1
00:00:00,750 --> 00:00:03,010
Deyək ki, hipotetik reaksiyamız var

2
00:00:03,010 --> 00:00:06,210
burada reaktant A məhsullara çevrilir və

3
00:00:06,210 --> 00:00:10,423
reaksiya A-ya görə birinci tərtiblidir.

4
00:00:11,500 --> 00:00:15,300
Reaksiya A-ya görə birinci tərtiblidirsə,

5
00:00:15,300 --> 00:00:17,850
sürət qanunu üçün reaksiya sürətinin
düsturunu

6
00:00:17,850 --> 00:00:19,650
sürət sabiti K vuraq

7
00:00:19,650 --> 00:00:23,410
A-nın qatılığı üstü bir kimi yaza bilərik.

8
00:00:23,410 --> 00:00:25,700
Həmçinin reaksiyanın sürətini

9
00:00:25,700 --> 00:00:29,240
mənfi A-nın qatılığının dəyişməsinin

10
00:00:29,240 --> 00:00:31,463
zamanla dəyişməyə nisbəti kimi yaza bilərik.

11
00:00:32,530 --> 00:00:35,200
Hər ikisini bərabərləşdirərək,

12
00:00:35,200 --> 00:00:36,900
və bəzi hesablamalar edərək,

13
00:00:36,900 --> 00:00:39,230
inteqrasiya konsepsiyası da daxil olmaqla,

14
00:00:39,230 --> 00:00:41,200
birinci tərtibli reaksiya üçün

15
00:00:41,200 --> 00:00:43,200
inteqrasiya olunmuş sürət qanununu tapırıq,

16
00:00:43,200 --> 00:00:46,020
bu qanun bizə T müəyyən zamanda
A-nın qatılığının təbii

17
00:00:46,020 --> 00:00:49,780
loqarifminin KT-yə bərabər olduğunu deyir,

18
00:00:49,780 --> 00:00:51,530
burada K sürət sabiti

19
00:00:51,530 --> 00:00:55,130
üstəgəl A-nın ilkin qatılığının
loqarifminə bərabərdir.

20
00:00:56,890 --> 00:00:58,450
İnteqrasiya edilmiş sürət qanunu

21
00:00:58,450 --> 00:01:03,450
düz xəttə aid tənlik olan

22
00:01:03,630 --> 00:01:07,180
Y funksiyası mx üstəgəl b-yə bərabərdir.

23
00:01:07,180 --> 00:01:10,980
Belə ki, A-nın qatılığının loqarifmini qrafikə yazsaq,

24
00:01:10,980 --> 00:01:15,040
davam edək və buraya qoyaq,
A-nın qatılığının təbii

25
00:01:15,040 --> 00:01:19,130
loqarifmini Y oxunda yerləşdirsək

26
00:01:19,130 --> 00:01:23,660
və zamanı X oxuna yazsaq

27
00:01:23,660 --> 00:01:26,330
düz bir xətt əldə edərik

28
00:01:26,330 --> 00:01:28,900
və bu düz xəttin bucaq əmsalı

29
00:01:28,900 --> 00:01:31,680
mənfi K-yə bərabər olar.

30
00:01:31,680 --> 00:01:33,593
Yəni bu xəttin bucaq əmsalı,

31
00:01:34,520 --> 00:01:36,670
bucaq əmsalı mənfi

32
00:01:36,670 --> 00:01:39,170
sürət sabiti K-ya və

33
00:01:39,170 --> 00:01:43,200
Y oxu A-nın ilkin qatılığının

34
00:01:43,200 --> 00:01:45,110
təbii loqarifminə bərabər olardı.

35
00:01:45,110 --> 00:01:49,150
Yəni bu xəttin Y oxu ilə kəsişdiyi yerdə

36
00:01:49,150 --> 00:01:51,560
bu nöqtə A-nın ilkin qatılığının

37
00:01:51,560 --> 00:01:54,740
təbii loqarifminə bərabərdir.

38
00:01:56,250 --> 00:01:59,970
Metil izonitrilin asetonitrilə çevrilməsi

39
00:01:59,970 --> 00:02:02,150
birinci tərtibli reaksiyadır.

40
00:02:02,150 --> 00:02:05,340
Və bu iki molekul bir-birinin izomeridir.

41
00:02:05,340 --> 00:02:08,220
Cədvəldə olan məlumatları çevrilmənin
birinci

42
00:02:08,220 --> 00:02:12,680
tərtibli reaksiya olduğunu
göstərmək üçün istifadə edək.

43
00:02:12,680 --> 00:02:15,720
Metil izonitrilin əmsalı 1 olduğundan

44
00:02:15,720 --> 00:02:19,870
İnteqrasiya edilmiş sürət qanunundan
bu funksiyasından bucaq əmsalının

45
00:02:19,870 --> 00:02:21,870
mənfi sürət sabiti K-ya bərabər

46
00:02:21,870 --> 00:02:23,563
olduğu yerlərdə istifadə edək.

