WEBVTT

00:00:06.951 --> 00:00:10.881
شیزۆفرێنیا پێش زیاتر لە سەدەیەك
بەر لە ئێستا بۆ یەکەم جار ناسێنرا،

00:00:10.881 --> 00:00:13.850
بەڵام هەتاکو ئێستا ئێمە هۆکارە 
تەواوەتیەکانی نازانین.

00:00:13.850 --> 00:00:18.770
وەکو یەکێک لە نەخۆشیە هەرە پشتگوێ خراو و
لەکەدار کراوەکان ماوەتەوە تا ئەمڕۆ.

00:00:18.770 --> 00:00:23.939
کەواتە، با بەرەو ئەوە بڕۆین کە دەیزانین لە
نیشانەکانەوە بۆ هۆکارەکان و چارەسەرەکان.

00:00:23.939 --> 00:00:26.819
شیزۆفرێنیا وەك نیشانەیەك دادەنرێت،

00:00:26.819 --> 00:00:30.260
واتا لەوانەیە چەند ژمارەیەك لە ناڕێکی
بەیەکەوە بەستراو لەخۆ بگرێت

00:00:30.260 --> 00:00:33.960
کە نیشانەی چونیەکی هەیە
بەڵام هۆکارەکانی جیاوازە.

00:00:33.960 --> 00:00:38.020
هەموو کەسێکی توشبووی شیزۆفرێنیا
نیشانەی کەمی جیاوازی هەیە،

00:00:38.020 --> 00:00:44.101
و یەکەم نیشانە دەکرێت بە ئاسانی نەپێکرێت
گۆڕانی ورد لە کەسایەتی، توڕە بوون،

00:00:44.101 --> 00:00:47.701
یان زیادە ڕەوی کردنی پلە بە پلە
لە بیرکردنەوەی نائاسایی.

00:00:47.701 --> 00:00:51.760
نەخۆشەکان بە گشتی دوای سەرهەڵدانی
یەک شێتی هۆشی دیاریدەکرێن،

00:00:51.760 --> 00:00:55.902
بە ئاسایی لە پیاواندا لە کۆتاییەکانی
هەرزەکاری و سەرەتای ٢٠کانی تەمەن ڕودەدات

00:00:55.902 --> 00:00:59.041
و لە کۆتاییەکانی ٢٠کانی تەمەن و
سەرەتای ٣٠کانی تەمەن لە ئافرەتاندا.

00:00:59.041 --> 00:01:03.611
زنجیرەی یەکەمی نەخۆشیە دەروونیەکە دەکرێت
خەیاڵ کردن و وڕێنە کردن لەخۆ بگرێت،

00:01:03.611 --> 00:01:06.162
و ناڕێکی لە قسەکردن و هەڵسوکەوت.

00:01:06.162 --> 00:01:08.321
ئەوانە پێیان دەڵێن نیشانە ئەرێنیەکان،

00:01:08.321 --> 00:01:10.851
واتە لەو کەسانەدا ڕوودەدەن
کە شیزۆفرێنیایان هەیە

00:01:10.851 --> 00:01:13.551
بەڵام لە دانیشتوانی گشتی نا.

00:01:13.551 --> 00:01:17.071
ئەوە بە گشتی بۆ چوونێکی هەڵەیە
کە توشبوانی شیزۆفرێنیا

00:01:17.071 --> 00:01:19.021
چەند جۆرە کەسایەتیەکیان هەیە،

00:01:19.021 --> 00:01:23.181
بەڵام ئەو نیشانانە ئاڵۆزی لە کرداری
بیرکردنەوە دەردەخات،

00:01:23.181 --> 00:01:26.861
لە جیاتی خستنەڕووی کەسایەتیاکی دیکە.

00:01:26.861 --> 00:01:29.791
شیزۆفرێنیا لەهەمان کاتدا
نیشانەی نەرێنیشی هەیە،

00:01:29.791 --> 00:01:33.681
ئەوانەش جۆرایەتین لە توشبووانی
شیزۆفرێنیا کەم دەبێتەوە،

00:01:33.681 --> 00:01:37.566
وەکو هاندەر، دەربڕینی سۆز، یان قسە کردن.

00:01:37.566 --> 00:01:41.646
هەروەها نیشانەی درك پێکراویش هەیە،
وەك قورسی لە سەرنجدان،

00:01:41.646 --> 00:01:45.006
بیرهاتنەوەی زانیاریەکان، و بڕیاردان.

00:01:45.006 --> 00:01:48.246
کەواتە چی دەبێتە هۆی
سەرهەڵدانی نەخۆشی دەروونی؟

00:01:48.246 --> 00:01:51.276
بە ئەگەری زۆرەوە تاکە هۆکارێك نییە،
بەڵکو کۆمەڵەیەكن

00:01:51.276 --> 00:01:53.526
لە جیناتی بۆماوەیی و هۆکاری
ژینگەیی زیان بەخش.

