WEBVTT

00:00:06.951 --> 00:00:10.881
Schizofrenię rozpoznano
po raz pierwszy ponad 100 lat temu,

00:00:10.881 --> 00:00:13.850
lecz nadal nie wiadomo, co ją wywołuje.

00:00:13.850 --> 00:00:18.770
Pozostaje do dziś jedną z najbardziej
stygmatyzowanych i niezrozumianych chorób.

00:00:18.770 --> 00:00:23.939
Prześledźmy więc to, co wiemy - począwszy
od objawów, przez przyczyny i leczenie.

NOTE Paragraph

00:00:23.939 --> 00:00:26.819
Schizofrenia uznawana jest za syndrom,

00:00:26.819 --> 00:00:30.260
co oznacza, że może obejmować
szereg powiązanych zaburzeń

00:00:30.260 --> 00:00:33.960
o podobnych symptomach,
różniących się jednak przyczynami.

00:00:33.960 --> 00:00:38.020
Każda osoba cierpiąca na schizofrenię
zmaga się z nieco innymi objawami,

00:00:38.020 --> 00:00:44.101
a pierwszą oznakę łatwo przeoczyć;
delikatną zmianę osobowości, drażliwość,

00:00:44.101 --> 00:00:47.701
czy stopniowe wdzieranie się
niecodziennych myśli.

00:00:47.701 --> 00:00:51.760
Pacjentów zazwyczaj diagnozuje się
po wystąpieniu u nich psychozy,

00:00:51.760 --> 00:00:55.861
która zwykle pojawia się u mężczyzn
na przełomie 20 roku życia,

00:00:55.861 --> 00:00:59.041
a u kobiet przed i nieco po trzydziestce.

00:00:59.041 --> 00:01:03.611
Pierwszy epizod psychotyczny może
cechować się urojeniami, halucynacjami

00:01:03.611 --> 00:01:06.162
oraz zaburzeniami mowy i zachowania.

00:01:06.162 --> 00:01:08.321
Nazywa się je objawami pozytywnymi,

00:01:08.321 --> 00:01:10.851
co oznacza, że pojawiają się
u osób ze schizofrenią,

00:01:10.851 --> 00:01:13.551
a nie w populacji ogólnej.

00:01:13.551 --> 00:01:17.071
Błędne jest postrzeganie,
że osoby dotknięte schizofrenią

00:01:17.071 --> 00:01:19.021
mają tak zwaną "osobowość mnogą".

00:01:19.021 --> 00:01:23.181
Wymienione objawy sugerują raczej
zakłócenie procesu myślowego,

00:01:23.181 --> 00:01:26.861
niż przejaw innej osobowości.

00:01:26.861 --> 00:01:30.461
Schizofrenia charakteryzuje się
też objawami negatywnymi, czyli cechami,

00:01:30.461 --> 00:01:33.681
które u osób chorych są ograniczone,

00:01:33.681 --> 00:01:37.566
takimi jak motywacja,
wyrażanie emocji czy mowa.

00:01:37.566 --> 00:01:41.646
Istnieją też objawy poznawcze,
takie jak kłopoty z koncentracją,

00:01:41.646 --> 00:01:45.006
zapamiętywaniem informacji
czy podejmowaniem decyzji.

NOTE Paragraph

00:01:45.006 --> 00:01:48.066
Co więc wywołuje psychozę?

00:01:48.066 --> 00:01:51.756
Prawdopodobnie nie ma jednego powodu,
ale cała kombinacja przyczyniających się

00:01:51.756 --> 00:01:54.966
genetycznych i środowiskowych
czynników ryzyka.

00:01:54.966 --> 00:02:00.001
Schizofrenia to jedna z najsilniej
związanych z genetyką chorób psychicznych.

00:02:00.001 --> 00:02:03.561
Mimo że 1% ludzkości
zmaga się ze schizofrenią,

00:02:03.561 --> 00:02:08.181
dzieci oraz rodzeństwo chorych
są dziesięciokrotnie bardziej podatni

00:02:08.181 --> 00:02:09.991
na wystąpienie u nich tego schorzenia,

00:02:09.991 --> 00:02:13.042
a u identycznego bliźniaka pacjenta
chorego na schizofrenię

00:02:13.042 --> 00:02:16.232
występuje 40% ryzyka zachorowania.

00:02:16.232 --> 00:02:19.402
Często u najbliższych krewnych
osób cierpiących na schizofrenię

00:02:19.402 --> 00:02:23.252
obserwuje się łagodniejsze wersje
cech powiązanych z owym zaburzeniem,

00:02:23.252 --> 00:02:26.502
jednak nie do tego stopnia,
żeby wymagali leczenia.

00:02:26.502 --> 00:02:29.222
Niemalże pewne jest,
że kilka genów odgrywa rolę,

00:02:29.222 --> 00:02:32.742
ale nie wiadomo, ile dokładnie, ani które.

NOTE Paragraph

00:02:32.742 --> 00:02:37.700
Czynniki środowiskowe, takie jak narażenie
na pewne wirusy we wczesnym niemowlęctwie

00:02:37.700 --> 00:02:41.780
potrafią zwiększyć ryzyko
rozwinięcia schizofrenii.

