0:00:06.951,0:00:10.881
Schizofrenię rozpoznano[br]po raz pierwszy ponad 100 lat temu,

0:00:10.881,0:00:13.850
lecz nadal nie wiadomo, co ją wywołuje.

0:00:13.850,0:00:18.770
Pozostaje do dziś jedną z najbardziej[br]stygmatyzowanych i niezrozumianych chorób.

0:00:18.770,0:00:23.939
Prześledźmy więc to, co wiemy - począwszy[br]od objawów, przez przyczyny i leczenie.

0:00:23.939,0:00:26.819
Schizofrenia uznawana jest za syndrom,

0:00:26.819,0:00:30.260
co oznacza, że może obejmować[br]szereg powiązanych zaburzeń

0:00:30.260,0:00:33.960
o podobnych symptomach,[br]różniących się jednak przyczynami.

0:00:33.960,0:00:38.020
Każda osoba cierpiąca na schizofrenię[br]zmaga się z nieco innymi objawami,

0:00:38.020,0:00:44.101
a pierwszą oznakę łatwo przeoczyć;[br]delikatną zmianę osobowości, drażliwość,

0:00:44.101,0:00:47.701
czy stopniowe wdzieranie się[br]niecodziennych myśli.

0:00:47.701,0:00:51.760
Pacjentów zazwyczaj diagnozuje się[br]po wystąpieniu u nich psychozy,

0:00:51.760,0:00:55.861
która zwykle pojawia się u mężczyzn[br]na przełomie 20 roku życia,

0:00:55.861,0:00:59.041
a u kobiet przed i nieco po trzydziestce.

0:00:59.041,0:01:03.611
Pierwszy epizod psychotyczny może[br]cechować się urojeniami, halucynacjami

0:01:03.611,0:01:06.162
oraz zaburzeniami mowy i zachowania.

0:01:06.162,0:01:08.321
Nazywa się je objawami pozytywnymi,

0:01:08.321,0:01:10.851
co oznacza, że pojawiają się[br]u osób ze schizofrenią,

0:01:10.851,0:01:13.551
a nie w populacji ogólnej.

0:01:13.551,0:01:17.071
Błędne jest postrzeganie,[br]że osoby dotknięte schizofrenią

0:01:17.071,0:01:19.021
mają tak zwaną "osobowość mnogą".

0:01:19.021,0:01:23.181
Wymienione objawy sugerują raczej[br]zakłócenie procesu myślowego,

0:01:23.181,0:01:26.861
niż przejaw innej osobowości.

0:01:26.861,0:01:30.461
Schizofrenia charakteryzuje się[br]też objawami negatywnymi, czyli cechami,

0:01:30.461,0:01:33.681
które u osób chorych są ograniczone,

0:01:33.681,0:01:37.566
takimi jak motywacja,[br]wyrażanie emocji czy mowa.

0:01:37.566,0:01:41.646
Istnieją też objawy poznawcze,[br]takie jak kłopoty z koncentracją,

0:01:41.646,0:01:45.006
zapamiętywaniem informacji[br]czy podejmowaniem decyzji.

0:01:45.006,0:01:48.066
Co więc wywołuje psychozę?

0:01:48.066,0:01:51.756
Prawdopodobnie nie ma jednego powodu,[br]ale cała kombinacja przyczyniających się

0:01:51.756,0:01:54.966
genetycznych i środowiskowych[br]czynników ryzyka.

0:01:54.966,0:02:00.001
Schizofrenia to jedna z najsilniej[br]związanych z genetyką chorób psychicznych.

0:02:00.001,0:02:03.561
Mimo że 1% ludzkości[br]zmaga się ze schizofrenią,

0:02:03.561,0:02:08.181
dzieci oraz rodzeństwo chorych[br]są dziesięciokrotnie bardziej podatni

0:02:08.181,0:02:09.991
na wystąpienie u nich tego schorzenia,

0:02:09.991,0:02:13.042
a u identycznego bliźniaka pacjenta[br]chorego na schizofrenię

0:02:13.042,0:02:16.232
występuje 40% ryzyka zachorowania.

0:02:16.232,0:02:19.402
Często u najbliższych krewnych[br]osób cierpiących na schizofrenię

0:02:19.402,0:02:23.252
obserwuje się łagodniejsze wersje[br]cech powiązanych z owym zaburzeniem,

0:02:23.252,0:02:26.502
jednak nie do tego stopnia,[br]żeby wymagali leczenia.

0:02:26.502,0:02:29.222
Niemalże pewne jest,[br]że kilka genów odgrywa rolę,

0:02:29.222,0:02:32.742
ale nie wiadomo, ile dokładnie, ani które.

0:02:32.742,0:02:37.700
Czynniki środowiskowe, takie jak narażenie[br]na pewne wirusy we wczesnym niemowlęctwie

0:02:37.700,0:02:41.780
potrafią zwiększyć ryzyko[br]rozwinięcia schizofrenii.

