WEBVTT

00:00:06.951 --> 00:00:10.881
Iako je šizofrenija prvi put otkrivena
pre više od 100 godina

00:00:10.881 --> 00:00:13.850
i dalje ne znamo šta je tačno prouzrokuje.

00:00:13.850 --> 00:00:18.770
Jedna je od najneshvaćenijih
i stigmatizovanijih bolesti današnjice.

00:00:18.770 --> 00:00:23.939
Hajde da prođemo kroz ono što znamo,
od simptoma do uzroka i lečenja.

NOTE Paragraph

00:00:23.939 --> 00:00:26.819
Šizofrenija se smatra sindromom,

00:00:26.819 --> 00:00:30.260
što znači da može da obuhvati
nekoliko povezanih poremećaja

00:00:30.260 --> 00:00:33.960
koji imaju slične simptome
ali varirajuće uzroke.

00:00:33.960 --> 00:00:38.020
Svaka osoba koja pati od šizofrenije
ima malo drugačije simptome,

00:00:38.020 --> 00:00:44.101
a prvi znaci se mogu lako propustiti -
suptilna promena ličnosti, razdražljivost

00:00:44.101 --> 00:00:47.701
ili postepeno zadiranje
u tokove neobičnih misli.

00:00:47.701 --> 00:00:51.760
Pacijenti uglavnom dobiju dijagnozu
nakon početka psihoze,

00:00:51.760 --> 00:00:55.902
koja se obično javlja kod tinejdžera
ili kod muškaraca u ranim dvadesetim,

00:00:55.902 --> 00:00:59.041
i kasnim dvadesetim
ili ranim tridesetim godinama kod žena.

00:00:59.041 --> 00:01:03.611
Prva psihotična epizoda može da uključuje
zablude, halucinacije

00:01:03.611 --> 00:01:06.162
i neuredni govor i ponašanje.

00:01:06.162 --> 00:01:08.001
Ovo simptomi se zovu pozitivni,

00:01:08.001 --> 00:01:10.851
što znači da se javljaju kod osoba
koje pate od šizofrenije,

00:01:10.851 --> 00:01:13.551
ali ne u opštoj populaciji.

00:01:13.551 --> 00:01:17.071
Česta je pogrešna percepcija
da osobe koje pate od šizofrenije

00:01:17.071 --> 00:01:19.021
imaju više ličnosti,

00:01:19.021 --> 00:01:23.181
ali ovi simptomi ukazuju
na prekid misaonih procesa,

00:01:23.181 --> 00:01:26.861
pre nego na manifestaciju druge ličnosti.

00:01:26.861 --> 00:01:29.791
Šizofrenija takođe ima
i negativne simptome,

00:01:29.791 --> 00:01:33.681
ovo su osobine koje su umanjene
kod osoba koje pate od šizofrenije,

00:01:33.681 --> 00:01:37.566
kao što je motivacija,
ispoljavanje emocija ili govor.

00:01:37.566 --> 00:01:41.646
Ovo su takođe i kognitivni simptomi,
kao što je poteškoća sa koncentracijom,

00:01:41.646 --> 00:01:45.006
pamćenje informacija i donošenje odluka.

NOTE Paragraph

00:01:45.006 --> 00:01:48.246
Dakle šta uzrokuje početak psihoze?

00:01:48.246 --> 00:01:51.276
Verovatno postoji ne samo jedan uzrok,
već kombinacija

00:01:51.276 --> 00:01:54.866
genetskih faktora i faktora okruženja
koji doprinose početku.

00:01:54.866 --> 00:02:00.001
Šizofrenija ima najjače genetske veze
od bilo koje psihijatriske bolesti.

00:02:00.001 --> 00:02:03.561
Iako oko 1 posto ljudi
pati od šizofrenije,

00:02:03.561 --> 00:02:08.181
deca ili braća i sestre od osoba koje pate
od šizofrenije imaju deset puta veću šansu

00:02:08.181 --> 00:02:09.991
da dobiju ovu bolest,

00:02:09.991 --> 00:02:13.042
a jednojajčani blizanac nekoga ko pati
od šizofrenije

00:02:13.042 --> 00:02:16.232
ima 40 posto šanse da dobije ovu bolest.

00:02:16.232 --> 00:02:19.402
Često, najbliža rodbina osoba
koje pate od šizofrenije

00:02:19.402 --> 00:02:23.252
pokazuje blaže verzije karakteristika
koje su u vezi sa ovim poremećajem,

00:02:23.252 --> 00:02:26.502
ali ne do te mere da im treba lečenje.

00:02:26.502 --> 00:02:29.222
Više gena skoro sigurno igra ulogu,

00:02:29.222 --> 00:02:32.742
ali ne znamo koliko, niti koji su to geni.

