1
00:00:06,951 --> 00:00:10,881
Iako je šizofrenija prvi put otkrivena
pre više od 100 godina

2
00:00:10,881 --> 00:00:13,850
i dalje ne znamo šta je tačno prouzrokuje.

3
00:00:13,850 --> 00:00:18,770
Jedna je od najneshvaćenijih
i stigmatizovanijih bolesti današnjice.

4
00:00:18,770 --> 00:00:23,939
Hajde da prođemo kroz ono što znamo,
od simptoma do uzroka i lečenja.

5
00:00:23,939 --> 00:00:26,819
Šizofrenija se smatra sindromom,

6
00:00:26,819 --> 00:00:30,260
što znači da može da obuhvati
nekoliko povezanih poremećaja

7
00:00:30,260 --> 00:00:33,960
koji imaju slične simptome
ali varirajuće uzroke.

8
00:00:33,960 --> 00:00:38,020
Svaka osoba koja pati od šizofrenije
ima malo drugačije simptome,

9
00:00:38,020 --> 00:00:44,101
a prvi znaci se mogu lako propustiti -
suptilna promena ličnosti, razdražljivost

10
00:00:44,101 --> 00:00:47,701
ili postepeno zadiranje
u tokove neobičnih misli.

11
00:00:47,701 --> 00:00:51,760
Pacijenti uglavnom dobiju dijagnozu
nakon početka psihoze,

12
00:00:51,760 --> 00:00:55,902
koja se obično javlja kod tinejdžera
ili kod muškaraca u ranim dvadesetim,

13
00:00:55,902 --> 00:00:59,041
i kasnim dvadesetim
ili ranim tridesetim godinama kod žena.

14
00:00:59,041 --> 00:01:03,611
Prva psihotična epizoda može da uključuje
zablude, halucinacije

15
00:01:03,611 --> 00:01:06,162
i neuredni govor i ponašanje.

16
00:01:06,162 --> 00:01:08,001
Ovo simptomi se zovu pozitivni,

17
00:01:08,001 --> 00:01:10,851
što znači da se javljaju kod osoba
koje pate od šizofrenije,

18
00:01:10,851 --> 00:01:13,551
ali ne u opštoj populaciji.

19
00:01:13,551 --> 00:01:17,071
Česta je pogrešna percepcija
da osobe koje pate od šizofrenije

20
00:01:17,071 --> 00:01:19,021
imaju više ličnosti,

21
00:01:19,021 --> 00:01:23,181
ali ovi simptomi ukazuju
na prekid misaonih procesa,

22
00:01:23,181 --> 00:01:26,861
pre nego na manifestaciju druge ličnosti.

23
00:01:26,861 --> 00:01:29,791
Šizofrenija takođe ima
i negativne simptome,

24
00:01:29,791 --> 00:01:33,681
ovo su osobine koje su umanjene
kod osoba koje pate od šizofrenije,

25
00:01:33,681 --> 00:01:37,566
kao što je motivacija,
ispoljavanje emocija ili govor.

26
00:01:37,566 --> 00:01:41,646
Ovo su takođe i kognitivni simptomi,
kao što je poteškoća sa koncentracijom,

27
00:01:41,646 --> 00:01:45,006
pamćenje informacija i donošenje odluka.

28
00:01:45,006 --> 00:01:48,246
Dakle šta uzrokuje početak psihoze?

29
00:01:48,246 --> 00:01:51,276
Verovatno postoji ne samo jedan uzrok,
već kombinacija

30
00:01:51,276 --> 00:01:54,866
genetskih faktora i faktora okruženja
koji doprinose početku.

31
00:01:54,866 --> 00:02:00,001
Šizofrenija ima najjače genetske veze
od bilo koje psihijatriske bolesti.

32
00:02:00,001 --> 00:02:03,561
Iako oko 1 posto ljudi
pati od šizofrenije,

33
00:02:03,561 --> 00:02:08,181
deca ili braća i sestre od osoba koje pate
od šizofrenije imaju deset puta veću šansu

34
00:02:08,181 --> 00:02:09,991
da dobiju ovu bolest,

35
00:02:09,991 --> 00:02:13,042
a jednojajčani blizanac nekoga ko pati
od šizofrenije

36
00:02:13,042 --> 00:02:16,232
ima 40 posto šanse da dobije ovu bolest.

37
00:02:16,232 --> 00:02:19,402
Često, najbliža rodbina osoba
koje pate od šizofrenije

38
00:02:19,402 --> 00:02:23,252
pokazuje blaže verzije karakteristika
koje su u vezi sa ovim poremećajem,

39
00:02:23,252 --> 00:02:26,502
ali ne do te mere da im treba lečenje.

40
00:02:26,502 --> 00:02:29,222
Više gena skoro sigurno igra ulogu,

41
00:02:29,222 --> 00:02:32,742
ali ne znamo koliko, niti koji su to geni.