47
00:02:24,820 --> 00:02:28,100
Bərabərləşdirilmiş tənlikdə
reaktivin qarşısında

48
00:02:28,100 --> 00:02:31,130
əmsal olaraq 2 olsaydı,
stoxiometrik əmsal kimi

49
00:02:32,070 --> 00:02:35,570
onun 1/2 hissəsini daxil etməli idik.

50
00:02:35,570 --> 00:02:38,540
İki nisbəti bir-birinə bərabər etdikdə və

51
00:02:38,540 --> 00:02:42,610
mənfi KT almaq əvəzinə hesabladıqda

52
00:02:42,610 --> 00:02:45,513
mənfi iki KT əldə edə bilərik.

53
00:02:46,400 --> 00:02:51,100
Ancaq reaksiyada əmsalımız 2 deyil.

54
00:02:51,100 --> 00:02:54,340
Əmsalımız birdir, buna görə də inteqrasiya

55
00:02:54,340 --> 00:02:58,113
edilmiş sürət qanununun bu
funksiyasından istifadə edirik.

56
00:02:59,660 --> 00:03:02,070
Həm də nəzərə alın ki, bu A-nın qatılığı

57
00:03:02,070 --> 00:03:05,760
baxımından inteqrasiya edilmiş sürət

58
00:03:05,760 --> 00:03:08,930
qanunu funksiyasıdır, lakin məlumat
cədvəlində

59
00:03:08,930 --> 00:03:10,090
metil izonitrilin qatılığı yox,

60
00:03:10,090 --> 00:03:13,350
onun təzyiqi verilib.

61
00:03:13,350 --> 00:03:16,080
Amma təzyiq ideal qaz qanunundan qatılıq

62
00:03:16,080 --> 00:03:21,080
ilə əlaqəlidir, PV nRT-yə bərabərdir.

63
00:03:21,360 --> 00:03:25,470
Hər iki tərəfi V-yə bölsək,

64
00:03:25,470 --> 00:03:28,630
onda təzyiqin, n moldur, V isə həcmdir,

65
00:03:28,630 --> 00:03:30,730
belə ki, mol bölünsün həcm
molyarlığa bərabər olduğu üçün

66
00:03:30,730 --> 00:03:34,020
təzyiqin molyarlıq vurulsun R-ə
oda vurulsun T-yə

67
00:03:34,020 --> 00:03:38,210
bərabər olduğunu görərik.

68
00:03:38,210 --> 00:03:41,340
Buna görə təzyiq qatılıq ilə düz

69
00:03:41,340 --> 00:03:45,520
mütənasibdir və qaz üçün təzyiqi ölçmək

70
00:03:45,520 --> 00:03:48,390
qatılığı əldə etməkdən daha asandır.

71
00:03:48,390 --> 00:03:50,310
Tez-tez təzyiq baxımından qazlar üçün

72
00:03:50,310 --> 00:03:53,670
məlumatları görəcəksiniz.

73
00:03:53,670 --> 00:03:55,780
Buna görə, inteqrasiya olunmuş sürət

74
00:03:55,780 --> 00:04:00,290
qanununun bu funksiyasının T
zamanı vurulsun qazın təzyiqinin

75
00:04:00,290 --> 00:04:03,530
təbii loqarifminə bərabərdir
mənfi KT üstəgəl qazın ilkin

76
00:04:03,530 --> 00:04:08,160
təzyiqinin təbii loqarifminə
bərabər olduğunu düşünün.

77
00:04:08,160 --> 00:04:10,350
Buna görə reaksiyanın 1-ci tərtibli

78
00:04:10,350 --> 00:04:14,060
olduğunu göstərmək üçün metil izonitril

79
00:04:14,060 --> 00:04:18,380
təzyiqinin təbii loqarifmasını Y oxu üzərində,

80
00:04:18,380 --> 00:04:20,960
zamanı isə X oxu üzərində qurmalıyıq.

81
00:04:20,960 --> 00:04:24,283
Məlumat cədvəlində yeni sütuna ehtiyacımız var.

82
00:04:25,184 --> 00:04:27,950
Metil izonitril təzyiqinin təbii

83
00:04:27,950 --> 00:04:32,950
loqarifmini yerləşdirməliyik.

84
00:04:33,690 --> 00:04:36,460
Məsələn, zaman 0-a bərabər olduqda

85
00:04:36,460 --> 00:04:41,460
metil izonitrilin təzyiqi 502 torrdur.

86
00:04:41,670 --> 00:04:45,350
Beləliklə, 502-nin təbii loqarifmini götürməliyik.

87
00:04:45,350 --> 00:04:49,313
Və 502-nin təbii loqarifmi 6.219-dur.

88
00:04:55,480 --> 00:04:56,730
Vaxt itirməmək üçün irəli getdim

89
00:04:56,730 --> 00:04:58,600
və son sütunu burada doldurdum,

90
00:04:58,600 --> 00:05:01,840
metil izonitrilin təzyiqinin təbii loqarifmi.

