WEBVTT

00:00:00.750 --> 00:00:03.010
Deyək ki, hipotetik reaksiyamız var

00:00:03.010 --> 00:00:06.210
burada reaktant A məhsullara çevrilir və

00:00:06.210 --> 00:00:10.423
reaksiya A-ya görə birinci dərəcəlidir.

00:00:11.500 --> 00:00:15.300
Reaksiya A-ya görə birinci dərəcəlidirsə,

00:00:15.300 --> 00:00:17.850
sürət qanunu üçün reaksiya sürətinin
düsturunu

00:00:17.850 --> 00:00:19.650
sürət sabiti K vuraq

00:00:19.650 --> 00:00:23.410
A-nın qatılığı üstü bir kimi yaza bilərik.

00:00:23.410 --> 00:00:25.700
Həmçinin reaksiyanın sürətini

00:00:25.700 --> 00:00:29.240
mənfi A-nın qatılığının dəyişməsinin

00:00:29.240 --> 00:00:31.463
zamanla dəyişməyə nisbəti kimi yaza bilərik.

00:00:32.530 --> 00:00:35.200
Hər ikisini bərabərləşdirərək,

00:00:35.200 --> 00:00:36.900
və bəzi hesablamalar edərək,

00:00:36.900 --> 00:00:39.230
inteqrasiya konsepsiyası da daxil olmaqla,

00:00:39.230 --> 00:00:41.200
birinci dərəcəli reaksiya üçün

00:00:41.200 --> 00:00:43.200
inteqrasiya olunmuş sürət qanununu tapırıq,

00:00:43.200 --> 00:00:46.020
bu qanun bizə T müəyyən zamanda
A-nın qatılığının təbii

00:00:46.020 --> 00:00:49.780
loqarifminin KT-yə bərabər olduğunu deyir,

00:00:49.780 --> 00:00:51.530
burada K sürət sabiti

00:00:51.530 --> 00:00:55.130
üstəgəl A-nın ilkin qatılığının
loqarifminə bərabərdir.

00:00:56.890 --> 00:00:58.450
İnteqrasiya edilmiş sürət qanunu

00:00:58.450 --> 00:01:03.450
düz xəttə aid tənlik olan

00:01:03.630 --> 00:01:07.180
Y funksiyası mx üstəgəl b-yə bərabərdir.

00:01:07.180 --> 00:01:10.980
Belə ki, A-nın qatılığının loqarifmini qrafikə yazsaq,

00:01:10.980 --> 00:01:15.040
davam edək və buraya qoyaq,
A-nın qatılığının təbii

00:01:15.040 --> 00:01:19.130
loqarifmini Y oxunda yerləşdirsək

00:01:19.130 --> 00:01:23.660
və zamanı X oxuna yazsaq

00:01:23.660 --> 00:01:26.330
düz bir xətt əldə edərik

00:01:26.330 --> 00:01:28.900
və bu düz xəttin bucaq əmsalı

00:01:28.900 --> 00:01:31.680
mənfi K-yə bərabər olar.

00:01:31.680 --> 00:01:33.593
Yəni bu xəttin bucaq əmsalı,

00:01:34.520 --> 00:01:36.670
bucaq əmsalı mənfi

00:01:36.670 --> 00:01:39.170
sürət sabiti K-ya və

00:01:39.170 --> 00:01:43.200
Y oxu A-nın ilkin qatılığının

00:01:43.200 --> 00:01:45.110
təbii loqarifminə bərabər olardı.

00:01:45.110 --> 00:01:49.150
Yəni bu xəttin Y oxu ilə kəsişdiyi yerdə

00:01:49.150 --> 00:01:51.560
bu nöqtə A-nın ilkin qatılığının

00:01:51.560 --> 00:01:54.740
təbii loqarifminə bərabərdir.

00:01:56.250 --> 00:01:59.970
Metil izonitrilin asetonitrilə çevrilməsi

00:01:59.970 --> 00:02:02.150
birinci dərəcəli reaksiyadır.

00:02:02.150 --> 00:02:05.340
Və bu iki molekul bir-birinin izomeridir.

00:02:05.340 --> 00:02:08.220
Cədvəldə olan məlumatları çevrilmənin
birinci

00:02:08.220 --> 00:02:12.680
dərəcəli reaksiya olduğunu
göstərmək üçün istifadə edək.

00:02:12.680 --> 00:02:15.720
Metil izonitrilin əmsalı 1 olduğundan

00:02:15.720 --> 00:02:19.870
İnteqrasiya edilmiş sürət qanunundan
bu funksiyasından bucaq əmsalının

00:02:19.870 --> 00:02:21.870
mənfi sürət sabiti K-ya bərabər

00:02:21.870 --> 00:02:23.563
olduğu yerlərdə istifadə edək.