0:02:41.780,0:02:45.213
Z kolei zażywanie niektórych[br]narkotyków, w tym marihuany,

0:02:45.213,0:02:47.342
może wywołać wystąpienie psychozy

0:02:47.342,0:02:50.161
u ludzi silnie podatnych.

0:02:50.161,0:02:53.163
Czynniki te nie wpływają na każdego[br]w jednakowy sposób.

0:02:53.163,0:02:55.663
U osób o bardzo małym stopniu[br]ryzyka genetycznego,

0:02:55.663,0:02:59.097
nawet największe wystawienie na działanie[br]środowiskowych czynników ryzyka

0:02:59.097,0:03:01.567
nie doprowadzi[br]do rozwinięcia schizofrenii.

0:03:01.567,0:03:07.768
U ludzi o wysokim stopniu zagrożenia,[br]dodatkowe ryzyko może przechylić szalę.

0:03:07.768,0:03:12.441
Leki przeciwpsychotyczne, wykorzystywane[br]w leczeniu schizofrenii, pomogły naukowcom

0:03:12.441,0:03:16.946
zacząć od końca w celu śledzenia[br]oznak choroby w mózgu.

0:03:16.946,0:03:20.886
Tradycyjne leki przeciwpsychotyczne[br]blokują receptory dopaminy.

0:03:20.886,0:03:24.403
Mogą być bardzo skuteczne[br]w redukowaniu objawów pozytywnych,

0:03:24.403,0:03:28.783
związanych z nadmiarem dopaminy[br]w poszczególnych ścieżkach w mózgu.

0:03:28.783,0:03:32.059
Jednak te same lekarstwa mogą[br]pogorszyć objawy negatywne.

0:03:32.059,0:03:35.637
Odkryto, że objawy negatywne[br]schizofrenii mogą być związane

0:03:35.637,0:03:39.277
ze zbyt małą ilością dopaminy[br]w pozostałych obszarach mózgu.

0:03:39.277,0:03:42.987
Niektóre osoby cierpiące na schizofrenię[br]cechują się ubytkami w tkance nerwowej

0:03:42.987,0:03:47.277
i nie wiadomo, czy atrofia to skutek[br]choroby samej w sobie,

0:03:47.277,0:03:50.581
czy polekowego zahamowania sygnalizowania.

0:03:50.581,0:03:55.092
Na szczęście nowsze generacje leków[br]przeciwpsychotycznych są ukierunkowane

0:03:55.092,0:03:59.089
na niektóre z tych kwestii[br]przez celowanie w liczne neuroprzekaźniki,

0:03:59.089,0:04:02.113
na przykład serotoninę, oprócz dopaminy.

0:04:02.113,0:04:07.112
Więcej niż jeden system przekaźników[br]odpowiada za wszystkie objawy,

0:04:07.112,0:04:10.652
a ponieważ leki wpływają[br]na przesył sygnałów przez mózg i ciało,

0:04:10.652,0:04:14.179
mogą one powodować inne skutki uboczne,[br]takie jak wzrost masy ciała.

0:04:14.179,0:04:15.745
Niezależnie od tych komplikacji,

0:04:15.745,0:04:18.655
leki przeciwpsychotyczne[br]mogą być skuteczne,

0:04:18.655,0:04:21.675
zwłaszcza, gdy połączy się je[br]z innymi działaniami,

0:04:21.675,0:04:24.259
takimi jak terapia poznawczo-behawioralna.

0:04:24.259,0:04:28.529
Terapia elektrowstrząsowa,[br]mimo że zapewnia stosunkowo krótką ulgę,

0:04:28.529,0:04:31.311
powraca jako skuteczne leczenie,

0:04:31.311,0:04:34.329
zwłaszcza, gdy inne opcje[br]nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.

0:04:34.329,0:04:37.629
Wczesne działanie też jest[br]niezwykle ważne.

0:04:37.629,0:04:40.689
Po miesiącach czy latach nieleczenia,

0:04:40.689,0:04:45.179
określone psychozy mogą utrwalić się[br]w czyjejś osobowości.

0:04:45.179,0:04:49.061
A jednak, uwłaczające piętno[br]odciśnięte na diagnozie tej choroby

0:04:49.061,0:04:52.449
niejednokrotnie potrafi powstrzymać ludzi[br]przed skorzystaniem z pomocy.

0:04:52.449,0:04:55.499
Ludzie ze schizofrenią są często[br]postrzegani jako niebezpieczni,

0:04:55.499,0:04:59.209
jednak tak naprawdę można ich bardziej[br]porównać do ofiar przemocy,

0:04:59.209,0:05:00.949
niż do jej sprawców.

0:05:00.949,0:05:04.439
Odpowiednie leczenie może pomóc[br]zminimalizować prawdopodobieństwo agresji

0:05:04.439,0:05:06.719
związanej ze schizofrenią.

0:05:06.719,0:05:11.269
Dlatego edukacja zarówno pacjentów,[br]ich rodzin i społeczności,

0:05:11.269,0:05:15.292
przyczynia się do ograniczenia piętnowania[br]i ułatwia dostęp do leczenia.