91
00:05:01,840 --> 00:05:04,790
Zaman artdıqca nələrin baş verdiyinə baxın,

92
00:05:04,790 --> 00:05:09,230
zaman artdıqca metil
izonitrilin təzyiqi

93
00:05:09,230 --> 00:05:13,900
asetonitrilə çevrildiyi üçün azalır.

94
00:05:13,900 --> 00:05:16,690
Qrafikdə metil
izonitrilin təzyiqinin

95
00:05:16,690 --> 00:05:20,370
təbii loqarifmi Y oxunda olacaq.

96
00:05:20,370 --> 00:05:23,930
Və X oxunda zaman olacaq.

97
00:05:23,930 --> 00:05:25,540
Burada ilk məqama diqqət yetirin,

98
00:05:25,540 --> 00:05:28,460
zaman 0 saniyəyə bərabər olduqda,

99
00:05:28,460 --> 00:05:33,460
təzyiqin təbii loqarifmi 6.219-dur.

100
00:05:33,800 --> 00:05:37,050
Beləliklə, aşağı enib qrafikə baxaq.

101
00:05:37,050 --> 00:05:39,560
Buna görə artıq onu qrafikdə göstərmişəm.

102
00:05:39,560 --> 00:05:43,490
Və indicə zaman 0 olduqda,

103
00:05:43,490 --> 00:05:47,560
ilk nöqtənin 6.219-a bərabər olduğunu gördük.

104
00:05:47,560 --> 00:05:52,560
Artıq qrafikdə digər
məlumat nöqtələri də var.

105
00:05:52,810 --> 00:05:55,820
1-ci tərtibli reaksiya üçün
inteqrasiya edilmiş sürət qanununu

106
00:05:55,820 --> 00:06:00,720
və qatılıq əvəzinə təzyiqləri göstərdim.

107
00:06:00,720 --> 00:06:03,890
Beləliklə,metil izonitrilin təzyiqinin

108
00:06:03,890 --> 00:06:06,850
təbii loqarifmi y oxunda, zaman

109
00:06:06,850 --> 00:06:10,300
isə X oxunda yerləşir,

110
00:06:10,300 --> 00:06:12,700
xəttin bucaq əmsalı mənfi sürət sabiti

111
00:06:12,700 --> 00:06:15,950
K-ya bərabər olmalıdır.

112
00:06:15,950 --> 00:06:18,870
Xəttin bucaq əmsalını
tapmaq üçün çox yol var,

113
00:06:18,870 --> 00:06:22,900
1 yol qrafik kalkulyatorundan istifadədir.

114
00:06:22,900 --> 00:06:25,210
Qrafik kalkulyatorundan istifadə etdim

115
00:06:25,210 --> 00:06:28,030
və cədvəldən əldə etdiyim
məlumatları yerləşdirdim

116
00:06:28,030 --> 00:06:30,700
və xəttin bucaq əmsalının

117
00:06:30,700 --> 00:06:33,850
mənfi 2.08 vur on üstü mənfi dördə

118
00:06:37,230 --> 00:06:42,130
bərabər olduğunu tapdım.

119
00:06:42,130 --> 00:06:46,360
Davam etsəm və y, mx
üstəgəl b-yə bərabərdir

120
00:06:46,360 --> 00:06:49,900
yazsam, K sürət sabitini tapmaq üçün
bucaq əmsalının

121
00:06:49,900 --> 00:06:52,430
mənfisini aradan qaldırmalıyam.

122
00:06:52,430 --> 00:06:56,350
Buna görə K, müsbət 2.08 vur

123
00:06:58,230 --> 00:07:02,150
10 üstü mənfi dördə bərabərdir.

124
00:07:02,150 --> 00:07:03,800
Sürət sabiti üçün vahidləri tapaq,

125
00:07:03,800 --> 00:07:06,040
xatırlayaq ki, bucaq əmsalı Y-dəki dəyişiklik

126
00:07:06,040 --> 00:07:10,460
bölünsün X-dəki dəyişikliyə bərabərdir.

127
00:07:10,460 --> 00:07:14,100
Y-dəki dəyişiklik təzyiqin
təbii loqarifmidir,

128
00:07:14,100 --> 00:07:19,070
onun vahidi yoxdur və
saniyə ərzində baş verir.

129
00:07:19,070 --> 00:07:24,070
K-nın vahidi bir bölünsün
saniyə olmalıdır.

130
00:07:24,950 --> 00:07:27,640
Və nəhayət, düz bir xətt aldığımız üçün

131
00:07:27,640 --> 00:07:32,640
təzyiqin təbii loqarifminin 
zamandan asılılıq qrafikini qursaq,

132
00:07:33,130 --> 00:07:36,770
bu məlumatların birinci tərtibli 
reaksiyaya görə olduğunu bilərik.

133
00:07:36,770 --> 00:07:39,070
Buna görə də, metil izonitrilin asetonitrilə

134
00:07:39,070 --> 00:07:41,400
çevrilməsinin birinci tərtibli reaksiya

135
00:07:41,400 --> 00:07:43,283
olduğunu sübut etdik.