1
00:00:06,951 --> 00:00:10,881
Schizofrenię rozpoznano
po raz pierwszy ponad 100 lat temu,

2
00:00:10,881 --> 00:00:13,850
lecz nadal nie wiadomo, co ją wywołuje.

3
00:00:13,850 --> 00:00:18,770
Pozostaje do dziś jedną z najbardziej
stygmatyzowanych i niezrozumianych chorób.

4
00:00:18,770 --> 00:00:23,939
Prześledźmy więc to, co wiemy - począwszy
od objawów, przez przyczyny i leczenie.

5
00:00:23,939 --> 00:00:26,819
Schizofrenia uznawana jest za syndrom,

6
00:00:26,819 --> 00:00:30,260
co oznacza, że może obejmować
szereg powiązanych zaburzeń

7
00:00:30,260 --> 00:00:33,960
o podobnych symptomach,
różniących się jednak przyczynami.

8
00:00:33,960 --> 00:00:38,020
Każda osoba cierpiąca na schizofrenię
zmaga się z nieco innymi objawami,

9
00:00:38,020 --> 00:00:44,101
a pierwszą oznakę łatwo przeoczyć;
delikatną zmianę osobowości, drażliwość,

10
00:00:44,101 --> 00:00:47,701
czy stopniowe wdzieranie się
niecodziennych myśli.

11
00:00:47,701 --> 00:00:51,760
Pacjentów zazwyczaj diagnozuje się
po wystąpieniu u nich psychozy,

12
00:00:51,760 --> 00:00:55,861
która zwykle pojawia się u mężczyzn
na przełomie 20 roku życia,

13
00:00:55,861 --> 00:00:59,041
a u kobiet przed i nieco po trzydziestce.

14
00:00:59,041 --> 00:01:03,611
Pierwszy epizod psychotyczny może
cechować się urojeniami, halucynacjami

15
00:01:03,611 --> 00:01:06,162
oraz zaburzeniami mowy i zachowania.

16
00:01:06,162 --> 00:01:08,321
Nazywa się je objawami pozytywnymi,

17
00:01:08,321 --> 00:01:10,851
co oznacza, że pojawiają się
u osób ze schizofrenią,

18
00:01:10,851 --> 00:01:13,551
a nie w populacji ogólnej.

19
00:01:13,551 --> 00:01:17,071
Błędne jest postrzeganie,
że osoby dotknięte schizofrenią

20
00:01:17,071 --> 00:01:19,021
mają tak zwaną "osobowość mnogą".

21
00:01:19,021 --> 00:01:23,181
Wymienione objawy sugerują raczej
zakłócenie procesu myślowego,

22
00:01:23,181 --> 00:01:26,861
niż przejaw innej osobowości.

23
00:01:26,861 --> 00:01:30,461
Schizofrenia charakteryzuje się
też objawami negatywnymi, czyli cechami,

24
00:01:30,461 --> 00:01:33,681
które u osób chorych są ograniczone,

25
00:01:33,681 --> 00:01:37,566
takimi jak motywacja,
wyrażanie emocji czy mowa.

26
00:01:37,566 --> 00:01:41,646
Istnieją też objawy poznawcze,
takie jak kłopoty z koncentracją,

27
00:01:41,646 --> 00:01:45,006
zapamiętywaniem informacji
czy podejmowaniem decyzji.

28
00:01:45,006 --> 00:01:48,066
Co więc wywołuje psychozę?

29
00:01:48,066 --> 00:01:51,756
Prawdopodobnie nie ma jednego powodu,
ale cała kombinacja przyczyniających się

30
00:01:51,756 --> 00:01:54,966
genetycznych i środowiskowych
czynników ryzyka.

31
00:01:54,966 --> 00:02:00,001
Schizofrenia to jedna z najsilniej
związanych z genetyką chorób psychicznych.

32
00:02:00,001 --> 00:02:03,561
Mimo że 1% ludzkości
zmaga się ze schizofrenią,

33
00:02:03,561 --> 00:02:08,181
dzieci oraz rodzeństwo chorych
są dziesięciokrotnie bardziej podatni

34
00:02:08,181 --> 00:02:09,991
na wystąpienie u nich tego schorzenia,

35
00:02:09,991 --> 00:02:13,042
a u identycznego bliźniaka pacjenta
chorego na schizofrenię

36
00:02:13,042 --> 00:02:16,232
występuje 40% ryzyka zachorowania.

37
00:02:16,232 --> 00:02:19,402
Często u najbliższych krewnych
osób cierpiących na schizofrenię

38
00:02:19,402 --> 00:02:23,252
obserwuje się łagodniejsze wersje
cech powiązanych z owym zaburzeniem,

39
00:02:23,252 --> 00:02:26,502
jednak nie do tego stopnia,
żeby wymagali leczenia.

40
00:02:26,502 --> 00:02:29,222
Niemalże pewne jest,
że kilka genów odgrywa rolę,

41
00:02:29,222 --> 00:02:32,742
ale nie wiadomo, ile dokładnie, ani które.

42
00:02:32,742 --> 00:02:37,700
Czynniki środowiskowe, takie jak narażenie
na pewne wirusy we wczesnym niemowlęctwie

43
00:02:37,700 --> 00:02:41,780
potrafią zwiększyć ryzyko
rozwinięcia schizofrenii

44
00:02:41,780 --> 00:02:45,213
Z kolei zażywanie niektórych
narkotyków, w tym marihuany,

45
00:02:45,213 --> 00:02:47,342
może wywołać wystąpienie psychozy

46
00:02:47,342 --> 00:02:50,161
u ludzi silnie podatnych.

