1
00:00:06,951 --> 00:00:10,881
Şizofreninin tanımlanması
üzerinden yüz yıldan fazla geçti

2
00:00:10,881 --> 00:00:13,850
fakat hâlâ kesin nedenlerini bilmiyoruz.

3
00:00:13,850 --> 00:00:18,770
Günümüzde halen en çok yanlış anlaşılan
ve yaftalanan hastalıklarından biridir.

4
00:00:18,770 --> 00:00:23,939
Semptomlarından, nedenlerine, tedavilere,
bildiklerimize bir göz atalım.

5
00:00:23,939 --> 00:00:26,819
Şizofreni bir sendrom sayılıyor,

6
00:00:26,819 --> 00:00:30,260
yani benzer semptomları
fakat değişen nedenleri olan

7
00:00:30,260 --> 00:00:33,960
bir takım bağlantılı
rahatsızlıkları da kapsayabilir.

8
00:00:33,960 --> 00:00:38,020
Şizofrenisi olan her bireyde
hafifçe farklı semptomlar vardır

9
00:00:38,020 --> 00:00:44,101
ve hafif kişilik değişimi, asabiyet 
veya alışılmadık düşüncelerin

10
00:00:44,101 --> 00:00:47,701
kademeli ilerlemesi gibi ilk belirtiler
kolayca gözden kaçabilir.

11
00:00:47,701 --> 00:00:51,760
Erkeklerde genelde yirmili yaşların
başında veya onlu yaşların sonunda,

12
00:00:51,760 --> 00:00:55,902
kadınlarda ise genelde yirmili yaşların
sonunda ve otuzlu yaşların başında görülen

13
00:00:55,902 --> 00:00:59,041
psikoz başlangıcı sonrasında
hastalara tanı konur.

14
00:00:59,041 --> 00:01:02,771
İlk psikoz görünümü, sanrı, halüsinasyon,

15
00:01:02,771 --> 00:01:06,162
konuşma ve davranışta bozulma
özelliklerini taşıyabilir.

16
00:01:06,162 --> 00:01:08,321
Bunlara pozitif semptomlar denir,

17
00:01:08,321 --> 00:01:10,851
yani şizofrenili bireylerde ortaya çıkar

18
00:01:10,851 --> 00:01:13,551
fakat genel nüfusta görülmezler.

19
00:01:13,551 --> 00:01:17,071
Şizofrenili bireylerin
çoklu kişiliğe sahip olması

20
00:01:17,071 --> 00:01:19,021
yaygın bir yanlış algıdır

21
00:01:19,021 --> 00:01:23,181
ancak bu semptomlar
diğer kişiliğin dışavurumundan çok,

22
00:01:23,181 --> 00:01:26,861
düşünce süreçlerindeki
bir aksaklığa işaret eder.

23
00:01:26,861 --> 00:01:29,791
Şizofreninin ayrıca
negatif semptomları da vardır,

24
00:01:29,791 --> 00:01:33,681
bunlar şizofrenili bireylerde
azalan özelliklerdir;

25
00:01:33,681 --> 00:01:37,566
motivasyon, duyguları ifade etme
veya konuşma gibi.

26
00:01:37,566 --> 00:01:41,646
Ayrıca bilişsel semptomlar da vardır;
konsantrasyon zorluğu,

27
00:01:41,646 --> 00:01:45,006
bilgi hatırlama 
ve karar vermede zorluk gibi.

28
00:01:45,006 --> 00:01:48,246
Peki psikoz başlangıcının nedenleri nedir?

29
00:01:48,246 --> 00:01:51,776
Bunun için tek bir neden yoktur
fakat katkı sağlayan

30
00:01:51,776 --> 00:01:54,866
genetik ve çevresel risk faktörlerinin
birleşimi vardır.

31
00:01:54,866 --> 00:02:00,001
Şizofreni, psikiyatrik hastalıkların bazı
en güçlü genetik bağlantılarına sahiptir.

32
00:02:00,001 --> 00:02:03,561
İnsanların yaklaşık %1'inde
şizofreni olsa da

33
00:02:03,561 --> 00:02:08,181
şizofrenili bireylerin çocukları
veya kardeşlerinde hastalığın gelişmesi

34
00:02:08,181 --> 00:02:09,991
on kat daha olasıdır

35
00:02:09,991 --> 00:02:13,042
ve şizofrenili bir bireyin
tek yumurta ikizinin

36
00:02:13,042 --> 00:02:16,232
etkilenme olasılığı %40'dır.

37
00:02:16,232 --> 00:02:19,402
Çoğu kez, şizofrenili bireylerin
birinci derece akrabaları

38
00:02:19,402 --> 00:02:23,252
hastalıkla bağlantılı özelliklerin
daha ılımlı biçimlerini sergileyebilir

39
00:02:23,252 --> 00:02:26,502
fakat tedavi gerektiren
bir boyutta değildir.

40
00:02:26,502 --> 00:02:29,222
Birden fazla gen neredeyse kesin rol oynar

41
00:02:29,222 --> 00:02:32,742
ama sayısını veya hangileri
olduğunu bilmiyoruz.