00:02:41.780 --> 00:02:45.213
Z kolei zażywanie niektórych
narkotyków, w tym marihuany,

00:02:45.213 --> 00:02:47.342
może wywołać wystąpienie psychozy

00:02:47.342 --> 00:02:50.161
u ludzi silnie podatnych.

00:02:50.161 --> 00:02:53.163
Czynniki te nie wpływają na każdego
w jednakowy sposób.

00:02:53.163 --> 00:02:55.663
U osób o bardzo małym stopniu
ryzyka genetycznego,

00:02:55.663 --> 00:02:59.097
nawet największe wystawienie na działanie
środowiskowych czynników ryzyka

00:02:59.097 --> 00:03:01.567
nie doprowadzi
do rozwinięcia schizofrenii.

00:03:01.567 --> 00:03:07.768
U ludzi o wysokim stopniu zagrożenia,
dodatkowe ryzyko może przechylić szalę.

NOTE Paragraph

00:03:07.768 --> 00:03:12.441
Leki przeciwpsychotyczne, wykorzystywane
w leczeniu schizofrenii, pomogły naukowcom

00:03:12.441 --> 00:03:16.946
zacząć od końca w celu śledzenia
oznak choroby w mózgu.

00:03:16.946 --> 00:03:20.886
Tradycyjne leki przeciwpsychotyczne
blokują receptory dopaminy.

00:03:20.886 --> 00:03:24.403
Mogą być bardzo skuteczne
w redukowaniu objawów pozytywnych,

00:03:24.403 --> 00:03:28.783
związanych z nadmiarem dopaminy
w poszczególnych ścieżkach w mózgu.

00:03:28.783 --> 00:03:32.059
Jednak te same lekarstwa mogą
pogorszyć objawy negatywne.

00:03:32.059 --> 00:03:35.637
Odkryto, że objawy negatywne
schizofrenii mogą być związane

00:03:35.637 --> 00:03:39.277
ze zbyt małą ilością dopaminy
w pozostałych obszarach mózgu.

00:03:39.277 --> 00:03:42.987
Niektóre osoby cierpiące na schizofrenię
cechują się ubytkami w tkance nerwowej

00:03:42.987 --> 00:03:47.277
i nie wiadomo, czy atrofia to skutek
choroby samej w sobie,

00:03:47.277 --> 00:03:50.581
czy polekowego zahamowania sygnalizowania.

00:03:50.581 --> 00:03:55.092
Na szczęście nowsze generacje leków
przeciwpsychotycznych są ukierunkowane

00:03:55.092 --> 00:03:59.089
na niektóre z tych kwestii
przez celowanie w liczne neuroprzekaźniki,

00:03:59.089 --> 00:04:02.113
na przykład serotoninę, oprócz dopaminy.

00:04:02.113 --> 00:04:07.112
Więcej niż jeden system przekaźników
odpowiada za wszystkie objawy,

00:04:07.112 --> 00:04:10.652
a ponieważ leki wpływają
na przesył sygnałów przez mózg i ciało,

00:04:10.652 --> 00:04:14.179
mogą one powodować inne skutki uboczne,
takie jak wzrost masy ciała.

NOTE Paragraph

00:04:14.179 --> 00:04:15.745
Niezależnie od tych komplikacji,

00:04:15.745 --> 00:04:18.655
leki przeciwpsychotyczne
mogą być skuteczne,

00:04:18.655 --> 00:04:21.675
zwłaszcza, gdy połączy się je
z innymi działaniami,

00:04:21.675 --> 00:04:24.259
takimi jak terapia poznawczo-behawioralna.

00:04:24.259 --> 00:04:28.529
Terapia elektrowstrząsowa,
mimo że zapewnia stosunkowo krótką ulgę,

00:04:28.529 --> 00:04:31.311
powraca jako skuteczne leczenie,

00:04:31.311 --> 00:04:34.329
zwłaszcza, gdy inne opcje
nie przynoszą oczekiwanych rezultatów.

00:04:34.329 --> 00:04:37.629
Wczesne działanie też jest
niezwykle ważne.

00:04:37.629 --> 00:04:40.689
Po miesiącach czy latach nieleczenia,

00:04:40.689 --> 00:04:45.179
określone psychozy mogą utrwalić się
w czyjejś osobowości.

00:04:45.179 --> 00:04:49.061
A jednak, uwłaczające piętno
odciśnięte na diagnozie tej choroby

00:04:49.061 --> 00:04:52.449
niejednokrotnie potrafi powstrzymać ludzi
przed skorzystaniem z pomocy.

00:04:52.449 --> 00:04:55.499
Ludzie ze schizofrenią są często
postrzegani jako niebezpieczni,

00:04:55.499 --> 00:04:59.209
jednak tak naprawdę można ich bardziej
porównać do ofiar przemocy,

00:04:59.209 --> 00:05:00.949
niż do jej sprawców.

00:05:00.949 --> 00:05:04.439
Odpowiednie leczenie może pomóc
zminimalizować prawdopodobieństwo agresji

00:05:04.439 --> 00:05:06.719
związanej ze schizofrenią.

NOTE Paragraph

00:05:06.719 --> 00:05:11.269
Dlatego edukacja zarówno pacjentów,
ich rodzin i społeczności,

00:05:11.269 --> 00:05:15.292
przyczynia się do ograniczenia piętnowania
i ułatwia dostęp do leczenia.