1
00:00:06,960 --> 00:00:08,411
W XVIII wieku

2
00:00:08,411 --> 00:00:13,208
szwedzki botanik Karol Linneusz 
zaprojektował zegar kwiatowy,

3
00:00:13,208 --> 00:00:16,466
składający się z kwitnących roślin,

4
00:00:16,466 --> 00:00:20,657
które otwierały się i zamykały 
w poszczególnych porach dnia.

5
00:00:20,657 --> 00:00:25,029
Plan Linneusza nie był idealny,
ale sama idea była słuszna.


6
00:00:25,029 --> 00:00:29,363
Kwiaty mają rodzaj poczucia czasu.

7
00:00:29,363 --> 00:00:33,762
Wilce rozwijają płatki wcześnie rano.

8
00:00:33,762 --> 00:00:38,032
Zamykające się grzybienie białe 
sygnalizują późne popołudnie,

9
00:00:38,032 --> 00:00:43,339
a nocne kwiaty, jak wskazuje ich nazwa,
rozkwitają tylko po zmroku.

10
00:00:43,339 --> 00:00:46,776
Skąd bierze się to 
wrodzone poczucie czasu?

11
00:00:46,776 --> 00:00:48,673
Nie tylko kwiaty posiadają tę zdolność.

12
00:00:48,673 --> 00:00:51,889
Wiele organizmów na ziemi 
ma naturalną zdolność

13
00:00:51,889 --> 00:00:54,993
do rozróżniania pór dnia.

14
00:00:54,993 --> 00:00:57,215
Dzieje się tak dzięki cyklowi dobowemu,


15
00:00:57,215 --> 00:01:01,998
który posiada wiele żywych organizmów.

16
00:01:01,998 --> 00:01:04,920
Te biologiczne zegary 
pozwalają żywym organizmom

17
00:01:04,920 --> 00:01:08,580
zachować poczucie czasu 
i rozróżnić znaki środowiska,

18
00:01:08,580 --> 00:01:11,024
które pozwalają im się przystosować.

19
00:01:11,024 --> 00:01:14,230
To bardzo istotne, 
bo obroty Ziemi sprawiają,

20
00:01:14,230 --> 00:01:17,257
że znajdujemy się w stanie ciągłej zmiany,

21
00:01:17,257 --> 00:01:21,011
choć jest to zmiana 
powtarzalna i przewidywalna.

22
00:01:21,011 --> 00:01:23,708
Cykl dobowy obejmuje wiele znaków

23
00:01:23,708 --> 00:01:27,505
kontrolujących kiedy
organizmy budzą się i śpią,

24
00:01:27,505 --> 00:01:30,031
a kiedy wykonują różne czynności.

25
00:01:30,031 --> 00:01:34,561
Światło i temperatura są sygnałami 
dla roślin uruchamiającymi reakcje

26
00:01:34,561 --> 00:01:37,259
na poziomie molekularnym.

27
00:01:37,259 --> 00:01:42,051
Komórki w łodygach, liściach i kwiatach
zawierają fitochromy.

28
00:01:42,051 --> 00:01:45,039
Są to niewielkie cząsteczki
wykrywające światło.

29
00:01:45,039 --> 00:01:49,853
Podczas tego procesu fitochromy
inicjują łańcuch reakcji chemicznych,

30
00:01:49,853 --> 00:01:53,490
przekazując informacje do jądra komórki.

31
00:01:53,490 --> 00:01:57,496
W jądrze czynniki transkrypcyjne 
rozpoczynają produkcję białek

32
00:01:57,496 --> 00:02:01,256
potrzebnych do przeprowadzenia
reakcji fotochemicznych,

33
00:02:01,256 --> 00:02:03,246
jak fotosyntezy.

34
00:02:03,246 --> 00:02:07,006
Fitochromy nie tylko wyczuwają
ilość światła, jakie otrzymują rośliny,

35
00:02:07,006 --> 00:02:09,382
ale są w stanie wykryć niewielkie różnice

36
00:02:09,382 --> 00:02:13,779
w podziale długości fal światła,
które rośliny otrzymują.

