1
00:00:06,951 --> 00:00:10,881
Bệnh tâm thần phân liệt được xác định
từ hơn một thế kỷ trước,

2
00:00:10,881 --> 00:00:13,850
nhưng ta vẫn chưa biết rõ
nguyên nhân căn bệnh.

3
00:00:13,850 --> 00:00:18,770
Ngày nay nó là một trong số
những căn bệnh bị kì thị và hiểu lầm nhất.

4
00:00:18,770 --> 00:00:23,939
Hãy cùng điểm qua những gì ta đã biết - từ
triệu chứng đến nguyên nhân và điều trị.

5
00:00:23,939 --> 00:00:26,819
Tâm thần phân liệt
được xem là một hội chứng,

6
00:00:26,819 --> 00:00:30,260
tức là nó có thể bao gồm nhiều
dạng rối loạn liên quan

7
00:00:30,260 --> 00:00:33,960
có triệu chứng giống nhau
nhưng nguyên nhân khác nhau.

8
00:00:33,960 --> 00:00:38,020
Những người mắc bệnh tâm thần phân liệt
có triệu chứng hơi khác nhau,

9
00:00:38,020 --> 00:00:44,101
và những dấu hiệu đầu tiên dễ bị bỏ qua
như sự thay đổi tính cách nhẹ, cau có hơn,

10
00:00:44,101 --> 00:00:47,701
hoặc dần hình thành
các lối suy nghĩ bất thường.

11
00:00:47,701 --> 00:00:51,760
Bệnh nhân thường được chuẩn đoán
sau đợt rối loạn khởi phát đầu tiên,

12
00:00:51,760 --> 00:00:55,902
thường xảy ra vào giai đoạn thiếu niên
hoặc đầu tuổi 20 đối với nam giới

13
00:00:55,902 --> 00:00:59,041
và giai đoạn cuối tuổi 20
hoặc đầu tuổi 30 đối với nữ giới.

14
00:00:59,041 --> 00:01:03,611
Đợt rối loạn đầu tiên có thể bao gồm
hoang tưởng, ảo giác,

15
00:01:03,611 --> 00:01:06,162
và hành vi, lời nói hỗn loạn.

16
00:01:06,162 --> 00:01:08,321
Đó được gọi là triệu chứng dương tính,

17
00:01:08,321 --> 00:01:10,851
chỉ xuất hiện ở người mắc bệnh
tâm thần phân liệt

18
00:01:10,851 --> 00:01:13,551
và không có ở người thường nói chung.

19
00:01:13,551 --> 00:01:17,071
Nhiều người lầm tưởng là
bệnh nhân tâm thần phân liệt

20
00:01:17,071 --> 00:01:18,811
có đa nhân cách,

21
00:01:18,811 --> 00:01:23,181
nhưng các triệu chứng cho thấy 
sự ngắt đoạn trong quá trình tư duy,

22
00:01:23,181 --> 00:01:26,751
chứ không phải sự hình thành
nhân cách mới.

23
00:01:26,751 --> 00:01:29,791
Tâm thần phân liệt cũng có những
triệu chứng âm tính,

24
00:01:29,791 --> 00:01:33,681
đó là sự thiếu hụt một số phản ứng
ở bệnh nhân tâm thần phân liệt,

25
00:01:33,681 --> 00:01:37,566
như thiếu động lực,
khó bộc lộ cảm xúc hoặc giao tiếp.

26
00:01:37,566 --> 00:01:41,646
Ngoài ra còn có các triệu chứng nhận thức,
như là khó tập trung,

27
00:01:41,646 --> 00:01:45,006
khó ghi nhớ thông tin
và thiếu quyết đoán.

28
00:01:45,006 --> 00:01:48,246
Vậy nguyên nhân của
chứng rối loạn này là gì?

29
00:01:48,246 --> 00:01:51,466
Có khả năng không chỉ có một nguyên nhân,
mà do nhiều yếu tố

30
00:01:51,466 --> 00:01:54,546
về di truyền và môi trường tạo thành.

31
00:01:54,546 --> 00:02:00,001
Tâm thần phân liệt là một trong các bệnh
tâm thần di truyền liên kết gen bền nhất.

32
00:02:00,001 --> 00:02:03,801
Mặc dù chỉ khoảng 1% dân số
mắc bệnh tâm thần phân liệt,

33
00:02:03,801 --> 00:02:08,241
người có anh, chị, em mắc bệnh
tâm thần phân liệt sẽ có nguy cơ mắc bệnh

34
00:02:08,241 --> 00:02:09,841
cao gấp mười lần,

35
00:02:09,841 --> 00:02:13,342
và nếu một người trong cặp
sinh đôi cùng trứng bị tâm thần phân liệt

36
00:02:13,342 --> 00:02:16,232
người còn lại sẽ có 40% nguy cơ mắc bệnh.

37
00:02:16,232 --> 00:02:19,402
Thông thường, gia đình ruột thịt
của người mắc bệnh

38
00:02:19,402 --> 00:02:23,252
sẽ biểu lộ một số đặc điểm liên quan
đến chứng rối loạn này ở mức độ nhẹ

39
00:02:23,252 --> 00:02:26,252
nhưng không đến mức cần chữa trị.

40
00:02:26,252 --> 00:02:29,222
Có nhiều gen gần như chắc chắn
là nguyên nhân gây bệnh,

41
00:02:29,222 --> 00:02:32,742
nhưng ta không biết có bao nhiêu gen,
và là những gen nào.