00:02:24.820 --> 00:02:28.100
Bərabərləşdirilmiş tənlikdə
reaktivin qarşısında

00:02:28.100 --> 00:02:31.130
əmsal olaraq 2 olsaydı,
stoxiometrik əmsal kimi

00:02:32.070 --> 00:02:35.570
onun 1/2 hissəsini daxil etməli idik.

00:02:35.570 --> 00:02:38.540
İki nisbəti bir-birinə bərabər etdikdə və

00:02:38.540 --> 00:02:42.610
mənfi KT almaq əvəzinə hesabladıqda

00:02:42.610 --> 00:02:45.513
mənfi iki KT əldə edə bilərik.

00:02:46.400 --> 00:02:51.100
Ancaq reaksiyada əmsalımız 2 deyil.

00:02:51.100 --> 00:02:54.340
Əmsalımız birdir, buna görə də inteqrasiya

00:02:54.340 --> 00:02:58.113
edilmiş sürət qanununun bu
funksiyasından istifadə edirik.

00:02:59.660 --> 00:03:02.070
Həm də nəzərə alın ki, bu A-nın qatılığı

00:03:02.070 --> 00:03:05.760
baxımından inteqrasiya edilmiş sürət

00:03:05.760 --> 00:03:08.930
qanunu funksiyasıdır, lakin məlumat
cədvəlində

00:03:08.930 --> 00:03:10.090
metil izonitrilin qatılığı yox,

00:03:10.090 --> 00:03:13.350
onun təzyiqi verilib.

00:03:13.350 --> 00:03:16.080
Amma təzyiq ideal qaz qanunundan qatılıq

00:03:16.080 --> 00:03:21.080
ilə əlaqəlidir, PV nRT-yə bərabərdir.

00:03:21.360 --> 00:03:25.470
Hər iki tərəfi V-yə bölsək,

00:03:25.470 --> 00:03:28.630
onda təzyiqin, n moldur, V isə həcmdir,

00:03:28.630 --> 00:03:30.730
belə ki, mol bölünsün həcm
molyarlığa bərabər olduğu üçün

00:03:30.730 --> 00:03:34.020
təzyiqin molyarlıq vurulsun R-ə
oda vurulsun T-yə

00:03:34.020 --> 00:03:38.210
bərabər olduğunu görərik.

00:03:38.210 --> 00:03:41.340
Buna görə təzyiq qatılıq ilə düz

00:03:41.340 --> 00:03:45.520
mütənasibdir və qaz üçün təzyiqi ölçmək

00:03:45.520 --> 00:03:48.390
qatılığı əldə etməkdən daha asandır.

00:03:48.390 --> 00:03:50.310
Tez-tez təzyiq baxımından qazlar üçün

00:03:50.310 --> 00:03:53.670
məlumatları görəcəksiniz.

00:03:53.670 --> 00:03:55.780
Buna görə, inteqrasiya olunmuş sürət

00:03:55.780 --> 00:04:00.290
qanununun bu funksiyasının T
zamanı vurulsun qazın təzyiqinin

00:04:00.290 --> 00:04:03.530
təbii loqarifminə bərabərdir
mənfi KT üstəgəl qazın ilkin

00:04:03.530 --> 00:04:08.160
təzyiqinin təbii loqarifminə
bərabər olduğunu düşünün.

00:04:08.160 --> 00:04:10.350
Buna görə reaksiyanın 1-ci dərəcəli

00:04:10.350 --> 00:04:14.060
olduğunu göstərmək üçün metil izonitril

00:04:14.060 --> 00:04:18.380
təzyiqinin təbii loqarifmasını Y oxu üzərində,

00:04:18.380 --> 00:04:20.960
zamanı isə X oxu üzərində qurmalıyıq.

00:04:20.960 --> 00:04:24.283
Məlumat cədvəlində yeni sütuna ehtiyacımız var.

00:04:25.184 --> 00:04:27.950
Metil izonitril təzyiqinin təbii

00:04:27.950 --> 00:04:32.950
loqarifmini yerləşdirməliyik.

00:04:33.690 --> 00:04:36.460
Məsələn, zaman 0-a bərabər olduqda

00:04:36.460 --> 00:04:41.460
metil izonitrilin təzyiqi 502 torrdur.

00:04:41.670 --> 00:04:45.350
Beləliklə, 502-nin təbii loqarifmini götürməliyik.

00:04:45.350 --> 00:04:49.313
Və 502-nin təbii loqarifmi 6.219-dur.

00:04:55.480 --> 00:04:56.730
Vaxt itirməmək üçün irəli getdim

00:04:56.730 --> 00:04:58.600
və son sütunu burada doldurdum,

00:04:58.600 --> 00:05:01.840
metil izonitrilin təzyiqinin təbii loqarifmi.

