các nhân công ở đền thờ, 
giải mã những giấc mơ thánh thiêng,

37
00:02:21,396 --> 00:02:23,766
và chủ trì lễ hội trăng non hàng tháng

38
00:02:23,766 --> 00:02:27,216
và các nghi lễ cho dịp
xuân phân và thu phân.

39
00:02:27,216 --> 00:02:30,576
Enheduanna bắt đầu
hợp nhất văn hóa Sumer

40
00:02:30,576 --> 00:02:32,846
với nền văn minh của người Akkad.

41
00:02:32,846 --> 00:02:36,286
Để làm được điều đó,
cô viết nên 42 bản thánh ca

42
00:02:36,286 --> 00:02:38,616
với thần thoại của cả hai nền văn hóa.

43
00:02:38,616 --> 00:02:41,886
Mỗi thành bang vùng Lưỡng Hà 
được bảo hộ bởi những vị thần

44
00:02:41,886 --> 00:02:46,146
nên cô viết các bài thánh ca dành cho
các vị thần của những thành bang lớn.

45
00:02:46,146 --> 00:02:49,986
Cô ca ngợi các vị thần, 
những ngôi đền ở các thành bang,

46
00:02:49,986 --> 00:02:54,251
và giảng giải cho người dân về mối quan hệ
giữa Thượng Để với các vị thần khác.

47
00:02:54,251 --> 00:02:58,276
Trong các tác phẩm của mình,
cô đồng cảm với những vị thần từng hờ hững

48
00:02:58,276 --> 00:03:03,608
giờ đây lại đau khổ, đấu tranh, yêu thương
và đáp ứng những van nài của nhân loại.

49
00:03:03,608 --> 00:03:06,408
Tác phẩm có giá trị nhất của Enheduanna

50
00:03:06,408 --> 00:03:10,501
là bài thơ viết về Inanna, 
nữ thần chiến tranh và tham dục,

51
00:03:10,501 --> 00:03:14,836
và là nguồn năng lượng hỗn mang
đã dựng nên vũ trụ.

52
00:03:14,836 --> 00:03:18,131
Inanna say mê tất cả các thể loại
của hành vi tình dục

53
00:03:18,131 --> 00:03:21,301
và bà quyền lực đến nỗi có thể vượt qua
cả ranh giới của giới tính,

54
00:03:21,301 --> 00:03:24,406
cũng như những người tôn thờ bà.

55
00:03:24,406 --> 00:03:27,856
Họ có thể là gái điếm,
hoạn quan, hay người mặc đồ ngược phái.

56
00:03:27,856 --> 00:03:33,406
Enheduanna thờ phụng Inanna như 
vị thần quyền năng nhất tất cả.

57
00:03:33,406 --> 00:03:38,317
Bài thơ về Inanna của cô đánh dấu lần đầu 
tiên một nhà văn sử dụng ngôi xưng "tôi,"

58
00:03:38,317 --> 00:03:43,486
cũng như lần đầu một tác phẩm được dùng 
để khám phá những cảm xúc riêng tư.

59
00:03:43,486 --> 00:03:47,106
Sau khi Sargon Đại đế, 
cha của Enheduanna, băng hà,

60
00:03:47,106 --> 00:03:51,118
một vị tướng đã lợi dụng điều này 
và thực hiện một cuộc đảo chính.

61
00:03:51,118 --> 00:03:55,550
Vì là một thành viên quan trọng của 
gia đình hoàng gia, Enheduanna bị nhắm tới

62
00:03:55,550 --> 00:03:58,072
và vị tướng này lưu đày cô 
ra khỏi thành Ur.

63
00:03:58,072 --> 00:04:02,118
Cháu của cô, Naram-Sin, 
vị vua vĩ đại người Sumer,

64
00:04:02,118 --> 00:04:07,148
đã dập tan cuộc nổi dậy và phục hồi 
chức danh nữ thượng tế cho cô.

65
00:04:07,148 --> 00:04:11,753
Enheduanna đã giữ 
chức vị này trong 40 năm.

66
00:04:11,753 --> 00:04:14,463
Sau khi qua đời, cô được 
một số người thờ phụng

67
00:04:14,463 --> 00:04:18,996
và thơ của cô được sao chép, nghiên cứu
và trình diễn ở khắp Đế chế

68
00:04:18,996 --> 00:04:21,181
trong suốt hơn 500 năm.

69
00:04:21,181 --> 00:04:24,186
Thơ của cô có ảnh hưởng 
đến Cựu Ước của người Do Thái,

70
00:04:24,186 --> 00:04:27,336
sử thi Homer, và các 
bài thánh ca của Kitô giáo.

71
00:04:27,336 --> 00:04:30,556
Ngày nay, di sản của Enheduanna
vẫn còn đó,

72
00:04:30,556 --> 00:04:33,296
trên các phiến đất sét 
mãi trường tồn với thời gian.