0:00:06.951,0:00:10.881
Şizofreninin tanımlanması[br]üzerinden yüz yıldan fazla geçti

0:00:10.881,0:00:13.850
fakat hâlâ kesin nedenlerini bilmiyoruz.

0:00:13.850,0:00:18.770
Günümüzde halen en çok yanlış anlaşılan[br]ve yaftalanan hastalıklarından biridir.

0:00:18.770,0:00:23.939
Semptomlarından, nedenlerine, tedavilere,[br]bildiklerimize bir göz atalım.

0:00:23.939,0:00:26.819
Şizofreni bir sendrom sayılıyor,

0:00:26.819,0:00:30.260
yani benzer semptomları[br]fakat değişen nedenleri olan

0:00:30.260,0:00:33.960
bir takım bağlantılı[br]rahatsızlıkları da kapsayabilir.

0:00:33.960,0:00:38.020
Şizofrenisi olan her bireyde[br]hafifçe farklı semptomlar vardır

0:00:38.020,0:00:44.101
ve hafif kişilik değişimi, asabiyet [br]veya alışılmadık düşüncelerin

0:00:44.101,0:00:47.701
kademeli ilerlemesi gibi ilk belirtiler[br]kolayca gözden kaçabilir.

0:00:47.701,0:00:51.760
Erkeklerde genelde yirmili yaşların[br]başında veya onlu yaşların sonunda,

0:00:51.760,0:00:55.902
kadınlarda ise genelde yirmili yaşların[br]sonunda ve otuzlu yaşların başında görülen

0:00:55.902,0:00:59.041
psikoz başlangıcı sonrasında[br]hastalara tanı konur.

0:00:59.041,0:01:02.771
İlk psikoz görünümü, sanrı, halüsinasyon,

0:01:02.771,0:01:06.162
konuşma ve davranışta bozulma[br]özelliklerini taşıyabilir.

0:01:06.162,0:01:08.321
Bunlara pozitif semptomlar denir,

0:01:08.321,0:01:10.851
yani şizofrenili bireylerde ortaya çıkar

0:01:10.851,0:01:13.551
fakat genel nüfusta görülmezler.

0:01:13.551,0:01:17.071
Şizofrenili bireylerin[br]çoklu kişiliğe sahip olması

0:01:17.071,0:01:19.021
yaygın bir yanlış algıdır

0:01:19.021,0:01:23.181
ancak bu semptomlar[br]diğer kişiliğin dışavurumundan çok,

0:01:23.181,0:01:26.861
düşünce süreçlerindeki[br]bir aksaklığa işaret eder.

0:01:26.861,0:01:29.791
Şizofreninin ayrıca[br]negatif semptomları da vardır,

0:01:29.791,0:01:33.681
bunlar şizofrenili bireylerde[br]azalan özelliklerdir;

0:01:33.681,0:01:37.566
motivasyon, duyguları ifade etme[br]veya konuşma gibi.

0:01:37.566,0:01:41.646
Ayrıca bilişsel semptomlar da vardır;[br]konsantrasyon zorluğu,

0:01:41.646,0:01:45.006
bilgi hatırlama [br]ve karar vermede zorluk gibi.

0:01:45.006,0:01:48.246
Peki psikoz başlangıcının nedenleri nedir?

0:01:48.246,0:01:51.776
Bunun için tek bir neden yoktur[br]fakat katkı sağlayan

0:01:51.776,0:01:54.866
genetik ve çevresel risk faktörlerinin[br]birleşimi vardır.

0:01:54.866,0:02:00.001
Şizofreni, psikiyatrik hastalıkların bazı[br]en güçlü genetik bağlantılarına sahiptir.

0:02:00.001,0:02:03.561
İnsanların yaklaşık %1'inde[br]şizofreni olsa da

0:02:03.561,0:02:08.181
şizofrenili bireylerin çocukları[br]veya kardeşlerinde hastalığın gelişmesi

0:02:08.181,0:02:09.991
on kat daha olasıdır

0:02:09.991,0:02:13.042
ve şizofrenili bir bireyin[br]tek yumurta ikizinin

0:02:13.042,0:02:16.232
etkilenme olasılığı %40'dır.

0:02:16.232,0:02:19.402
Çoğu kez, şizofrenili bireylerin[br]birinci derece akrabaları

0:02:19.402,0:02:23.252
hastalıkla bağlantılı özelliklerin[br]daha ılımlı biçimlerini sergileyebilir

0:02:23.252,0:02:26.502
fakat tedavi gerektiren[br]bir boyutta değildir.

0:02:26.502,0:02:29.222
Birden fazla gen neredeyse kesin rol oynar

0:02:29.222,0:02:32.742
ama sayısını veya hangileri[br]olduğunu bilmiyoruz.