NOTE Paragraph

00:02:32.742 --> 00:02:37.700
Faktori okruženja kao što je izlaganje
određenim virusima u ranom detinjstvu

00:02:37.700 --> 00:02:41.780
mogu povećati šansu
da neko razvije šizofreniju,

00:02:41.780 --> 00:02:45.213
i korišćenje nekih narkotika,
uključujući marihuanu,

00:02:45.213 --> 00:02:47.342
može da izazove početak psihoze

00:02:47.342 --> 00:02:50.161
kod vrlo osetljivih individua.

00:02:50.161 --> 00:02:53.163
Ovi faktori ne utiču na sve na isti način.

00:02:53.163 --> 00:02:55.663
Kod onih koji imaju veoma nizak
genetski rizik,

00:02:55.663 --> 00:02:58.997
bez obzira koliko se izlažu
rizičnim faktorima okruženja

00:02:58.997 --> 00:03:01.567
ne može doći do razvijanja šizofrenije;

00:03:01.567 --> 00:03:07.768
kod onih sa veoma visokim rizikom,
umeren dodatni rizik može biti odlučujući.

NOTE Paragraph

00:03:07.768 --> 00:03:12.441
Antipsihotici koji se koriste za lečenje
šizofrenije su pomogli naučnicima

00:03:12.441 --> 00:03:16.946
da rade unazad kako bi pratili
obeležja poremećaja u mozgu.

00:03:16.946 --> 00:03:20.886
Tradicionalni antipsihotici blokiraju
receptore dopamina.

00:03:20.886 --> 00:03:24.403
Mogu biti veoma efektivni
kod smanjivanja pozitivnih simptoma,

00:03:24.403 --> 00:03:28.783
koji su u vezi sa viškom dopamina
u određenim moždanim putevima.

00:03:28.783 --> 00:03:32.059
Nego, ovi isti lekovi mogu
da pogoršaju negativne simptome,

00:03:32.059 --> 00:03:35.637
a otkrili smo da negativni simptomi
mogu biti povezani sa

00:03:35.637 --> 00:03:39.387
premalo dopamina u drugim oblastima mozga.

00:03:39.387 --> 00:03:42.787
Neke osobe koje pate od šizofrenije
pokazuju gubitak nevrnog tkiva,

00:03:42.787 --> 00:03:47.277
i nejasno je da li je ova atrofija
rezultat same bolesti

00:03:47.277 --> 00:03:50.581
ili suzbijanja signalizacije
koja se postiže lekovima.

00:03:50.581 --> 00:03:55.092
Na sreću, novije generacije antipsihotika
imaju za cilj da se bave

00:03:55.092 --> 00:03:59.089
nekim od ovih problema
ciljajući na više neurotransmitera,

00:03:59.089 --> 00:04:02.113
kao što su serotonin pored dopamina.

00:04:02.113 --> 00:04:07.112
Jasno je da nije jedan sistem transmitera
odgovoran za sve simptome,

00:04:07.112 --> 00:04:10.652
a zbog toga što ovi lekovi deluju
na signaliziranje u celom telu i mozgu,

00:04:10.652 --> 00:04:14.179
mogu imati druga neželjena dejstva
kao što je dobijanje na težini.

NOTE Paragraph

00:04:14.179 --> 00:04:18.655
Uprkos ovim komplikacijama,
antipsihotici mogu biti veoma efektivni,

00:04:18.655 --> 00:04:21.675
posebno kada se kombinuju
sa drugim intervencijama

00:04:21.675 --> 00:04:24.259
kao što je
kognitivno-bihejvioralna terapija

00:04:24.259 --> 00:04:28.529
Elektrokonvulzilna terpija, koja pruža
relativno kratkoročno olakšanje,

00:04:28.529 --> 00:04:31.381
takođe se ponovo javlja
kao efektivno lečenje,

00:04:31.381 --> 00:04:34.129
pogotovo kad ne uspeju druge opcije.

00:04:34.129 --> 00:04:37.629
Rana intervencija je takođe veoma bitna.

00:04:37.629 --> 00:04:40.689
Nakon meseci ili godina nelečene psihoze,

00:04:40.689 --> 00:04:45.179
neke psihoze mogu biti usađene
u nečiju ličnost.

00:04:45.179 --> 00:04:49.130
A još, dehumanizovana predrasuda
vazana za ovu dijagnozu

00:04:49.130 --> 00:04:51.869
može da spreči ljude da potraže pomoć.

00:04:51.869 --> 00:04:55.499
Često se osobe koje pate od šizofrenije
smatraju opasnim,

00:04:55.499 --> 00:04:59.209
ali su zapravo češće oni žrtve nasilja

00:04:59.209 --> 00:05:01.019
nego što su krivci.

00:05:01.019 --> 00:05:04.389
Pravilno lečenje može pomoći
u smanjenu verovatnoće od nasilja

00:05:04.389 --> 00:05:06.719
koja je povezana sa šizofrenijom.

NOTE Paragraph

00:05:06.719 --> 00:05:11.269
Zato edukacija za pacijente,
njihove porodice i zajednice

00:05:11.269 --> 00:05:15.292
pomaže da se razbije stigma
i poboljša pristup lečenju.