42
00:02:32,742 --> 00:02:37,700
Erken bebeklik döneminde belirli virüslere
maruz kalmak gibi çevresel faktörler de

43
00:02:37,700 --> 00:02:41,520
bireyin şizofreni geliştirme olasılığını

44
00:02:41,520 --> 00:02:45,213
veya esrar dahil bazı uyuşturucuları
kullanma olasılığını artırabilir

45
00:02:45,213 --> 00:02:47,882
ve bu, yüksek derecede duyarlı bireylerde

46
00:02:47,882 --> 00:02:50,371
psikoz başlangıcını tetikleyebilir.

47
00:02:50,371 --> 00:02:53,163
Bu faktörler herkesi
aynı biçimde etkilemez.

48
00:02:53,163 --> 00:02:55,663
Çok düşük genetik riski olanlarda

49
00:02:55,663 --> 00:02:58,997
çevresel risk faktörlerine maruz kalmak

50
00:02:58,997 --> 00:03:01,567
şizofreni gelişimine yol açmaz;

51
00:03:01,567 --> 00:03:07,768
çok yüksek riskli bireyler için,
hafif ek riskler sonucu değiştirebilir.

52
00:03:07,768 --> 00:03:12,441
Şizofreniyi tedavi eden antipsikotik
ilaçlar, araştırmacıların geriye dönerek

53
00:03:12,441 --> 00:03:16,946
beyindeki rahatsızlığın
izini sürmelerinde yardımcı oldu.

54
00:03:16,946 --> 00:03:20,886
Geleneksel antipsikotikler
dopamin reseptörlerini durdurur.

55
00:03:20,886 --> 00:03:24,403
Belirli beyin yollarındaki
aşırı dopaminle bağlantılı olan

56
00:03:24,403 --> 00:03:28,783
pozitif semptomları azaltmada
çok etkili olabilirler.

57
00:03:28,783 --> 00:03:32,059
Fakat aynı ilaçlar negatif semptomları
daha da kötüleştirebilir

58
00:03:32,059 --> 00:03:35,637
ve şizofreninin negatif semptomlarının
beynin diğer bölgelerindeki dopaminin

59
00:03:35,637 --> 00:03:39,387
çok az olması ile bağlantılı
olabileceği sonucuna ulaştık.

60
00:03:39,387 --> 00:03:42,787
Şizofrenili bazı bireylerde
sinirsel doku kaybı görülür

61
00:03:42,787 --> 00:03:47,277
ve bu körelmenin, hastalıktan mı
yoksa ilacın tetiklediği sinyal baskılama

62
00:03:47,277 --> 00:03:50,581
sonucunda mı oluştuğu belirsizdir.

63
00:03:50,581 --> 00:03:55,092
Neyse ki dopamine ek olarak
serotonin gibi yeni nesil antipsikotikler

64
00:03:55,092 --> 00:03:59,089
birden çok sinir taşıyıcısını hedef alarak

65
00:03:59,089 --> 00:04:02,113
bu sorunların bazılarına
cevap vermeyi amaçlıyor.

66
00:04:02,113 --> 00:04:07,112
Bütün semptomlardan tek bir taşıyıcı
sistemin sorumlu olmadığı açıktır

67
00:04:07,112 --> 00:04:10,652
ve bu ilaçlar beyin ve vücuttaki
sinyalleri etkilediği için

68
00:04:10,652 --> 00:04:14,179
kilo alma gibi yan etkileri de olabilir.

69
00:04:14,179 --> 00:04:18,655
Bu komplikasyonlara rağmen 
antipsikotikler çok etkili olabilir,

70
00:04:18,655 --> 00:04:21,925
özellikle de
bilişsel davranışçı terapi gibi

71
00:04:21,925 --> 00:04:24,259
diğer tedavilerle
birlikte yapıldıkları zaman.

72
00:04:24,259 --> 00:04:28,529
Elektroşok tedavisi
nispeten kısa süreli rahatlama sağlar,

73
00:04:28,529 --> 00:04:31,381
ayrıca özellikle diğer seçenekler
başarısız olduğunda

74
00:04:31,381 --> 00:04:34,129
etkili bir tedavi olarak
yeniden gündeme gelmektedir.

75
00:04:34,129 --> 00:04:37,629
Erken müdahale de
son derece önemlidir.

76
00:04:37,629 --> 00:04:40,689
Aylar veya yıllar boyu
tedavi edilmeyen psikozlarda

77
00:04:40,689 --> 00:04:45,179
belirli psikozlar
bireyin kişiliğine yerleşebilir.

78
00:04:45,179 --> 00:04:49,130
Fakat bu tanının getirdiği
canavarlaştırma yaftası

79
00:04:49,130 --> 00:04:51,869
bireylerin yardım istemesine
engel olabilir.

80
00:04:51,869 --> 00:04:55,499
Şizofrenili bireylerin genelde
tehlikeli oldukları düşünülür

81
00:04:55,499 --> 00:04:58,169
fakat aslında suç işlemekten ziyade

82
00:04:58,169 --> 00:05:01,019
şiddet kurbanı olmaları daha olasıdır.

83
00:05:01,019 --> 00:05:04,389
Uygun tedavi, şizofreniyle bağlantılı
şiddet olasılığını

84
00:05:04,389 --> 00:05:06,719
azaltmada yardımcı olabilir.

85
00:05:06,719 --> 00:05:11,269
Bu yüzden eğitim, hastalar,
aileleri ve çevreleri için,

86
00:05:11,269 --> 00:05:15,730
yaftayı silmeye yardımcı olur
ve tedaviye erişimi artırır.