47
00:02:50,161 --> 00:02:53,163
Czynniki te nie wpływają na każdego
w jednakowy sposób.

48
00:02:53,163 --> 00:02:55,663
U osób o bardzo małym stopniu
ryzyka genetycznego,

49
00:02:55,663 --> 00:02:59,097
nawet największe wystawienie na działanie
środowiskowych czynników ryzyka

50
00:02:59,097 --> 00:03:01,567
nie doprowadzi
do rozwinięcia schizofrenii.

51
00:03:01,567 --> 00:03:07,768
U ludzi o wysokim stopniu zagrożenia,
dodatkowe ryzyko może przechylić szalę.

52
00:03:07,768 --> 00:03:12,441
Leki przeciwpsychotyczne, wykorzystywane
w leczeniu schizofrenii, pomogły naukowcom

53
00:03:12,441 --> 00:03:16,946
zacząć od końca w celu śledzenia
oznak choroby w mózgu.

54
00:03:16,946 --> 00:03:20,886
Tradycyjne leki przeciwpsychotyczne
blokują receptory dopaminy.

55
00:03:20,886 --> 00:03:24,403
Mogą być bardzo skuteczne
w redukowaniu objawów pozytywnych,

56
00:03:24,403 --> 00:03:28,783
związanych z nadmiarem dopaminy
w poszczególnych ścieżkach w mózgu.

57
00:03:28,783 --> 00:03:32,059
Jednak te same lekarstwa mogą
pogorszyć objawy negatywne.

58
00:03:32,059 --> 00:03:35,637
Odkryto, że objawy negatywne
schizofrenii mogą być związane

59
00:03:35,637 --> 00:03:39,277
ze zbyt małą ilością dopaminy
w pozostałych obszarach mózgu.

60
00:03:39,277 --> 00:03:42,987
Niektóre osoby cierpiące na schizofrenię
cechują się ubytkami w tkance nerwowej

61
00:03:42,987 --> 00:03:47,277
i nie wiadomo, czy atrofia to skutek
choroby samej w sobie,

62
00:03:47,277 --> 00:03:50,581
czy polekowego zahamowania sygnalizowania.

63
00:03:50,581 --> 00:03:55,092
Na szczęście nowsze generacje leków
przeciwpsychotycznych są ukierunkowane

64
00:03:55,092 --> 00:03:59,089
na niektóre z tych kwestii
przez celowanie w liczne neuroprzekaźniki,

65
00:03:59,089 --> 00:04:02,113
na przykład serotoninę, oprócz dopaminy.

66
00:04:02,113 --> 00:04:07,112
Więcej niż jeden system przekaźników
odpowiada za wszystkie objawy,

67
00:04:07,112 --> 00:04:10,652
a ponieważ leki wpływają
na przesył sygnałów przez mózg i ciało,

68
00:04:10,652 --> 00:04:14,179
mogą one powodować inne skutki uboczne,
takie jak wzrost masy ciała.

69
00:04:14,179 --> 00:04:15,745
Niezależnie od tych komplikacji,

70
00:04:15,745 --> 00:04:18,655
leki przeciwpsychotyczne
mogą być skuteczne,

71
00:04:18,655 --> 00:04:21,675
zwłaszcza, gdy połączy się je
z innymi działaniami,

72
00:04:21,675 --> 00:04:24,259
takimi jak terapia poznawczo-behawioralna.

73
00:04:24,259 --> 00:04:28,529
Terapia elektrowstrząsowa,
mimo że zapewnia stosunkowo krótką ulgę,

74
00:04:28,529 --> 00:04:31,311
powraca jako skuteczne leczenie,

75
00:04:31,311 --> 00:04:34,329
zwłaszcza, gdy inne opcje
nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.

76
00:04:34,329 --> 00:04:37,629
Wczesne działanie też jest
niezwykle ważne.

77
00:04:37,629 --> 00:04:40,689
Po miesiącach czy latach nieleczenia,

78
00:04:40,689 --> 00:04:45,179
określone psychozy mogą utrwalić się
w czyjejś osobowości.

79
00:04:45,179 --> 00:04:49,061
A jednak, uwłaczające piętno
odciśnięte na diagnozie tej choroby

80
00:04:49,061 --> 00:04:52,449
niejednokrotnie potrafi powstrzymać ludzi
przed skorzystaniem z pomocy.

81
00:04:52,449 --> 00:04:55,499
Ludzie ze schizofrenią są często
postrzegani jako niebezpieczni,

82
00:04:55,499 --> 00:04:59,209
jednak tak naprawdę można ich bardziej
porównać do ofiar przemocy,

83
00:04:59,209 --> 00:05:00,949
niż do jej sprawców.

84
00:05:00,949 --> 00:05:04,439
Odpowiednie leczenie może pomóc
zminimalizować prawdopodobieństwo agresji

85
00:05:04,439 --> 00:05:06,719
związanej ze schizofrenią.

86
00:05:06,719 --> 00:05:11,269
Dlatego edukacja zarówno pacjentów,
ich rodzin i społeczności,

87
00:05:11,269 --> 00:05:15,292
przyczynia się do ograniczenia piętnowania
i ułatwia dostęp do leczenia.