42
00:02:32,742 --> 00:02:37,700
Yếu tố môi trường như 
tiếp xúc một số virus khi còn sơ sinh

43
00:02:37,700 --> 00:02:41,780
sẽ gia tăng nguy cơ mắc bệnh
tâm thần phân liệt,

44
00:02:41,780 --> 00:02:45,213
và việc sử dụng một số chất kích thích,
bao gồm cần sa,

45
00:02:45,213 --> 00:02:47,342
có thể kích hoạt đợt rối loạn đầu tiên

46
00:02:47,342 --> 00:02:50,161
ở người nhạy cảm với chất kích thích.

47
00:02:50,161 --> 00:02:53,163
Những yếu tố này không ảnh hưởng
mọi người như nhau.

48
00:02:53,163 --> 00:02:55,663
Với người ít nguy cơ di truyền,

49
00:02:55,663 --> 00:02:58,997
dù có tiếp xúc với
bao nhiêu yếu tố trên đi nữa

50
00:02:58,997 --> 00:03:01,567
cũng không khiến họ bị tâm thần phân liệt;

51
00:03:01,567 --> 00:03:07,768
Còn với người có nguy cơ di truyền cao, 
chỉ tiếp xúc ít cũng rất nguy hiểm.

52
00:03:07,768 --> 00:03:12,441
Thuốc chống loạn thần để chữa bệnh này
đã giúp các nhà nghiên cứu

53
00:03:12,441 --> 00:03:16,946
quay về xuất phát điểm để tìm ra
đặc trưng căn bệnh từ bộ não.

54
00:03:16,946 --> 00:03:20,886
Thuốc chống loạn thần truyền thống
ngăn cản thụ thể hấp thu dopamin.

55
00:03:20,886 --> 00:03:24,403
Thuốc hiệu quả đối với việc
giảm thiểu các triệu chứng dương tính,

56
00:03:24,403 --> 00:03:28,663
vì triệu chứng dương tính liên quan đến sự
thừa dopamin ở một số đường dẫn thần kinh.

57
00:03:28,663 --> 00:03:32,199
Nhưng loại thuốc này cũng có thể
làm triệu chứng âm tính chuyển biến xấu,

58
00:03:32,199 --> 00:03:35,637
và ta đã phát hiện triệu chứng âm tính
có thể liên quan tới

59
00:03:35,637 --> 00:03:39,387
sự thiếu hụt dopamin ở một số vùng não bộ.

60
00:03:39,387 --> 00:03:42,787
Một số bệnh nhân tâm thần phân liệt
bị suy giảm mô thần kinh,

61
00:03:42,787 --> 00:03:47,277
và sự teo giảm này vẫn chưa được
xác định là do mắc bệnh

62
00:03:47,277 --> 00:03:50,581
hay là do sự kìm hãm dẫn truyền thần kinh
khi sử dụng thuốc.

63
00:03:50,581 --> 00:03:55,092
May thay, nhiều loại
thuốc chống loạn thần mới đang giải quyết

64
00:03:55,092 --> 00:03:59,089
một số vấn đề trên bằng việc tập trung vào
nhiều chất dẫn truyền thần kinh,

65
00:03:59,089 --> 00:04:02,113
như là serotonin thay vì chỉ dopamin.

66
00:04:02,113 --> 00:04:07,112
Rõ ràng là không đường dẫn truyền riêng lẻ
nào có thể gây ra hết mọi triệu chứng,

67
00:04:07,112 --> 00:04:10,652
và vì các loại thuốc này
ảnh hưởng đến toàn não bộ và cơ thể,

68
00:04:10,652 --> 00:04:14,179
nên chúng sẽ có
tác dụng phụ như tăng cân.

69
00:04:14,179 --> 00:04:18,655
Dẫu vậy, thuốc chống loạn thần
sẽ rất hiệu quả,

70
00:04:18,655 --> 00:04:21,675
nhất là khi kết hợp với
các biện pháp chữa trị khác

71
00:04:21,675 --> 00:04:24,259
như liệu pháp nhận thức hành vi.

72
00:04:24,259 --> 00:04:28,529
Liệu pháp sốc điện,
tuy chỉ mang hiệu quả tạm thời,

73
00:04:28,529 --> 00:04:31,381
nhưng cũng đang được tái áp dụng
như một biện pháp hiệu quả,

74
00:04:31,381 --> 00:04:34,129
nhất là khi các biện pháp khác
không thành công.

75
00:04:34,129 --> 00:04:37,629
Việc can thiệp từ sớm
cũng rất quan trọng.

76
00:04:37,629 --> 00:04:40,689
Sau nhiều tháng hoặc nhiều năm
không chữa các rối loạn,

77
00:04:40,689 --> 00:04:45,179
một vài rối loạn sẽ ăn sâu vào
tính cách của bệnh nhân.

78
00:04:45,179 --> 00:04:49,130
Ấy vậy mà sự dè bỉu thiếu nhân tính
mỗi khi nhắc đến căn bệnh này

79
00:04:49,130 --> 00:04:51,869
có thể khiến người bệnh
e ngại tìm kiếm sự giúp đỡ.

80
00:04:51,869 --> 00:04:55,499
Bệnh nhân tâm thần phân liệt
thường bị cho là mối nguy hại,

81
00:04:55,499 --> 00:04:59,209
nhưng thật chất họ thường là
những nạn nhân chịu sự bạo lực

82
00:04:59,209 --> 00:05:01,019
hơn là những phạm nhân.

83
00:05:01,019 --> 00:05:04,389
Và sự chữa trị phù hợp có thể
giảm thiểu nguy cơ bạo lực

84
00:05:04,389 --> 00:05:06,719
liên quan đến tâm thần phân liệt.

85
00:05:06,719 --> 00:05:11,269
Vì vậy mà sự giáo dục - cho bệnh nhân,
gia đình và cộng đồng của bệnh nhân -

86
00:05:11,269 --> 00:05:15,292
sẽ giúp xóa bỏ sự dè bỉu
và nâng cao khả năng được điều trị.