37
00:02:13,779 --> 00:02:15,638
Dzięki temu dostrojonemu zmysłowi

38
00:02:15,638 --> 00:02:18,570
fitochromy pozwalają roślinom
rozróżnić dzień od nocy,

39
00:02:18,570 --> 00:02:21,813
środek dnia od wieczora

40
00:02:21,813 --> 00:02:26,051
oraz to, czy są w słońcu czy w cieniu.

41
00:02:26,051 --> 00:02:30,933
Pozwala to roślinom na dopasowanie
reakcji chemicznych do środowiska.

42
00:02:30,933 --> 00:02:33,086
Dlatego rośliny należą 
do "rannych ptaszków".

43
00:02:33,086 --> 00:02:37,203
Przeciętna roślina jest aktywna 
na kilka godzin przed wschodem słońca,

44
00:02:37,203 --> 00:02:42,142
tworząc matryce MRNA
dla mechanizmu fotosyntezy.

45
00:02:42,142 --> 00:02:44,684
Kiedy fitochromy
wykrywają światło słoneczne,

46
00:02:44,684 --> 00:02:47,248
rośliny przygotowują molekuły
przechwytujące światło,

47
00:02:47,248 --> 00:02:51,708
żeby dokonać fotosyntezy
i rosnąć przez cały poranek.

48
00:02:51,708 --> 00:02:53,579
Po zebraniu porannego światła

49
00:02:53,579 --> 00:02:57,370
rośliny wykorzystują resztę dnia
na budowę długich łańcuchów energii


50
00:02:57,370 --> 00:03:01,154
w postaci polimerów glukozy np. skrobi.

51
00:03:01,154 --> 00:03:04,045
Kiedy słońce zachodzi,
praca jest skończona.

52
00:03:04,045 --> 00:03:07,580
Jednak rośliny wcale nie próżnują w nocy.

53
00:03:07,580 --> 00:03:09,121
Pod nieobecność słońca

54
00:03:09,121 --> 00:03:11,176
rośliny dokonują 
przemiany materii i rosną,

55
00:03:11,176 --> 00:03:15,413
rozkładają wczorajszą skrobię 
na cząsteczki.

56
00:03:15,413 --> 00:03:18,240
Wiele roślin ma też rytm sezonowy.

57
00:03:18,240 --> 00:03:20,336
Kiedy wiosna topi zimowe śniegi,

58
00:03:20,336 --> 00:03:24,414
fitochromy rozpoznają dłuższe dni 
oraz więcej światła,

59
00:03:24,414 --> 00:03:28,684
a ciągle nieznany mechanizm
rozpoznaje zmianę temperatury.

60
00:03:28,684 --> 00:03:31,315
Te mechanizmy przekazują 
informacje całej roślinie,

61
00:03:31,315 --> 00:03:33,668
która zaczyna generować kwiaty,

62
00:03:33,668 --> 00:03:37,576
przygotowując się na zapylanie
nadchodzące wraz z cieplejszą pogodą.

63
00:03:37,576 --> 00:03:41,977
Rytm dobowy służy jako łącze
między rośliną a jej środowiskiem.

64
00:03:41,977 --> 00:03:45,088
Te wahania pochodzą od samych roślin.

65
00:03:45,088 --> 00:03:47,564
Każda roślina posiada domyślny rytm.

66
00:03:47,564 --> 00:03:50,809
Mimo to wewnętrzne zegary roślin
potrafią przystosować te wahania

67
00:03:50,809 --> 00:03:53,919
do zmian i sygnałów środowiska.

68
00:03:53,919 --> 00:03:55,853
Na planecie ulegającej ciągłym zmianom

69
00:03:55,853 --> 00:04:00,764
to rytm dobowy pozwala roślinom
trzymać się swojego harmonogramu dnia

70
00:04:00,764 --> 00:04:03,144
i wybijać własny rytm.