00:05:01.840 --> 00:05:04.790
Zaman artdıqca nələrin baş verdiyinə baxın,

00:05:04.790 --> 00:05:09.230
zaman artdıqca metil
izonitrilin təzyiqi

00:05:09.230 --> 00:05:13.900
asetonitrilə çevrildiyi üçün azalır.

00:05:13.900 --> 00:05:16.690
Qrafikdə metil
izonitrilin təzyiqinin

00:05:16.690 --> 00:05:20.370
təbii loqarifmi Y oxunda olacaq.

00:05:20.370 --> 00:05:23.930
Və X oxunda zaman olacaq.

00:05:23.930 --> 00:05:25.540
Burada ilk məqama diqqət yetirin,

00:05:25.540 --> 00:05:28.460
zaman 0 saniyəyə bərabər olduqda,

00:05:28.460 --> 00:05:33.460
təzyiqin təbii loqarifmi 6.219-dur.

00:05:33.800 --> 00:05:37.050
Beləliklə, aşağı enib qrafikə baxaq.

00:05:37.050 --> 00:05:39.560
Buna görə artıq onu qrafikdə göstərmişəm.

00:05:39.560 --> 00:05:43.490
Və indicə zaman 0 olduqda,

00:05:43.490 --> 00:05:47.560
ilk nöqtənin 6.219-a bərabər olduğunu gördük.

00:05:47.560 --> 00:05:52.560
Artıq qrafikdə digər
məlumat nöqtələri də var.

00:05:52.810 --> 00:05:55.820
1-ci dərəcəli reaksiya üçün
inteqrasiya edilmiş sürət qanununu

00:05:55.820 --> 00:06:00.720
və qatılıq əvəzinə təzyiqləri göstərdim.

00:06:00.720 --> 00:06:03.890
Beləliklə,metil izonitrilin təzyiqinin

00:06:03.890 --> 00:06:06.850
təbii loqarifmi y oxunda, zaman

00:06:06.850 --> 00:06:10.300
isə X oxunda yerləşir,

00:06:10.300 --> 00:06:12.700
xəttin bucaq əmsalı mənfi sürət sabiti

00:06:12.700 --> 00:06:15.950
K-ya bərabər olmalıdır.

00:06:15.950 --> 00:06:18.870
Xəttin bucaq əmsalını
tapmaq üçün çox yol var,

00:06:18.870 --> 00:06:22.900
1 yol qrafik kalkulyatorundan istifadədir.

00:06:22.900 --> 00:06:25.210
Qrafik kalkulyatorundan istifadə etdim

00:06:25.210 --> 00:06:28.030
və cədvəldən əldə etdiyim
məlumatları yerləşdirdim

00:06:28.030 --> 00:06:30.700
və xəttin bucaq əmsalının

00:06:30.700 --> 00:06:33.850
mənfi 2.08 vur on üstü mənfi dördə

00:06:37.230 --> 00:06:42.130
bərabər olduğunu tapdım.

00:06:42.130 --> 00:06:46.360
Davam etsəm və y, mx
üstəgəl b-yə bərabərdir

00:06:46.360 --> 00:06:49.900
yazsam, K sürət sabitini tapmaq üçün
bucaq əmsalının

00:06:49.900 --> 00:06:52.430
mənfisini aradan qaldırmalıyam.

00:06:52.430 --> 00:06:56.350
Buna görə K, müsbət 2.08 vur

00:06:58.230 --> 00:07:02.150
10 üstü mənfi dördə bərabərdir.

00:07:02.150 --> 00:07:03.800
Sürət sabiti üçün vahidləri tapaq,

00:07:03.800 --> 00:07:06.040
xatırlayaq ki, bucaq əmsalı Y-dəki dəyişiklik

00:07:06.040 --> 00:07:10.460
bölünsün X-dəki dəyişikliyə bərabərdir.

00:07:10.460 --> 00:07:14.100
Y-dəki dəyişiklik təzyiqin
təbii loqarifmidir,

00:07:14.100 --> 00:07:19.070
onun vahidi yoxdur və
saniyə ərzində baş verir.

00:07:19.070 --> 00:07:24.070
K-nın vahidi bir bölünsün
saniyə olmalıdır.

00:07:24.950 --> 00:07:27.640
Və nəhayət, düz bir xətt aldığımız üçün

00:07:27.640 --> 00:07:32.640
təzyiqin təbii loqarifminin 
zamandan asılılıq qrafikini qursaq,

00:07:33.130 --> 00:07:36.770
bu məlumatların birinci dərəcəli
reaksiyaya görə olduğunu bilərik.

00:07:36.770 --> 00:07:39.070
Bu səbəbdən metil izonitrilin asetonitrilə

00:07:39.070 --> 00:07:41.400
çevrilməsinin birinci dərəcəli reaksiya

00:07:41.400 --> 00:07:43.283
olduğunu sübut etdik.