0:02:32.742,0:02:37.700
Erken bebeklik döneminde belirli virüslere[br]maruz kalmak gibi çevresel faktörler de

0:02:37.700,0:02:41.520
bireyin şizofreni geliştirme olasılığını

0:02:41.520,0:02:45.213
veya esrar dahil bazı uyuşturucuları[br]kullanma olasılığını artırabilir

0:02:45.213,0:02:47.882
ve bu, yüksek derecede duyarlı bireylerde

0:02:47.882,0:02:50.371
psikoz başlangıcını tetikleyebilir.

0:02:50.371,0:02:53.163
Bu faktörler herkesi[br]aynı biçimde etkilemez.

0:02:53.163,0:02:55.663
Çok düşük genetik riski olanlarda

0:02:55.663,0:02:58.997
çevresel risk faktörlerine maruz kalmak

0:02:58.997,0:03:01.567
şizofreni gelişimine yol açmaz;

0:03:01.567,0:03:07.768
çok yüksek riskli bireyler için,[br]hafif ek riskler sonucu değiştirebilir.

0:03:07.768,0:03:12.441
Şizofreniyi tedavi eden antipsikotik[br]ilaçlar, araştırmacıların geriye dönerek

0:03:12.441,0:03:16.946
beyindeki rahatsızlığın[br]izini sürmelerinde yardımcı oldu.

0:03:16.946,0:03:20.886
Geleneksel antipsikotikler[br]dopamin reseptörlerini durdurur.

0:03:20.886,0:03:24.403
Belirli beyin yollarındaki[br]aşırı dopaminle bağlantılı olan

0:03:24.403,0:03:28.783
pozitif semptomları azaltmada[br]çok etkili olabilirler.

0:03:28.783,0:03:32.059
Fakat aynı ilaçlar negatif semptomları[br]daha da kötüleştirebilir

0:03:32.059,0:03:35.637
ve şizofreninin negatif semptomlarının[br]beynin diğer bölgelerindeki dopaminin

0:03:35.637,0:03:39.387
çok az olması ile bağlantılı[br]olabileceği sonucuna ulaştık.

0:03:39.387,0:03:42.787
Şizofrenili bazı bireylerde[br]sinirsel doku kaybı görülür

0:03:42.787,0:03:47.277
ve bu körelmenin, hastalıktan mı[br]yoksa ilacın tetiklediği sinyal baskılama

0:03:47.277,0:03:50.581
sonucunda mı oluştuğu belirsizdir.

0:03:50.581,0:03:55.092
Neyse ki dopamine ek olarak[br]serotonin gibi yeni nesil antipsikotikler

0:03:55.092,0:03:59.089
birden çok sinir taşıyıcısını hedef alarak

0:03:59.089,0:04:02.113
bu sorunların bazılarına[br]cevap vermeyi amaçlıyor.

0:04:02.113,0:04:07.112
Bütün semptomlardan tek bir taşıyıcı[br]sistemin sorumlu olmadığı açıktır

0:04:07.112,0:04:10.652
ve bu ilaçlar beyin ve vücuttaki[br]sinyalleri etkilediği için

0:04:10.652,0:04:14.179
kilo alma gibi yan etkileri de olabilir.

0:04:14.179,0:04:18.655
Bu komplikasyonlara rağmen [br]antipsikotikler çok etkili olabilir,

0:04:18.655,0:04:21.925
özellikle de[br]bilişsel davranışçı terapi gibi

0:04:21.925,0:04:24.259
diğer tedavilerle[br]birlikte yapıldıkları zaman.

0:04:24.259,0:04:28.529
Elektroşok tedavisi[br]nispeten kısa süreli rahatlama sağlar,

0:04:28.529,0:04:31.381
ayrıca özellikle diğer seçenekler[br]başarısız olduğunda

0:04:31.381,0:04:34.129
etkili bir tedavi olarak[br]yeniden gündeme gelmektedir.

0:04:34.129,0:04:37.629
Erken müdahale de[br]son derece önemlidir.

0:04:37.629,0:04:40.689
Aylar veya yıllar boyu[br]tedavi edilmeyen psikozlarda

0:04:40.689,0:04:45.179
belirli psikozlar[br]bireyin kişiliğine yerleşebilir.

0:04:45.179,0:04:49.130
Fakat bu tanının getirdiği[br]canavarlaştırma yaftası

0:04:49.130,0:04:51.869
bireylerin yardım istemesine[br]engel olabilir.

0:04:51.869,0:04:55.499
Şizofrenili bireylerin genelde[br]tehlikeli oldukları düşünülür

0:04:55.499,0:04:58.169
fakat aslında suç işlemekten ziyade

0:04:58.169,0:05:01.019
şiddet kurbanı olmaları daha olasıdır.

0:05:01.019,0:05:04.389
Uygun tedavi, şizofreniyle bağlantılı[br]şiddet olasılığını

0:05:04.389,0:05:06.719
azaltmada yardımcı olabilir.

0:05:06.719,0:05:11.269
Bu yüzden eğitim, hastalar,[br]aileleri ve çevreleri için,

0:05:11.269,0:05:15.730
yaftayı silmeye yardımcı olur[br]ve tedaviye erişimi artırır.