00:01:53.526 --> 00:02:01.361
شیزۆفرێنیا بەهێزترین بەستەری جیناتی 
هەیە لە چاو نەخۆشیە دەروونیەکانی تردا.

00:02:01.361 --> 00:02:03.561
بیر لەوە بکەوە ١%ی خەڵك
شیزۆفرێنیای هەبێت،

00:02:03.561 --> 00:02:08.181
منداڵ یان خوشک و برای توشبووی
شیزۆفرێنیا نزیکەی دە هێندە زیاترە

00:02:08.181 --> 00:02:09.991
بۆ گەشەکردنی ئەو نەخۆشییە،

00:02:09.991 --> 00:02:13.042
و دووانەیەکی لێکچووی کەسێکی 
توشبوو بە شیزۆفرێنیا

00:02:13.042 --> 00:02:16.232
بە ڕێژەی ٤٠% ئەگەری تووشبوونی هەیە.

00:02:16.232 --> 00:02:19.402
بەزۆری، کەسوکارە ڕاستەخۆییەکانی
توشبوو بە شیزۆفرێنیا

00:02:19.402 --> 00:02:23.252
ڕێژیەکی ناوەندگیر لە جۆرەکانی هاوبەشی
ئەو ئاڵۆزیە دەخەنەڕوو-

00:02:23.252 --> 00:02:26.502
بەڵام بۆ مەودایەک نا کە پێویستی
بە چارەسەرکردن بێت.

00:02:26.502 --> 00:02:29.222
جیناتی هەمەجۆر بە دڵنیاییەوە رۆڵێك ئەبینن،

00:02:29.222 --> 00:02:32.742
بەڵام ئێمە نازانین چەند، یان کامانەن.

00:02:32.742 --> 00:02:37.700
هۆکارە ژینگەییەکان وەکو بەرکەوتنی
ڤایرۆسی بڕواپێکراو لە سەرەتای منداڵی

00:02:37.700 --> 00:02:41.780
لەوانەیە ئەگەری توشبوونی شیزۆفرێنیا
لەو کەسەدا زیاتر بکات،

00:02:41.780 --> 00:02:45.213
و بەکارهێنانی هەندێك دەرمانی بێهۆشکەر،
وەکو ماریجوانا،

00:02:45.213 --> 00:02:47.342
لەوانەیە نەخۆشی دەروونی دروست بکات

00:02:47.342 --> 00:02:50.161
لە کەسە زۆر هەستیارەکان.

00:02:50.161 --> 00:02:53.163
ئەو هۆکارانە هەموو کەسەکان
بە هەمان رێگە توش ناکەن.

00:02:53.163 --> 00:02:55.663
بۆ ئەوانەی مەترسی بۆماوەییان زۆر کەمە،

00:02:55.663 --> 00:02:58.997
هیچ بڕێک لە هۆکارەکانی مەترسی
بەرکەوتنی ژینگەیی

00:02:58.997 --> 00:03:01.567
ڕابەریان دەکات بۆ گەشەکردنی
شیزۆفرێنیا: بۆ ئەوانەی

00:03:01.567 --> 00:03:07.768
ڕێژەی مەترسیان زۆرە کەمبوونی مەترسی
دیکەیان ڕەنگە ناوەندگیریەکیان پێ ببەخشێت.

00:03:07.768 --> 00:03:12.441
دەرمانەکانی دژی نەخۆشی دەروونی بەکارهێنرا
بۆ مامەڵە کردنی شیزۆفرێنیا یارمەتی

00:03:12.441 --> 00:03:16.946
توێژەرەکانیدا کار بکەن لە دوای
شوێنەواری شێواوی لەسەر مێشك.

00:03:16.946 --> 00:03:20.886
دژە نەخۆشی دەروونی باو رێگری
دەکات لە داهاتووی دۆپامین.

00:03:20.886 --> 00:03:24.403
ئەوانە دەتوانن زۆر کاریگەر بن
لە کەم کردنەوەی نیشانە ئەرێنیەکان،

00:03:24.403 --> 00:03:28.783
کە بەستراوە بۆ زیاد کردنی دۆپامین
لە ڕێڕەوە تایبەتەکانی مێشك.

00:03:28.783 --> 00:03:32.059
بەڵام هەمان دەرمان دەتوانێ نیشانەی
نەرێنیەکان خراپتر بکات،

00:03:32.059 --> 00:03:35.637
ئێمەش ئەوەمان دۆزیەوە کە ئەو نیشانە
نەرێنیانە بۆ شیزۆفرێنیا بەستراوە

00:03:35.637 --> 00:03:39.387
بە کەمێك لە دۆپامین لە
بەشەکانی دیکەی مێشك.