42
00:02:32,742 --> 00:02:37,700
Faktori okruženja kao što je izlaganje
određenim virusima u ranom detinjstvu

43
00:02:37,700 --> 00:02:41,780
mogu povećati šansu
da neko razvije šizofreniju,

44
00:02:41,780 --> 00:02:45,213
i korišćenje nekih narkotika,
uključujući marihuanu,

45
00:02:45,213 --> 00:02:47,342
može da izazove početak psihoze

46
00:02:47,342 --> 00:02:50,161
kod vrlo osetljivih individua.

47
00:02:50,161 --> 00:02:53,163
Ovi faktori ne utiču na sve na isti način.

48
00:02:53,163 --> 00:02:55,663
Kod onih koji imaju veoma nizak
genetski rizik,

49
00:02:55,663 --> 00:02:58,997
bez obzira koliko se izlažu
rizičnim faktorima okruženja

50
00:02:58,997 --> 00:03:01,567
ne može doći do razvijanja šizofrenije;

51
00:03:01,567 --> 00:03:07,768
kod onih sa veoma visokim rizikom,
umeren dodatni rizik može biti odlučujući.

52
00:03:07,768 --> 00:03:12,441
Antipsihotici koji se koriste za lečenje
šizofrenije su pomogli naučnicima

53
00:03:12,441 --> 00:03:16,946
da rade unazad kako bi pratili
obeležja poremećaja u mozgu.

54
00:03:16,946 --> 00:03:20,886
Tradicionalni antipsihotici blokiraju
receptore dopamina.

55
00:03:20,886 --> 00:03:24,403
Mogu biti veoma efektivni
kod smanjivanja pozitivnih simptoma,

56
00:03:24,403 --> 00:03:28,783
koji su u vezi sa viškom dopamina
u određenim moždanim putevima.

57
00:03:28,783 --> 00:03:32,059
Nego, ovi isti lekovi mogu
da pogoršaju negativne simptome,

58
00:03:32,059 --> 00:03:35,637
a otkrili smo da negativni simptomi
mogu biti povezani sa

59
00:03:35,637 --> 00:03:39,387
premalo dopamina u drugim oblastima mozga.

60
00:03:39,387 --> 00:03:42,787
Neke osobe koje pate od šizofrenije
pokazuju gubitak nevrnog tkiva,

61
00:03:42,787 --> 00:03:47,277
i nejasno je da li je ova atrofija
rezultat same bolesti

62
00:03:47,277 --> 00:03:50,581
ili suzbijanja signalizacije
koja se postiže lekovima.

63
00:03:50,581 --> 00:03:55,092
Na sreću, novije generacije antipsihotika
imaju za cilj da se bave

64
00:03:55,092 --> 00:03:59,089
nekim od ovih problema
ciljajući na više neurotransmitera,

65
00:03:59,089 --> 00:04:02,113
kao što su serotonin pored dopamina.

66
00:04:02,113 --> 00:04:07,112
Jasno je da nije jedan sistem transmitera
odgovoran za sve simptome,

67
00:04:07,112 --> 00:04:10,652
a zbog toga što ovi lekovi deluju
na signaliziranje u celom telu i mozgu,

68
00:04:10,652 --> 00:04:14,179
mogu imati druga neželjena dejstva
kao što je dobijanje na težini.

69
00:04:14,179 --> 00:04:18,655
Uprkos ovim komplikacijama,
antipsihotici mogu biti veoma efektivni,

70
00:04:18,655 --> 00:04:21,675
posebno kada se kombinuju
sa drugim intervencijama

71
00:04:21,675 --> 00:04:24,259
kao što je
kognitivno-bihejvioralna terapija

72
00:04:24,259 --> 00:04:28,529
Elektrokonvulzilna terpija, koja pruža
relativno kratkoročno olakšanje,

73
00:04:28,529 --> 00:04:31,381
takođe se ponovo javlja
kao efektivno lečenje,

74
00:04:31,381 --> 00:04:34,129
pogotovo kad ne uspeju druge opcije.

75
00:04:34,129 --> 00:04:37,629
Rana intervencija je takođe veoma bitna.

76
00:04:37,629 --> 00:04:40,689
Nakon meseci ili godina nelečene psihoze,

77
00:04:40,689 --> 00:04:45,179
neke psihoze mogu biti usađene
u nečiju ličnost.

78
00:04:45,179 --> 00:04:49,130
A još, dehumanizovana predrasuda
vazana za ovu dijagnozu

79
00:04:49,130 --> 00:04:51,869
može da spreči ljude da potraže pomoć.

80
00:04:51,869 --> 00:04:55,499
Često se osobe koje pate od šizofrenije
smatraju opasnim,

81
00:04:55,499 --> 00:04:59,209
ali su zapravo češće oni žrtve nasilja

82
00:04:59,209 --> 00:05:01,019
nego što su krivci.

83
00:05:01,019 --> 00:05:04,389
Pravilno lečenje može pomoći
u smanjenu verovatnoće od nasilja

84
00:05:04,389 --> 00:05:06,719
koja je povezana sa šizofrenijom.

85
00:05:06,719 --> 00:05:11,269
Zato edukacija za pacijente,
njihove porodice i zajednice

86
00:05:11,269 --> 00:05:15,292
pomaže da se razbije stigma
i poboljša pristup lečenju.