0:00:06.951,0:00:10.881
Bệnh tâm thần phân liệt được xác định[br]từ hơn một thế kỷ trước,

0:00:10.881,0:00:13.850
nhưng ta vẫn chưa biết rõ[br]nguyên nhân căn bệnh.

0:00:13.850,0:00:18.770
Ngày nay nó là một trong số[br]những căn bệnh bị kì thị và hiểu lầm nhất.

0:00:18.770,0:00:23.939
Hãy cùng điểm qua những gì ta đã biết - từ[br]triệu chứng đến nguyên nhân và điều trị.

0:00:23.939,0:00:26.819
Tâm thần phân liệt[br]được xem là một hội chứng,

0:00:26.819,0:00:30.260
tức là nó có thể bao gồm nhiều[br]dạng rối loạn liên quan

0:00:30.260,0:00:33.960
có triệu chứng giống nhau[br]nhưng nguyên nhân khác nhau.

0:00:33.960,0:00:38.020
Những người mắc bệnh tâm thần phân liệt[br]có triệu chứng hơi khác nhau,

0:00:38.020,0:00:44.101
và những dấu hiệu đầu tiên dễ bị bỏ qua[br]như sự thay đổi tính cách nhẹ, cau có hơn,

0:00:44.101,0:00:47.701
hoặc dần hình thành[br]các lối suy nghĩ bất thường.

0:00:47.701,0:00:51.760
Bệnh nhân thường được chuẩn đoán[br]sau đợt rối loạn khởi phát đầu tiên,

0:00:51.760,0:00:55.902
thường xảy ra vào giai đoạn thiếu niên[br]hoặc đầu tuổi 20 đối với nam giới

0:00:55.902,0:00:59.041
và giai đoạn cuối tuổi 20[br]hoặc đầu tuổi 30 đối với nữ giới.

0:00:59.041,0:01:03.611
Đợt rối loạn đầu tiên có thể bao gồm[br]hoang tưởng, ảo giác,

0:01:03.611,0:01:06.162
và hành vi, lời nói hỗn loạn.

0:01:06.162,0:01:08.321
Đó được gọi là triệu chứng dương tính,

0:01:08.321,0:01:10.851
chỉ xuất hiện ở người mắc bệnh[br]tâm thần phân liệt

0:01:10.851,0:01:13.551
và không có ở người thường nói chung.

0:01:13.551,0:01:17.071
Nhiều người lầm tưởng là[br]bệnh nhân tâm thần phân liệt

0:01:17.071,0:01:18.811
có đa nhân cách,

0:01:18.811,0:01:23.181
nhưng các triệu chứng cho thấy [br]sự ngắt đoạn trong quá trình tư duy,

0:01:23.181,0:01:26.751
chứ không phải sự hình thành[br]nhân cách mới.

0:01:26.751,0:01:29.791
Tâm thần phân liệt cũng có những[br]triệu chứng âm tính,

0:01:29.791,0:01:33.681
đó là sự thiếu hụt một số phản ứng[br]ở bệnh nhân tâm thần phân liệt,

0:01:33.681,0:01:37.566
như thiếu động lực,[br]khó bộc lộ cảm xúc hoặc giao tiếp.

0:01:37.566,0:01:41.646
Ngoài ra còn có các triệu chứng nhận thức,[br]như là khó tập trung,

0:01:41.646,0:01:45.006
khó ghi nhớ thông tin[br]và thiếu quyết đoán.

0:01:45.006,0:01:48.246
Vậy nguyên nhân của[br]chứng rối loạn này là gì?

0:01:48.246,0:01:51.466
Có khả năng không chỉ có một nguyên nhân,[br]mà do nhiều yếu tố

0:01:51.466,0:01:54.546
về di truyền và môi trường tạo thành.

0:01:54.546,0:02:00.001
Tâm thần phân liệt là một trong các bệnh[br]tâm thần di truyền liên kết gen bền nhất.

0:02:00.001,0:02:03.801
Mặc dù chỉ khoảng 1% dân số[br]mắc bệnh tâm thần phân liệt,

0:02:03.801,0:02:08.241
người có anh, chị, em mắc bệnh[br]tâm thần phân liệt sẽ có nguy cơ mắc bệnh

0:02:08.241,0:02:09.841
cao gấp mười lần,

0:02:09.841,0:02:13.342
và nếu một người trong cặp[br]sinh đôi cùng trứng bị tâm thần phân liệt

0:02:13.342,0:02:16.232
người còn lại sẽ có 40% nguy cơ mắc bệnh.

0:02:16.232,0:02:19.402
Thông thường, gia đình ruột thịt[br]của người mắc bệnh

0:02:19.402,0:02:23.252
sẽ biểu lộ một số đặc điểm liên quan[br]đến chứng rối loạn này ở mức độ nhẹ

0:02:23.252,0:02:26.252
nhưng không đến mức cần chữa trị.

0:02:26.252,0:02:29.222
Có nhiều gen gần như chắc chắn[br]là nguyên nhân gây bệnh,

0:02:29.222,0:02:32.742
nhưng ta không biết có bao nhiêu gen,[br]và là những gen nào.