00:03:39.387 --> 00:03:42.787
هەندێك توشبووی شیزۆفرێنیا کەمی
لە ڕیشاڵە دەماریەکان نیشاندەدەن،

00:03:42.787 --> 00:03:47.277
و ئەوەش ناڕوون دەبێت ئەگەر ئەو سست
بوونە لە ئەنجامی نەخۆشیەکە خۆی بێت

00:03:47.277 --> 00:03:50.581
یان نیشانەکان بەهۆی دەرمانی
بێهۆشکەرەوە دامرکێن.

00:03:50.581 --> 00:03:55.092
بەخۆشحاڵیەوە، تازەترین دروست کردن لە دژە
نەخۆشی دەروونی ئامانجەکە دەپێکێت

00:03:55.092 --> 00:03:59.089
هەندێك لەو بابەتانە ئامانجیان گوێزەرەوە
دەماریە هەمەجۆرەکانە،

00:03:59.089 --> 00:04:02.113
وەکو سیرۆتۆنین لە جێگەی دۆپامین.

00:04:02.113 --> 00:04:07.112
ئەوە ڕوونە کە هیچ هۆیەکی بڵاوکردنەوە نییە
کە بەرپرس بێت لە هەموو نیشانەکان،

00:04:07.112 --> 00:04:10.652
و چونکە ئەو دەرمانە بێهۆشکەرانە کارلە
ئاماژەکان دەکەن بەدرێژایی مێشك ولاشە،

00:04:10.652 --> 00:04:14.179
ئەوان دەتوانن کاریگەری لاوەکیان
هەبێت وەک زیادبوونی کێش.

00:04:14.179 --> 00:04:18.655
سەرەڕای ئەو ئەو ئاڵۆزبوونە، دژە نەخۆشییە
دەروونیەکان دەتوانن زۆر کاریگەر بن،

00:04:18.655 --> 00:04:21.675
بە تایبەتی کاتێك تێکەڵ دەکرێت
لەگەڵ دەست تێوەردانێکی دیکە

00:04:21.675 --> 00:04:24.259
وەك چارەسەری ناسراوی دەروونی.

00:04:24.259 --> 00:04:28.529
چارەسەر بە لێدانە کارەباییەکان،
لەگەڵ ئەوەی پشوویەکی تەمەن کورتی پێدەدات،

00:04:28.529 --> 00:04:31.381
هەروەها دووبارە وەک چارەسەرێکی
کاریگەر دەردەکەوێت،

00:04:31.381 --> 00:04:34.129
بە تایبەتی کاتێك هەلبژاردەکانیتر
شکست دێنن.

00:04:34.129 --> 00:04:37.629
هەروەها دەستێوەردانی
پێش وەختەش زۆر گرینگە.

00:04:37.629 --> 00:04:40.689
دوای چەند مانگێك یان چەند ساڵێك لە
نەخۆشی دەروونی چارەسەر نەکراو،

00:04:40.689 --> 00:04:45.179
دەکرێ هەندێك نەخۆشی دەروونی ببێت بە
بەشێکی جیانەکراوە لە کەسایەتی کەسەکە.

00:04:45.179 --> 00:04:49.130
و هێشتا، پەڵەی شەرمەزاری مرۆڤایەتی
بەستراوە بەو دەستنیشان کردنە

00:04:49.130 --> 00:04:51.869
کە وادەکات ڕێگری لە کەسەکان
بکات بۆ داواکردنی یارمەتی.

00:04:51.869 --> 00:04:55.499
توشبووانی شیزۆفرێنیا هێشتا وەکو
ئەوەی مەترسی بن سەیریان دەکرێت،

00:04:55.499 --> 00:04:59.209
بەڵام لەڕاستیدا زیاتر وەکو
قوربانی توندوتیژیەکن

00:04:59.209 --> 00:05:01.019
وەک لە تاوانبارێك.

00:05:01.019 --> 00:05:04.389
و چارەسەی گونجاو لەوانەیە یارمەتی
کەم کردنەوەی ئەگەری توندوتیژی بدات

00:05:04.389 --> 00:05:06.719
کە هاوبەشی شیزۆفرێنیایە.

00:05:06.719 --> 00:05:11.269
هەر بۆیە پەروەردە کردنی نەخۆشەکان،
خێزانەکانیان، و کۆمەڵگەکەیان--

00:05:11.269 --> 00:05:15.292
یارمەتی داخورانی ئەو پەڵەیە دەدات
و گەشتن بە چارەسەر پێشدەخات.