0:02:32.742,0:02:37.700
Yếu tố môi trường như [br]tiếp xúc một số virus khi còn sơ sinh

0:02:37.700,0:02:41.780
sẽ gia tăng nguy cơ mắc bệnh[br]tâm thần phân liệt,

0:02:41.780,0:02:45.213
và việc sử dụng một số chất kích thích,[br]bao gồm cần sa,

0:02:45.213,0:02:47.342
có thể kích hoạt đợt rối loạn đầu tiên

0:02:47.342,0:02:50.161
ở người nhạy cảm với chất kích thích.

0:02:50.161,0:02:53.163
Những yếu tố này không ảnh hưởng[br]mọi người như nhau.

0:02:53.163,0:02:55.663
Với người ít nguy cơ di truyền,

0:02:55.663,0:02:58.997
dù có tiếp xúc với[br]bao nhiêu yếu tố trên đi nữa

0:02:58.997,0:03:01.567
cũng không khiến họ bị tâm thần phân liệt;

0:03:01.567,0:03:07.768
Còn với người có nguy cơ di truyền cao, [br]chỉ tiếp xúc ít cũng rất nguy hiểm.

0:03:07.768,0:03:12.441
Thuốc chống loạn thần để chữa bệnh này[br]đã giúp các nhà nghiên cứu

0:03:12.441,0:03:16.946
quay về xuất phát điểm để tìm ra[br]đặc trưng căn bệnh từ bộ não.

0:03:16.946,0:03:20.886
Thuốc chống loạn thần truyền thống[br]ngăn cản thụ thể hấp thu dopamin.

0:03:20.886,0:03:24.403
Thuốc hiệu quả đối với việc[br]giảm thiểu các triệu chứng dương tính,

0:03:24.403,0:03:28.663
vì triệu chứng dương tính liên quan đến sự[br]thừa dopamin ở một số đường dẫn thần kinh.

0:03:28.663,0:03:32.199
Nhưng loại thuốc này cũng có thể[br]làm triệu chứng âm tính chuyển biến xấu,

0:03:32.199,0:03:35.637
và ta đã phát hiện triệu chứng âm tính[br]có thể liên quan tới

0:03:35.637,0:03:39.387
sự thiếu hụt dopamin ở một số vùng não bộ.

0:03:39.387,0:03:42.787
Một số bệnh nhân tâm thần phân liệt[br]bị suy giảm mô thần kinh,

0:03:42.787,0:03:47.277
và sự teo giảm này vẫn chưa được[br]xác định là do mắc bệnh

0:03:47.277,0:03:50.581
hay là do sự kìm hãm dẫn truyền thần kinh[br]khi sử dụng thuốc.

0:03:50.581,0:03:55.092
May thay, nhiều loại[br]thuốc chống loạn thần mới đang giải quyết

0:03:55.092,0:03:59.089
một số vấn đề trên bằng việc tập trung vào[br]nhiều chất dẫn truyền thần kinh,

0:03:59.089,0:04:02.113
như là serotonin thay vì chỉ dopamin.

0:04:02.113,0:04:07.112
Rõ ràng là không đường dẫn truyền riêng lẻ[br]nào có thể gây ra hết mọi triệu chứng,

0:04:07.112,0:04:10.652
và vì các loại thuốc này[br]ảnh hưởng đến toàn não bộ và cơ thể,

0:04:10.652,0:04:14.179
nên chúng sẽ có[br]tác dụng phụ như tăng cân.

0:04:14.179,0:04:18.655
Dẫu vậy, thuốc chống loạn thần[br]sẽ rất hiệu quả,

0:04:18.655,0:04:21.675
nhất là khi kết hợp với[br]các biện pháp chữa trị khác

0:04:21.675,0:04:24.259
như liệu pháp nhận thức hành vi.

0:04:24.259,0:04:28.529
Liệu pháp sốc điện,[br]tuy chỉ mang hiệu quả tạm thời,

0:04:28.529,0:04:31.381
nhưng cũng đang được tái áp dụng[br]như một biện pháp hiệu quả,

0:04:31.381,0:04:34.129
nhất là khi các biện pháp khác[br]không thành công.

0:04:34.129,0:04:37.629
Việc can thiệp từ sớm[br]cũng rất quan trọng.

0:04:37.629,0:04:40.689
Sau nhiều tháng hoặc nhiều năm[br]không chữa các rối loạn,

0:04:40.689,0:04:45.179
một vài rối loạn sẽ ăn sâu vào[br]tính cách của bệnh nhân.

0:04:45.179,0:04:49.130
Ấy vậy mà sự dè bỉu thiếu nhân tính[br]mỗi khi nhắc đến căn bệnh này

0:04:49.130,0:04:51.869
có thể khiến người bệnh[br]e ngại tìm kiếm sự giúp đỡ.

0:04:51.869,0:04:55.499
Bệnh nhân tâm thần phân liệt[br]thường bị cho là mối nguy hại,

0:04:55.499,0:04:59.209
nhưng thật chất họ thường là[br]những nạn nhân chịu sự bạo lực

0:04:59.209,0:05:01.019
hơn là những phạm nhân.

0:05:01.019,0:05:04.389
Và sự chữa trị phù hợp có thể[br]giảm thiểu nguy cơ bạo lực

0:05:04.389,0:05:06.719
liên quan đến tâm thần phân liệt.

0:05:06.719,0:05:11.269
Vì vậy mà sự giáo dục - cho bệnh nhân,[br]gia đình và cộng đồng của bệnh nhân -

0:05:11.269,0:05:15.292
sẽ giúp xóa bỏ sự dè bỉu[br]và nâng cao khả năng được điều trị.